ZESZYTY KONIUNKTURY W GOSPODARCE POLSKIEJ

Transkrypt

1 PRACE I MATERIAŁY Instytutu Rozwoju Gospodarczego SGH ZESZYTY KONIUNKTURY W GOSPODARCE POLSKIEJ NR 3 Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Warszawa 18

2 Rada Programowa Elżbieta Adamowicz (Przewodnicząca), Joanna Klimkowska (Sekretarz), Andrzej Kowalski Marco Malgarini, Gernot Nerb, Ataman Ozyildirim, Janusz Stacewicz, István János Tóth Komitet Redakcyjny i adres Redakcji: Konrad Walczyk (Redaktor Naczelny) Ewa Ratuszny (Sekretarz Redakcji) ul. Madalińskiego 6/8, 2-13 Warszawa Artykuły zawarte w publikacji zostały zrecenzowane zgodnie z wytycznymi MNiSW Wydanie I Wersja papierowa czasopisma jest wersją pierwotną Copyright by Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 18 Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przedrukowanie i rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej publikacji bez zgody wydawcy zabronione. Wydawnictwo: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Oficyna Wydawnicza Al. Niepodległości 162, 2-4 Warszawa wydawnictwo@sgh.waw.pl ISSN Nakład egz. Druk i oprawa: QUICK-DRUK s.c quick@druk.pdi.pl Zamówienie: 1/IV/18

3 SPIS TREŚCI I. WSTĘP... 4 II. KONIUNKTURA W GOSPODARCE POLSKIEJ... Joanna Klimkowska III. KONIUNKTURA W ROLNICTWIE... 8 Piotr Szajner, Konrad Walczyk 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe Koniunktura w rolnictwie w 17 r IV. KONIUNKTURA W PRZEMYŚLE PRZETWÓRCZYM... 7 Elżbieta Adamowicz, Konrad Walczyk 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe Koniunktura w przemyśle przetwórczym w 17 r V. KONIUNKTURA W BUDOWNICTWIE... 9 Maria Podgórska, Ewa Ratuszny 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe Koniunktura w budownictwie w 17 r VI. KONIUNKTURA W HANDLU Katarzyna Majchrzak 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe Koniunktura w handlu w 17 r VII. KONIUNKTURA W BANKOWOŚCI Stanisław Kluza, Oskar Krzesicki 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe Koniunktura w bankowości w 17 r VIII. KONDYCJA GOSPODARSTW DOMOWYCH Sławomir Dudek 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe Kondycja gospodarstw domowych w 17 r IX. SUMMARY Elżbieta Adamowicz, Sławomir Dudek, Joanna Klimkowska, Stanisław Kluza, Oskar Krzesicki, Katarzyna Majchrzak, Maria Podgórska, Ewa Ratuszny, Konrad Walczyk

4 4 I. WSTĘP 1. Informacje zawarte w niniejszym numerze Zeszytów koniunktury w gospodarce polskiej oparte są na wynikach ankietowych badań koniunktury wykonanych przez Instytut Rozwoju Gospodarczego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie (IRG SGH). Badania przeprowadzono w następujących działach gospodarki polskiej: - rolnictwie w 118 edycji badania w styczniu 18 r. wzięły udział 2144 gospodarstwa rolne; - przemyśle przetwórczym w 32 i 33 edycji badania w styczniu i lutym 18 r. uczestniczyło, odpowiednio: 289 i 297 przedsiębiorstw; - budownictwie w 98 edycji badania w styczniu 18 r. wzięło udział przedsiębiorstw budowlanych; - handlu w 97 edycji badania w styczniu 18 r. odpowiedzi udzieliło 149 przedsiębiorstw handlowych; - bankowości w 76 edycji badania w styczniu 18 r. uczestniczyło banków; - gospodarstwach domowych w 2 edycji badania w styczniu 18 r. wzięło udział 74 respondentów. 2. Badania koniunktury są prowadzone przez IRG SGH raz na kwartał, z wyjątkiem badania w przemyśle przetwórczym, które jest prowadzone co miesiąc. Ankiety są wysyłane do losowo wybranej grupy odbiorców, z zachowaniem warunku reprezentatywności, w pierwszym miesiącu kwartału (w badaniu w przemyśle przetwórczym w połowie miesiąca). Kwestionariusze zawierają pytania dotyczące aktywności ekonomicznej ankietowanych jednostek. Pytamy o to, jak obecna sytuacja respondentów, tj. w okresie, w którym udzielają odpowiedzi, zmieniła się w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego kwartału lub roku, oraz o ich przewidywania co do sytuacji w analogicznym okresie kolejnego kwartału lub roku w porównaniu z sytuacją bieżącą. Niektóre pytania dotyczą tylko zmian, które zaszły. Wyjątkiem jest badanie koniunktury w bankowości, w którym ankietowani oceniają, jak ich sytuacja w kwartale poprzedzającym badanie zmieniła się względem kwartału wcześniejszego oraz jak ta sytuacja zmieni się w kwartale, w którym prowadzone jest badanie. Niniejsze opracowanie przedstawia zatem sytuację w głównych działach gospodarki polskiej na początku I kwartału 18 r. na tle poprzednich miesięcy. Jedynie w przypadku przemysłu przetwórczego ocena kwartalna została sporządzona na podstawie wyników za dwa pierwsze miesiące I kwartału 18 r. 3. Syntetyczną informację o koniunkturze w gospodarce polskiej dostarcza barometr IRG SGH (BARIRG). Jest on średnią ważoną ze wskaźników koniunktury opracowanych na podstawie wyników wszystkich badań koniunktury IRG SGH oraz wyników badania koniunktury w transporcie, prowadzonego przez Instytut Transportu Samochodowego w Warszawie. 4. Szczegółowy opis metod badawczych i wzory kwestionariuszy zamieszczono na stronie internetowej IRG SGH: metoda_badawcza.pdf.

5 II. KONIUNKTURA W GOSPODARCE POLSKIEJ Rok 17 był dla polskiej gospodarki rokiem lepszej (niż w 16 r.), choć w dalszym ciągu bardzo zmiennej koniunktury. Zmienność koniunktury przejawiała się przede wszystkim odstępstwem od dotychczas utrwalonego rytmu zmian sezonowych w poszczególnych sektorach gospodarki. Najsilniejsze oznaki ożywienia koniunktury odnotowano w pierwszym półroczu. Uwidoczniły się one dynamicznym wzrostem wartości barometru. W pierwszym kwartale wzrost ten wyniósł 1,7 pkt (w porównaniu z październikiem 16 r.), a więc był tylko nieco większy od przeciętnego przyrostu kwartalnego, który wynosi 1,3 pkt. W drugim kwartale roku wartość barometru zwiększyła się aż o 6,8 pkt. W trzecim kwartale dynamika niemal wygasła (wzrost wartości barometru wyniósł zaledwie,2 pkt), lecz w czwartym kwartale niespodziewanie tempo ponownie przyspieszyło (do 2,7 pkt), wynosząc wskaźnik do wysokości 2,6 pkt, najwyższej od II kwartału 18 r. (Rysunek 1). W sumie w okresie październik 16 r. październik 17 r. wartość barometru zwiększyła się o 11,4 pkt. Dobrą koniunkturę potwierdziły informacje o dynamice PKB roczna stopa wzrostu realnego PKB w ujęciu kwartalnym przez cały 17 r. nie spadła poniżej 4%, a w IV kwartale przekroczyła nawet % (Rysunek 2) BARIRG średnia składnik cykliczny (prawa skala) Rysunek 1. Barometr IRG SGH w latach Wartość barometru IRG SGH w I kwartale 18 r. wynosi 1,3 pkt i jest nieco wyższa niż prognozowana w lutym na podstawie cząstkowych wyników badań koniunktury. W porównaniu z IV kwartałem 17 r. nastąpił spadek o 1,3 pkt, względem jednak I kwartału ubiegłego roku odnotowano wzrost o 8,4 pkt. Długookresowa średnia (z ostatnich 18 lat) wynosi -9,1 pkt. W pierwszym kwartale roku zazwyczaj następuje spowolnienie sezonowe, co przekłada się na gorszą koniunkturę niż w ostatnim kwartale roku poprzedzającego. Pod tym względem wyniki I kwartału 18 r. są raczej typowe. W trzech obszarach koniunktura została oceniona pozytywnie. Do handlu i sektora bankowego, dla których zazwyczaj o tej porze roku wskaźnik koniunktury przyjmuje wartość dodatnią, dołączyło tym razem budownictwo. Najwyższą wartość wskaźnika, 29,8 pkt, odnotowano dla sektora bankowego, dla handlu,4 pkt, a dla budownictwa 2,8 pkt. Wyniki z tych trzech działów gospodarki przekładają się na 4,2 pkt wartości barometru i zostały w znacznym stopniu przeważone niekorzystnymi ocenami koniunktury w pozostałych czterech obszarach. Spośród nich najmniejszą wartość przyjął wskaźnik w transporcie (-9,6 pkt), a następnie wskaźniki: kondycji gospodarstw domowych (-6,1 pkt) i rolnictwa (-3,1 pkt). Dla przemysłu przetwórczego wartość - -1

6 6 wskaźnika, choć ujemna, jest bliska zeru (-,7 pkt). Porównując obecne wartości wskaźników koniunktury ze średnimi wartościami dla I kwartału, należy zwrócić uwagę, że zdecydowanie lepsze wyniki odnotowano w sektorze gospodarstw domowych, rolnictwie, transporcie i przemyśle przetwórczym. Wskaźniki koniunktury w tych działach, które zanotowały najlepsze wyniki w styczniowym badaniu, przyjęły wartości niższe niż zwykle o tej porze roku r =, barometr IRG SGH (BARIRG) PKB, ceny stałe, r/r (%), dane GUS (prawa skala) Rysunek 2. Barometr IRG SGH i PKB Polski w latach Do spadku wartości barometru (o 1,3 pkt w porównaniu z poprzednim kwartałem) przyczyniły się w zbliżonym stopniu wyniki każdego z pięciu obszarów, w których koniunktura pogorszyła się: gospodarstw domowych (spadek wartości wskaźnika IRGKGD o 3,7 pkt), rolnictwa (spadek wartości wskaźnika IRGAGR o 7,6 pkt), transportu (spadek wartości wskaźnika WKT o 7,3 pkt), budownictwa (spadek wartości wskaźnika IRGCON o,7 pkt) i przemysłu przetwórczego (spadek wartości wskaźnika IRGIND o 3, pkt). Poprawę koniunktury w ciągu kwartału odnotowano tylko w handlu (wzrost wartości wskaźnika IRGTRD o 7, pkt) i bankowości (wzrost wartości wskaźnika IRGBAN o 21, pkt). W porównaniu z przeciętnymi zmianami wartości wskaźników koniunktury w pierwszym kwartale roku w większości badanych działów gospodarki zmiany są co do wielkości większe lub na poziomie średniej. Jedynie w budownictwie spadek w ciągu kwartału jest głębszy niż zazwyczaj o tej porze roku. Początek roku 18 zapowiada się pomyślnie dla gospodarki. W działach produkcji materialnej poza rolnictwem spowolnienie sezonowe zaznaczyło się słabiej niż zazwyczaj (zwłaszcza w przemyśle przetwórczym), a poprzedni rok charakteryzował się dość wysokim poziomem ocen aktywności gospodarczej, co ujawniło się również w danych ilościowych (Rysunki 3 i 4). Niestety, wiele wskazuje na to, że tendencja rozwojowa słabnie i mimo spodziewanego sezonowego ożywienia gospodarczego przyspieszony wzrost nie utrzyma się dłużej. Wyraźnie widać to w budownictwie, rolnictwie i gospodarstwach domowych, zaś w przemyśle przetwórczym, transporcie samochodowym oraz handlu aktywność w dalszym ciągu oscyluje wokół stałej i trudno jest dopatrzyć się oznak trwalszej odmiany. Choć wartość barometru jest wyższa niż przed rokiem, w przebiegu składowej cyklicznej barometru wykształcił się górny punkt zwrotny, wskazujący iż gospodarka polska weszła w II połowie 17 r. w spadkową fazę cyklu koniunkturalnego (Rysunek 1). Po dwóch latach pobudzania przez państwo popytu konsumpcyjnego gospodarka dostała zadyszki. Przedsiębiorstwa od dłuższego czasu narzekają na trudności ze znalezieniem pracowników o pożądanych kwalifikacjach i niesprzyjające

7 7 inwestycjom otoczenie instytucjonalne. Wyczerpały się proste możliwości zwiększania produktywności czynników wytwórczych. W tych warunkach gwałtownie rośnie przeciętny koszt produkcji i narastają oczekiwania inflacyjne. Zaczęły pogarszać się wskaźniki kondycji finansowej gospodarstw domowych, a banki narzekają na spadek zainteresowania kredytem. Gospodarka powraca na swą długookresową ścieżkę wzrostu r =, wskaźnik koniunktury w przemyśle przetwórczym (IRGIND), dane IRG SGH produkcja sprzedana przemysłu przetwórczego, ceny stałe, r/r (%), dane GUS Rysunek 3. Wskaźnik koniunktury w przemyśle przetwórczym IRG SGH i produkcja sprzedana przemysłu przetwórczego w Polsce w latach wskaźnik koniunktury w budownictwie (IRGCON), dane IRG SGH produkcja sprzedana budownictwa, ceny stałe, =, dane GUS (prawa skala) Rysunek 4. Wskaźnik koniunktury w budownictwie IRG SGH i produkcja budowlano-montażowa w Polsce w latach -18.

8 8 III. KONIUNKTURA W ROLNICTWIE 1. Omówienie wyników badania 1. W I kwartale 18 r. koniunktura w polskim rolnictwie pogorszyła się. Wartość wskaźnika koniunktury IRG SGH (IRGAGR) obniżyła się o 7,6 punktu, z poziomu +4, pkt do -3,1 pkt, i znajduje się poniżej linii trendu. Spadek wartości IRGAGR jest głównie skutkiem zmniejszenia się wartości wskaźnika wyrównanych przychodów pieniężnych, jednej ze składowych wskaźnika koniunktury, o 11,2 punktu, z poziomu +,8 pkt do -,4 pkt. Nieznacznie pogorszyły się również nastroje rolników wartość wskaźnika zaufania, drugiej składowej wskaźnika koniunktury, spadła o,4 pkt, z poziomu +11,9 do +11,. Choć wartości zarówno wskaźnika IRGAGR jak i jego składników są wciąż wyższe niż przed rokiem o, odpowiednio: 2,2, 1,3 i 4,2 pkt, to pierwszy kwartał 18 r. jest drugim z rzędu, w których obniżyły się zarówno wartości trzech wymienionych wskaźników, jak i roczne ich przyrosty. Pogorszenie się koniunktury rolnej ma więc charakter sezonowy, trudno jednak nie zauważyć, że obserwowana w latach tendencja wzrostowa, która wyniosła wskaźniki koniunktury na rekordowo wysokie poziomy, zakończyła się. Kolejny kwartał powinien przynieść sezonową poprawę koniunktury rolnej, jednak oceniając jej skalę na podstawie przewidywań uczestników badania, nie należy spodziewać się, by była ona na miarę tej sprzed roku i zatrzymała tendencję spadkową (reprezentowaną przez składnik cykliczny wskaźnika IRG AGR). 2. Pogorszenie się koniunktury jest powszechne. Kwartalny spadek wartości wskaźnika zanotowano dla wszystkich wyróżnianych grup gospodarstw rolnych. Najsilniej pogorszenie się koniunktury odczuły gospodarstwa o powierzchni do 7 ha (wartość wskaźnika IRGAGR zmniejszyła się o 11, pkt), położone w makroregionie południowym (o 12,4 pkt), prowadzone przez młodych rolników, w wieku do 3 lat (o, pkt), z wykształceniem średnim i pomaturalnym zawodowym (o 8,6 pkt) oraz zajmujące się uprawą roślin wieloletnich (o 18 pkt). Dla czterech grup gospodarstw rolnych: o powierzchni do 7 ha i 7-1 ha oraz położonych w makroregionach północnym i środkowozachodnim odnotowano spadek wartości IRGAGR również w skali roku (o, odpowiednio: 3,6, 1,, 1,2 i,3 pkt). 3. Zmniejszyły się przychody gospodarstw rolnych. Wartość salda obniżyła się aż o 19,9 pkt w ciągu kwartału i wynosi obecnie -17,8 pkt. Wciąż jest wyższa od wartości sprzed roku, lecz różnica wynosi już tylko,3 pkt. Spadek przychodów jest w znacznej mierze wynikiem obniżenia się cen skupu w styczniu br. (w porównaniu do miesiąca poprzedniego) ceny skupu mleka spadły o 8,6%, trzody chlewnej o 6,%, drobiu o 3%, wołowiny o 1,% i pszenicy o,4%. Spadku cen tych produktów nie zrekompensował sezonowy wzrost cen ziemniaków (o,4%) i kukurydzy (o 9,3%). O spadku przychodów pieniężnych informują wszystkie badane grupy gospodarstw rolnych; największy kwartalny spadek wartości salda odnotowano dla gospodarstw rolnych: położonych w makroregionie zachodnim (o 38,4 pkt), o powierzchni do 7 ha oraz 7-1 ha (o 21,4 pkt dla obu), zajmujących się rozmnażaniem roślin (o 84,6 pkt), prowadzonych przez osoby powyżej 6 roku życia (aż o 4 pkt), z wykształceniem wyższym (o 2,6 pkt). W gospodarstwach położonych w makroregionach środkowowschodnim i południowym, o powierzchni do 7 ha i 7-1 ha, zajmujących się uprawą roślin wieloletnich, prowadzonych przez osoby w wieku 31-4 lat oraz z wykształceniem podstawowym i wyższym zanotowano spadek przychodów pieniężnych również w skali roku. Rolnicy przewidują poprawę swojej sytuacji dochodowej w II kwartale roku. 4. Zmniejszyły się również oszczędności gospodarstw rolnych. Wartość salda spadła o 3,8 pkt do poziomu -22,1 pkt. Pozostaje jednak wyższa niż rok wcześniej (o 4,3 pkt). Pomimo spadku utrzymuje się powyżej linii trendu. Zmniejszenie się oszczędności odnotowano w większości grup gospodarstw

9 9 rolnych; największe w położonych w makroregionie środkowowschodnim (o 9,6 pkt), o powierzchni do 7 ha (o 13,6 pkt), zajmujących się rozmnażaniem roślin (o 31 pkt), prowadzonych przez osoby w wieku powyżej 6 lat (o,1 pkt), z wykształceniem wyższym (o 11,2 pkt). Rolnicy spodziewają się dalszego pogorszenia się stanu ich oszczędności w następnym kwartale.. Pomimo spadku przychodów pieniężnych gospodarstw rolnych poprawił się stan ich zadłużenia. Wartość salda jest niższa niż przed kwartałem o 4,1 punktu, lecz wyższa niż przed rokiem (o 3,6 pkt). Tak jak przed kwartałem zmiany wartości salda były różne w poszczególnych grupach gospodarstw rolnych. Największy spadek zadłużenia zanotowano w makroregionie północnym (wartość salda obniżyła się o 8,4 pkt), w gospodarstwach o powierzchni powyżej ha (o 1,8 pkt), zajmujących się uprawą roślin wieloletnich (o 18,1 pkt), kierowanych przez osoby w wieku od 46 do 3 lat (o 7, pkt), z wykształceniem średnim i pomaturalnym zawodowym (o 6, pkt). Najbardziej pogorszył się stan zadłużenia gospodarstw położonych w makroregionie środkowozachodnim, niedużych (o powierzchni 7-1 ha), zajmujących się rozmnażaniem roślin, prowadzonych przez osoby w wieku powyżej 6 lat i z wykształceniem wyższym. Pomimo spodziewanego wzrostu przychodów rolnicy przewidują pogorszenie się stanu swojego zadłużenia w kolejnym kwartale. 6. Nieco zwiększyły się zakupy nawozów mineralnych i pasz treściwych. Wartości sald wzrosły o, odpowiednio: 2,4 i,8 pkt. Zmalały natomiast wydatki na nabycie środków ochrony roślin (wartość salda obniżyła się o,7 pkt). Wartości wszystkich sald pozostają wyższe niż przed rokiem o, odpowiednio: 4,, 6,9 i 2,6 pkt. 7. O 3,1 punktu proc. (do wysokości 42,3%) zwiększył się odsetek gospodarstw, które zamierzają dokonać zakupu maszyn i urządzeń rolniczych, zaś odsetek gospodarstw, które planują dokonać inwestycji w budynki i budowle, wzrósł o 1,7 pkt proc. (wynosi obecnie 19,3%). Liczba gospodarstw, które przymierzają się do inwestycji, jest wyższa niż przed rokiem, a zarazem najwyższa od dwóch lat. 8. W ostatnim kwartale zmniejszył się zarówno odsetek gospodarstw rolnych, które wzięły kredyt preferencyjny (z 3,2% do 32,7%), jak i odsetek gospodarstw, które zaciągnęły kredyt na zasadach rynkowych (z 22% do 19,9%). Zarazem wzrosło znaczenie dopłat bezpośrednich z funduszy UE w finansowaniu produkcji rolnej. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie zwiększyła się z 28,9 pkt do 31, pkt i znajduje się obecnie na poziomie najwyższym od 13 r. Niemal połowa ankietowanych (43,1%) uważa, że dopłaty mają duże znaczenie dla ich działalności. Mniejsze znaczenie mają natomiast dopłaty dla rolników starszych (powyżej 6 roku życia), z makroregionu środkowowschodniego, prowadzących nieduże gospodarstwa, zajmujących się rozmnażaniem roślin i uprawą roślin wieloletnich.

10 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY IRGAGR średnia trend liniowy składnik cykliczny (prawa skala) Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q wskaźnik przychodów pieniężnych -7,8-11,7-6,1,1,8 -,4 2. wskaźnik zaufania -2,2 7,3,4 11, 11,9 11, wskaźnik koniunktury (1.ˣ ) -,9 -,3 -,6 7,3 4, -3, wskaźnik wyrównanych przychodów pieniężnych wskaźnik zaufania

11 Wskaźnik koniunktury wg makroregionów 9,4 8,9,8 3,,,2-3,4-3,1-6,1-6,4-7,3-6,8-6,6-8,3-8,6 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 17 Q4 17 Q Wskaźnik koniunktury wg powierzchni gospodarstw rolnych 9,2,4 1,2 1, -, -2,7-4,7-8,2-12,1-13,1-16,1-19,7 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 17 Q4 17 Q1 18 Wskaźnik koniunktury wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 17,9 1 -, 7,4-1,2 7,3,6, -, ,8-7,1 -, ,8 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 17 Q4 17 Q1 18

12 12 1 Wskaźnik koniunktury wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne, 11, 4, -,4, ,1-6, -4,6-3,1-1 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 17 Q4 17 Q1 18 Wskaźnik koniunktury wg grup PKD 7 1,8 12,7,6 13,4 7,6 2,7,, ,1-3,9 uprawa roślin innych niż wieloletnie -3,7 -,3 uprawa roślin wieloletnich -7,1 rozmnażanie roślin Q1 17 Q4 17 Q1 18 chów i hodowla zwierząt -7,2 -,4 działalność mieszana

13 13 NASTROJE GOSPODARSTW ROLNYCH saldo średnia trend liniowy Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q z ufnością 18,1 24,2 27, 27,8 28,7 27,8 2. z obawą 68, 6,4 61, 62,1 6, 62,1 3. ze strachem 13,4,4 11,,1,8,1 saldo (1.-3.) 4,7 13,8 16, 17,7 17,9 17,7 wskaźnika zaufania (1.-2.ˣ,1-3.) -2,2 7,3,4 11, 11,9 11, Nastroje gospodarstw rolnych wg makroregionów 3 3 3,3 2 2,4 2,1 1 1,9 14,3 12,3 11,2 19,2 13,1 18,8 16,3 6,8 7, 7,7 7,8 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 17 Q4 17 Q1 18

14 14 Nastroje gospodarstw rolnych wg powierzchni gospodarstw rolnych 3 2 1,2 1,7 19,2 21,7 24,9 22,7 26, 1,9,7 1, ,1-11, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 17 Q4 17 Q Nastroje gospodarstw rolnych wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 3,7 32,7 33, 23, 22,8 19,6 12,6 13, 8, 4,8,2 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat 13,8-4,7 Q1 17 Q4 17 Q1 18

15 1 3 2 Nastroje gospodarstw rolnych wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 2,6 24,9 16,,2 19,6 19,9 1,9,3 11, podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 17 Q4 17 Q Nastroje gospodarstw rolnych wg grup PKD 7 1, ,9 28,9 27,3 31,6 28, 16,9 17,3 18,1 13,6 17,2 1,4 12,1 13, - - uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich -8,7 rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q1 17 Q4 17 Q1 18

16 16 PRZYCHODY PIENIĘŻNE stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. wzrosły 32,9 21, 23,7 28,6 32, 21,2 2, 2. nie zmieniły się 3,2 39,8 47,1 43,1 37,2 39,8 43,1 3. zmalały 31,9 39,1 29,1 28,3 3,4 39, 31,4 brak,4 9,6 7,6 8,4,3 8, 7,2 saldo (1.-3.) 1, -18,1 -,4,3 2,1-17,8 -,9 1 Przychody pieniężne wg makroregionów 13, ,4 4, -,4 -,7-13, -11,9-13,4-16,3-1,4-17,1-19, -23,8-2,1-27,7 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 17 Q4 17 Q1 18

17 17 Przychody pieniężne wg powierzchni gospodarstw rolnych 4,9 4, ,3-9,1-11,7-16, -16, -1,8-19,8-2,1-29,7-33,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 17 Q4 17 Q1 18 Przychody pieniężne wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 1,8 6,4 3, ,2-8,6-14,7-13,2-13, -2,3-22,1-24,2-31,3 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 17 Q4 17 Q1 18

18 18 Przychody pieniężne wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 1 4,4, - -1, ,4-16,7-18,3-19,2 -,8 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe -1,1 Q1 17 Q4 17 Q Przychody pieniężne wg grup PKD 7 93, , 7, -16,8 uprawa roślin innych niż wieloletnie -11,4 2,1-31,8 uprawa roślin wieloletnich -2,9 8,7 rozmnażanie roślin 3,8,7 -, chów i hodowla zwierząt -3, -21,1-21,3 działalność mieszana Q1 17 Q4 17 Q1 18

19 19 OSZCZĘDNOŚCI stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. wzrosły 1, 14,2 12, 14,3 19,3 14,1 14,2 2. nie zmieniły się 4,2 4,2 47,2 49,4 43,1 49,7 44,1 3. zmalały 39,3 4,6 4,4 36,3 37,6 36,2 41,7 4. brak 17,4 16,4 16,7 17,4 1,4 1,1 1, saldo (1.-3.) -23,8-26,4-27,9-22, -18,3-22,1-27, - Oszczędności wg makroregionów ,4-8,7-12, , -21,8-22,4 -,3-18,9-18,3-18, -24, ,-33,6-31,9-36,6 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 17 Q4 17 Q1 18

20 Oszczędności wg powierzchni gospodarstw rolnych , -19,7-22, -21,2-24,4-24,1-2,8-26,4-28,9-29,1-3,6-3,6 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 17 Q4 17 Q1 18 Oszczędności wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,2-12,4-11,1-23,4-14,7-23,8-24, -23, -, -, ,9-27,7 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 17 Q4 17 Q1 18

21 21 Oszczędności wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne , , -21, -22,7-23, -18,7-17, ,1-26,9 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 17 Q4 17 Q ,8-2,4-18,1-21,9-2,1-23,4 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich Oszczędności wg grup PKD 7, 48,4 17,4 rozmnażanie roślin -,2-12,6-19,9-19,7-26,8-2,1 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q1 17 Q4 17 Q1 18

22 22 ZADŁUŻENIE stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. wzrosło 11,3,7 12,9 11,4 16,4 13,1 1,6 2. nie zmieniło się 39,7 4,2 42,1 43,9 36, 39, 4, 3. zmalało 48,9 49,1 4, 44,7 47,1 47,9 43,9 4. brak 32,9 36,8 37,1 34,6 33,1 36, 3,7 saldo (1.-3.) -37,6-38,4-32,1-33,3-3,7-34,8-28,3 Zadłużenie wg makroregionów ,8-14, ,8-3,2-37,9-27,8-23,6-31, -47, -42,9-41,7-4,9-34, -4, -6 -,8 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 17 Q4 17 Q1 18

23 23 Zadłużenie wg powierzchni gospodarstw rolnych ,2-22,4-26,8-28, -31,2-3, -34,4-34,3-37, -36,2-38,2-42,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 17 Q4 17 Q1 18 Zadłużenie wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,8-18,9-7, ,3-29,8-28,8-34,1-33, -37,8-37,3-39,2-4, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 17 Q4 17 Q1 18

24 24 Zadłużenie wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,9-33,6-31,6-32,2-39,3-37,6-38,1-43,4 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 17 Q4 17 Q , ,2-23,7 uprawa roślin innych niż wieloletnie -19,6-38,7-37,7-41,6 uprawa roślin wieloletnich Zadłużenie wg grup PKD 7-2, -9, rozmnażanie roślin -28,9-3,3-33,9-32,3-3,3-1,3-6,7 Q1 17 Q4 17 Q1 18 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

25 2 ZAKUPY NAWOZÓW MINERALNYCH saldo średnia trend liniowy Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q wzrosły 12,8 13,8 18,8, 1,9 16,7 2. nie zmieniły się 6,1 62,9 64, 61,8 6,9 61,7 3. zmalały 27,1 23,2 16,7 18,1 23,2 21,6 4. nie dokonano 9, 8, 4,3 3,4 7, 7,8 saldo (1.-3.) -14,3-9,4 2,1 1,9-7,3-4,9 Zakupy nawozów wg makroregionów,6 2,9, ,4 -,7-11,4-14,8 -,7-1, -3,2-8,8-8,3-8, -4, ,8-3 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 17 Q4 17 Q1 18

26 26 Zakupy nawozów wg powierzchni gospodarstw rolnych 2,7, ,9-4,6-4, -7, ,1-13, ,7-17, -,1-22,7 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 17 Q4 17 Q1 18 Zakupy nawozów wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 4,7 2,3,3,1 - -1,8-3, , -9, -12,2-12,2-14, ,6 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 17 Q4 17 Q1 18

27 27 Zakupy nawozów wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 4,2 6, ,9-4,2-4,6-9, -12, -11, -16, podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 17 Q4 17 Q1 18 Zakupy nawozów wg grup PKD 7 8,7 - -,6, -2,4-2, -3,9 - -8,7-8,9-7,6-7,2-7, ,8-13,8-12,7 - uprawa roślin innych niż wieloletnie -17,3 uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q1 17 Q4 17 Q1 18

28 28 ZAKUPY PASZ TREŚCIWYCH saldo średnia trend liniowy Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q wzrosły 11,,3 13,8 16,4 14,6 13, 2. nie zmieniły się 6, 6, 64,1 61,9 62,9 67, 3. zmalały 29, 24,3 22,1 21,7 22,,1 4. nie dokonano 31, 37,8 3, 3,3 36,4 37, saldo (1.-3.) -18, -14, -8,3 -,3-7,9-7,1 Zakupy pasz wg makroregionów - -4,3 -, -2,7-3,7-4, -1,1 - -9,2-9,8-8, ,8-11,8-1,4-16, ,6-19, północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 17 Q4 17 Q1 18

29 29 Zakupy pasz wg powierzchni gospodarstw rolnych 1,4, ,8-7, -6, -1-12,3-14, -11,7-12, ,6 -,7-23,6 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 17 Q4 17 Q1 18 Zakupy pasz wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 1,2 2, - -1,2-2,9-3, ,2-17,8 -,7-11,4-1, ,3-28,8 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 17 Q4 17 Q1 18

30 3 Zakupy pasz wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,3 -,1-8,3 -,4-12,1-12,3-13, -18,6 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe -9,2 Q1 17 Q4 17 Q Zakupy pasz wg grup PKD 7, , -28, -3,6-3,8 uprawa roślin innych niż wieloletnie -6,3-3,2 uprawa roślin wieloletnich 9,4, rozmnażanie roślin -2,1 Q1 17 Q4 17 Q ,2 3,8 chów i hodowla zwierząt -, -9,2-16, działalność mieszana

31 31 ZAKUPY ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN saldo średnia trend liniowy Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q wzrosły,8,2 1,8,8 13,4 13,4 2. nie zmieniły się 9,6 62,7 6, 61, 9,6 8,8 3. zmalały 29,6 27,1 18,7 17,7 27, 27,7 4. nie dokonano 13,1 1,2 6,2 3,7 11,4 13,9 saldo (1.-3.) -18,8-16,9-2,9 3,1-13,6-14,3 Zakupy środków ochrony roślin wg makroregionów 1,8, ,6-23,1-11,1-13,6-14,9-12,8-7,1-18,7-11,9-14,9-6,2 -, ,3 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 17 Q4 17 Q1 18

32 32 - Zakupy środków ochrony roślin wg powierzchni gospodarstw rolnych -3,4 -,6 - -, ,3-13, - -19,7-16,2-18,9-17, ,4-26, -22,9 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 17 Q4 17 Q1 18 Zakupy środków ochrony roślin wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,1-1,3-2,7-13,4-12,3-12,2-18,9-17,6-16,6-17,7-28,4-38, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 17 Q4 17 Q1 18

33 33 - Zakupy środków ochrony roślin wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne -, -,4 - -7, , -14, , -17,6 -,8-22, podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 17 Q4 17 Q ,1 -,3-14,-13, -14, -19,3 uprawa roślin innych niż wieloletnie Zakupy środków ochrony roślin wg grup PKD 7 uprawa roślin wieloletnich 27, -48,3-21,7 rozmnażanie roślin Q1 17 Q4 17 Q1 18 -,8-11,7-13,3 chów i hodowla zwierząt -14,4-16,6-22,2 działalność mieszana

34 34 INWESTYCJE W MASZYNY I URZĄDZENIA 4 4 % dokonano średnia trend liniowy w % Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 dokonano 38,2 42,2 4,7 41,7 39,2 42,3 nie dokonano 61,8 7,8 9,3 8,3 6,8 7,7 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg makroregionów , 38,2 43, 37,2 4, 42,1 4, 44,6 4,8 43,7 41,1 39,7 % ,4 27, 33, 1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 17 Q4 17 Q1 18

35 3 6 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg powierzchni gospodarstw rolnych, 3,3 % ,2 28,1 28, 27,8 2,1 28,7 43,1 4,2 43,7 46,4 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 17 Q4 17 Q1 18 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 6 4 % 3 2,2 4,9 6,2 49, 41,7 48,4 37, 37, 36,3,8 22,4 29,2 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 17 Q4 17 Q1 18

36 36 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 6 % , 33,2 34,1 43,9 42,6 4, 47,6 4,1 48,9 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 17 Q4 17 Q Inwestycje w maszyny i urządzenia wg grup PKD 7 4 % 3 42,8 42,1 38,4 4,4 32,2 33,6 3, 26,1 49,4 49,4 46,7 4,4 41,3 37, 13,6 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q1 17 Q4 17 Q1 18

37 37 INWESTYCJE W BUDYNKI I BUDOWLE % dokonano średnia trend liniowy w % Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 dokonano 16,7 18,6 18,6 19,4 17,6 19,3 nie dokonano 83,3 81,4 81,4 8,6 82,4 8,7 Inwestycje w budynki i budowle wg makroregionów 2 % 1,6 19,9,1 17,6 16,1 1, 1, 1,6 1,2 22,4 21,9 21,1 17,3 13,1 9,6 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 17 Q4 17 Q1 18

38 Inwestycje w budynki i budowle wg powierzchni gospodarstw rolnych 2,1 28,1 % 1,1 12,9 11,6 14, 14,3 1,6 18,4 18, 17,6 19,9 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 17 Q4 17 Q Inwestycje w budynki i budowle wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 3 2 % 1 26, 29,2 23,4 21,2 19,4 21,8 16,1 1,7 16,4 16,7 12,2 8,1 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 17 Q4 17 Q1 18

39 39 Inwestycje w budynki i budowle wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 3 28,1 2 24,8 2,4 % 1 14,9 1,4 16,1 18,8 16,7 18, podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 17 Q4 17 Q Inwestycje w budynki i budowle wg grup PKD 7 4,9 3 3 % ,3 1,6 16,1 16,6 14,3 1,1 13, 2,8 26,6 23,7 19,6 18, 17,6 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich, rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q1 17 Q4 17 Q1 18

40 4 DOSTĘPNOŚĆ KREDYTÓW PREFERENCYJNYCH % tak średnia trend liniowy w % Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 tak 74,8 74,2 77, 8,3 77,2 78,4 nie 2,2 2,8 22, 19,7 22,8 21,6 Dostępność kredytów preferencyjnych wg makroregionów ,9 7,6 7,3 78, 8,2 7,9 82,3 81,9 71,4 72,6 73, 73,7 86,7 78,7 81,3 6 % 4 3 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 17 Q4 17 Q1 18

41 41 Dostępność kredytów preferencyjnych wg powierzchni gospodarstw rolnych ,7 67, 63,6 67,3 68,8 7, 8, 8,7 78,8 81, 83, 6,3 % 4 3 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 17 Q4 17 Q1 18 Dostępność kredytów preferencyjnych wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,9 73,8 68,8 83,8 78,7 76,3 74,8 76,7 77,2 76, 62,3 67,7 % 4 3 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 17 Q4 17 Q1 18

42 42 % Dostępność kredytów preferencyjnych wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 8,7 79, 79,7 78,4 77,3 7,8 7,2 7,3 69, podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 17 Q4 17 Q1 18 Dostępność kredytów preferencyjnych wg grup PKD ,3 7,6 72, 62,8 6,4 71,7 74,2 6,9 84,4 84,3 76,8 7,8 77,4 76,8 % 4 4, 3 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q1 17 Q4 17 Q1 18

43 43 ZAMIAR WZIĘCIA KREDYTU 4 % tak średnia trend liniowy w % Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 tak 22,9 26,9 23, 2,6 2,3 26, nie 77,1 73,1 76, 74,4 74,7 74, 4 Zamiar wzięcia kredytu wg makroregionów 3 33,9 31,9 31,8 31,7 31,4 3 2 % 18,8 18,3 22, 27,3 2,3 23, 21,7 18,3 18, 18, 1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 17 Q4 17 Q1 18

44 44 Zamiar wzięcia kredytu wg powierzchni gospodarstw rolnych ,8 38,3 42, 3 % , 14, 13,4 17,2,1 1, 26,6 24,9 24, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 17 Q4 17 Q1 18 Zamiar wzięcia kredytu wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 4 36, ,6 31,2 31,1 26,2 29,2 23,9 24,4 23,6 % 1 13, 18,4 1, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 17 Q4 17 Q1 18

45 4 Zamiar wzięcia kredytu wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 3 33, ,3 21,2 21,2 28,8 27,9 26,8 29,6 2,7 % 1 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 17 Q4 17 Q Zamiar wzięcia kredytu wg grup PKD 7 39,1 3 3 % 2 3,7 28, 2, 31,1 23,8 22,3 31,3 29,7 28,1 2,8 23, 21,8 1 6,8 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich, rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q1 17 Q4 17 Q1 18

46 46 ZACIĄGNIĘCIE KREDYTU PREFERENCYJNEGO % tak średnia trend liniowy w % Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 tak 37,4 36, 34, 36,9 3,2 32,7 nie 62,6 64, 66, 63,1 64,8 67, % 2 1 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg makroregionów 44, 4,2 38, 37,3 3,9 34,4 34,8 32,9 32,2 3, 3,7 31,7 27,6 21,, północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 17 Q4 17 Q1 18

47 47 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg powierzchni gospodarstw rolnych 6 4,1 1,2 46,1 4 % 36, 36, 34,3 3 1,1 19,6 14,4 13,3 11, 16,7 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 17 Q4 17 Q1 18 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne % ,9 32, 2,9 39,4 38,2 39,2 36, 3,8 31, 21,1,8 14,4 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 17 Q4 17 Q1 18

48 48 % Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 3,8 28,3 28,6 38,1 39,1 3,1 39,3 3, podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 17 Q4 17 Q ,8 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg grup PKD , % ,7 3, 36, 21,8 27,7 26, 18,2 17,4 16,1 38, 34,6 36,3 33,7 3, uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q1 17 Q4 17 Q1 18

49 49 ZACIĄGNIĘCIE KREDYTU RYNKOWEGO % tak średnia trend liniowy w % Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 tak 21,9 21,9 21,2, 22, 19,9 nie 78,1 78,1 78,8 79, 78, 8,1 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg makroregionów ,4 22,6,8 26,6 23,8 24,4 21,4 22, 22,7,8 % 1 17,3 17,1 12,9 13,6 18, północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 17 Q4 17 Q1 18

50 3 3 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg powierzchni gospodarstw rolnych 29,9 3,2 26,1 2 21,9 21,6 21,7 % 1 1,2 14,2 14,7,4 13,3 9,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 17 Q4 17 Q1 18 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 3 2 % 1 22,2 2,4, 23,1 23, 21,9 21,6 21,4 18,1 17,4 17, 1, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 17 Q4 17 Q1 18

51 1 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 2 23,,7 17,9 22,1 23,,1 17,4, 23,2 % 1 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 17 Q4 17 Q Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg grup PKD 7 33,9 32,3 3 2 %,8,9 18,9 19,4 16,6 22,6 18,2 24,6 19,6 19,, 1 13,2 13, uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q1 17 Q4 17 Q1 18

52 2 ZNACZENIE DOPŁAT UE WZGLĘDEM UZYSKANYCH PRZYCHODÓW Q1 13 Q1 14 Q1 1 Q1 16 Q1 17 Q duże 44,4 42,4 3,1 3,6 42,2 43,1 2. średnie 42, 4,2 48,9 4,6 44, 44,8 3. małe 13,2 12, ,8 13,3 12,1 4. żadne, nie otrzymuję,6,,9,6 1, 1,4 saldo (1.-3.) 31,2 3,1 19,1 16,8 28,9 31, Znaczenie dopłat bezpośrednich wg makroregionów 6 4,6 39,2 34,6 4, 1,6 42,1 43, 38,9 34, 49, 3 17, 16,,2,9 6,3,8 1,1 1,1 2,4,4 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy duże średnie małe żadne 6 Znaczenie dopłat bezpośrednich wg powierzchni gospodarstw rolnych 4 48,1 41,3 41, 4, 41,2 37,3 49,6 41,2 3 21,4 18,,7 9,3 2,7 1,9 1,2 1,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha duże średnie małe żadne

53 3 6 Znaczenie dopłat bezpośrednich wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 4 47,9 41,1 4,6 46, 42,8 41,7 49, 33,4 3 17,1 11,1 11,6 11,9,8 1,3 1,6 1, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat duże średnie małe żadne Znaczenie dopłat bezpośrednich wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 6 4 4,6 43,8 4,2 46,9 47,7 39,9 3 12,9 12,4,6 1,8 1,4, podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe duże średnie małe żadne ,4 42,9,7,8 uprawa roślin innych niż wieloletnie Znaczenie dopłat bezpośrednich wg grup PKD 7 39,1 4,3,6 4, uprawa roślin wieloletnich 17,4 43, 39,1, rozmnażanie roślin 38, 46,3 46,1 42,7 1,8 chów i hodowla zwierząt 11,2 1,9 1,4 działalność mieszana duże średnie małe żadne

54 4 3. Koniunktura w rolnictwie w 17 r. Rok 17 był dla polskiego rolnictwa niezwykle pomyślny. Aktywność rolnicza, mierzona wskaźnikiem IRGAGR, osiągnęła poziom nienotowany od dekady. Już początek roku zapowiadał, iż będzie to okres wzmożonej aktywności, bowiem po raz pierwszy w historii badania koniunktury rolnej przez IRG SGH zdarzyło się, że wartość wskaźnika IRGAGR wzrosła w pierwszym kwartale (o,6 pkt). Wzrost był skutkiem nadzwyczajnej poprawy ocen perspektyw rozwojowych wartość wskaźnika zaufania zwiększyła się aż o 9, punktu. W drugim i trzecim kwartale tendencja wzrostowa umocniła się. Powszechny optymizm wśród gospodarstw rolnych, ożywiony przez silny wzrost ich przychodów, spowodowany wyższymi cenami skupu, wywindowały wskaźnik koniunktury w III kwartale roku do wysokości 7,3 pkt, o 12,6 pkt wyższej niż na początku roku. W październiku jednak, po sześciu kwartałach nieprzerwanej poprawy, koniunktura pogorszyła się, i to pomimo dalszej poprawy nastrojów. Przyczyną spowolnienia był znacznie mniejszy od spodziewanego wzrost przychodów pieniężnych gospodarstw rolnych (na skutek przede wszystkim spadku niektórych cen skupu produktów rolnych). Na koniec roku jednak wartość wskaźnika koniunktury była o,4 pkt wyższa niż rok wcześniej i,1 pkt wyższa niż w I kwartale 18 r. Poprawa koniunktury w skali roku była udziałem wszystkich wyróżnionych grup gospodarstw rolnych (zob. rys. niżej). Choć już rok 16 był bardzo udany dla polskiego rolnictwa, w 17 r. przeciętne wartości wskaźnika koniunktury dla wszystkich grup gospodarstw były wyższe niż w roku wcześniejszym. Dotyczy to zwłaszcza gospodarstw położonych w makroregionach środkowowschodnim i środkowozachodnim, dużych (o powierzchni 1- ha i powyżej ha), prowadzących hodowlę i chów zwierząt oraz kierowanych przez osoby młode. Choć w ciągu roku sezonowe zmiany koniunktury w różny sposób oddziałują na wyniki poszczególnych typów gospodarstw rolnych, to po raz kolejny okazało się, iż, ogólnie rzecz biorąc (chodzi o zmiany w skali roku), efektywność produkcji rolnej jest dodatnio skorelowana z wielkością gospodarstwa oraz wiekiem i wykształceniem osoby je prowadzącej. Potwierdziła się również inna prawidłowość, a mianowicie ta, iż uprawa roślin daje wprawdzie mniejsze, lecz bardziej stabilne zyski niż hodowla i chów zwierząt. Przeciętna wartość wskaźnika koniunktury wg makroregionów 3,6 4,1,2,3 - -3,4-2, ,7 -,8 -,6-1,6 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy 16 17

55 Przeciętna wartość wskaźnika koniunktury wg powierzchni gospodarstw rolnych 8,6 2,3 - -2, ,3 -,4-11, -14,1-16, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Przeciętna wartość wskaźnika koniunktury wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 17,1 1,4 - -,8-2,9 - -7,3-8, ,6-1,1 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Sytuacja finansowa gospodarstw rolnych uległa w 17 r. dalszej poprawie. Przychody rosły z kwartału na kwartału i pod koniec roku osiągnęły poziom najwyższy od czterech lat. W pierwszym i drugim kwartale roczne przyrosty wartości salda przekroczyły 18 pkt. Tej skali zmiany obserwowaliśmy w ponad -letniej historii badania tylko raz, tuż po przystąpieniu Polski do UE w 4 r. i objęciu polskiego rolnictwa Wspólną Polityką Rolną. Wzrost przychodów pieniężnych gospodarstw rolnych w 17 r. był po części skutkiem wyższych cen skupu, jednak tak wysokiej dynamiki przychodów nie można tłumaczyć wyłącznie działaniem rynku i zwiększeniem absorpcji dopłat bezpośrednich, lecz należy jej przyczyn upatrywać również w uruchomieniu programu Rodzina Plus. W ślad za wzrostem przychodów rosły oszczędności gospodarstw domowych; w IV kwartale saldo osiągnęło wartość najwyższą od 13 r. Wraz z poprawą sytuacji finansowej gospodarstwa zwiększały zakupy obrotowych środków produkcji rolnej. Spadek zanotowano dopiero w IV kwartale, co wynika z sezonowego rytmu zmian aktywności rolniczej w rocznym cyklu pogody. Na koniec roku jednak wartości sald odpowiedzi na pytania o wielkość wydatków na nabycie nawozów sztucznych, pasz treściwych i środków ochrony roślin były wyższe niż w IV kwartale 16 r. o, odpowiednio: 7,,,1 i,2 pkt. Wzrosły również

56 6 odsetki gospodarstw podejmujących inwestycje w maszyny i urządzenia rolnicze z 38,2% w IV kwartale 16 r. do 39,2% rok później oraz w budynki i budowle z 16,7% do 17,6%. Te zmiany w nastawieniu inwestycyjnym rolników były długo wyczekiwane. Wyniki badania koniunktury przeprowadzonego w styczniu 18 r. wskazują, że rozmach inwestycyjny nabiera siły. 1 Przeciętna wartość wskaźnika koniunktury wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 9,2 2,4 - -3,8-1, ,6-9,9 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Przeciętna wartość wskaźnika koniunktury wg grup PKD ,2 1,7,2 3,9 2,2 - -3,6 -,7-2, ,2 - uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin ,6 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Podsumowując, 17 był rokiem rozkwitu w polskim rolnictwie, którego fundament położył już rok wcześniejszy, urodzajny i dobrej koniunktury na rynkach światowych. Przyniósł on poprawę wyników finansowych gospodarstw rolnych i nadzieje na dalszy ich wzrost. Na tym gruncie wybujał optymizm rolników, który w połączeniu z hojną polityką społeczną i w sprzyjających warunkach rynkowych sprawił, że rok 17 był dla polskiego rolnictwa najlepszy od dziesięciolecia.

57 7 IV. KONIUNKTURA W PRZEMYŚLE PRZETWÓRCZYM 1. Omówienie wyników 1. Pierwszy kwartał 18 roku w przemyśle przetwórczym rozpoczął się od wcześniejszych niż zwykle i nietypowych oznak ożywienia. Wartości zarówno wskaźnika koniunktury jak i sald odpowiedzi na poszczególne pytania ankiety zmieniały się naprzemiennie. Rosły i spadały w kolejnych miesiącach kwartału. Różniły się także we wszystkich badanych przekrojach. Największe różnice ocen występowały między firmami prywatnymi a publicznymi. Wartość wskaźnika koniunktury w przemyśle przetwórczym (IRGIND) w styczniu zmniejszyła się o 2, pkt (względem grudnia), z poziomu 1,8 pkt do poziomu -,7 pkt, w lutym zaś zwiększyła się o 1,9 pkt do wysokości 1,2 pkt. Zarówno dodatnie wartości wskaźnika jak i lutowy wzrost mogą być symptomem wcześniejszego ożywienia sezonowego. Należy przy tym zwrócić uwagę na fakt, że w styczniu i lutym oceny firm prywatnych i publicznych różniły się znacząco. W skali kwartału odnotowano jednak pogorszenie się koniunktury. W porównaniu z listopadem 17 r. wartość IRGIND w lutym jest niższa o 2, pkt. W skali roku natomiast odnotowano wzrost wartości wskaźnika o 3,9 pkt. Wartości wskaźnika koniunktury dryfują w otoczeniu długookresowej średniej. W przebiegu składowej cyklicznej zarysowała się tendencja spadkowa. Przewidywania przedsiębiorstw cechuje podobna huśtawka nastrojów. W styczniu były one bardziej optymistyczne niż w lutym. 2. Czynnikiem najbardziej różnicującym oceny zmian koniunktury w I kwartale były formy własności przedsiębiorstw. Oceny przedsiębiorstw prywatnych i publicznych zmieniały się naprzemiennie. W styczniu bardziej optymistyczne były oceny przedsiębiorstw publicznych, w lutym prywatnych. Obecnie wartości wskaźnika wynoszą odpowiednio:,4 i, pkt. W porównaniu z listopadem 17 r. wartość wskaźnika dla sektora publicznego wzrosła o 16, pkt, a dla prywatnego obniżyła się o 4,2 pkt. Zróżnicowanie ocen było widoczne także w zależności od: wielkości przedsiębiorstwa, rodzaju produkcji i miejsca prowadzenia działalności. W przekroju według wielkości przedsiębiorstwa wzrost wartości wskaźnika w ciągu kwartału (tj. względem listopada 17 r.) odnotowano tylko w grupie przedsiębiorstw największych, zatrudniających ponad pracowników; wyniósł on 24,8 pkt. Dla tej grupy wskaźnik przyjął też najwyższą wartość, 12,7 pkt. W pozostałych grupach koniunktura pogorszyła się. Największy spadek wartości wskaźnika, o pkt, odnotowano w grupie przedsiębiorstw zatrudniających od 1 do pracowników. Najmniejszy spadek wartości wskaźnika, o, pkt, zanotowano dla przedsiębiorstw najmniejszych, zatrudniających do pracowników. Najniższą wartość w lutym, -3,2 pkt, wskaźnik przyjął dla firm zatrudniających od 21 do pracowników. Z kolei w przekroju według głównych grup produktowych poprawę koniunktury w skali kwartału odnotowano tylko w przedsiębiorstwach produkujących dobra inwestycyjne. Przyrost wartości wskaźnika w tej grupie wyniósł 4,6 pkt, z poziomu 7,7 do 12,3 pkt. W pozostałych grupach miało koniunktura pogorszyła się; najbardziej w produkcji dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku. Wskaźnik IRGIND dla tej grupy zmniejszył swoją wartość o 8,4 pkt. W lutym najwyższą wartość, 12,3 pkt, odnotowano dla produkcji dóbr inwestycyjnych, a najniższą, -1,7 pkt, dla produkcji trwałych dóbr konsumpcyjnych. Zmiany koniunktury w przekroju regionalnym cechowała większa zmienność. W porównaniu z listopadem 17 r. koniunktura pogorszyła się w pięciu makroregionach: południowym, południowozachodnim, północnym, centralnym i mazowieckim. W pozostałych odnotowano poprawę koniunktury. Największy spadek wartości wskaźnika koniunktury, o 17, pkt, odnotowano dla województwa mazowieckiego. Najwyższą wartość,, pkt, wskaźnik przyjął dla makroregionu północnozachodniego, a najniższą, -14,3 pkt, dla województwa mazowieckiego.

58 8 3. Podobnie jak w poprzednich badaniach odpowiedzi na poszczególne pytania ankiety, dotyczące zarówno stanu bieżącego jak i przyszłego, były zróżnicowane. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość produkcji w styczniu zmalała o 3,9 pkt, a w lutym wzrosła o 8,7 pkt. Wzrost w lutym odnotowały tylko firmy prywatne. W porównaniu z listopadem 17 r. wartość salda zmniejszyła się o 8,1 pkt. W skali roku odnotowano wzrost wartości salda o 13,3 pkt. Wartość salda jest większa od jego długookresowej średniej, jednak w przebiegu składnika cykliczny widoczne jest zahamowanie tendencji wzrostowej. Przewidywania co do przyszłych zmian wielkości produkcji zarówno w styczniu jak i lutym przedsiębiorstw prywatnych były optymistyczne, zaś publicznych pesymistyczne. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zamówień ogółem spadła w styczniu o 6,7 pkt, w lutym wzrosła o,2 pkt. Lutowy wzrost odnotowały tylko firmy prywatne. Od listopada wartość salda zmniejszyła się o 1,1 pkt. Jest jednak wyższa od wartości z lutego 17 roku o 6,9 pkt. Saldo ma wartość ujemną, -9,1 pkt. W przebiegu składnika cyklicznego widoczna jest tendencja spadkowa. Przewidywania w styczniu były pesymistyczne, w lutym optymistyczne. Podobne zmiany odnotowano w odniesieniu do zamówień eksportowych. Styczniowy spadek wartości salda wyniósł 1, pkt, w lutym zanotowano wzrost wartości salda o 1, pkt. Wzrost wartości salda w lutym odnotowały tylko firmy prywatne. W ciągu trzech miesięcy saldo zmniejszyło swoją wartość o 6, pkt, do poziomu -9,7 pkt. Zmiana w skali roku wyniosła zaś -4,6 pkt. W przebiegu składnika cyklicznego widoczna jest stabilizacja na poziomie niższym od wieloletniej średniej. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o poziom zapasów wzrosła w styczniu o 3,6 pkt i spadła w lutym o 1,8 pkt. Obecnie wynosi,2 pkt. W porównaniu z listopadem 17 r. jest wyższa o 4, pkt, w ciągu roku zaś zmniejszyła się o 1,2 pkt. Saldo przewidywań przyjmuje wartości ujemne. W przebiegu składnika cyklicznego utrzymuje się tendencja wzrostowa. Przedsiębiorstwa spodziewają się wzrostu zapasów w nadchodzącym okresie. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o ceny wyrobów gotowych w styczniu spadła o, pkt, a w lutym wzrosła o 4,1 pkt do wysokości,3 pkt. Obecna wartość salda jest wyższa o 6,4 pkt od wartości z listopada 17 r. W skali roku wartość salda wzrosła o 1,6 pkt. W przebiegu linii trendu utrzymuje się tendencja spadkowa. Tylko firmy prywatne spodziewają się dalszego wzrostu cen w kolejnych miesiącach. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zatrudnienia zmniejszyła się w styczniu o 4,4 punktu, w lutym zaś wzrosła o 8,4 pkt. Jest wyższa niż w listopadzie 17 r. o 2,3 pkt, a od wartości z lutego 17 roku o,8 pkt. Widoczna w przebiegu składnika cyklicznego tendencja spadkowa utrzymuje się. Ankietowani producenci w styczniu przewidywali wzrost zatrudnienia w kolejnych miesiącach, w lutym zaś jego spadku. Sytuacja finansowa przedsiębiorstw przemysłowych w styczniu pogorszyła się, w lutym natomiast odnotowano jej poprawę. Od listopada wartość salda obniżyła się o 7, pkt, w ciągu roku zaś saldo zwiększyło wartość o 9,6 pkt. W przebiegu składnika cyklicznego utrzymuje się tendencja spadkowa. Przewidywania przedsiębiorstw są optymistyczne. Oceny ogólnej kondycji gospodarki polskiej w ciągu kwartału pogorszyły się wartość salda odpowiedzi na to pytanie ankiety zmniejszyła się od listopada o 2,8 pkt. Jest jednak wyższa od wartości sprzed roku o 24,4 pkt. Przewidywania przedsiębiorstw na najbliższe miesiące są pesymistyczne. W przebiegu składowej cyklicznej utrzymuje się trend spadkowy. W ciągu kwartału wartość salda odpowiedzi na pytanie o przeciętny koszt produkcji wzrosła o 3,9 pkt i wynosi 1,1 pkt. Jest wyższa od poziomu sprzed roku o,9 pkt. Przedsiębiorstwa przewidują spadek kosztów w kolejnym kwartale.

59 9 O,4 punktu procentowego zmniejszył się stopień wykorzystania mocy produkcyjnych. Obecnie wynosi on 7,3% i jest niższy od poziomu sprzed roku o 1,9 pkt proc. Przewidywany jest dalszy spadek stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych. W ciągu kwartału o 1, pkt zmniejszyła się wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość produkcji na eksport. Wynosi ona obecnie -1, pkt i jest wyższa od wartości sprzed roku o 1,1 pkt. Kwartalnemu spadkowi eksportu towarzyszy spadek konkurencyjności naszych towarów na rynkach zagranicznych oraz zmniejszenie się korzyści z eksportu w porównaniu do korzyści z produkcji na rynek krajowy. Prognozy na nadchodzący kwartał są pesymistyczne tylko producenci z sektora publicznego spodziewają się niewielkiego wzrostu eksportu. Są natomiast zgodni co dalszego spadku jego opłacalności i zmniejszaniu się konkurencyjności naszych towarów. 4. Odnotowano wzrost uciążliwości najbardziej dokuczliwych barier działalności gospodarczej. Na pierwszych trzech miejscach przedsiębiorstwa wymieniają: niedostateczny popyt (1,3% ankietowanych), podatki (4,1%) i niestabilne przepisy prawne (41,9%). W dalszym ciągu narastają problemy ze znalezieniem wykwalifikowanej siły roboczej; sygnalizuje to już 39,% ankietowanych przedsiębiorstw (wzrost w ciągu kwartału o 2, pkt proc., a w skali roku o 11,3 pkt proc.).

60 6 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY IRGIND średnia składnik cykliczny (prawa skala) składowe salda II 17 X 17 XI 17 XII 17 I 18 II wielkość produkcji przewidywania 9,1 2,2 -,2 6, 9, 12,8 2. wielkość zamówień stan -16, 2,6 6, -2,6-9,3-9,1 3. zapasy - stan 1,4-2,2-3,8-1,6 2,,2 wskaźnik koniunktury (IRGIND): ( )/3-2,7 2,3 3,2 1,8 -,7 1,2 8 7,3 Wskaźnik koniunktury wg sektorów własnościowych 6,1,4 4 2, -2-1, -4-3, -6 przedsiębiorstwa publiczne II 17 I 18 II 18 przedsiębiorstwa prywatne

61 61 Wskaźnik koniunktury wg wielkości zatrudnienia 16,9 1 12,7 7, ,, -,4-3,4-3,2-6,3-6, -,3-11,1 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II 17 I 18 II 18 1 Wskaźnik koniunktury wg głównych grup przemysłowych 12,3,3 7, ,1 -,8 -,4 -,1-4,6 -,7-11,1-1,3-1,7 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II 17 I 18 II 18 konsumpcyjne

62 62 Wskaźnik koniunktury wg makroregionów - II 17 I 18 II 18 Południowy (województwa: małopolskie i śląskie) -,7 4,4, Północno-zachodni (województwa: lubuskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie) -,2 2,9, Południowo-zachodni (województwa: dolnośląskie i opolskie) 6,9-2,3,3 Północny (województwa: kujawsko-pomorskie, pomorskie i warmińsko-mazurskie) -2, 2,8 2,3 Centralny (województwa: łódzkie i świętokrzyskie) 1,3-12,2 -,8 Wschodni (województwa: lubelskie, podkarpackie i podlaskie) -1,2,,4 Województwo mazowieckie -22,7-8, -14,3

63 63 PRODUKCJA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) II 17 XI 17 XII 17 I 18 II 18 przewidywania wzrost 19,8 32,6 26,7 23,9 26, 29, brak zmiany 4,2 49,8 48,7,4, 4,9 spadek 26,1 17,6 24,6 2,6 19, 16,1 saldo (1.-3.) -6,3 1,1 2,2-1,7 7, 12,8 1 12,2 Produkcja wg sektorów własnościowych 8,2 7,, - -3,1 - -7,2 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne II 17 I 18 II 18

64 64 4 Produkcja wg wielkości zatrudnienia 3 28,6 2, 3,8 12,2 9,4 18, ,7-11,4-1, -6,9-11, , do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II 17 I 18 II 18 Produkcja wg głównych grup przemysłowych 3 26,7 9,,,9-1,9-1,1 2,4-2,1 - -9, ,7-14,3-19,1-3 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II 17 I 18 II 18 konsumpcyjne

65 6 ZAMÓWIENIA OGÓŁEM stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) II 17 XI 17 XII 17 I 18 II 18 przewidywania wzrost 17, 26,1 2, 21,8 17,4 2,8 brak zmiany,1 3,7 47,4 47,2 6, 2,6 spadek 32,9,1 27,6 31, 26,6 21,6 saldo (1.-3.) -16, 6, -2,6-9,3-9,1 4,2 2,4 Zamówienia wg sektorów własnościowych ,4 -, -8, -1-16,3-16, - przedsiębiorstwa publiczne II 17 I 18 II 18 przedsiębiorstwa prywatne

66 66 Zamówienia wg wielkości zatrudnienia 1 9, ,3-3,8-3,7-3,2-12, -12,7-7, ,2-21, -17, ,8 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II 17 I 18 II 18 1 Zamówienia wg głównych grup przemysłowych 8,4 11,2 - -3, ,3-9,2 -,9-11, ,3 -,9-19,1-23,8-28,6 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II 17 I 18 II 18 konsumpcyjne

67 67 ZAMÓWIENIA EKSPORTOWE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) II 17 XI 17 XII 17 I 18 II 18 przewidywania wzrost 19,3 18,8, 17, 17,2 19,8 brak zmiany 6,3 9,1 49,8 3,8,8 7,8 spadek 24,4 22, 3,2 28,7 26,9 22,4 nie dotyczy 42,6 48,6,2 4,2 1, 47,9 saldo (1.-3.) -,1-3,2 -,2-11,2-9,7-2,6 1 11,1 Zamówienia eksportowe wg sektorów własnościowych 8,3 - -2,4 - -7, ,4 -,9 - przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne II 17 I 18 II 18

68 68 Zamówienia eksportowe wg wielkości zatrudnienia 1 9,,, ,9-3,9 -,4-7, ,2-14, , -28,3-31,6 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II 17 I 18 II 18 7,6 Zamówienia eksportowe wg głównych grup przemysłowych 1,8 12, ,1 -,2-4, -21, -31,2 -,2-22,1-21, ,8 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II 17 I 18 II 18 konsumpcyjne

69 69 ZAPASY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) II 17 XI 17 XII 17 I 18 II 18 przewidywania wzrost 1,9 11,7 1,1 14,9 13,8 8,7 brak zmiany 69,6 72,7 68,2 72,2 72,6 78,2 spadek 14, 1, 16,7 12,9 13,6 13,1 saldo (1.-3.) 1,4-3,8-1,6 2,,2-4,4 1 Zapasy wg sektorów własnościowych 9,4 9,8, 1,2 2, ,2 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne II 17 I 18 II 18

70 7 1 12, Zapasy wg wielkości zatrudnienia 14,6 1,4 6,4 7,1 6,3 6,3 1, ,1-12,2-14, -14, do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II 17 I 18 II 18 1 Zapasy wg głównych grup przemysłowych 11,2 6,7 2,9 2,4,9,, - -1,6-4, - -8,3 -, ,3 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II 17 I 18 II 18 konsumpcyjne

71 71 CENY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) II 17 XI 17 XII 17 I 18 II 18 przewidywania wzrost 19,8 12,2 13,9 13, 19,6 24, brak zmiany 69,1 79, 78,8 79,2 71,1 7, spadek 11,1 8,3 7,3 7,3 9,3,6 saldo (1.-3.) 8,7 3,9 6,7 6,2,3 18, ,4 Ceny wg sektorów własnościowych 1 14,6 11,4 2, 6,7,4 przedsiębiorstwa publiczne II 17 I 18 II 18 przedsiębiorstwa prywatne

72 72 16, Ceny wg wielkości zatrudnienia 17,1 18,3 1 9,7 11,4 9,4 12,7,9 6,3 - -3,4-3,8 - do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II 17 I 18 II 18-7,3 2 Ceny wg głównych grup przemysłowych 19, 1 13,7 6,6 14,3,7 6,7 9, 11,9 7, 6, -, -1,1 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II 17 I 18 II 18 konsumpcyjne

73 73 ZATRUDNIENIE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) II 17 XI 17 XII 17 I 18 II 18 przewidywania wzrost 1,6 16,1 1,2 1, 16,6 14,6 brak zmiany 72,7 7, 7,3 66,2 71,3 71,9 spadek 11,8 13,8 14,6 18,8 12,1 13, saldo (1.-3.) 3,8 2,3,6-3,8 4,6 1, ,3 Zatrudnienie wg sektorów własnościowych 1 18,4 18,4-2,2 3,1 - -6,6 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne II 17 I 18 II 18

74 74 4 Zatrudnienie wg wielkości zatrudnienia 44,4 3 27,6 17,9 21, ,7 1,, -1, -7,7-12, -11,4-1,2 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II 17 I 18 II 18 Zatrudnienie wg głównych grup przemysłowych 1 11,6 13,4,4,,,2 2, ,7-8,3-7, , -23,8 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II 17 I 18 II 18 konsumpcyjne

75 7 SYTUACJA FINANSOWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) II 17 XI 17 XII 17 I 18 II 18 przewidywania poprawa 9, 1,8 17,6,7,9 1,7 brak zmiany 66, 69, 66,6 69,4 71,8 68,4 pogorszenie 2, 1,2 1,8 19,9 17,3 1,9 saldo (1.-3.) -16,,6 1,8-9,2-6,4 -,2 3 2 Sytuacja finansowa wg sektorów własnościowych 26, ,8-7,3-9,4 -,2-16,7 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne II 17 I 18 II 18

76 76 Sytuacja finansowa wg wielkości zatrudnienia 7,3,, - - -,1-1,2-6,9 -, , -17,1-14,7-11, ,6 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II 17 I 18 II 18, Sytuacja finansowa wg głównych grup przemysłowych 8, , -8,1-18, -3,6-19, -22, -18,8-11, -4-36,4-38,1 - półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II 17 I 18 II 18 konsumpcyjne

77 77 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARKI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) II 17 XI 17 XII 17 I 18 II 18 przewidywania poprawa,2 23,8 24,4 22,6 18,9 1, brak zmiany 62,3 62, 64, 64,4 69,3 66,6 pogorszenie 27, 13,8 11, 12,9 11,8 17,9 saldo (1.-3.) -17,2, 12,9 9,7 7,2-2,3 1 Ogólna sytuacja gospodarki wg sektorów własnościowych,9 8,1 3,8, - -2, , przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne II 17 I 18 II 18

78 78 Ogólna sytuacja gospodarki wg wielkości zatrudnienia 1,4 16, 1,4 9,4 12,7 -,9,, - -,3-7,3 - -, ,9 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II 17 I 18 II 18 3 Ogólna sytuacja gospodarki wg głównych grup przemysłowych 8,2 3,,9 13,3 17,4 16, ,6-13,8-2, -19, -12, ,9 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II 17 I 18 II 18 konsumpcyjne

79 79 WYKORZYSTANIE MOCY PRODUKCYJNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania wzrost 14,3 27,7 19,3 23,3,2 2,9 brak zmiany 6,4 9,8 64, 6,3 62,7 62,9 spadek,3 12, 16,6 11,3 17, 11,2 saldo (1.-3.) -6, 1,1 2,7 12, 3,2 14,6 stopień wykorzystania mocy produkcyjnych (%) 72,2 74,9 74,4 7,7 7,3 69,8 3 2 Wykorzystanie mocy produkcyjnych wg sektorów własnościowych 26, 1 1,,8,3 2, ,1 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 17 Q4 17 Q1 18

80 8 4 Wykorzystanie mocy produkcyjnych wg wielkości zatrudnienia 3 22,4 29,1 4,6,7,7 9,, ,2 -, -9,3-12, -17,3 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób Q1 17 Q4 17 Q Wykorzystanie mocy produkcyjnych wg głównych grup przemysłowych 16,9 19,4 17,9 1 13,8 7,2 8,7 8,9, ,2-8,4-9, -, półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra I 17 XII 17 I 18 konsumpcyjne

81 81 KONKURENCYJNOŚĆ TOWARÓW ZAGRANICZNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania wzrost 14,,7 12,, 14,8 16,9 brak zmiany 78,2 84,4 82,4 84,1 79,7 77,2 spadek 7,8 4,8,1,4,,9 trudno ocenić 47, 47,8 38,8 42, 42,8 1,4 saldo (1.-3.) 6,2,9 7,4,1 9,3 11, 12 Konkurencyjność wyrobów zagranicznych na rynku krajowym wg sektorów własnościowych 9,8 8 8,2 7, 6 4,6 4,6 2, przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 17 Q4 17 Q1 18

82 82 2 Konkurencyjność wyrobów zagranicznych na rynku krajowym wg wielkości zatrudnienia,3 1,4 3,2 7,9 6,4 2, 4,3 4,3,,3 6, , do osób 1- osób 21- osób powyżej osób Q1 17 Q4 17 Q Konkurencyjność wyrobów zagranicznych na rynku krajowym wg głównych grup przemysłowych 33, ,7 1,3,3 8,3 6,2, 4,3 4,7,7 1,8-8, półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra I 17 XII 17 I 18 konsumpcyjne

83 83 PRODUKCJA NA EKSPORT stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania wzrost 14,3 19,3 17,2 19, 16,6 1,2 brak zmiany 68,7 62,2 6,3 61,9 6,3 7,2 spadek 16,9 18,6 17, 19, 18,1 14,6 saldo (1.-3.) -2,6,7 -,2, -1,, 1 12, Produkcja eksportowa wg sektorów własnościowych 3, ,7-4,6 -, ,2 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 17 Q4 17 Q1 18

84 84 Produkcja eksportowa wg wielkości zatrudnienia 1,1 9,7 13,4,, 2, - -4, -7,7-8, -7, , do osób 1- osób 21- osób powyżej osób Q1 17 Q4 17 Q ,7 1 Produkcja eksportowa wg głównych grup przemysłowych 12, 2,8 3,7,,, - - -,3 -,9-3,8-8, ,2-21, półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II 17 I 18 II 18 konsumpcyjne

85 8 KONKURENCYJNOŚĆ WYROBÓW KRAJOWYCH NA RYNKACH ZAGRANICZNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania wzrost 8,7 7,9,7 8,8 4, 6,2 brak zmiany 78, 81,1 86,2 79,4 79,9 82,8 spadek 12,8 11, 8,1 11,9 16,2 11, trudno ocenić 41,7 3,2 36,9 38,1 43,2 49, saldo (1.-3.) -4, -3,1-2,4-3,1-12,2-4,8 Konkurencyjność wyrobów krajowych na rynkach zagranicznych wg sektorów własnościowych - -3,3-2,1 - -9,1 -, -, , -2 przedsiębiorstwa publiczne Q1 17 Q4 17 Q1 18 przedsiębiorstwa prywatne

86 86 Konkurencyjność wyrobów krajowych na rynkach zagranicznych wg wielkości zatrudnienia, 1,6,, - - -,2 -,7 -, -8,3-6,3-7, , - -19,1-2 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób Q1 17 Q4 17 Q , Konkurencyjność wyrobów krajowych na rynkach zagranicznych wg głównych grup przemysłowych 11,1 2,1 1,4-2,3-1,8-2,4-2,8-4,9-1, , ,6 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II 17 I 18 II 18 konsumpcyjne

87 87 KORZYŚCI Z PRODUKCJI NA EKSPORT W STOSUNKU DO KORZYŚCI Z PRODUKCJI NA RYNEK KRAJOWY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania wzrost 27,7 29,1 3,9 33,3 2,3 26,7 brak zmiany,1 2, 49,2,,8,1 spadek 17,2 18,9, 16,2 24, 23,1 saldo (1.-3.),,3,9 17,2 1,3 3,6 Korzyści z produkcji na eksport / korzyści z produkcji na rynek krajowy wg sektorów własnościowych 17,6 1 14, 13,7 3, ,2-1,6 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 17 Q4 17 Q1 18

88 88 Korzyści z produkcji na eksport / korzyści z produkcji na rynek krajowy wg wielkości zatrudnienia ,8 23,6 18,9,8 11,1 8,1 6, 4,3-2,9-9,8-13,4 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób Q1 17 Q4 17 Q Korzyści z produkcji na eksport / korzyści z produkcji na rynek krajowy wg głównych grup przemysłowych 7, ,3 38,1 8,8,9,2 12, 1,8, 8, , -17,6 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II 17 I 18 II 18 konsumpcyjne

89 89 PRZECIĘTNY KOSZT PRODUKCJI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 17 przewidywania wzrost,3 46, 47,9,7 7,2 47,3 brak zmiany 39,6 47,6 46,3 4,7 36,8 46,9 spadek,1,9,8 3,6 6,,8 saldo (1.-3.),2 4,6 42,1 47,2 1,1 41, 6 Przeciętny koszt produkcji wg sektorów własnościowych 7,1 43,1 44,4,8 47, 1,2 4 3 przedsiębiorstwa publiczne Q1 17 Q4 17 Q1 18 przedsiębiorstwa prywatne

90 9 Przeciętny koszt produkcji wg wielkości zatrudnienia 7 6 2,6 6, 9, 8,9 9,3 4, ,4 37, 32,1 31,3 32,7 32,7 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób Q1 17 Q4 17 Q Przeciętny koszt produkcji wg głównych grup przemysłowych 9, 8 7 6,6 43,7 8,9 66,7 6,3 7,9,2 49, , 21,3 27,8 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II 17 I 18 II 18 konsumpcyjne

91 91 BARIERY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 6,2 4,9 1,3 44,2 4,2 41,9 4,1 43,9 43,4 4 37, 39, 32,2 3 26,4 26,1 28,2 22,7 24,2 22, 16,8 18,1,1 8,8 6,9 7,1 6,1,8 3,6 3,2 3,6 3,4 8,1 6,9 6,8 7, 9,1 7,7 7, 6,7 6, (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) () (11) (12) (13) Q1 17 Q4 17 Q1 18 (1) niedostateczny popyt krajowy (2) niedostateczny popyt zagraniczny (3) konkurencyjny import (4) brak wykwalifikowanej siły roboczej () niedostateczne wyposażenie (6) brak surowców i materiałów (7) niska płynność finansowa (8) niska dostępność kredytu (9) niekorzystne warunki kredytowe () niestabilność przepisów prawnych (11) obciążenia podatkowe (12) inne (13) nie występują

92 92 3. Koniunktura w przemyśle przetwórczym w 17 roku W skali całego roku koniunktura w przemyśle przetwórczym poprawiła się, ale podobnie jak zmiany w całej gospodarce, cechowała ją nietypowa zmienność. Tak jak w roku 16, zamiast systematycznej, oczekiwanej z miesiąca na miesiąc poprawy koniunktury, mieliśmy do czynienia z naprzemiennymi wzrostami i spadkami wartości wskaźnika koniunktury w przemyśle przetwórczym (IRGIND), trudnymi do wyjaśnienia za pomocą narzędzi tradycyjnie stosowanych w analizie koniunktury gospodarczej. Wzrosty surowych wartości wskaźnika miały miejsce już od początku roku. W kolejnych miesiącach I kwartału wynosiły one odpowiednio: 3,, 4,4 i 9,7 pkt. Zmiany w drugim kwartale były bardziej nietypowe. W kwietniu i maju miały miejsce spadki wartości wskaźnika o: 2,7 i 1,7 pkt, w czerwcu zaś niewielki wzrost, o,3 pkt. Kolejny, trzeci kwartał także rozpoczął się spadkiem wartości wskaźnika, i to znacznym (jak na tę porę roku), bowiem aż o 8,2 pkt. W kolejnych miesiącach III kwartału zmiany były naprzemienne po wzroście o 8,9 pkt w sierpniu, we wrześniu nastąpił spadek o 1,2 pkt. Ten rytm zmian utrzymał się w IV kwartale. W październiku wartość IRGIND obniżyła się o 1,1 pkt, w listopadzie z kolei nastąpił wzrost o,7 pkt, zaś w grudniu ponownie spadek (o 2,1 pkt). W sumie w skali całego roku wartość wskaźnika zwiększyła się o pkt, z poziomu -9,3 pkt w grudniu 16 r. do,7 pkt w grudniu 17 r. Spowodowało to odwrócenie się tendencji spadkowej zapoczątkowanej w 14 r. i wykształcenie się łagodnej tendencji wzrostowej, słabnącej jednak w IV kwartale. Kolejność tych zmian wskazuje, z jednej strony, na pewne zagubienie się przedsiębiorstw, zmieniających swoje opinie pod wpływem czynników przypadkowych, a zarazem ich gotowość do zwiększania aktywności produkcyjnej. Najbardziej wymownym przykładem takiej gotowości jest nieodnotowany nigdy wcześniej w badaniach IRG SGH wzrost wartości wskaźnika koniunktury w listopadzie. Utrwaliły się natomiast różnice w opiniach przedsiębiorstw prywatnych i publicznych. Narastały one w kolejnych miesiącach. Na początku roku zarówno przedsiębiorstwa prywatne jak i publiczne informowały o poprawie koniunktury, choć w ocenie firm publicznych była ona znacznie większa. Największe rozbieżności dotyczące kierunku i wielkości zmian koniunktury miały miejsce w II i III kwartałach. Oceny sytuacji bieżącej, dokonywane przez przedsiębiorstwa publiczne, cechował większy optymizm. Tak jak w roku 16 amplituda zmian wartości wskaźnika koniunktury obliczanego dla sektora publicznego była zdecydowanie większa niż dla prywatnego. Opisywane różnice dotyczą zarówno wskaźnika koniunktury jak i poszczególnych sald bilansowych. Saldo odpowiedzi na pytanie o wielkość produkcji zwiększyło swoją wartość w skali roku o, pkt, z poziomu -8, pkt w grudniu 16 r. do wysokości 2, w grudniu 17 r. Największe wzrosty wartości salda odnotowano na przełomie I i II kwartałów oraz na początku IV kwartału. W tych też okresach wartości salda były najwyższe. Spadki wartości salda nastąpiły na początku III kwartału i wówczas przyjmowało ono wartości ujemne. Zmiany te doprowadziły do odwrócenia się tendencji spadkowej w przebiegu czynnika cyklicznego. W ciągu roku jego wartości stopniowo zwiększały się. Podobne zmiany odnotowano dla zamówień. Wzrost wartości salda w ciągu roku wyniósł również, pkt, z poziomu -14, w grudniu 16 r. do -3, pkt w grudniu 17 r. Największe przyrosty wartości salda miały miejsce w I kwartale. Przez większość roku saldo przyjmowało jednak wartości ujemne. Wzrost wartości salda odwrócił tendencję spadkową w przebiegu czynnika cyklicznego. Nieco inaczej natomiast przebiegały zmiany zamówień eksportowych. Przede wszystkim saldo przez cały rok przyjmowało wartości ujemne. Po dużych wzrostach w pierwszym kwartale w drugim nastąpiły spadki wartości salda, nasilające się w trzecim kwartale. Dopiero w końcu roku ponownie zanotowano wzrosty. W skali całego roku wartość salda zwiększyła się o 6, pkt, z poziomu -16, pkt do -9, pkt. Zmiany te zahamowały tendencję spadkową w przebiegu składnika cyklicznego.

93 93 Zmiany zapasów były niewielkie. W ciągu roku wartość salda zmniejszyła się o 4,6 pkt, z poziomu 3,4 pkt w grudniu 16 r. do wysokości -1,2 pkt w grudniu 17 r. W kolejnych miesiącach miały miejsce na przemian spadki i wzrosty wartości salda. W połowie roku nastąpiło odwrócenie się tendencji spadkowej w przebiegu składnika cyklicznego. Saldo odpowiedzi na pytanie o ceny produkowanych wyrobów zwiększyło w ciągu roku swoją wartość o 6,7 pkt. Podobnie jak w przypadku pozostałych sald, z miesiąca na miesiąc naprzemiennie rosły i spadały wartości salda. Pomimo rocznego wzrostu wartości salda w przebiegu czynnika cyklicznego utrzymuje się tendencja spadkowa. Także saldo zatrudnienia zwiększyło swoją wartość w ciągu roku. Wzrost wyniósł 4,9 pkt, z poziomu -3, pkt w grudniu 16 r. do 1,4 pkt w grudniu 17 r. Największe przyrosty wartości salda miały miejsce w I kwartale. W przebiegu składnika cyklicznego widoczna jest silna tendencja spadkowa. Saldo odpowiedzi na pytanie o sytuację finansową przedsiębiorstw przez pierwsze trzy kwartały przyjmowało wartości ujemne. W IV kwartale wartości salda były dodatnie. W ciągu całego wartość salda wzrosła o 11,8 pkt, z poziomu -,2 pkt w grudniu 16 r. do 1,6 pkt w grudniu 17 r. Ten przyrost, choć znaczny, nie przyczynił się do odwrócenia tendencji spadkowej w przebiegu składnika cyklicznego, znacznie ją jednak złagodził. Wartość salda dotyczącego ogólnej sytuacji gospodarki polskiej zwiększyła się w ciągu roku o 38,6 pkt, z poziomu -2,4 pkt do 13,2 pkt. Wzrosty miały miejsce w II i IV kwartałach. W połowie roku pojawiła się tendencja spadkowa w przebiegu składnika cyklicznego. Poprawę koniunktury odczuli także eksporterzy. W ciągu roku wartość salda wzrosła o 11,2 pkt. Największy przyrost wartości salda odnotowano w I kwartale. W pozostałych okresach wartości salda odpowiedzi na pytanie o wielkość produkcji zmieniały się nieznacznie. W przebiegu składnika cyklicznego widoczne jest zahamowanie tendencji spadkowej. Pogorszyły się natomiast opinie przedsiębiorstw o konkurencyjności ich towarów na rynkach zagranicznych. Saldo zmniejszyło swoją wartość w skali roku o 3,1 pkt. Najgłębszy spadek miał miejsce w I kwartale. W kolejnych wartość salda rosła, co zmniejszyło skalę rocznego spadku i zahamowało tendencję spadkową w przebiegu składnika cyklicznego. Z kolei wartość salda odpowiedzi na pytanie o konkurencyjność towarów zagranicznych na rynku krajowym zmieniała się w taki sposób, że zmiany w kolejnych kwartałach wzajemnie się znosiły, a w konsekwencji roczny przyrost wyniósł, pkt. W przebiegu składnika cyklicznego utrzymuje się tendencja wzrostowa. Mimo to, zdaniem ankietowanych, korzyści z produkcji na eksport w porównaniu z produkcją na rynek krajowy wzrosły w ciągu roku wartość salda zwiększyła się o 2,2 pkt. Nie zatrzymało to jednak tendencji spadkowej w przebiegu składnika cyklicznego. Wzrósł przeciętny koszt produkcji, szczególnie silnie w I kwartale. W II kwartale wartość salda się obniżyła, lecz później, już do końca roku zwiększała się. W IV kwartale była o 9,6 pkt wyższa niż rok wcześniej. Poprawie koniunktury towarzyszył wzrost stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych, z poziomu 73,% w IV kwartale 16 r. do poziomu 7,7% w IV kwartale 17 r. W ciągu roku zmniejszyła się uciążliwość głównych barier działalności gospodarczej. Zmiany w kolejnych okresach roku były jednak zróżnicowane. Nie zmieniła się natomiast kolejność, w jakiej bariery są wymieniane. Do najsilniej odczuwanych przez przedsiębiorców od wielu lat należą bariery: popytowa, podatkowa i prawna. Narastają problemy ze znalezieniem wykwalifikowanej siły roboczej. W końcu roku 17 sygnalizowało je 36,9% badanych przedsiębiorstw. Nakłady inwestycyjne w pierwszym półroczu zmniejszyły się, natomiast w drugim odnotowano ich wzrost. Salda pytań dotyczących inwestycji przyjęły wartości dodatnie. W zamierzeniach inwestycyjnych na najbliższe sześć miesięcy przedsiębiorstwa deklarowały przede wszystkim chęć wymiany wyposażenia, mechanizację i automatyzację produkcji oraz poprawę bezpieczeństwa. Jako

94 94 największe ograniczenia inwestycji przedsiębiorstwa wymieniają od wielu lat niedostateczny popyt oraz niewystarczający zysk i obawę przed zadłużeniem. Przez cały rok utrzymywało się duże zróżnicowanie koniunktury w analizowanych przekrojach: rodzajowym, regionalnym i według wielkości przedsiębiorstwa. Najsilniej zmiany koniunktury odczuwały przedsiębiorstwa najmniejsze i największe. Wartości wskaźników koniunktury dla tych grup przedsiębiorstw zmieniały się bardziej niż dla pozostałych grup przedsiębiorstw. Podsumowując, rok 17 był dla przemysłu przetwórczego okresem poprawy koniunktury. Po ok. 3 latach jej stabilizacji zarysował się bardzo łagodny trend rosnący za sprawą trwającego jeden kwartał (I kwartał br.) silniejszego odbicia, po którym przemysł powrócił do wcześniejszego rytmu zmian. Na koniec 17 r. przedsiębiorcy z optymizmem patrzyli w najbliższą przyszłość.

95 9 V. KONIUNKTURA W BUDOWNICTWIE 1. Omówienie wyników 1. W I kwartale 18 roku ogólny wskaźnik koniunktury w budownictwie (IRGCON) przyjął wartość 2,8 pkt, niższą niż kwartał wcześniej o,7 pkt, lecz wyższą o 17,9 pkt niż w pierwszym kwartale 17 roku. Stosunkowo wysoka jak na tę porę roku aktywność branży budowlanej jest w znacznej mierze skutkiem łagodnej zimy. Wskaźnik koniunktury dla sektora prywatnego i publicznego przyjął podobne wartości, odpowiednio: 2,7 i 2,9 pkt. W porównaniu z poprzednim kwartałem w sektorze prywatnym nastąpił spadek o 7,8 pkt, w publicznym zaś wzrost o 4,3 pkt. Najwyższe wartości wskaźnika, 21,2 oraz,3 pkt, zanotowano dla zakładów zatrudniających powyżej osób oraz zakładów wykonujących prace związane ze wznoszeniem budynków, odpowiednio, a najniższą wartość, -19,1 pkt, wskaźnik przyjął dla przedsiębiorstw państwowych. Podobnie jak w poprzednich okresach wyraźne zróżnicowanie koniunktury obserwuje się również w układzie regionalnym. Najwyższą wartość wskaźnika, 12,6 pkt, odnotowano dla makroregionu północnozachodniego, a najniższą, -18,4 pkt, dla regionu południowozachodniego. 2. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość produkcji obniżyła się o 1, pkt i wynosi -22 pkt. Jest aż o 26,9 pkt wyższa niż w I kwartale 17 r. Najwyższą wartość salda, równą 44,1 pkt, odnotowano dla przedsiębiorstw zatrudniających od 21 do pracowników, najniższą zaś, -47,7 pkt, dla przedsiębiorstw państwowych. Przewidywany jest wzrost produkcji budowlano-montażowej w drugim kwartale. 3. Tak jak w przypadku produkcji, ustała obserwowana w ostatnich 2-3 latach tendencja wzrostowa zamówień, zarówno ogółem jak i eksportowych. W porównaniu z IV kwartałem 17 r. w portfelach zakładów budowlanych jest mniej zamówień ogółem wartość salda wynosi -16,2 pkt i jest niższa o 44,2 pkt niż trzy miesiące temu. Przyczyną jest duży spadek zamówień krajowych, bowiem w przypadku zamówień eksportowych wartość salda jest dodatnia (7,7 pkt) i choć niższa (o 13,3 pkt) od wartości sprzed kwartału, to jednak spadek zamówień eksportowych był znacznie płytszy. Wśród badanych grup zakładów budowlanych jedyną o dodatnim saldzie zamówień ogółem, równym 12,6 pkt, jest grupa zakładów wykonujących prace związane ze wznoszeniem budynków (PKD 41). Najniższą wartość salda, -71,6 pkt, odnotowano dla przedsiębiorstw państwowych. Firmy budowlane spodziewają się wzrostu zamówień ogółem i eksportowych w nadchodzącym kwartale. 4. Załamała się tendencja wzrostu cen usług budowlanych. Wartość salda obniżyła się o,2 pkt do wysokości 14 pkt. Największe podwyżki cen zanotowały zakłady wykonujące prace związane ze wznoszeniem budynków (wartość salda równa 32,2 pkt i wyższa o 4, pkt niż w IV kwartale 17 r.) oraz firmy największe, zatrudniające ponad pracowników (28,8 pkt, o,4 pkt więcej niż przed trzema miesiącami). Nie zmieniły się ceny usług najmniejszych (zatrudniających do pracowników) zakładów prywatnych (wartość salda, pkt, niższa niż kwartał temu o 24,3 pkt). Przewidywany jest wzrost cen produkcji budowlanej w następnym kwartale.. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o sytuację finansową obniżyła się o 13,8 pkt do wysokości -, pkt. Lepiej oceniają swą sytuację finansową przedsiębiorstwa publiczne wartość salda wynosi 9,7 pkt i jest wyższa o 18, pkt od wartości salda dla sektora prywatnego. Najgorzej swą sytuację finansową oceniają największe zakłady, zatrudniające ponad osób (wartość salda równa -21,4 pkt), oraz zakłady budowlane wykonujące prace specjalistyczne (-17,2 pkt). Kolejny kwartał powinien przynieść poprawę sytuacji finansowej przedsiębiorstw budowlanych.

96 96 6. Zmniejszyło się zatrudnienie w budownictwie. Wartość salda w ujęciu ogółem wynosi -18,2 pkt i jest o 1,8 pkt niższa niż w IV kwartale 17 r. W porównaniu jednak z analogicznym okresem roku poprzedniego jest wyższa o 8,6 punktów wyższa. Dla sektorów prywatnego i publicznego wartości salda są zbliżone i równe, odpowiednio: -18,9 oraz -1,3 pkt. Jedyną grupą zakładów, w której mimo sezonowego spowolnienia aktywności budowlanej obserwuje się wzrost zatrudnienia, są największe zakłady, zatrudniające powyżej pracowników. Dla tej grupy wartość salda jest dodatnia i równa 2,1 pkt (choć niższa niż w IV kwartale 17 r. o,6 pkt). W ostatnich latach w budownictwie znacznie zwiększyły się trudności z zatrudnieniem pracowników o odpowiednich kwalifikacjach. W I kwartale 18 r. problem ten nasilił się. Dotyczy on zarówno pracowników o wysokich kwalifikacjach (w porównaniu z IV kwartałem 17 r. odsetek przedsiębiorstw wskazujących na te trudności wzrósł o 2,9 pkt proc. i wynosi obecnie 66,1%), jak i o niskich kwalifikacjach (wzrost o 4,2 pkt proc. do 2%). Problemy z siłą roboczą sektor budowlany rozwiązuje, zatrudniając obcokrajowców. Aż 72,9% ankietowanych zakładów deklaruje zatrudnianie obcokrajowców, z czego 83,% to obywatele Ukrainy, 7,4% obywatele krajów Unii Europejskiej, a 9,1% pochodzi z innych krajów. W sektorze publicznym zatrudnianie cudzoziemców deklaruje 88,8% przedsiębiorstw, przy czym są to wyłącznie pracownicy z Ukrainy. W sektorze prywatnym obcokrajowcy pracują w 68,6% zakładów, z czego 81,9% to obywatele Ukrainy, 8,1% pochodzi z Unii Europejskiej, a % z innych krajów. Również w pozostałych grupach zakładów, które zatrudniają obcokrajowców, dominują pracownicy z Ukrainy. Najwięcej obywateli krajów Unii Europejskiej pracuje w zakładach o zatrudnieniu do osób oraz w prywatnych mikroprzedsiębiorstwach ich odsetek wśród zatrudnionych obcokrajowców stanowi 22,2%. Pracownicy spoza Unii Europejskiej i z innych krajów niż Ukraina są zatrudnieni przede wszystkim przez zakłady wykonujące prace specjalistyczne (PKD 43) oraz firmy będące własnością krajowych osób fizycznych (odpowiednio: 18,2% oraz 17,6% pracowników). 7. Nie poprawia się sytuacja w zakresie nakładów inwestycyjnych. Wartość salda w ujęciu ogółem obniżyła się o 8,6 pkt do wysokości -12,8 pkt, dla sektora prywatnego jest równa -13,8 pkt (o 3,6 pkt mniej niż kwartał temu), a publicznego -9, pkt (spadek o 27, pkt). Przewidywany jest wzrost nakładów inwestycyjnych w II kwartale roku, głównie za sprawą zwiększenia inwestycji przez przedsiębiorstwa publiczne. 8. Od początku 17 roku obserwowaliśmy poprawę ocen ogólnej sytuacji gospodarczej w kraju. W I kwartale 18 r. opinie zakładów budowlanych pogorszyły się. Wartość salda w ujęciu ogółem jest równa 8,2 pkt (o 17,2 pkt niższa niż przed kwartałem), dla sektora prywatnego wynosi 8, pkt (o 16,2 pkt mniej), a dla publicznego 9,1 pkt (o 19, pkt mniej). Negatywne oceny gospodarki pochodzą z najmniejszych firm, zatrudniających do osób (wartość salda -9,4 pkt); najlepiej stan gospodarki oceniają duże przedsiębiorstwa, zatrudniające ponad osób (17,9 pkt) oraz zakłady wykonujące roboty budowlane polegające na wznoszeniu budynków (14,9 pkt). Oceny rozwoju sytuacji ogólnogospodarczej w najbliższych miesiącach są znacznie lepsze od ocen sytuacji bieżącej. 9. Pogorszyły się również opinie przedsiębiorstw budowlanych o sytuacji branży. Saldo w ujęciu ogółem przyjęło wartość 4,6 pkt, niższą o 16,1 pkt niż w IV kwartale 17 r. Dla sektora prywatnego wartość salda jest równa wynosi,9 pkt, a publicznego -,7 pkt. Najlepiej sytuację w budownictwie oceniają przedsiębiorstwa zatrudniające od 21 do osób (wartość salda,9 pkt) oraz zajmujące się pracami związanymi ze wznoszeniem budynków (14,7 pkt). Podobnie jak w poprzednim kwartale, najgorzej sytuację branży budowlanej oceniają zakłady budujące obiekty inżynieryjne (-1,2 pkt). Ankietowani spodziewają się poprawy sytuacji budownictwa w kolejnym kwartale.

97 97. W ocenie uczestników badania koniunktury zwiększyła się dotkliwość większości barier działalności budowlanej; w największym stopniu nie licząc niesprzyjających warunków pogodowych wzrost cen surowców i materiałów (odsetek ankietowanych wskazujących na ten problem wzrósł o 3,3 pkt proc.). Zmniejszył się natomiast odsetek zakładów borykających się z problemem zatorów płatniczymi (o 6,9 punktów procentowych).

98 98 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY IRGCON średnia składnik cykliczny (prawa skala) składowe salda Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q zamówienia ogółem stan 3,1-4,,3 31,8 28, -16,2 2. wielkość zatrudnienia przewidywania -2,2 9,9 8,4,7-11,1 21,8 wskaźnik koniunktury (IRGCON): (1.+2.)/2-11,1-1,1 14,4 16,3 8, 2,8 1 Wskaźnik koniunktury wg sektorów własnościowych, 2,9 2,7 - -1, ,9-1,8 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 17 Q4 17 Q1 18

99 99 Wskaźnik koniunktury wg wielkości zatrudnienia 3 22,6 21,2 4,7 1,9,2 - -4,6-3, ,8-24,8 < osób 21- osób > osób Q1 17 Q4 17 Q1 18 Wskaźnik koniunktury wg rodzajów działalności 2,7,3 1 7,6 2, ,4-1, -1, roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków -, -19,3 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej Q1 17 Q4 17 Q1 18 roboty budowlane specjalistyczne

100 Wskaźnik koniunktury wg makroregionów - Q1 17 Q4 17 Q1 18 Południowy (województwa: małopolskie i śląskie),3,9 11,4 Północno-zachodni (województwa: lubuskie, wielkopolskie i zachodniopomorskie) 11,3 4,4 12,6 Południowo-zachodni (województwa: dolnośląskie i opolskie) 31,2 16,2-18,4 Północny (województwa: kujawsko-pomorskie, pomorskie i warmińsko-mazurskie) 18,3 17,2 7,8 Centralny (województwa: łódzkie i świętokrzyskie) 11,4-3,1 6,1 Wschodni (województwa: lubelskie, podkarpackie i podlaskie), -1,7-8,9 Województwo mazowieckie

101 1 PRODUKCJA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. wzrost 6,2 43,3 48,7 41,8 14, 1,3 2. brak zmiany 38,7 46, 41, 46,, 41, 3. spadek,1,7,4 12,3 36, 7,7 saldo (1,-3,) -48,9 32,6 38,3 29, -22, 43, ,7 Produkcja wg sektorów własnościowych 31, , -, ,4-7,7 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 17 Q4 17 Q1 18

102 2 Produkcja wg wielkości zatrudnienia 6 44,1 4 24,9 12, ,7-22, -24,4-16, , -6,4 < osób 21- osób > osób Q1 17 Q4 17 Q ,9 Produkcja wg rodzajów działalności 32,9 1,4 - -9,8-12, -4-28,1-38,2-6 -,9-8 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków -69,7 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q1 17 Q4 17 Q1 18

103 3 ZAMÓWIENIA OGÓŁEM stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. wzrost,2 41,2 43,6 41,4 17,6 47,6 2. brak zmiany 39,6 38,1 44, 4,2 48,6 42,3 3. spadek,2,8 11,8 13,4 33,8,2 saldo (1.-3.) -4,,3 31,8 28, -16,2 37, Zamówienia wg sektorów własnościowych 3,2 16,3-12,9-29,7-3, -8,1 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 17 Q4 17 Q1 18

104 4 6 Zamówienia wg wielkości zatrudnienia 1, 4 12,1 19,1 3,, ,1-21, ,6-8,9 < osób 21- osób > osób Q1 17 Q4 17 Q ,1 Zamówienia wg rodzajów działalności 3,6 12,6, ,6 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków -21,9-22,7-44,4-4,1 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej Q1 17 Q4 17 Q1 18 roboty budowlane specjalistyczne

105 ZAMÓWIENIA EKSPORTOWE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. wzrost 26,8 17,8 1,9 3, 12,8 33,3 2. brak zmiany, 7,3 77,, 82,1 62, 3. spadek 23,2 11,9 6,6 14,,1 4,2 saldo (1.-3.) 3,6,9 9,3 21, 7,7 29,1

106 6 CENY USŁUG BUDOWLANYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. wzrost 2,9 12, 18, 23,2,8 28,7 2. brak zmiany 82,7 77,2 7,7 72,7 72,4 66,4 3. spadek 14,4,3 6,4 4, 6,8 4,9 saldo (1.-3.) -11, 2,2 11,6 19,2 14, 23,8 Ceny wg sektorów własnościowych 2 17, 17,8 19,1 1 13, ,1-13, przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 17 Q4 17 Q1 18

107 7 4 Ceny wg wielkości zatrudnienia 3 24,3 28,4 28, , 13,4,3, -9,7-19,2 < osób 21- osób > osób Q1 17 Q4 17 Q ,7 32,2 Ceny wg rodzajów działalności - -4,2 14,4 1,2 8,8 -, roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków -21,1 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej -1,7 roboty budowlane specjalistyczne Q1 17 Q4 17 Q1 18

108 8 ZATRUDNIENIE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. wzrost 7,9 3,9 29,3 19,8 13,1 28,7 2. brak zmiany 7,4 4,2 4,7 8,,6 64,4 3. spadek 34,7 14,9 16, 22,2 31,3 6,9 saldo (1.-3.) -26,8 16, 13,3-2,4-18,2 21,8 - - Zatrudnienie wg sektorów własnościowych -, ,9-1,3-24, -18, ,3 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 17 Q4 17 Q1 18

109 9 Zatrudnienie wg wielkości zatrudnienia 12,7 1,1 2, ,2-9,1-11, ,1-27,8-39,6 < osób 21- osób > osób Q1 17 Q4 17 Q ,1 Zatrudnienie wg rodzajów działalności - -7, ,8-16,8-14, -16, ,1-3 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków -32, -32,6 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q1 17 Q4 17 Q1 18

110 1 Zatrudnianie obcokrajowców 9,1% 7,4% 27,1% 72,9% 83,% Tak Nie z krajów UE z Ukrainy z pozostałych krajów Zatrudnianie obcokrajowców w sektorze prywatnym,% 8,1% 31,4% 68,6% 81,9% Tak Nie z krajów UE z Ukrainy z pozostałych krajów Zatrudnianie obcokrajowców w sektorze publicznym 11,2% 88,8%,% Tak Nie z krajów UE z Ukrainy z pozostałych krajów

111 111 SYTUACJA FINANSOWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. poprawa,2 14,9 22, 23,6 17, 26, 2. brak zmiany 6,9 6,9 62,7 62,6 6,9 9,2 3. pogorszenie 33,9 24,2 14,8 13,8 22, 14,8 saldo (1.-3.) -28,7-9,3 7,7 9,8 -, 11, , Sytuacja finansowa wg sektorów własnościowych 9,7 4, ,8-3,9-28,4 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 17 Q4 17 Q1 18

112 112 3 Sytuacja finansowa wg wielkości zatrudnienia,7 21, - -1,3-4, -3, -, ,4-18,2-4, < osób 21- osób > osób Q1 17 Q4 17 Q Sytuacja finansowa wg rodzajów działalności 2,,8,6 - -3, -, ,4-17, ,9-4 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków -3,6 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q1 17 Q4 17 Q1 18

113 113 WYKORZYSTANIE MOCY PRODUKCYJNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. wzrost,3 38,7 41,7 34, 8,2 41, 2. brak zmiany 2,1 48,8 2, 4,8 62, 2,7 3. spadek 42,6 12,,7,7 29,8 6,3 saldo (1.-3.) -37,3 26,2 36, 23,8-21,6 34,7 4 3 Stopień wykorzystania mocy produkcyjnych wg sektorów własnościowych 28,6 22, , -33,7 -, ,2 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 17 Q4 17 Q1 18

114 Stopień wykorzystania mocy produkcyjnych wg wielkości zatrudnienia 22,9 33,3 1, ,8-14, -14,7-2,3-24, -48, < osób 21- osób > osób Q1 17 Q4 17 Q , 28,9-4,9 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków Stopień wykorzystania mocy produkcyjnych wg rodzajów działalności -6,1 2,7-3,2 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej Q1 17 Q4 17 Q ,6 6, -26,1 roboty budowlane specjalistyczne

115 11 NAKŁADY INWESTYCYJNE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. wzrost 6, 14,9 13,9 16,1 13,9 17,7 2. brak zmiany 8,8 7,2 69,1 63, 9,3 66,1 3. spadek 3,2 27,9 17,,3 26,7 16,2 saldo (1.-3.) -29,2-13, -3,1-4,2-12,8 1, 3 Nakłady inwestycyjne wg sektorów własnościowych 18, , -,2-13, ,6-3,2 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 17 Q4 17 Q1 18

116 116 Nakłady inwestycyjne wg wielkości zatrudnienia 3, - -, -7,9-8,1-2,2 - -1, ,4-4 -3, ,7-6 < osób 21- osób > osób Q1 17 Q4 17 Q1 18 Nakłady inwestycyjne wg rodzajów działalności ,9-9,8-7, -,7-4, ,2-24, ,6-34,1-4 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q1 17 Q4 17 Q1 18

117 117 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARCZA W KRAJU stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. poprawa 1,9 17,8 27, 31,8 22,3 28,3 2. brak zmiany 61, 64,3 61, 61,8 63,6 64,4 3. pogorszenie 36,6 17,8 11, 6,4 14,1 7,3 saldo (1.-3.) -34,7, 1, 2,4 8,2 21, 4 3 Ogólna sytuacja gospodarcza w kraju wg sektorów własnościowych 28,6 24,2 9,1 8, , -41,7 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 17 Q4 17 Q1 18

118 118 Ogólna sytuacja gospodarcza w kraju wg wielkości zatrudnienia , 24,4 27, 17,9 7, , -9,4-18, ,6 < osób 21- osób > osób Q1 17 Q4 17 Q1 18 Ogólna sytuacja gospodarcza w kraju wg rodzajów działalności , 32,7 14,9 14,8 - -,6, ,3 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków -37,8 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej -33, roboty budowlane specjalistyczne Q1 17 Q4 17 Q1 18

119 119 SYTUACJA BUDOWNICTWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. poprawa 4,8,1 31,9 31,8,2 33, 2. brak zmiany 2, 7, 3,2 7,1 64,2,9 3. pogorszenie 43,3 22,9 14,8 11,1 1,6 11,1 saldo (1.-3.) -38, -2,8 17,1,7 4,6 21,9 3 13,9 Sytuacja budownictwa wg sektorów własnościowych 21,6,9 - -, ,7-4,1 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 17 Q4 17 Q1 18

120 ,4 Sytuacja budownictwa wg wielkości zatrudnienia,1 18,8, ,3-7, ,2-27,1-46, < osób 21- osób > osób Q1 17 Q4 17 Q1 18 Sytuacja budownictwa wg rodzajów działalności 3 2,4 14,7,6,4 1, , ,7 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków -43,6 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej -41, roboty budowlane specjalistyczne Q1 17 Q4 17 Q1 18

121 121 BARIERY AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ 7 6 6,8 % ,8 46, 44,9 3,9 38,1 4,3 4, 4, 33, 34,1 33, 19,9 24,2 27, 31,4 29, 24, 43,8,6 22, 8,8,8 11, 7,47,7,,24, 2,3 (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) () Q1 17 Q4 17 Q1 18 (1) konkurencja wewnątrz gałęzi (2) niekorzystne warunki pogodowe (3) obciążenia podatkowe (4) niestabilność przepisów prawnych () ceny surowców i materiałów (6) zatory płatnicze (7) niedostateczny popyt (8) trudności w uzyskaniu kredytu (9) inne () nie ma barier 6% 2,9% Bariery wg sektorów własnościowych % 4% 43,4% 4,9% 3,2% 34,6% 38,2% 3% % 26,% 23,% 17,6% 29,6% 26,% 23,9%,6%,1% % 11,8% 11,8% 8,2% 3,8% 8,2%,9% % (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) () przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne

122 122 Częste lub bardzo częste trudności ze znalezieniem pracowników o wysokich kwalifikacjach Ogółem Sektor prywatny Sektor publiczny Zatrudnienie do osób Zatrudnienie 21- osób Zatrudnienie powyżej osób PKD 41 PKD 42 PKD 43 66,1% 63,2% 6,% 62,2% 7,6% 66,6% 6,8% 3,% 7,4% 67,4% 68,2% 68,% 6,7% 63,6% 74,2% 7,9%,6% 1,% % % % 3% 4% % 6% 7% 8% Q1 18 Q4 17 Częste lub bardzo częste trudności ze znalezieniem pracowników o niskich kwalifikacjach Ogółem Sektor prywatny Sektor publiczny 26,7% 2,% 47,7% 49,% 2,% 44,2% Zatrudnienie do osób Zatrudnienie 21- osób 41,% 4,9% 4,7% 2,9% Zatrudnienie powyżej osób 68,% PKD 41 6,7% 7,6% PKD 42 PKD 43 3,7% 48,4% 44,8% 42,3% % % % 3% 4% % 6% 7% Q1 18 Q4 17

123 Koniunktura w budownictwie w 17 r. Rok 17 był rokiem przyspieszonego wzrostu aktywności budownictwa. Wartość wskaźnika koniunktury zwiększyła się w ciągu roku (tj. w IV kwartale 17 r. względem IV kwartału 16 r.) o 19, pkt. Jest to drugi rekordowo wysoki wynik w historii badania koniunktury w budownictwie przez IRG SGH (prowadzonego od 1994 r.). Wyraźnie poprawiła się koniunktura zarówno w sektorze prywatnym jak i publicznym, przy czym znacznie lepiej radził sobie ten pierwszy, a roczny przyrost wartości wskaźnika IRGCON dla przedsiębiorstw prywatnych, 21,2 pkt, był najwyższy w historii badania (por. Rysunek 1) sektor prywatny sektor publiczny Rysunek 1. Wskaźnik koniunktury w budownictwie wg sektorów własnościowych w latach Poprawę koniunktury budowlanej było widać w każdym aspekcie objętym badaniem w skali roku wzrosły wartości wszystkich sald, a najbardziej sald odpowiedzi na pytania o ocenę sytuacji branży budowlanej (o 43,1 pkt) i sytuacji ogólnogospodarczej w kraju (o 42,9 pkt). Cykliczne składowe zarówno wskaźnika koniunktury jak i wszystkich sald przez cały rok pięły się w górę, osiągając poziomy nienotowane po roku 7. Wyniki badania koniunktury przeprowadzonego w styczniu 18 r. wskazują, że ta tendencja wzrostowa wygasła wraz z końcem 17 r. O niemal punktów procentowych zmniejszył się w ciągu roku odsetek przedsiębiorstw budowlanych wskazujących konkurencję w branży jako główną barierę działalności (zob. Rysunek 2). O ponad pkt proc. obniżył się również odsetek zakładów, które uznały popyt na usługi budowlane za niedostateczny. Zwiększyła się natomiast dostępność kredytów. Niestety, nasilił się niekorzystny wpływ czynników instytucjonalnych, a zwłaszcza zmieniających się przepisów prawnych, i bardziej dał się we znaki wzrost cen surowców i materiałów budowlanych. O 7,3% zwiększył się odsetek firm, które uskarżały się na niekorzystne warunki pogodowe.

124 124 (1) konkurencja wewnątrz gałęzi 44,8% 64,3% (2) obciążenia podatkowe (3) niestabilność przepisów prawnych (4) zatory płatnicze 38,1% 37,9% 33,% 27,% 31,4% 3,8% () niekorzystne warunki pogodowe (6) ceny surowców i materiałów 23,6% 24,2% 21,4% 3,9% (7) niedostateczny popyt,6% 4,7% (8) trudności w uzyskaniu kredytu (9) nie ma barier () inne 8,8%,2%,% 7,7% 4,4% 1,9% % % % 1% % 2% 3% 3% 4% 4% % % 6% 6% 7% Q4 17 Q4 16 Rysunek 2. Bariery działalności budowlanej w IV kwartałach 16 r. i 17 r.

125 12 VI. KONIUNKTURA W HANDLU 1. Omówienie wyników 1. Koniunktura w handlu w I kwartale 18 r. uległa poprawie. Wartość wskaźnika koniunktury IRG SGH (IRGTRD) zwiększyła się o 7, punktu i obecnie wynosi,4 pkt. Jest niższa od poziomu odnotowanego przed rokiem (7,1 pkt w I kwartale 17 r.), lecz wyższa od średniej dla I kwartału z ostatnich dziesięciu lat (która wynosi 3,1 pkt). 2. W przekroju według wielkości przedsiębiorstwa, mierzonej liczbą zatrudnionych, odnotowano wzrost wartości wskaźnika dla wszystkich badanych grup przedsiębiorstw; największy (wzrost o 11,9 pkt) dla przedsiębiorstw zatrudniających od 1 do osób (z -,3 pkt do 6,6 pkt). W grupie przedsiębiorstw zatrudniających od 21 do osób, pomimo wzrostu o 1,9 pkt, wartość wskaźnika koniunktury pozostała ujemna (-1,2 pkt). Dla przedsiębiorstw zatrudniających powyżej osób wskaźnik osiągnął najwyższą wartość, 16,7 pkt. 3. W przekroju według rodzaju działalności handlowej poprawę koniunktury zanotowano dla przedsiębiorstw zajmujących się sprzedażą detaliczną (wzrost wartości wskaźnika koniunktury z -1,2 pkt do 1,1 pkt) oraz dla przedsiębiorstw prowadzących sprzedaż we wszystkich formach, tj. detaliczną, hurtową i mieszaną (wzrost z -6,7 pkt do 1,9 pkt). Dla przedsiębiorstw zajmujących się sprzedażą hurtową zanotowano spadek wartości wskaźnika koniunktury z,6 pkt do 4, pkt. 4. W przekroju według miejsca prowadzenia działalności poprawę koniunktury zaobserwowano w przedsiębiorstwach handlowych działających w dużych, średnich i małych miastach. We wszystkich tych grupach wskaźnik koniunktury osiągnął dodatnią wartość; najwyższą dla przedsiębiorstw prowadzących działalność handlową w dużych miastach (17, pkt). Najniższą wartość wskaźnika koniunktury (w wysokości -6,8 pkt) odnotowano dla przedsiębiorstw działających we wsiach.. Wartość ogólnego wskaźnika koniunktury w handlu wzrosła przy jednoczesnym spadku większości sald (zmian sytuacji ogólnej i finansowej, utrzymywanych zapasów, zakupów od dostawców krajowych i zagranicznych, poziomu zatrudnienia, wolumenu sprzedaży oraz utrzymywanej powierzchni magazynowej). Ankietowani ocenili ogólną kondycję swoich przedsiębiorstw jako dobrą, a ich przewidywania dotyczące najbliższych 6 miesięcy są optymistyczne spodziewają się poprawy ogólnej sytuacji swoich zakładów handlowych. 6. Od początku badania koniunktury w handlu, prowadzonego przez IRG SGH, trzy czynniki niezmiennie ograniczają poprawę sytuacji przedsiębiorstw handlowych: konkurencja, wysokie koszty zatrudnienia pracowników i niedostateczny popyt. Tak też było w mijającym kwartale. W porównaniu z IV kwartałem 17 r. uciążliwość tych barier zwiększyła się. Wzrosły odsetki uczestników badania uskarżających się na: silną konkurencję z 7% do 74,1%, wysokie koszty zatrudnienia pracowników z 6,4% do 63,1% i niedostateczny popyt z 47,2% do 2,2%. Na kolejnych miejscach w rankingu czynników ograniczających rozwój działalności uplasowały się: zbyt mała powierzchnia sprzedaży i magazynów, wysokie oprocentowanie kredytów oraz niska dostępność kredytów. 7. Wartość salda odpowiedzi na pytanie dotyczące zmiany ogólnej sytuacji przedsiębiorstw handlowych zmniejszyła się w porównaniu z IV kwartałem 17 r. aż o 29,1 pkt, osiągając poziom 2, pkt. Jest jednak nieco wyższa niż w analogicznym okresie ubiegłego roku (o 3,6 pkt). Przewidywania dotyczące najbliższych kilku miesięcy są optymistyczne przedsiębiorstwa spodziewają się poprawy swojej ogólnej sytuacji.

126 Równie znacznie pogorszyła się sytuacja finansowa przedsiębiorstw handlowych. Wartość salda wynosi -3,8 pkt. Jest o 24 pkt niższa niż kwartał wcześniej i o 4,8 pkt niższa niż w roku 17. Rozkład odpowiedzi jest następujący:,% badanych przedsiębiorstw uznało, że względem IV kwartału 17 r. ich sytuacja poprawiła się, 8,2% respondentów stwierdziło, że ich sytuacja nie uległa zmianie, natomiast 36,3% badanych odnotowało jej pogorszenie się. Podobnie jak w przypadku przewidywań dotyczących sytuacji ogólnej, przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się poprawy swojej sytuacji finansowej w najbliższych miesiącach. 9. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zapasów obniżyła się względem IV kwartału 17 r. o 9,6 pkt i wynosi obecnie -9,6 pkt. Jest jednak wyższa od wartości sprzed roku o,6 pkt. Rozkład odpowiedzi jest następujący: 14,3% badanych przedsiębiorstw uznało, że ich zapasy się zwiększyły, 61,8% nie stwierdziło żadnych zmian w ich poziomie, a 23,9% respondentów poinformowało o spadku zapasów. Przewidywany jest dalszy, choć nieznaczny, spadek poziomu zapasów przedsiębiorstw handlowych w nadchodzących miesiącach (wartość salda prognostycznego wynosi -,4 pkt).. W ciągu ostatniego kwartału nastąpił spadek wartości salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów od dostawców krajowych (z 3,6 pkt do -18,6 pkt). Pomimo spadku wartość salda była nieco wyższa od zanotowanej w I kwartale 17 r. (o,4 pkt). Prognozy na najbliższe miesiące są jednak optymistyczne przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się wzrostu zakupów od dostawców krajowych. 11. W ciągu kwartału obniżyła się również wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów od dostawców zagranicznych (z poziomu,4 pkt do -14,3 pkt). Pozostaje jednak wyższa (o 4,3 pkt) od zanotowanej w analogicznym okresie ubiegłego roku. Na bieżące saldo złożyły się następujące odpowiedzi: 9,2% respondentów w I kwartale 18 r. zwiększyło w porównaniu z IV kwartałem 17 r. zakupy od dostawców zagranicznych, 67,3% utrzymało je na dotychczasowym poziomie, natomiast 23,% zmniejszyło je. Zdaniem handlowców, w kolejnych miesiącach sytuacja ulegnie pogorszeniu (wartość salda prognostycznego jest nadal ujemna i wynosi -4,4 pkt). 12. Maleje zatrudnienie w handlu. W ciągu kwartału wartość salda spadła, osiągając poziom 18,6 pkt. Jest niższa niż rok wcześniej o 6,8 pkt. Przedsiębiorstwa planują ograniczenie zatrudnienia w nadchodzących miesiącach, jednak skala redukcji będzie mniejsza od dotychczasowej. 13. W I kwartale 18 r. w,7% przedsiębiorstw handlowych ceny wzrosły w porównaniu z IV kwartałem 17 r. (w tym: w 1,8% o więcej procent, w 24,4% o tyle samo procent, a w,% o mniej procent), w 4,% ankietowanej grupy przedsiębiorców ceny nie zmieniły się, natomiast w 3,8% obniżyły się. Przedsiębiorstwa spodziewają się wzrostu cen w kolejnym kwartale. 14. Zmniejszył się wolumen sprzedawanych towarów (spadek wartości salda o 19, pkt). Wartość salda wynosi -26,7 pkt i jest zbliżona do poziomu odnotowanego w analogicznym okresie ubiegłego roku (była wówczas równa -27,1 pkt). Na obecną wartość salda złożyły się następujące odpowiedzi: 1,4% przedsiębiorstw handlowych uznało, że w I kwartale 18 r. względem IV kwartału 17 r. wolumen sprzedawanych przez nie towarów zwiększył się, 42,% respondentów wskazało, iż utrzymał się on na tym samym poziomie, natomiast u 42,1% ankietowanych nastąpił spadek. Przedsiębiorstwa handlowe przewidują wzrost wielkości sprzedaży w najbliższym kwartale. 1. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość ogólnej powierzchni magazynowej zmniejszyła się i pozostaje ujemna (-7, pkt). Jest niższa o 8,7 pkt niż rok wcześniej. Prognozy są nadal pesymistyczne (wartość salda przewidywań wynosi -2,2 pkt).

127 Ogólna sytuacja przedsiębiorstw handlowych w I kwartale 18 r. została przez nie oceniona jako dobra. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie wynosi,8 pkt. Rozkład odpowiedzi jest następujący: 2,% badanych przedsiębiorstw uznało ogólną kondycję swojego przedsiębiorstwa za dobrą, 6,8% za średnią, a 14,2% za słabą. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się nieznacznej poprawy swojej ogólnej sytuacji ekonomicznej w nadchodzącym okresie. 17. Od wielu lat na wysokim poziomie utrzymuje się wartość salda odpowiedzi na pytanie dotyczące wzrostu konkurencji na rynku. W tym badaniu zmniejszyła się ona o 2,2 pkt w stosunku do poprzedniego kwartału i osiągnęła wartość 34,4 pkt. Rozkład odpowiedzi był następujący: 3,% ankietowanych przedsiębiorstw uznało, że w I kwartale 18 r. względem IV kwartału 17 r. konkurencja dla nich wzrosła, 63,4% nie zauważyło zmiany, a 1,1% respondentów stwierdziło, że konkurencja zmniejszyła się. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się jednak wzrostu zagrożenia ze strony konkurencji w najbliższych miesiącach.

128 Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY IRGTGD składnik cykliczny (prawa skala) średnia składowe salda Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q wolumen sprzedaży - przewidywania 12,1 16,6 2,6-1,2 7, 2. zakupy towarów od dostawców krajowych i zagranicznych - przewidywania -4, 4,4 -, -,2 -,7 3. zapasy - stan -1,2 11, 6,3, -9,6 wskaźnik koniunktury (IRGTRD): (1+2-3)/3 7,1 3,3-3, -2,1,4 16 Wskaźnik koniunktury wg rodzaju działalności handlowej 14 13, 12 8, ,6 4, 2 1,1-2 hurt -1,2 detal Q1 17 Q4 17 Q1 18

129 129 18,7 17, Wskaźnik koniunktury wg miejsca prowadzenia działalności 1 8,6, 1,2,7, 2, ,7 -,8 -,9 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 17 Q4 17 Q1 18-6,8 Wskaźnik koniunktury wg wielkości zatrudnienia 16,7 1 14,2 11,1 4,6 3,3 6,8 6,6 6,9,9 - -,1-4, -1,2 - do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 17 Q4 17 Q1 18

130 13 SYTUACJA PRZEDSIĘBIORSTWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. poprawa 7,6 23,2 24,3 19,7 7,3 23, 2. brak zmiany,7 63,,6 7, 9,9 7,6 3. pogorszenie 36,7 13,8,1 23,3 32,8 19, saldo (1.-3.) -29,1 9,4 4,2-3,6-2, 3, 3 Sytuacja przedsiębiorstwa wg rodzaju działalności handlowej 19,3 - -3,8-9, , ,9 - hurt -46,1 detal Q1 17 Q4 17 Q1 18

131 131 14,3 Sytuacja przedsiębiorstwa wg miejsca prowadzenia działalności 16,1,2 - -6, ,8-31,1-23,1-37, -4,3-41, -27, -47, -6 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 17 Q4 17 Q Sytuacja przedsiębiorstwa wg wielkości zatrudnienia, 8,4,, ,7-12,1-17, ,3-38,2-38,1-44,9-4,2 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 17 Q4 17 Q1 18

132 132 SYTUACJA FINANSOWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. poprawa 8,9 21,1,1 19,3, 22,6 2. brak zmiany 6,2 62,,6 4,6 8,2 6,8 3. pogorszenie 34,9 16,7 24,3 26,1 36,3,6 saldo (1.-3.) -26, 4, -4,2-6,8-3,8 2, Sytuacja finansowa wg rodzaju działalności handlowej ,8-3, , , ,9 hurt -41,7 detal Q1 17 Q4 17 Q1 18

133 133 7,2 Sytuacja finansowa wg miejsca prowadzenia działalności, 12,9 - -2, , -36,4-33,8-32,4-33,4-37,7-44,4 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 17 Q4 17 Q1 18 -, Sytuacja finansowa wg wielkości zatrudnienia 8,4 13,4, ,1-17,4-12, -3-2,8-28, ,7-39,3-46,7-4,2 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 17 Q4 17 Q1 18

134 134 ZAPASY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. wzrost 13, 24, 26,4 21,1 14,3 16,7 2. brak zmiany 7,8 62, 3,6 7,9 61,8 66,1 3. spadek 28,7 13,,1 21,1 23,9 17,1 saldo (1.-3.) -1,2 11, 6,3, -9,6 -,4 Zapasy wg rodzaju działalności handlowej 3 22,, 2, ,2-28,4-17, -4 hurt detal Q1 17 Q4 17 Q1 18

135 ,3 Zapasy wg miejsca prowadzenia działalności 1,3 - -4, -4, ,4-14,9-16,9-13,8-12, -12, -14, ,2 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 17 Q4 17 Q1 18 Zapasy wg wielkości zatrudnienia 1 13,3 6, 8,3, ,6-8,7 -,8-16,2-1,8-19,3-24,2-23,8 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 17 Q4 17 Q1 18

136 136 ZAKUPY OD DOSTAWCÓW KRAJOWYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. wzrost 8,4 18,4 22,6 24,6 11,9 21,1 2. brak zmiany 64,1 64,9 61, 4,4 7,6 61, 3. spadek 27,4 16,7 1,9 21, 3, 17,4 saldo (1.-3.) -19, 1,7 6,7 3,6-18,6 3, , Zakupy od dostawców krajowych wg rodzaju działalności handlowej,6 4,7 3, ,4-3 hurt -26,2 detal Q1 17 Q4 17 Q1 18

137 ,2 Zakupy od dostawców krajowych wg miejsca prowadzenia działalności 1,6 13, ,8-7,7-12,2-13, -13,9-23, , -39,2 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 17 Q4 17 Q ,9 3 Zakupy od dostawców krajowych wg wielkości zatrudnienia 26,6 8,4, - -7,7-3,1-6, ,1-17,4-23,6-23,8-31, -36,7 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 17 Q4 17 Q1 18

138 138 ZAKUPY OD DOSTAWCÓW ZAGRANICZNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) -4-6 warianty odpowiedzi - odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. wzrost, 8,7 12, 13,3 9,2 13,1 2. brak zmiany 7, 76,4 7,2 68, 67,3 69,4 3. spadek 24,1 14,8 17,8 18,7 23, 17, saldo (1.-3.) -18,6-6,1 -,8 -,4-14,3-4,4 Zakupy od dostawców zagranicznych wg rodzaju działalności handlowej 7,4, ,3-9, , -3-3 hurt -3,6 detal Q1 17 Q4 17 Q1 18

139 ,6 Zakupy od dostawców zagranicznych wg miejsca prowadzenia działalności - -6,4 -,7-1,6-1,6-7, , -31,7-21,6-19,1-27,7 - -4,9 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 17 Q4 17 Q1 18 Zakupy od dostawców zagranicznych wg wielkości zatrudnienia 3 26,7 8,4, , -1, -2, -2,9-16,7-18, -27,8-21, -23,8-4 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 17 Q4 17 Q1 18

140 14 ZATRUDNIENIE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. wzrost,1 7,4 13,9 1,7 12, 11,4 2. brak zmiany 78, 68, 63, 61,2 6,4 73,6 3. spadek 16,9 24,6 23,1 23,1 31,1 1, saldo (1.-3.) -11,8-17,2-9,2-7,4-18,6-3,6 4 3 Zatrudnienie wg rodzaju działalności handlowej 29, 7,7 - -, ,6-18, -3 hurt detal -26, Q1 17 Q4 17 Q1 18

141 141 16, Zatrudnienie wg miejsca prowadzenia działalności - -1,9-1, -9,2-8, -4, ,2-19, -23,7 -, -29,4-4 -3, duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 17 Q4 17 Q Zatrudnienie wg wielkości zatrudnienia, 8,3 - -4,4-7,8-6,7 - -1,6-19,3-14,2-18, ,7-3,4-34, do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 17 Q4 17 Q1 18

142 142 KONKURENCJA POMIĘDZY PRZEDSIĘBIORSTWAMI HANDLOWYMI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. wzrost 38, 39,2 42,4 37,8 3, 39,2 2. brak zmiany 61,1 9,6 6,7 61, 63,4 9, 3. spadek,4 1,2,8 1,2 1,1 1,8 saldo (1.-3.) 38,1 38, 41,6 36,6 34,4 37,4 6 Konkurencja między przedsiębiorstwami handlowymi wg rodzaju działalności handlowej 4, 44,7 4,3 4,4 3 23,1 2,8 hurt detal Q1 17 Q4 17 Q1 18

143 , Konkurencja między przedsiębiorstwami handlowymi wg miejsca prowadzenia działalności 2,8 49,3 46,1 43,1 4 37,2 33,8 38, 3 27, 21, 14,8 23,1 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 17 Q4 17 Q1 18 Konkurencja między przedsiębiorstwami handlowymi wg wielkości zatrudnienia ,6 33,3 38,7 34, 4, 36,4 36,8 3, 3,4 33,3 4, 31,3 2 1 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 17 Q4 17 Q1 18

144 144 WOLUMEN SPRZEDAŻY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. wzrost 12, 22, 39,3 24,9 1,4 28,6 2. brak zmiany 48,9 3,3 39,3 43, 42, 49,8 3. spadek 39,1 24,8 21,3 32,1 42,1 21,6 saldo (1.-3.) -27,1-2,8 18, -7,2-26,7 7, Wolumen sprzedaży wg rodzaju działalności handlowej 3 1,4 22,6 - -1, ,3-32, hurt -47,1 Q1 17 Q4 17 Q1 18 detal

145 ,8 Wolumen sprzedaży wg miejsca prowadzenia działalności 4, ,9 -,4-11,3-17, -19, , -37, -41,1-7,1 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 17 Q4 17 Q1 18 -, 4 Wolumen sprzedaży wg wielkości zatrudnienia 33,3 3, ,1-9,1-6, ,3-3, -31,6-34,8-4,3-4, -48,3 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 17 Q4 17 Q1 18

146 146 POWIERZCHNIA MAGAZYNOWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. wzrost 7,6, 4,2,2 2,2 3,3 2. brak zmiany 86,4 9,1 89, 88,3 88,6 91,1 3. spadek,9 4,9 6,3 6, 9,2, saldo (1.-3.) 1,7-4,9-2,1-1,3-7, -2,2 Powierzchnia magazynowa wg rodzaju działalności handlowej 4 38, 3 12,9,, - -,7-9, - hurt detal Q1 17 Q4 17 Q1 18

147 ,9 Powierzchnia magazynowa wg miejsca prowadzenia działalności 1,2,, ,2-2,6 -,6 -,9 -,8 -,2-13, duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 17 Q4 17 Q1 18 -, 3 2 Powierzchnia magazynowa wg wielkości zatrudnienia 2, 1 13,3 3,,, ,7-3, -6,9-6, -9, -1,8-17,4 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 17 Q4 17 Q1 18

148 148 OGÓLNA SYTUACJA PRZEDSIĘBIORSTWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) -1 warianty odpowiedzi - odsetki Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q1 18 przewidywania 1. dobra 22, 24, 32,9 2,7 2, 21,9 2. średnia 4,2 6,7 1,1 8, 6,8 6, 3. słaba 23,7 1,3 16, 16,3 14,2 18,1 saldo (1.-3.) -1,7 8,7 16,9 9,4,8 3,8 Ogólna sytuacja przedsiębiorstwa wg rodzaju działalności handlowej 6 4 3, 4, ,1 hurt -,8-2, detal -1,2 Q1 17 Q4 17 Q1 18

149 ,4 Ogólna sytuacja przedsiębiorstwa wg miejsca prowadzenia działalności 33,9 28,6 24,2 18, 11, ,8-17,2-18,4 -,8-24,7 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 17 Q4 17 Q1 18-8,2 6 4 Ogólna sytuacja przedsiębiorstwa wg wielkości zatrudnienia, 46,7 4, 3, 21, , -4,7 -,4-6, -12, -4, ,6 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 17 Q4 17 Q1 18

150 CENY TOWARÓW Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 Q wzrost 3,9 44, 47,2 62,6,7 o więcej,7 11, 19,4 16, 1,8 o tyle samo 1,8 17,1 19,8 32, 24,4 o mniej 9,4 1,9 16,2 13,6, 2. brak zmiany 9, 49, 44,3 3,8 4, 3. spadek,1 6,9 8,4 1,6 3,8 saldo (1.-3.) 3,8 37,1 38,8 61, 46,9 CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE POPRAWĘ SYTUACJI PRZEDSIĘBIORSTW HANDLOWYCH ,2 6, 2,2 6,4 66,7 63,1 73, 7, 74,1 % 4 3, 6,8,9 8,4 8,9 9,6 4,,2 4,8 6,4 6,2 4,4 4,4 4,7 4,6 4,7 4,6 4,7 4,6, 2,1 2, 1,3,4 (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) () (11) Q1 17 Q4 17 Q1 18 (1) niedostateczny popyt (2) niedostateczna podaż sprzedawanych towarów (3) jakość towarów (4) wysokość oprocentowania kredytów () możliwość uzyskania kredytów (6) koszty zatrudnienia pracowników (7) powierzchnia sprzedaży (8) wielkość magazynów (9) konkurencja () nie występują (11) inne

151 11 3. Koniunktura w handlu w 17 roku W 17 roku IRG SGH przeprowadził kolejne cztery edycje badania koniunktury w polskim handlu. W I kwartale 17 roku ankiety wysłano do 332 przedsiębiorstw handlowych (39% z nich udzieliło odpowiedzi), natomiast w II kwartale 17 r. do 327 przedsiębiorstw handlowych, osiągając zbliżony poziom zwrotu (38% ankietowanych udzieliło odpowiedzi). W kolejnych dwóch kwartałach, po odświeżeniu próby badawczej, do wypełnienia ankiet angażowano w każdym kwartale powyżej przedsiębiorstw handlowych (16 w III kwartale oraz 114 w IV kwartale), osiągając współczynnik zwrotu na poziomie, odpowiednio: 8% oraz 9%. Badania prowadzone były na reprezentatywnej próbie polskich przedsiębiorstw handlowych. Wyniki badań zostały rozpowszechnione wśród polskich środowisk opiniotwórczych oraz przedstawione w środkach masowego przekazu. W 17 roku dodatnie wartości wskaźnika koniunktury utrzymywały się w pierwszych dwóch kwartałach: 7,1 pkt w I kwartale oraz 3,3 pkt w II kwartale. W pierwszym kwartale wartość wskaźnika była wyższa od średniej dla tego okresu z ostatnich dziesięciu lat (wynosi ona 3,8 pkt), lecz niższa od wartości odnotowanej rok wcześniej (9,1 pkt). Z kolei w drugim kwartale była na zbliżonym poziomie do średniej z ostatnich dziesięciu lat (wynosi ona 3, pkt), a zarazem niższa od wartości odnotowanej rok wcześniej (,9 pkt). W IV kwartale koniunktura w handlu uległa pogorszeniu; nastąpił spadek wartości wskaźnika w ciągu kwartału o 6,3 punktu do poziomu -3, pkt. Był to poziom niższy od średniej dla tego okresu z ostatnich dziesięciu lat (wynosi ona -,4 pkt) i od poziomu odnotowanego rok wcześniej (2,1 pkt). Osłabienie się koniunktury, które nastąpiło w III kwartale roku, utrzymało się również w IV kwartale i objawiło się pogarszającą się sytuacją ogólną i finansową przedsiębiorstw tego sektora, spadkiem zakupów od dostawców krajowych oraz zmniejszeniem powierzchni magazynowej. Z kwartału na kwartał 17 roku przedsiębiorstwa handlowe sygnalizowały spowolnienie aktywności gospodarczej. Sygnały te znalazły odzwierciedlenie w ich sytuacji finansowej. Wyjątek stanowił II kwartał 17 r., w którym odnotowano dodatnie saldo odpowiedzi na pytanie o zmiany ogólnej sytuacji przedsiębiorstwa. Kolejny rok z rzędu obserwowaliśmy spadek zakupów od dostawców zagranicznych (ujemne wskaźniki odnotowano we wszystkich kwartałach), jednak z kwartału na kwartał tempo tego spadku obniżało się i na koniec roku zakupy osiągnęły poziom najwyższy od 6 lat. Zakupy od dostawców zagranicznych są wrażliwym wskaźnikiem koniunktury w polskim handlu, który asymetrycznie reaguje na jej zmiany. Silnie rośnie wraz z pogarszaniem się koniunktury i powoli maleje wraz z jej poprawą. Towarzyszyła temu fluktuacja wielkości zakupów od dostawców krajowych i zapasów. Przez cały rok 17 r. wartości salda odpowiedzi na pytanie o zmianę wielkości zatrudnienia były ujemne, jednak stopniowo rosły (w kolejnych kwartałach wyniosły: -11,8 pkt, -17,2 pkt, -9,2 pkt oraz 7,4 pkt). Presja kosztowa na redukcję zatrudnienia była widoczna już w 16 r. Rok 17 pokazał, że możliwości cięcia etatów handlowych są ograniczone. Nieprzerwanie od wielu lat utrzymuje się na wysokim poziomie saldo odpowiedzi na pytanie dotyczące konkurencji dla badanych przedsiębiorstw handlowych. Tak było również w 17 roku. Pomimo postępującej w polskim handlu koncentracji oraz będącego jej efektem spadku liczby mniejszych sklepów jest on ciągle rozproszony. Polski handel nadal charakteryzuje się bardziej strukturą konkurencyjną niż zachowaniami konkurencyjnymi. Zdecydowanie większe korzyści osiągają konsumenci z nasilenia się procesów koncentracyjnych niż z zagrożenia konkurencyjnego, na jakie narzekają przedsiębiorstwa handlowe. Od początku badania koniunktury w handlu przez IRG SGH niezmiennie trzy czynniki ograniczają polepszenie sytuacji przedsiębiorstw handlowych: konkurencja, wysokie koszty

152 12 zatrudnienia pracowników oraz niedostateczny popyt. W IV kwartale 17 roku w stosunku do analogicznego okresu 16 roku zmniejszył się jednak odsetek przedsiębiorstw uważających konkurencję, koszty zatrudnienia pracowników oraz niedostateczny popyt za czynniki ograniczające ich rozwój, odpowiednio: z 72,1% do 7,%, z 62,% do 6,4% oraz z 2,% do 47,2% (rys. niżej) , 62, 6,4 72,1 7, 47,2 % ,, 9,6 6,7 7,9 6,4 4,,2 3,8 4,4 4,8 2, 2,1 2,1 2,, (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) () (11) Q4 16 Q4 17 (1) niedostateczny popyt (2) niedostateczna podaż sprzedawanych towarów (3) jakość towarów (4) wysokość oprocentowania kredytów () możliwość uzyskania kredytów (6) koszty zatrudnienia pracowników (7) powierzchnia sprzedaży (8) wielkość magazynów (9) konkurencja () nie występują (11) inne

153 13 VII. KONIUNKTURA W BANKOWOŚCI 1. Omówienie wyników 1. W IV kwartale 17 r. wartość wskaźnika koniunktury w sektorze bankowym IRG SGH (IRGBAN) wzrosła, osiągając poziom 29,8 punktu. Wynik ten jest o 21, pkt wyższy niż kwartał wcześniej oraz wyższy (o 11 pkt) od przewidywanego przez banki w poprzednim badaniu. Na zwiększenie się wartości wskaźnika wpłynął przede wszystkim wzrost wyniku z działalności bankowej oraz wypracowanego zysku. Również wpływ zatrudnienia okazał się być pozytywny. Spodziewane jest pogorszenie się sytuacji w kolejnym okresie, a wartość wskaźnika prognostycznego wynosi -14,7 pkt. 2. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wynik z działalności bankowej (netto) wzrosła do 7,9 pkt, podczas gdy w III kwartale 17 r. wynosiła pkt. Obecny wynik okazał się również wyższy od przewidywanego trzy miesiące wcześniej (o 19 pkt). Banki spodziewają się pogorszenia się wyniku z działalności bankowej w I kwartale 18 r. (wartość salda prognostycznego wynosi -11,8 pkt). 3. W IV kwartale 17 r., w odróżnieniu od poprzedniego, saldo ocen dynamiki warunków prowadzenia działalności bankowej przyjęło wartość dodatnią, równą, pkt. Poprawa warunków dla działalności bankowej jest większa od przewidywanej kwartał wcześniej (o 32,7 pkt). Ankietowani spodziewają się pogorszenia się warunków prowadzenia działalności bankowej w I kwartale 18 r. (wartość salda prognostycznego wynosi, pkt). 4. Wartość wskaźnika pokazującego wielkość wypracowanego zysku wyniosła 47,4 pkt i jest wyższa o 27,4 pkt niż kwartał wcześniej. Jest również wyższa od wówczas przewidywanej (o 29,7 pkt). Respondenci spodziewają się spadku zysków w I kwartale 18 r.; wartość salda prognostycznego jest ujemna i wynosi -17,6 pkt.. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o jakość portfela wzrosła o 1,8 pkt do 36,8 pkt. Liczba banków, w których jakość portfela się polepsza, jest wyższa niż tych, w których się pogarsza. Obecna wartość salda jest wyższa od oczekiwań z poprzedzającego kwartału (o 48,6 pkt). Banki spodziewają się dalszej poprawy jakości portfela w pierwszym kwartale 18 r. (wartość salda przewidywań wynosi 11,8). 6. Wzrosło ogólne zainteresowanie klientów usługami bankowymi. Wartość salda wyniosła 22,2 pkt (w poprzednim kwartale pkt). Dwie trzecie banków (66,7%) nie stwierdziło zmiany zainteresowania swoją ofertą. Obecna wartość salda jest zgodna z przewidywaniami z poprzedniego kwartału. Spodziewany jest wzrost zainteresowania usługami bankowymi w I kwartale 18 r. (wartość salda przewidywań wynosi 23, pkt). 7. Ostatni kwartał ub.r. był kolejnym, w którym banki zmniejszyły zatrudnienie. Wartość salda (1,8 pkt) jest o,8 pkt niższa od wartości z III kwartału 17 r. i o 1,8 pkt niższa od przewidywanej. Nie należy spodziewać się zmian w zatrudnieniu w I kwartale 18 r. (wartość salda prognostycznego wynosi -14,7 pkt). 8. W IV kwartale 17 r. oceny dolegliwości barier w sektorze bankowym nie uległy istotnej zmianie. Na pierwszym miejscu ponownie znalazły się obciążenia podatkowe (7% wskazań, spadek w porównaniu z poprzednim badaniem o 1 pkt proc.), a dalej bariery prawne (6%, spadek w porównaniu z poprzednim badaniem o pkt proc.) oraz niedostateczny popyt na usługi finansowe (4% wskazań). Ankietowani spodziewają się utrzymania się tej tendencji w I kwartale 18 r.

154 14 9. Rośnie dynamika inwestycji kapitałowych. Wartość salda zwiększyła się z pkt do 16,7 pkt. Jest jednak niższa od przewidywanego (o 1, punkt). Respondenci prognozują wzrost inwestycji kapitałowych w I kwartale 18 r. (wartość salda prognostycznego wynosi 17,6 pkt).. Udział banków, które spodziewają się, że wielkość spreadu zmniejszy się w krótkim okresie, nie zmienił się w stosunku do poprzedniego badania (11,8%), a udział tych, które spodziewają się jego krótkookresowego wzrostu, zwiększył się z 17,6% do 29,4%. Prognozowana jest stabilizacja spreadu w długim okresie obecnie 7% badanych przewiduje brak zmian spreadu w perspektywie 12 miesięcy (po 12,% respondentów prognozuje jego wzrost/spadek). 11. Większość ankietowanych (2,6%) ocenia, że wartość polskiej waluty w I kwartale 18 r. wzrośnie. 36,8% jest zdania, że kurs złotego nie zmieni się. W długim okresie (12 miesięcy) natomiast kurs polskiej waluty nie powinien ulec zmianie. Tak ocenia 42,1% badanych. Aprecjacji spodziewa się 36,8% banków, a 21,1% przewiduje deprecjację. 12. W formułowanych krótkoterminowych prognozach % respondentów z sektora bankowego spodziewało się stabilizacji stóp procentowych NBP na obecnym poziomie. Na możliwość wzrostu stóp procentowych w perspektywie 12 miesięcy wskazuje 42,1% banków, a pozostałe 7,9% przewiduje, że obecny poziom stóp nie zmieni się. 13. Od IV kwartału 8 r. większość uczestników badania koniunktury bankowej niezmiennie przewidywała utrzymanie się obserwowanej sytuacji gospodarczej w kraju. Podobne opinie widoczne są również w prognozach na I kwartał 18 r. Odsetek banków spodziewających się braku jakichkolwiek zmian sytuacji gospodarczej w krótkiej perspektywie wynosi 83,8%. Pozostali ankietowani wskazują bądź to na pogorszenie się (,6%), bądź poprawę sytuacji gospodarczej (11,1%). Należy spodziewać się utrzymania się ścieżki wzrostu gospodarczego na podobnym do dotychczasowego poziomie również w dłuższym okresie (88,9 % bez zmian, 11,1% poprawa). 14. Odsetek banków pozytywnie oceniających sytuację sektora finansowego na tle sytuacji ogólnogospodarczej (,%) przewyższa tych, którzy oceniają ją negatywnie (,%). Odsetek respondentów przewidujących brak jakichkolwiek zmian sytuacji sektora w krótkiej perspektywie wynosi 89,% (w III kwartale 17 r. 7%). Przewidywania długookresowe są podobne 88,9% wskazuje na brak zmiany, zaś 11,1% na jej polepszenie się. 1. Prawie wszyscy ankietowani (93,8%) przewidują utrzymanie się obecnego wyniku na operacjach reverse-repo w I kwartale 18 r. Pozostali (6,3%) spodziewają się jego wzrostu. Podobny jest rozkład oczekiwań długookresowych (81,3% vs 18,8%). 16. Inflacja sięgnęła w grudniu 17 r. poziomu 2,1% w ujęciu rocznym. Większość respondentów z sektora bankowego spodziewa się ustabilizowania się inflacji w pierwszych miesiącach 18 r. Pozostali przewidują czy to spadek cen (26,3%) czy ich wzrost (21,1%). Inflacja determinowana jest obecnie zarówno przez czynniki popytowe jak i podażowe, i zdaniem większości ankietowanych (68,4%) ich wpływ na poziom cen w ciągu kolejnych 12 miesięcy nasili się. Spadku tempa inflacji w dłuższym okresie spodziewa się,%, a 21,1% przewiduje jego utrzymanie się. 17. Przewidywany jest wzrost (7,9%) bądź brak zmiany (42,1%) realnej podaży pieniądza w I kwartale 18 r. Nie inne są długookresowe oczekiwania ankietowanych banków.

155 1 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY IRGBAN średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q3 16 Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 wskaźnik koniunktury (IRGBAN) -12,3 6,1 11,1 17, 8,3 29,8 wskaźnik prognozowanej koniunktury 6, 6,3-2,6,9 18,8-14, wskaźnik przewidywanej koniunktury średnia

156 16 WYNIK Z DZIAŁALNOŚCI BANKOWEJ (NETTO) stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 przewidywania 1. wzrost 47,1 6, 63,2, 73,7 23, 2. brak zmiany 17,6,,,, 41,2 3. spadek 3,3 3, 26,3 3, 1,8 3,3 saldo (1.-3.) 11,8 3, 36,8, 7,9-11,8 WARUNKI PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI BANKOWEJ stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 przewidywania 1. poprawa,6,3 1,8, 1,8 11,8 2. brak zmiany 83,3 68,4 73,7 8, 78,9 76, 3. pogorszenie 11,1 26,3, 1,,3 11,8 saldo (1.-3.) -, -21,1,3 -,,,

157 17 WIELKOŚĆ WYPRACOWANEGO ZYSKU stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 przewidywania 1. wzrost,, 2,6, 68,4 11,8 2. brak zmiany 12,, 1,8,, 8,8 3. spadek 37, 3, 31,6 3, 21,1 29,4 saldo (1.-3.) 12,, 21,1, 47,4-17,6 JAKOŚĆ PORTFELA NALEŻNOŚCI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 przewidywania 1. poprawa 41,2 3, 21,1 1, 47,4 17,6 2. brak zmiany 41,2, 42,1, 42,1 76, 3. pogorszenie 17,6 1, 36,8 3,,,9 saldo (1.-3.) 23,6, -1,8-1, 36,8 11,8

158 18 OGÓLNE ZAINTERESOWANIE KLIENTÓW USŁUGAMI BANKOWYMI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 przewidywania 1. wzrost 17,6 3, 21,1, 27,8 29,4 2. brak zmiany 76, 6, 78,9 7, 66,7 64,7 3. spadek,9,,,,6,9 saldo (1.-3.) 11,7 2, 21,1, 22,2 23, WIELKOŚĆ ZATRUDNIENIA stan przewidywania średnia składnik cykliczny warianty odpowiedzi - odsetki Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 przewidywania 1. wzrost >2, %,,,,,, 2. wzrost <2, % 23, 16,7 21,1, 1,8 11,8 3. brak zmiany 41,2 38,9 2,6, 36,8 47,1 4. spadek <2, % 3,3 38,9 21,1 3, 47,4 41,2. spadek >2, %,,6,3,,, saldo (1.+2.ˣ,-4.ˣ,-.) -,9-16,7 -,3-1, -1,8-14,7

159 19 CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE ROZWÓJ BANKÓW Bariery prawne czytelność prawa Bariery prawne restrykcyjność ustawodawstwa Brak odpowiednio przeszkolonego personelu Ograniczenia polskiego rynku finansowego Niedostateczny popyt na usługi finansowe Niedostosowanie produktów bankowych Obciążenia podatkowe Polityka NBP Sposób myślenia i przyzwyczajenia klientów Technologia i informatyka (funkcjonowanie IT) Trudności z pozyskaniem klientów Wysoki koszt kapitału Trudna kondycja finansowa klientów stan 3,% 3,% przewidywania 6,%,% 3,% 2,% 2,% 2,% 4,% 3,%,%,% 7,% 6,%,%,% 1,% 1,% 1,%,% 2,%,%,%,% 2,%,% INWESTYCJE KAPITAŁOWE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 16 Q1 17 Q2 17 Q3 17 Q4 17 przewidywania 1. wzrost 18,8 2, 26,3, 22,2 17,6 2. brak zmiany 68,8 7, 68,4 7, 72,2 82,4 3. spadek 12,,,3,,6, saldo (1.-3.) 6,3, 21,1, 16,7 17,6

160 16 SPREAD (ROZSTĘP) MIĘDZY OPROCENTOWANIEM KREDYTÓW I DEPOZYTÓW KURS PLN WZGLĘDEM PARYTETU (KOSZYKA WALUT) STOPY PROCENTOWE NBP (OGÓLNA TENDENCJA)

161 161 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARKI POLSKIEJ NIEZALEŻNIE OD SYTUACJI SEKTORA FINANSOWEGO OGÓLNA SYTUACJA SEKTORA FINANSOWEGO NA TLE POLSKIEJ GOSPODARKI WYNIK NA OPERACJACH REVERSE-REPO (POMNIEJSZONY O REPO)

162 162 POZIOM INFLACJI REALNA PODAŻ PIENIĄDZA