Mobbing w szkole zapobieganie zjawisku

Transkrypt

1 ZESPÓL SZKÓŁ W BYSTRZYCY 2013/2014 DIAGNOZA SYTUACJI SZKOLNEJ Mobbing w szkole zapobieganie zjawisku OPRACOWANIE: mgr Anna Misztela psycholog szkolny mgr Lidia Jakób pedagog szkolny 1

2 1. Termin prowadzenia diagnozy: Ankiety: listopad 2013 r Opracowanie wyników listopad 2013 Przedstawienie wyników diagnozy Radzie Pedagogicznej Zadanie z Programu Wychowawczego: 2.1 Organizacja działań szkoły ograniczających zachowania i zjawiska niepożądane 3. Zadania szczegółowe z Programu Wychowawczego: Podnoszenie wiedzy i umiejętności nauczycieli, rodziców, uczniów nt. zjawiska mobbingu 4. Cel ogólny diagnozy: Postawienie diagnozy w zakresie przejawów zachowań agresywnych w szkole, określenie kierunków zmian mających wpływ na jakościowy rozwój szkoły ukierunkowany na: - ograniczenie lub całkowite wyeliminowanie zachowań niepożądanych, - zapewnienie poczucia bezpieczeństwa uczniów w szkole, - budowania dobrych relacji wśród członków społeczności szkolnej. 5. Cele szczegółowe: Określenie poziomu wiedzy uczniów na temat mobbingu: - czy wiedzą co to jest mobbing? - jak często dochodzi do mobbingu? - kto może paść ofiarą mobbingu? - czy można się uwolnić od mobbingu? - w jaki sposób można szukać pomocy? Poznanie opinii uczniów na temat: - samopoczucia ucznia w klasie, - oceny stosunku klasy do ucznia, - postrzegania klasy przez uczniów, - klimatu w klasie.. 2

3 Poznanie nasilenia przejawów zachowań agresywnych wśród uczniów w obszarach: - agresji bezpośredniej, - agresji pośredniej, - agresji werbalnej, - drażliwości, - opozycyjności. 6. Narzędzia badawcze: Ankieta Co to jest mobbing? Kwestionariusz Agresywności Młodzieży Reaktywność Emocjonalna w opracowaniu U. Sajewicz-Radtke, B. Radtke, D. Kalki. 7. Osoby badane: Uczniowie klas IV VI szkoły podstawowej oraz I III gimnazjum W badaniu Co to jest mobbing wzięło udział 200 uczniów (z 11 oddziałów), co stanowi 95,7% ogółu uczniów w tych klasach. Badanie przeprowadzone było grupowo, podczas zajęć lekcyjnych, miało charakter anonimowy. W badaniu Kwestionariuszem Agresywności Dzieci i Młodzieży Reaktywność Emocjonalna wzięło udział 198 uczniów (z 11 oddziałów), co stanowi 94,7% ogółu uczniów w tych klasach. Badanie przeprowadzone było grupowo, podczas zajęć lekcyjnych, miało charakter anonimowy. 8. Opracowanie wyników diagnozy: Reaktywność emocjonalna - mgr Anna Misztela psycholog szkolny Co to jest mobbing - mgr Lidia Jakób pedagog szkolny 3

4 WYNIKI BADAŃ REAKTYWNOŚĆ EMOCJONALNA Analizując rezultaty badań w obszarze wyniku ogólnego, możemy stwierdzić, iż średnie wyniki wszystkich zespołów klasowych mieszczą się w obszarze wyników przeciętnych, co oznacza, że w ten sam sposób co uczniowie naszej szkoły funkcjonuje większość (około 68%) młodzieży w okresie wczesnej adolescencji (aneks wyk. 1). Spośród wszystkich zespołów klasowych uczniowie klasy II b gimnazjum charakteryzują się istotnie wyższym nasileniem przejawów zachowań agresywnych od pozostałych. Jakkolwiek, także i ten wynik mieści się w obszarze rezultatów przeciętnych, a więc nie stanowi powodu do niepokoju. W obszarze agresji bezpośredniej wyniki uzyskane przez wszystkie zespoły klasowe mieszczą się w obszarze wyników przeciętnych i nie ma w ich zakresie istotnych statystycznie różnic pomiędzy zespołami klasowymi, co oznacza, iż poziom agresji bezpośredniej w poszczególnych zespołach klasowych jest zbliżony, a jego nasilenie typowe dla wieku rozwojowego (aneks wyk. 2). W obszarze agresji pośredniej wyniki większości zespołów klasowych także mieszczą się w obszarze wyników przeciętnych. Istnieją jednak i takie zespoły w których nasilenie przejawów zachowań agresywnych mieści się w obszarze wyników poniżej przeciętnej (klasy IV a, V b i II a ). Wyniki te pokazują, że uczniów znajdujących się w tych zespołach charakteryzuje nawet niższy, od normy rozwojowej, poziom agresji pośredniej (aneks wyk. 3). W obszarze agresji werbalnej wyniki większości zespołów klasowych sytuują się ma poziomie wyników nieco poniżej przeciwnej. Są jednak trzy zespoły klasowe (II b, III a, III b ), w których wyniki mieszczą się w obszarze rezultatów przeciętnych (aneks wyk. 4). Wyniki, jakie otrzymali uczniowie klas II b i III a gimnazjum, są istotnie wyższe niż te charakteryzujące inne zespoły klasowe. W obszarze drażliwości wyniki większości zespołów klasowych sytuują się ma poziomie wyników nieco poniżej przeciwnej (aneks wyk. 5). Jest jednak pięć zespołów klasowych (V b, I a, II b, III a, III b ), w których wyniki mieszczą się w obszarze rezultatów przeciętnych. W obszarze opozycyjności wyniki większości zespołów klasowych sytuują się ma poziomie wyników nieco poniżej przeciwnej. Jest jednak pięć zespołów klasowych (VI a, VI b, I b, II b, III a ), których rezultaty mieszczą się w obszarze wyników przeciętnych. Rezultaty, jakie uzyskali uczniowie klasy II b gimnazjum, są istotnie wyższe od wyników w pozostałych zespołach klasowych (aneks wyk. 6). Przedstawiane do tej pory wyniki oparte były na średnich arytmetycznych, nie niosły zatem informacji o ich rozproszeniu wokół średniej. Aby, nie posiłkując się miarami dyspersji, pokazać jak wygląda rozrzut otrzymanych wyników, skonstruowano tabelę 1 (aneks), przedstawiającą frekwencję wyników podwyższonych i wysokich, z podziałem względem klas i płci. Skoncentrowano się tu wyłącznie na wynikach przekraczających rezultaty przeciętne, gdyż, z punktu widzenia celu podjętych badań, to właśnie one wydają się najistotniejsze. Analizując rezultaty umieszczone w tabeli 1 widzimy, że spośród 198 uczniów, biorących udział w badaniu, jedynie 17 uzyskało rezultaty mieszczące się w obszarze nieco powyżej przeciętnej, zaś 2 uzyskało wynik sytuujący się w obszarze tych znacząco powyżej przeciętnej (I a i II b gimnazjum). 4

5 Widzimy także, że spośród 11 zespołów klasowych w 4 nie ma żadnego ucznia, którego rezultat badania przekroczyłby obszar wyników przeciętnych, w pozostałych zespołach klasowych znajduje się od 1 do 4 takich uczniów. Podsumowując, należy stwierdzić, iż problem obecności zachowań agresywnych wśród uczniów naszej szkoły nie wykracza poza normę rozwojową. Działaniu ukierunkowane na przeciwdziałanie mobbingowi wśród uczniów mają więc raczej charakter profilaktyczny, zabezpieczający środowisko szkolne przed pojawieniem się i rozprzestrzenieniem owego zjawiska. Aneks Wykres 1. Nasilenie przejawów zachowań agresywnych w obszarze wyniku ogólnego z podziałem za zespoły klasowe IV a V a V b V V I I 5

6 Wykres 2. Nasilenie przejawów zachowań agresywnych w obszarze agresji bezpośredniej, z podziałem za zespoły klasowe IV a V a V b V V I I 6

7 Wykres 3. Nasilenie przejawów zachowań agresywnych w obszarze agresji pośredniej, z podziałem za zespoły klasowe IV a V a V b V V I I 7

8 Wykres 4. Nasilenie przejawów zachowań agresywnych w obszarze agresji werbalnej, z podziałem za zespoły klasowe IV a V a V b V V I I 8

9 Wykres 5. Nasilenie przejawów zachowań agresywnych w obszarze drażliwości, z podziałem za zespoły klasowe IV a V a V b V V I I 9

10 Wykres 6. Nasilenie przejawów zachowań agresywnych w obszarze opozycyjności, z podziałem na zespoły klasowe IV a V a V b V V I I 10

11 Tabela 1. Frekwencje wyników podwyższonych (kolor czarny) i wysokich (kolor czerwony), w zakresie wyniku ogólnego, z podziałem na klasy i płeć. Klasa Dziewczęta Chłopcy IV a 0 0 V a 0 0 V b 0 0 V 1 1 V I 1 2 I

12 WYNIKI ANKIETY CO TO JEST MOBBING Ankieta zawierała 13 pytań, przy czym pytania od 1 do 8 miały na celu zdiagnozowanie poziomu wiedzy uczniów na temat mobbingu, natomiast od 9 do 13 - poznanie opinii uczniów na temat: samopoczucia ucznia w klasie, oceny stosunku klasy do ucznia, postrzegania klasy przez uczniów, klimatu w klasie. Z analizy wyników przeprowadzonych ankiet wynika, że większość uczniów klas IV-VI (81,38%) nie wie co to jest mobbing, natomiast w klasach gimnazjalnych odpowiedzi nie wiem udzieliło blisko 40% respondentów. Jedyną klasą, która w 100% udzieliła odpowiedzi, że wie co to jest mobbing jest kl. I gimn. (Aneks tab. 1) Jeżeli uczniowie zaznaczali odpowiedź nie wiem, to konsekwentnie nie udzielali odpowiedzi na kolejne pytania, aż do pytania 8 włącznie. Zdaniem 18,6% uczniów, do mobbingu dochodzi czasami. Natomiast 13% uczniów uważa, że dochodzi często (Aneks tab. 2) Na pytanie o interwencję w sprawie mobbingu ankietowani uczniowie odpowiadali, ze w przypadku zaistnienia tego zjawiska konieczna jest interwencja z zewnątrz, ponieważ poszkodowany nie jest w stanie sam się obronić (32,4%), ale 30% uczniów kl. I gimn. uważa, że interwencja z zewnątrz może tylko pogorszyć sytuację ofiary (Aneks tab. 3) Według uczniów (43,4%), osobami, które powinny interweniować w przypadku zaistnienia mobbingu są: nauczyciele, pedagog i psycholog szkolny, dyrekcja szkoły. Problem powinien być otwarcie omówiony w klasie. Tylko 1,4% ankietowanych, w tym 5,5% w kl. gimn. oraz 10% z kl. I gimn. uważa, że powinni się tym zająć rodzice (Aneks tab. 4). Uczniowie uważają, że można pomóc osobie poddanej mobbingowi, jeśli osoba chcąca pomocy poprosi o nią nauczyciela lub innego ucznia (38,1%), w tym 100% uczniów z klasy I gimn. oraz 68,4% ucz. z kl. I gimn. Natomiast blisko 12% ucz. z kl.,b gimn. oraz 6,2% ucz. z kl. V,b stwierdza, że nie jest to możliwe (Aneks tab. 5). uczniów na pytanie, czy ofiara mobbingu może się sama od niego uwolnić są bardzo różne. Ogólnie 21% ankietowanych stwierdziło, że raczej nie, natomiast tylko 12,7% uważa, że tak, jeśli tylko ofiary tego chcą (Aneks tab.6) W większości klas uczniowie potrafią rozpoznać ofiary mobbingu (35,1%), natomiast 20% ucz. w kl. I gimn. oraz 12,5% ucz. w kl. V,b udzieliło odpowiedzi, że nie jest to możliwe (Aneks tab. 7). Na pytanie kto może paść ofiarą mobbingu w większości uczniowie odpowiadali, że każdy (Aneks tab.8) 12

13 Na pytanie o poczucie ucznia w klasie, aż 74% ogółu ankietowanych odpowiedziało, że czuje się dobrze, w tym w kl.. IV oraz V b powyżej 90%. Natomiast źle w klasie czuje się 5,9% pytanych, szczególnie w kl. I gimn. (20%) oraz V (18,7%) (Aneks tab.9) Także większość uczniów (66,3%) czuje się w klasie lubiana, w tym w kl. gimn. 82,3%. Jako lubiani tylko przez niektórych uczniów w klasie uważa się 24,4% pytanych, a najwięcej odpowiedzieli tak uczniowie w kl. V 50% oraz w kl. I gimn. 45%. Nielubianymi w klasie czuje się 9,3% uczniów, najwięcej w kl. I gimn. (20%), w kl. V (18,7%) i w kl. gimn. (16,6%) (Aneks tab10) Bardzo wysoko uczniowie ocenili klimat w klasie, w sumie 92,4% ankietowanych odpowiedziało, że jest dobry lub zadowalający. Natomiast, jako zły wskazało 8,1%, w tym najwięcej w kl. I gimn. 40% oraz w kl. V 18,7% (Aneks tab.11) Najbardziej zgrane (według uczniów) klasy to: I gimn. (94,7%), V b (75%), gimn. (61,1%), IV (56%). Natomiast 45,4% ankietowanych odpowiedziało, że klasa jest mało zgrana, w tym powyżej 50% - w klasach V a, V, V, gimn. oraz I gimn. Zdaniem 6,5% uczniów klasa wcale nie jest zintegrowana. Takie odpowiedzi udzielili uczniowie w klasach: V a, V, gimn., gimn. oraz I gimn. (Aneks tab.12) Pozytywnym faktem jest to, że uczniowie postrzegają w swojej klasie tych, którzy mają dobre pomysły (73,1%), czy też bardzo miłych (53,3%). W każdej klasie jest jeden lub kilku uczniów dominujących, jak i tych, którzy dokuczają. Również w każdej klasie wskazano na jedną lub kilka osób, które są ignorowane, także przez większość klasy (Aneks tab13) Wnioski: Biorąc pod uwagę wyniki badań reaktywności emocjonalnej, które wskazują, iż problem obecności zachowań agresywnych wśród uczniów naszej szkoły nie wykracza poza normę rozwojową, więc działania ukierunkowane na przeciwdziałanie mobbingowi wśród uczniów będą miały charakter profilaktyczny, zabezpieczający środowisko szkolne przed pojawieniem się i rozprzestrzenieniem owego zjawiska, a mianowicie: w każdej klasie wychowawcy przeprowadzą zajęcia dotyczące mobbingu, rozpoznawania zjawiska, radzenia sobie z problemem; każdy z wychowawców dokona analizy problemów w swojej klasie, na które należy zwrócić uwagę, a szczególności dotyczące poprawy klimatu w klasie, poczucia uczniów w zespole klasowym; wychowawcy podejmą działania w kierunku ustalenia, którzy uczniowie źle się czują w klasie, są ignorowani, którym się dokucza i dlaczego. 13

14 Tabela 1 Pytanie Co to jest mobbing? a) Kłótnia między dwoma uczniami b) Wszystkie działania, których celem jest szykanowanie kolegi/koleżanki IV a 27/25 V a 15/14 V b V V I I , , , ,3 5 31, ,1 6 33,3 8 50,0 9 52, , ,4 c) Nie wiem 21 84, , , ,5 9 42, ,5 8 50,0 8 47, ,5 Większość uczniów szkoły podstawowej nie wie co to jest mobbing - 81, 38 %, natomiast w gimnazjum 38.65%. Jedynie w klasie I GM 100% uczniów wskazało na prawidłową odpowiedź. Tabela 2 Pytanie Jak często dochodzi do mobbingu? IV a 27/25 V a 15/14 V b V V I I a) Często 2 8, ,7 2 9,5 4 22,0 3 18,7 6 35,3 3 15,0 3 15,8 b) Czasami 1 4, , ,3 3 16,5 4 25,0 2 11, ,0 6 31,6 c) Rzadko 1 4, ,2 1 5,5 3 18, , ,0 2 10,5 d) Bardzo rzadko , ,9 2 10,0 2 10,5 a) 13% często, b) 18,6% czasami, c) 6,5% rzadko, d) 3,7% bardzo rzadko 14

15 Tabela 3 a) Tak, ponieważ osoba poszkodowana nie jest w stanie sama się bronić Pytanie Czy konieczna jest interwencja zewnętrzna podczas mobbingu? IV a V a V b V V 27/25 15/14 I I 4 16, ,7 3 18,6 9 42,8 6 33,0 7 43,8 7 41, , ,1 b) Nie, ponieważ każda interwencja z zewnątrz może pogorszyć tylko sytuację ,2 1 5,5 3 18,6 3 14,2 1 5,5 1 6,2 2 11,8 6 30,0 1 5,3 a) 32,4% b) 9,4% Tabela 4 a) Zdenerwowani rodzice uczniów powinni żądać wyjaśnień od ich szkolnych kolegów Pytanie Kto powinien interweniować i w jaki sposób? IV a V a V b V V 27/25 15/14 I I , ,0 0 0 b) Nauczyciele, szkolny pedagog, szkolny psycholog,, dyrekcja powinni otwarcie omówić problem w klasie 4 16, ,2 6 33,3 6 37, ,1 6 33,0 8 50,0 9 52, , ,4 a) 1,4% b) 43,4% 15

16 Tabela 5 Pytanie Czy można pomóc uczniom, którzy są poddani mobbingowi? a) Tak, ale osoba chcąca pomóc powinna poprosić o pomoc nauczyciela lub innego ucznia b) Nie, to nie jest możliwe IV a 27/25 V a 15/14 V b V V I I 3 12, ,3 5 31, ,1 7 38,8 6 37,5 7 41, , 13 68,4 1 4, , , ,5 2 11, a) 38,1% b) 3,7% Tabela 6 Pytanie Czy ofiary mobbingu mogą się same od mobbingu uwolnić? IV a 27/25 V a 15/14 V b V V I I a) Nie , , ,8 2 10,0 4 21,1 b) Raczej nie ,2 4 25,0 1 6,2 7 33,3 3 16,6 6 37,5 5 29,4 7 35,0 8 42,1 c) Tak, jeśli tylko chcą 4 16, ,2 3 16,6 2 12,5 3 17, ,0 0 0 d) Zawsze , , , ,0 1 5,3 a) 6,5% b) 21% c) 12,7 d) 2,6% 16

17 Tabela 7 Pytanie Czy można rozpoznać mobbing? a) Ofiara mobbingu jest izolowana od grupy/klasy, często ma zniszczone ubrania, zeszyty b) Nie jest możliwe stwierdzić kto jest szykanowany IV a 27/25 V a 15/14 V b V V I I 4 16, ,0 4 25, ,6 7 38,8 7 43,7 8 47, , , , ,5 2 9, ,2 1 5,9 4 20,0 1 5,2 a) 35,1% b) 7,1% Tabela 8 Pytanie Kto może paść ofiarą mobbingu? IV a 27/25 V a 15/14 V b V V I I a) Każdy 3 12, ,2 4 25,0 4 25,0 6 28,5 2 11,1 6 37,5 3 17, , ,6 b) Tylko bardzo zdolne osoby c) Przed wszystkim osoby spokojne, nieśmiałe i lękliwe ,2 2 12,5 2 9, , , ,0 5 27,7 2 12,5 6 32,3 3 15, a) 27,3% b) 2,6% c) 12% 17

18 Tabela 9 Pytanie Jak czujesz się w klasie? IV a 27/25 V a 15/14 V b V V I I a) Dobrze 23 92, , , , , , , , ,1 9 45, ,2 b) Znośnie 1 4,0 3 21,4 1 6,2 6 33,3 3 18,7 2 9,5 5 27,7 5 31,3 5 29,4 7 35,0 3 15,8 c) Źle 1 4,0 1 7, ,5 3 18,7 1 4,7 1 5, ,0 0 0 a) 74% (w tym klasa IV oraz V b powyżej 90%) b) 21,1% c) 5,9% Tabela 10 Pytanie Jak oceniasz stosunek klasy do siebie? IV a 27/25 V a 15/14 V b V V I I a) Większość mnie lubi 17 68,0 9 64, ,7 8 44, , , , , ,3 7 35, ,9 b) Niektórzy mnie lubią 6 24,0 5 35,7 4 25,0 9 50,0 2 12,5 5 23,8 2 11,1 3 18,7 2 11,7 9 45,0 2 10,5 c) Nie jestem specjalnie lubiany 2 8, ,2 1 5,5 3 18,7 1 4, ,6 1 6,25 1 5,8 4 20,0 2 10,5 a) 66,3% (w tym klasa II b 82,3%) b) 24,4% c) 9,3% 18

19 Tabela 11 Pytanie Klimat w naszej klasie jest? IV a V a V b 27/25 15/14 V V a) Dobry 17 68,0 8 57, ,7 9 50,0 9 56, , , , ,8 7 35, ,4 b) Zadowalający 7 28,0 4 28, ,4 4 25,0 4 19,1 6 33,3 4 25,0 7 41,1 5 25,0 7 36,8 c) Zły 1 4,0 2 14, ,5 3 18, , ,0 0 0 I I a) 61,7% wszystkie powyżej 50%, w tym -80,9% b) 30,7% c) 8,1% Tabela 12 Pytanie: Czy klasa jest zgrana? IV a V a V b 27/25 15/14 V V a) Tak 14 56,0 3 21, ,0 8 44,4 4 25, , ,1 7 43,5 7 41,2 2 10, ,7 b) Mało 11 44,0 9 64,2 4 25, , ,6 7 38,9 8 50,0 8 47, ,0 0 0 c) Wcale , , , ,7 5 25,0 0 0 I I a) 47,3% w tym kl. I gim - 94,7% (brak jednej odpowiedzi) b) 45,4% c) 6,3% 19

20 Tabela 13 Pytanie: Zaznacz wypowiedzi, z którymi się zgadzasz: a) Naprawdę dobre pomysły ma: IV a 27/25 V a 15/14 V b V V I I jeden ucz. 2 8, , ,2 1 5,8 1 5,0 0 0 kilku ucz ,0 4 28, , , , , , , , ,7 b) Bardzo miłych jest: c) Dominuje w klasie: d) Dokucza klasie: e) Ignorowanych jest: jeden ucz. 1 4, ,2 1 5,5 1 6, , ,0 1 5,2 kilku ucz ,0 1 7, ,5 8 44,4 1 6, , , ,2 7 41,1 8 40, ,4 jeden ucz ,0 1 7, ,6 1 6, , ,0 3 17, ,2 kilku ucz. 9 36,0 2 14,2 5 31,2 7 38,8 1 6, ,6 2 11,1 7 43,7 5 29,4 3 15,0 7 36,8 jeden ucz. 5 20,0 1 7,1 6 37,5 6 33, ,1 1 5,5 5 31,2 4 23,5 2 10,0 0 0 kilku ucz ,0 3 21,3 4 25,0 6 33, ,3 2 11,1 3 18,7 5 29,4 4 20,0 4 21,0 jeden ucz ,0 2 14,2 6 37,5 2 11,0 1 6, ,5 3 16,6 3 18,7 5 29,4 2 10,0 9 47,3 kilku ucz. 6 24,0 2 14, ,7 1 6, ,1 1 5,5 4 25,0 2 11,7 7 35,0 1 5,2 f) Większość stale ignoruje: jednego ucz. niektórych uczniów 10 40,0 1 7,1 1 6,2 5 27,7 1 6, ,5 5 27,7 3 18,7 4 23,5 2 10,0 2 10,4 7 28,0 2 14,2 8 50,0 3 16,6 1 6, ,1 2 11,1 1 6, ,0 2 10,4 Pozytywnie o klasie: a) Naprawdę dobre pomysły ma: kilku uczniów - 73,1% b) Bardzo miłych jest: kilku uczniów - 53,3% 20

21 21