ABC faktoringu. Po co faktoring?

Transkrypt

1 Instytut Interwencji Gospodarczych BCC we współpracy z ekspertami prezentuje cykl porad z zakresu przedsiębiorczości i inwestowania. Doświadczeni eksperci, na łamach Biuletynu Specjalnego BCC oraz w portalu BCC, będą dzielić się z Państwem wiedzą z wielu obszarów życia gospodarczego: rynku kapitałowego, finansów, pozyskiwania środków na rozwój, zamówień publicznych. Jan Mazurek ekspert BCC ds. rynku kapitałowego tel jan.mazurek@bcc.org.pl ABC faktoringu Po co faktoring? Płynność finansowa jest kluczowym warunkiem prowadzenia działalności gospodarczej. Wobec trudnych niejednokrotnie do przebrnięcia procedur kredytowych banków gwarancją płynności jest niezakłócony spływ należności. Żyjemy w czasach wielkiej konkurencji na rynku towarów i usług. Stąd dostawcy i usługodawcy są zmuszeni podporządkować się wymaganiom klientów, niejednokrotnie trudnym do spełnienia i wnoszącym ryzyko. Dziś już nie wystarczy atrakcyjna cena czy wysoka jakość. Klienci, szczególnie ci znaczący oczekują, a nawet wymuszają na producentach czy firmach handlowych odległe terminy płatności. To niestety jest kosztowne i ryzykowne z punktu widzenia dostawcy. Zdarza się też, że dostawca nie otrzymuje należności z powodu niesolidności kontrahenta. Wstrzymanie strumienia płatności powoduje w krótkim czasie spadek płynności i problemy z regulowaniem bieżących zobowiązań. Plan finansowy przedsiębiorstwa zostaje załamany.

2 Odzyskiwanie należności to proces długotrwały, kosztowny i wyniszczający firmę. Nawet stosunkowo niewielka część nie otrzymanych należności może w krótkim czasie doprowadzić do zachwiania równowagi finansowej, a w skrajnym przypadku bankructwa, nawet dobrze prosperujące przedsiębiorstwo, które pociągnie za sobą kolejne. Częstokroć o pogorszeniu się sytuacji kontrahenta dostawca dowiaduje się zbyt późno. Niejednokrotnie dopiero wtedy, gdy nie otrzyma zapłaty faktury lub dochodzi do zwłoki. Bywa, że przedsiębiorstwa działają nierozsądnie wydając towar lub realizując usługę na ładne oczy, nie zbadawszy sytuacji ekonomicznej oraz reputacji kontrahenta. Są sytuacje, kiedy zarząd chce wykazać się przed akcjonariuszami coraz lepszymi wynikami sprzedaży, ponieważ od tego zależą premie lub utrzymanie posad. Ta pogoń za wzrostem sprzedaży i maksymalizacją zysków trwa dopóki firma nie popadnie w problemy. Dlatego też analiza pozycji aktywów należności winna być przedmiotem szczególnego zainteresowania wszystkich, bez wyjątku, organów spółki. Aby zredukować ryzyko niewypłacalności kontrahentów handlowych lub opóźnień płatności coraz więcej przedsiębiorstw wprowadza nowoczesną inżynierię finansową, której przykładem jest faktoring, dywersyfikując w ten sposób źródła finansowania. Co oznacza ten termin? Faktoring jest usługą finansową polegającą na wykupie od podmiotów gospodarczych wierzytelności handlowych wraz z ich kompleksową obsługą rachunkową. Przedsiębiorstwo odzyskuje swoje należności jeszcze przed terminem ich zapadalności. Stanowi on alternatywę dla kredytu bankowego i pomaga w utrzymaniu płynności finansowej przedsiębiorstwa. Faktoring to niezwykle przydatne narzędzie dla firm, które prowadzą sprzedaż z odroczonym terminem płatności, posiadających niską płynność, ograniczone możliwości zaciągania pożyczek lub otwierania linii kredytowych. Spełnia on swoją rolę w szczególności tam, gdzie występuje długi cykl ściągania należności. Sytuacje takie mają często miejsce przy sprzedaży towarów dużym podmiotom gospodarczym. Te wykorzystując przewagę nad producentami, wywierają presję na ustalanie odległych terminów płatności. W sytuacji dużej konkurencji drobni producenci niejednokrotnie godzą się na niekorzystne dla nich warunki sprzedaży, w tym terminy płatności. W transakcji faktoringowej uczestniczą następujące podmioty: faktorant - dostawca towarów lub usług, dokonujący sprzedaży wierzytelności, faktor podmiot nabywający wierzytelność od faktoranta, nabywca towarów lub usług, zobowiązany wobec faktoranta (dłużnik), bank dokonujący przelewu środków pieniężnych. Faktorant i faktor zawierają umowę faktoringową, zgodnie z którą faktorant przenosi na faktora wierzytelności z tytułu sprzedaży towarów lub usług. Wierzytelności

3 będące przedmiotem transakcji faktoringowej winny być bezsporne i niewymagalne. W przypadku problemów z terminowym inkasowaniem należności faktor może dokonać windykacji wykorzystując własne struktury organizacyjne lub firmy windykacyjne. W zależności od tego, kto ponosi ryzyko niewypłacalności dłużnika, wyróżnia się następujące formy faktoringu: faktoring pełny (bez regresu) całkowite ryzyko przejmuje faktor, który egzekwuje należności w terminie ich wymagalności we własnym imieniu i na własny rachunek; faktoring niepełny - z prawem regresu faktora wobec faktoranta - w przypadku gdy dłużnik nie dokona zapłaty, faktorant jest zobowiązany do zwrotu pobranych kwot faktorowi; faktoring mieszany - stanowi połączenie faktoringu pełnego i niepełnego, wskutek czego następuje rozłożenie odpowiedzialności w ustalonym stopniu między faktora i faktoranta. Na koszt faktoringu składają się: Opłata początkowa jednorazowa - prowizja od przyznanej linii faktoringowej w momencie uruchamiania umowy faktoringowej do 1 %. Marża operacyjna stanowiąca sumę odsetek od kredytu, które nalicza się w oparciu o stopę WIBOR (1M lub 3M) oraz marży faktora ok. 2%. Razem marża operacyjna wynosi ok. 6%.

4 Prowizja operacyjna (opłata faktoringowa), która pokrywa koszty zarządzania wierzytelnościami - przelewy, korespondencja, telefony, monitorowanie dłużników, upomnienia (miękka windykacja). W praktyce wynosi 0,1%-1%. Ubezpieczenie (w przypadku faktoringu pełnego) 0,3%-0,5%. Przykład: Wierzytelność wynosi 10 tysięcy zł a jej termin płatności upływa za 2 miesiące (6 okresów 2-miesięcznych w skali roku). W opcji faktoringu niepełnego, oprocentowanie w skali roku 5,5% a prowizja operacyjna 0,4% wartości faktury. Daje 132 zł kwoty finansowanych faktur. Oznacza to, że roczny koszt faktoringu wynosi ok. 8%. W wariancie faktoringu pełnego (np. z ubezpieczeniem 0,3%) łączny koszt wzrósłby do 162 zł, co oznacza koszt w skali roku 9,7%. Rynek faktoringu Faktoring cieszy się dużym powodzeniem w Europie, która odnotowuje największe spośród wszystkich kontynentów obroty. Dowodem tego jest wartość transakcji faktoringowych, która w 2011 roku wyniosła 1,22 bln EUR, wobec 1,05 bln EUR za rok podała w raporcie firma analizująca rynek faktoringu - Factors Chain International. Dla porównania, ogólnoświatowy rynek faktoringu wart był w 2011 roku blisko 2,02 bln EUR. Dynamicznie rozwija się polski rynek faktoringu w 2011 roku obroty firm faktoringowych stanowiły 79,4 mld zł i były o 24% wyższe niż rok wcześniej. Dobrze zapowiada się również rok 2012, bowiem w pierwszym półroczu firmy zrzeszone w Polskim Związku Faktorów odnotowały obroty 38,26 mld zł, które były o 27% wyższe niż w analogicznym okresie roku ubiegłego. W Polsce nie ma na razie szczegółowych uregulowań prawnych w zakresie prowadzenia usługi faktoringu. Konwencja Ottawska z 1988 r. określa warunki, jakie winien spełniać podmiot zasługujący na miano faktora. Ma to zapewnić utrzymanie najwyższych standardów obsługi oraz bezpieczeństwa rozliczeń. Aby poprawnie realizować swoje zadania faktor winien dysponować odpowiednimi środkami finansowymi, profesjonalną kadrą i nowoczesnym zapleczem teleinformatycznym. Zgodnie z postanowieniami Konwencji Ottawskiej, umowa faktoringowa winna zapewniać aby: a) faktorant przenosił na faktora własność wierzytelności wynikających z umowy dotyczącej sprzedaży towarów lub usług, b) faktor wykonywał co najmniej dwie z następujących usług: i) finansowanie dostawcy poprzez udzielanie zaliczek bądź pożyczek, ii) prowadzenie rozliczeń finansowych związanych z wierzytelnościami, iii) inkaso wierzytelności od dłużnika, iv) przejęcie ryzyka wypłacalności dłużnika;

5 c) dłużnik został poinformowany o przeniesieniu własności wierzytelności. Regulacje Konwencji Ottawskiej są w praktyce wykorzystywane, jako wytyczne dla wielu podmiotów faktoringowych działających w naszym kraju, w tym zrzeszonych w Polskim Związku Faktorów. Polski rynek faktoringu jest oparty na trzech grupach podmiotów finansowych: - przedsiębiorstwa zrzeszone w Polskim Związku Faktorów, - firmy niezrzeszone, powiązane z instytucjami finansowymi, - mali faktorzy, niezależni od banków. Największe firmy faktoringowe obsługują duże oraz średniej wielkości przedsiębiorstwa. Natomiast mali faktorzy wywodzący się zazwyczaj firm zajmujących się obrotem wierzytelnościami, ich wykupem i windykacją lub innymi usługami finansowymi kierują swa ofertę do małych i średnich przedsiębiorstw. Wnioski Aby poprawić bezpieczeństwo finansowe przedsiębiorstwa winny sięgać po nowatorskie formy finansowania, do których należy faktoring. Pozwoli się on uniezależnić od banku, którego wymogi mogą być trudne do spełnienia. Ma to szczególne znaczenie wobec rosnących problemów w gospodarce, które przekładają się na sytuację poszczególnych przedsiębiorstw. Struktura polskiego rynku faktoringowego, umożliwia dostęp do tego rodzaju usług podmiotom różnej wielkości, także z sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Faktoring a kredyt bankowy Faktoring Kredyt bankowy Właściwy dla przedsiębiorstw nawet o umiarkowanej sytuacji ekonomicznej, poszukujących alternatywnych źródeł finansowania i ich dywersyfikacji. Również wskazany dla firm znajdujących się w fazie wzrostu, potrzebujących dużych zasobów gotówki w celu finansowania inwestycji i rozwoju sprzedaży. Zabezpieczeniem otrzymanego finansowania są wierzytelności handlowe, weksel i pełnomocnictwo do rachunku. Dostawca otrzymuje finansowanie bez wzrostu zadłużenia. Poprawia się struktura jakościowa aktywów, nie Dostępny dla przedsiębiorstw o bardzo dobrej sytuacji ekonomicznej, które mogą przejść pomyślnie procedurę kredytową. Zabezpieczeniem kredytu mogą być: hipoteka, zastaw, poręczenie, wierzytelność, instrumenty finansowe, weksel. Dostawca otrzymuje finansowanie kosztem wzrostu zadłużenia. Przez okres trwania kredytowania ponosi on regularne

6 pogarsza się struktura pasywów - zmniejsza się ryzyko finansowe firmy. Poprawa cyklu obrotu należności, skrócenie czasu oczekiwania na należności, poprawa płynności. Poprawa struktury aktywów, wzrasta ilość środków pieniężnych, zmniejszają się należności. Dostawca za pośrednictwem faktoringu pełnego może zabezpieczyć się przed ryzykiem niewypłacalności jego dłużników. Możliwość przeniesienia obowiązku na faktora monitoringu należności oraz ich windykacji. Ewentualne odsetki z tytułu zwłoki w spłacie zadłużenia pokrywają klienci dostawcy. Po wyegzekwowaniu faktor przekazuje je dostawcy. Koszt faktoringu jest zazwyczaj wyższy niż kredytu bankowego. obciążenia z tytułu spłaty rat kredytu. Zmiany w aktywach i pasywach: aktywa wzrost ilości środków pieniężnych, pasywa wzrost zobowiązań. Pogorszenie relacji kapitałów obcych do kapitałów własnych, wzrost zadłużenia, co w konsekwencji ogranicza dalsze możliwości kredytowania. Dostawca jest w dalszym ciągu narażony na ryzyko nieterminowego wywiązania się odbiorców z zobowiązań. Można zlecić ściąganie należności firmom windykacyjnym lub ubezpieczyć należności, co jest kosztowne i absorbujące dla osób zarządzających firmą. Odsetki z tytułu zwłoki w spłacie zadłużenia pokrywa dostawca. Koszt kredytu bankowego jest zazwyczaj niższy niż faktoringu.