Ocena ekonomiczno-finansowa strategii wybranych przedsibiorstw przemysłu drobiarskiego

Transkrypt

1 A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A VOL. XXIV, 64 SECTIO EE 2006 Katedra Ekonomiki i Organizacji Agrobiznesu Wydziału Rolniczego Akademii Rolniczej w Lublinie Studentka Wydziału Ekonomicznego UMCS w Lublinie JAN ZUBA, MARIA ZUBA Ocena ekonomiczno-finansowa strategii wybranych przedsibiorstw przemysłu drobiarskiego Economic-Financial Assessment of Chosen Strategies of Poultry Enterprises Rynek drobiu w naszym kraju rozwija si i jest konkurencyjny (polipolistyczny). W kocu 2004 roku w kraju produkowały miso białe ogółem 403 zakłady misne. Około 96 97% misa drobiowego dostpnego na rynku pochodzi od krajowych producentów. Wwóz misa drobiowego do kraju ronie jednak dynamiczniej ni dostawy krajowe. Dostawy krajowe misa drobiowego na rynek wewntrzny w latach zwikszyły si o 50%, podczas gdy jego import a o 165% [2]. Przedsibiorstwo funkcjonujce na rynku konkurencyjnym musi koncentrowa swoj uwag na budowie i wdraaniu strategii rozwoju, czyli na zarzdzaniu strategicznym [4]. Liczba prac z zakresu teorii i praktyki zarzdzania strategicznego przedsibiorstwami przemysłu misnego jest niewielka. Std podjte badania, majce na celu ocen w zakresie ekonomiczno-finansowym rónych strategii realizowanych przez dwa przedsibiorstwa przemysłu drobiarskiego. Oceniane strategie to: niskiej rentownoci handlowej, wysokiej sprzeday oraz wysokich obrotów aktywów (strategia iloci) przedsibiorstwo I; niskiej sprzeday i niskich obrotów aktywów oraz wysokiej rentownoci handlowej (strategia jakoci) przedsibiorstwo II. Badane przedsibiorstwa posiadały t sam form prawn (spółka z o.o.) i w pocztkowym okresie bada wyrównane wartoci majtków ogółem. Uzyskane wyniki bada mog poszerzy teori budowy strategii przedsibiorstw przemysłu misnego i by wykorzystane w ich zarzdzaniu strategicznym. Mog te stanowi podstaw do porówna wyników analogicznych bada w przyszłoci.

2 466 J. Zuba, M. Zuba MATERIAŁ I METODY Materiał ródłowy stanowiły sprawozdania finansowe dwóch przedsibiorstw przemysłu drobiarskiego za okres szeciu lat ( ). Sprawozdania te były publikowane w Monitorze Polskim B (Dzienniku Urzdowym RP). Badane były: 1. Przedsibiorstwo Drobiarskie Drobex Spółka z o.o. w Solcu Kujawskim oznaczono w pracy numerem I. 2. Radomskie Zakłady Drobiarskie Imperson Spółka z o.o. w Radomiu oznaczono w pracy numerem II. W badaniach stosowano metody analizy i syntezy, w tym metod wskanikow. Utworzono system wskaników syntetycznych i czstkowych opisujcych odpowiednio badane zagadnienia. Do okrelenia poziomów produktywnoci i obrotowoci majtku stosowano jego rednie wartoci i odpowiednie wartoci sprzeday netto. Przy okrelaniu poziomów rentownoci stosowano kategorie zysków lub strat z kolejnych etapów ich powstawania w przedsibiorstwach oraz odpowiednie wartoci: sprzeday netto, kosztów podstawowej działalnoci operacyjnej, aktywów ogółem i kapitałów własnych. OMÓWIENIE WYNIKÓW Jednym ze skutków realizowanych strategii przedsibiorstw były m.in. zmiany stanów wartoci ich składników bilansów (tab. 1). Przedsibiorstwa w pocztkowym okresie bada posiadały niemal wyrównane (rónica wynosiła tylko 0,8%) wartoci majtków ogółem. Po piciu latach analizowane wartoci znaczco i w zrónicowanym stopniu wzrosły. Przedsibiorstwo I powikszyło rozpatrywan warto a o 487,7%, a przedsibiorstwo II o 141,3%. Powikszone znacznie wartoci majtków badanych przedsibiorstw pochodziły z rónych ródeł kapitałów (tab. 1). W pocztkowym okresie bada udział kapitału własnego w finansowaniu majtku w przedsibiorstwie I wynosił 39,8%, a w przedsibiorstwie II tylko w 5,9%. Po piciu latach sytuacja kapitałowa w przedsibiorstwach uległa duej zmianie. Udział kapitału własnego w finansowaniu majtku w przedsibiorstwie I zmalał do 15,7%, a w przedsibiorstwie II wzrósł do 19,7%. Ta zmiana wynikała m.in. std, e powikszenie kapitału własnego w przedsibiorstwie pierwszym wynosiło tylko 132,2%, a w drugim 712,4%. Ponadto w badanym okresie nastpiło powikszenie kapitału obcego w przedsibiorstwie I o 723,1%, a w przedsibiorstwie II tylko o 105,7%. Reasumujc, naley stwierdzi, e przyrost majtku w przedsibiorstwie I odbywał si głównie poprzez udział kapitału obcego, a w przedsibiorstwie II przez udział kapitału własnego (z zysku netto). Wyrazem strategii przedsibiorstw były podstawowe wyniki ekonomiczne (tab. 2). Przychód ze sprzeday powikszył si bardzo tylko w przedsibiorstwie I. Po piciu latach osignło ono przyrost wartoci sprzeday o 250,3%. Drugie przedsibiorstwo w tym samym czasie osignło przyrost analizowanej wartoci tylko o 14,7%. Ten ostatni przyrost był niemal o połow niszy od zintegrowa-

3 Ocena ekonomiczno-finansowa strategii wybranych przedsibiorstw przemysłu drobiarskiego 467 nego wskanika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w kraju, który dla badanego okresu wynosił 28,0%. Przejawem strategii przedsibiorstw były ponoszone koszty uzyskania przychodów ze sprzeday. W badanym okresie przedsibiorstwo I powikszyło analizowane koszty o 215,3%, a przedsibiorstwo II obniyło te koszty o 5,1%. Konsekwencj analizowanych strategii jako- ci i iloci przedsibiorstw były ich wyniki (zyski lub straty) ze sprzeday. Przedsibiorstwo II w kadym badanym roku osigało analizowany wynik dodatni i rednio był on wyszy o 38,2% od odpowiedniego wyniku osignitego w przedsibiorstwie I. Z wynikiem ze sprzeday w badanych przedsibiorstwach zwizany był wynik osigany w całej działalnoci operacyjnej. Std przedsibiorstwo II w kadym badanym roku osigało dodatni wynik w działalnoci operacyjnej, a jego redni poziom był wyszy od redniego poziomu wczeniejszego wyniku ze sprzeday o 34,2%. Ten znaczcy wzrost wyniku finansowego na poziomie działalnoci operacyjnej wiadczy jednoznacznie o ukierunkowanym deniu tej firmy do osigania moliwie najwyszego zysku z działalnoci handlowej. Strata netto lub zysk netto badanych przedsibiorstw były skutkiem odpowiednio wyników handlowych. Przedsibiorstwo II w kadym badanym roku osigało zysk netto. Natomiast przedsibiorstwo I w tym samym okresie osignło zysk netto tylko w dwóch latach i rednio poniosło znaczc strat. W badanym okresie przedsibiorstwo to poniosło łcznie strat netto w wysokoci ,1 zł, a przedsibiorstwo II osignło odpowiednio zysk netto w wysokoci ,6 zł. Bezwzgldne wartoci ekonomiczno-finansowe badanych przedsibiorstw stanowiły podstaw do obiektywnej oceny ich strategii. Jedn z zastosowanych ocen była produktywno i obrotowo posiadanych majtków przedsibiorstw. Ogólnie po piciu latach działalnoci w obu przedsibiorstwach zmniejszyła si znacznie produktywno majtku (ogółem, trwałego i obrotowego). Przy tym rednie poziomy produktywnoci majtku ogółem i majtku obrotowego w przedsibiorstwie I były wysze odpowiednio o 42,6% i 186,4% w porównaniu z analogicznymi poziomami w przedsibiorstwie II. Poziomy wskaników obrotowoci majtku: ogółem, trwałego i obrotowego wyraone w dniach były ujemnie skorelowane odpowiednio z poziomami wskaników produktywnoci tych majtków. Std w obu przedsibiorstwach w badanym okresie wydłuył si okres potrzebny do obrotu wartoci majtku ogółem i jego składników w warto sprzeday netto. Kolejn płaszczyzn podstawowej oceny analizowanych strategii działalnoci badanych przedsibiorstw była ich rentowno handlowa, ekonomiczna i finansowa. Rentowno handlowa, wyraona odniesieniem zysku lub straty ze sprzeday do wartoci sprzeday netto (stopa mary brutto) oraz do kosztów jej uzyskania

4 Przedsi- biorstwa Lata Tab. 1. Wartoci podstawowych składników bilansów badanych przedsibiorstw w latach Values of the basic elements of balance sheets in the audited enterprises within Majtek ogółem Majtek trwały Majtek obrotowy Kapitał własny Kapitał obcy Zobowizania długoterminowe , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,4 x , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,7 x , , , , , ,8

5 Przedsi- biorstwa Lata Tab. 2. Podstawowe wyniki ekonomiczne przedsibiorstw w latach Basic outcomes of audited enterprises within Przychód ze sprzeday Koszty podstawowej działalnoci operacyjnej Zysk/strata na sprzeday Zysk/strata na działalnoci operacyjnej Strata netto Zysk netto , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,4 x , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,4 x , , , , ,0

6 Przedsibiorstwa Lata Tab. 3. Wskaniki produktywnoci i obrotowoci majtku przedsibiorstw w latach Productivity and floating capital measures of audited enterprises assets within Produktywno majtku ogółem Produktywno majtku trwałego Produktywno majtku obrotowego Obrót majtku ogółem w dniach Obrót majtku trwałego w dniach Obrót majtku obrotowego w dniach ,47 8,02 17,96 65,80 44,87 20, ,60 8,67 16,17 64,25 41,52 22, ,07 5,71 14,16 88,55 63,03 25, ,95 3,97 11,57 122,00 90,75 31, ,74 3,83 9,68 131,24 94,06 37, ,26 5,11 9,01 110,40 70,47 39,93 x 4,02 5,88 13,09 97,04 67,45 29, ,54 15,84 6,38 79,25 22,73 56, ,06 8,94 4,68 117,62 40,28 76, ,57 6,56 4,25 140,10 54,92 84, ,14 5,27 3,62 168,49 68,33 99, ,45 5,40 4,28 147,13 66,69 84, ,16 4,43 4,21 166,74 81,27 85,48 x 2,82 7,74 4,57 136,56 55,70 81,16

7 Przedsibiorstwa Lata Stopa mary brutto Tab. 4. Wskaniki rentownoci przedsibiorstw w latach Profitability capacity ratios of audited enterprises within Rentowno podstawowej działalnoci operacyjnej Stopa zysku operacyjnego Stopa zysku netto Rentowno ekonomiczna (ROI) Rentowno finansowa (ROE) ,65 0,65 0,88-0,74-4,06-10, ,71-0,71-0,92-1,38-7,75-23, ,44 3,56 2,99 1,35 5,48 21, ,46-2,40-2,44-4,02-11,87-86, ,89-0,95-1,21-2,20-6,03-85, ,51 2,81 2,35 0,77 2,50 15,87 x 0,42 0,49 0,28-1,04-3,62-28, ,00 1,01 1,23 0,46 2,09 35, ,95 4,12 5,31 2,41 7,37 63, ,03 3,12 4,20 1,46 3,74 20, ,06 1,07 1,19 0,89 1,91 8, ,47 1,86 1,78 0,75 1,83 8, ,75 0,92 1,34 0,53 1,15 5,81 x 1,88 2,02 2,51 1,08 3,01 23,49

8 Przedsibiorstwa Lata Tab. 5. Wskaniki płynnoci finansowej i zadłuenia przedsibiorstw w latach Cash flow and indebtedness measures in audited enterprises within Wskanik biecej płynnoci finansowej Wskanik wysokiej płynnoci finansowej Współczynnik zadłuenia Wskanik zadłuenia Wskanik struktury kapitału ,60 0,34 2,51 60,17 0, ,57 0,40 3,02 66,91 0, ,59 0,51 3,91 74,45 0, ,54 0,44 7,30 86,30 0, ,51 0,40 14,10 92,91 0, ,65 0,54 6,36 84,27 0,19 x 0,58 0,44 6,20 77,50 0, ,82 0,59 17,07 94,14 0, ,77 0,57 8,56 88,31 0, ,75 0,49 5,43 81,57 0, ,79 0,48 4,22 76,32 0, ,88 0,57 4,40 77,25 0, ,81 0,48 5,07 80,28 0,25 x 0,80 0,53 7,46 82,98 0,21

9 Ocena ekonomiczno-finansowa strategii wybranych przedsibiorstw przemysłu drobiarskiego 473 (rentowno podstawowej działalnoci operacyjnej), w przedsibiorstwach była znaczco zrónicowana. W przedsibiorstwie drugim poziomy stopy mary brutto i rentownoci podstawowej działalnoci operacyjnej we wszystkich badanych latach osigały wartoci dodatnie. rednie poziomy tych rentownoci były odpowiednio wysze o 347,6% i 312,2% w porównaniu ze rednimi analogicznymi poziomów rentownoci w przedsibiorstwie I. Pozostałe formy rentowno- ci handlowej: stopa zysku operacyjnego i zysku netto w przedsibiorstwie II we wszystkich badanych latach osignły wartoci dodatnie. rednie ich warto- ci były znaczco wysze w porównaniu odpowiednio z wartociami w przedsibiorstwie I. W przypadku stopy zysku operacyjnego to zrónicowanie było a dziewiciokrotne. Wartoci i poziomy stóp: mary brutto, zysku operacyjnego i zysku netto badanych przedsibiorstw były wynikiem efektywnoci ich strategii [3]. Std mona stwierdzi, e strategi jakoci realizowało w zdecydowanie wikszym stopniu przedsibiorstwo II ni przedsibiorstwo I. To ostatnie przedsibiorstwo natomiast, jak ju wyej zaznaczono, realizowało jednoznacznie strategi iloci (wysokiej sprzeday i wysokich obrotów aktywów). Osignite wartoci rentownoci ekonomicznej (ROI) w badanych przedsibiorstwach dowodz, e strategia jakoci (efektywnoci handlowej) realizowana przez przedsibiorstwo II w porównaniu ze strategi iloci (efektywnoci produkcyjnej) przedsibiorstwa I była ekonomicznie bardziej racjonalna. Przedsibiorstwo II osigało w całym okresie bada pozytywne wartoci analizowanych rentownoci. Właciciele przedsibiorstw najbardziej zainteresowani s wysok rentownoci kapitałów własnych (rentownoci finansow ROE). W tym celu m.in. przy odpowiednio dodatniej rentownoci ekonomicznej korzystaj z kapitałów obcych, aby osign dodatni efekt dwigni finansowej [5]. Std przy stosunkowo duym współczynniku zadłuenia (tab. 5) zarówno przedsibiorstwa I (2,51 14,10), jak i przedsibiorstwa II (4,22 17,07) poziomy wskaników rentownoci finansowej w obu przedsibiorstwach były kilkakrotnie wysze w porównaniu odpowiednio z poziomami rentownoci ekonomicznej (tab. 4). Z tym, e przedsibiorstwo I w wikszoci (w okresie czterech lat) uzyskiwało ujemny efekt dwigni finansowej, a przedsibiorstwo drugie w całym okresie bada ów efekt uzyskiwało dodatni. Strategie realizowane w przedsibiorstwach miały równie odzwierciedlenie we wskanikach płynnoci finansowej i zadłuenia (tab. 5). Poziomy wskaników biecej płynnoci (informujce ile razy aktywa obrotowe pokrywaj bie- ce zobowizania) w obu przedsibiorstwach we wszystkich badanych latach znacznie odbiegały od poziomów standardów wiatowych. Poziom tych ostatnich dla rozpatrywanej płynnoci oscyluje w granicach 1,2 2,0 [5]. Po pomniej-

10 474 J. Zuba, M. Zuba szeniu aktywów biecych o zapasy (których płynno jest opóniona w porównaniu z innymi rodzajami aktywów) poziomy wysokiej płynnoci finansowej w obu przedsibiorstwach były duo nisze w porównaniu z poziomami proponowanymi w pimiennictwie, tj. od 0,8 do 1,2 [5]. rednie poziomy biecej i wysokiej płynnoci finansowej w przedsibiorstwie II były jednak wysze odpowiednio o 37,9% i o 20,5% w porównaniu z analogicznymi płynnociami w przedsibiorstwie I. Zapewnienie bezpiecznej płynnoci finansowej w przedsibiorstwie pozwala zdobywa mu zaufanie u wierzycieli, a tym samym egzystowa i korzysta z ich kapitałów a do rozwoju. Przedsibiorstwo II w porównaniu z przedsibiorstwem I rozpatrywane warunki egzystencji i rozwoju wypracowało sobie na wyszym poziomie. WNIOSKI 1. W pogłbionej ocenie ekonomiczno-finansowej realizowanych strategii przedsibiorstw spoywczych, pomimo tego i posiadaj t sam form prawn i wyrównane wartoci majtków ogółem, kade z nich naley analizowa indywidualnie. To podejcie wynika m.in. z indywidualnego cyklu ycia i rozwoju przedsibiorstwa oraz jego specyficznych uwarunkowa wewntrznych i zewntrznych. 2. Zastosowany system wskaników ekonomiczno-finansowych pozwolił kompleksowo oceni efektywno podstawowych strategii realizowanych w badanych przedsibiorstwach, a take okreli efektywno determinantów tych strategii. 3. W warunkach rynku konkurencyjnego przedsibiorstwo drobiarskie realizujce strategi opart na osiganiu moliwie wysokiej rentownoci handlowej i niskiej sprzeday osignło w badanym okresie znacznie lepsze wskaniki ekonomiczno-finansowe od przedsibiorstwa, którego strategi była wysoka sprzeda i bardzo niska jej rentowno. PIMIENNICTWO 1. B e d n a r s k i L.: Analiza finansowa w przedsibiorstwie. PWE, O k r z e s i k J., O b i d z i s k a E.: Sektor misny. Agrotrendy, P a z i o W.: Jak gospodarowa finansami. Ekonomiczne podstawy biznesu. PWN, P i e r c i o n e k Z.: Strategia rozwoju firmy. PWN, S i e r p i s k a M., J a c h n a ł T.: Ocena przedsibiorstwa według standardów wiatowych. PWN, 2002.

11 Ocena ekonomiczno-finansowa strategii wybranych przedsibiorstw przemysłu drobiarskiego 475 SUMMARY The survey concerned the economic-financial assessment of realized strategies regarding chosen poultry enterprises within 6 years. 28 coefficients were used in the above analysis. During the first period of survey the enterprises had equalized total assets values. Enterprise I during this period gained about 19.5% higher revenues from sale and about 22.2% lower sale profit comparing to enterprise II. After 5 years enterprise 1 gained higher total assets value by about 141.7% and higher revenues from sale about 265,0% comparing to enterprise II. In the surveyed period enterprise II gained average profit (3.0%) and financial (23.5%) capacity level. Average profit and financial capacity level of enterprise I was negative respectively: -3.6% and -28.0%. The quality strategy realized by enterprise II in comparison to the quantity strategy realized by enterprise 1 was more rational and developmental.