ZESZYTY KONIUNKTURY W GOSPODARCE POLSKIEJ NR 33

Transkrypt

1 PRACE I MATERIAŁY Instytutu Rozwoju Gospodarczego SGH ZESZYTY KONIUNKTURY W GOSPODARCE POLSKIEJ NR 33 Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Warszawa 217

2 Rada Programowa Elżbieta Adamowicz (Przewodnicząca), Joanna Klimkowska (Sekretarz), Andrzej Kowalski Marco Malgarini, Gernot Nerb, Ataman Ozyildirim, Janusz Stacewicz, István János Tóth Komitet Redakcyjny i adres Redakcji: Konrad Walczyk (Redaktor naczelny) Ewa Ratuszny (Sekretarz Redakcji) ul. Madalińskiego 6/8, 2-13 Warszawa Artykuły zawarte w publikacji zostały zrecenzowane zgodnie z wytycznymi MNiSW Wydanie I Wersja papierowa czasopisma jest wersją pierwotną Copyright by Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 217 Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przedrukowanie i rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej publikacji bez zgody wydawcy zabronione. Wydawnictwo: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Oficyna Wydawnicza Al. Niepodległości 162, 2-4 Warszawa wydawnictwo@sgh.waw.pl ISSN Druk i oprawa: Nakład 1 egz. Zamówienie:

3 SPIS TREŚCI I. WSTĘP... 4 II. KONIUNKTURA W GOSPODARCE POLSKIEJ... Joanna Klimkowska III. KONIUNKTURA W ROLNICTWIE... 7 Piotr Szajner, Konrad Walczyk 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe... 9 IV. KONIUNKTURA W PRZEMYŚLE PRZETWÓRCZYM... 1 Elżbieta Adamowicz, Konrad Walczyk 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe... 4 V. KONIUNKTURA W BUDOWNICTWIE... 8 Maria Podgórska 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe VI. KONIUNKTURA W HANDLU Katarzyna Majchrzak 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe VII. KONIUNKTURA W BANKOWOŚCI Stanisław Kluza, Oskar Krzesicki 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe VIII. KONDYCJA GOSPODARSTW DOMOWYCH Sławomir Dudek 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe IX. SUMMARY Elżbieta Adamowicz, Sławomir Dudek, Joanna Klimkowska, Stanisław Kluza, Oskar Krzesicki, Katarzyna Majchrzak, Maria Podgórska, Konrad Walczyk

4 4 I. WSTĘP 1. Informacje zawarte w niniejszym numerze Zeszytów koniunktury w gospodarce polskiej oparte są na wynikach ankietowych badań koniunktury wykonanych przez Instytut Rozwoju Gospodarczego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie (IRG SGH). Badania przeprowadzono w następujących działach gospodarki polskiej: - rolnictwie w 116 edycji badania w lipcu 217 r. wzięło udział 2118 gospodarstw rolnych; - przemyśle przetwórczym w 346 i 347 edycji badania w lipcu i sierpniu 217 r. uczestniczyło, odpowiednio: 297 i 289 przedsiębiorstw; - budownictwie w 96 edycji badania w lipcu 217 r. wzięło udział 21 przedsiębiorstw budowlanych; - handlu w 9 edycji badania w lipcu 217 r. odpowiedzi udzieliły 132 przedsiębiorstwa handlowe; - bankowości w 74 edycji badania w lipcu 217 r. uczestniczyło 19 banków; - gospodarstwach domowych w 1 edycji badania w lipcu 217 r. wzięło udział 78 respondentów. 2. Badania koniunktury są prowadzone przez IRG SGH raz na kwartał, z wyjątkiem badania w przemyśle przetwórczym, które jest prowadzone co miesiąc. Ankiety są wysyłane do losowo wybranej grupy odbiorców, z zachowaniem warunku reprezentatywności, w pierwszym miesiącu kwartału (w badaniu w przemyśle przetwórczym w połowie miesiąca). Kwestionariusze zawierają pytania dotyczące aktywności ekonomicznej ankietowanych jednostek. Pytamy o to, jak obecna sytuacja respondentów, tj. w okresie, w którym udzielają odpowiedzi, zmieniła się w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego kwartału lub roku, oraz o ich przewidywania co do sytuacji w analogicznym okresie kolejnego kwartału lub roku w porównaniu z sytuacją bieżącą. Niektóre pytania dotyczą tylko zmian, które zaszły. Wyjątkiem jest badanie koniunktury w bankowości, w którym ankietowani oceniają, jak ich sytuacja w kwartale poprzedzającym badanie zmieniła się względem kwartału wcześniejszego oraz jak ta sytuacja zmieni się w kwartale, w którym prowadzone jest badanie. Niniejsze opracowanie przedstawia zatem sytuację w głównych działach gospodarki polskiej na początku III kwartału 217 r. na tle poprzednich miesięcy. Jedynie w przypadku przemysłu przetwórczego ocena kwartalna została sporządzona na podstawie wyników za dwa pierwsze miesiące III kwartału 217 r. 3. Syntetyczną informację o koniunkturze w gospodarce polskiej dostarcza barometr IRG SGH (BARIRG). Jest on średnią ważoną ze wskaźników koniunktury opracowanych na podstawie wyników wszystkich badań koniunktury IRG SGH oraz wyników badania koniunktury w transporcie, prowadzonego przez Instytut Transportu Samochodowego w Warszawie. 4. Szczegółowy opis metod badawczych i wzory kwestionariuszy zamieszczono na stronie internetowej IRG SGH: metoda_badawcza.pdf.

5 II. KONIUNKTURA W GOSPODARCE POLSKIEJ W lipcu 217 r. wartość barometru IRG SGH (BARIRG) wyniosła +, pkt, a w sierpniu +2, pkt (Rysunek 1). W porównaniu z poprzednim kwartałem (wartością z maja) nastąpił nieznaczny wzrost, o 1,3 pkt. W porównaniu natomiast z sierpniem roku ubiegłego również odnotowano wzrost wartości barometru, i to znaczny, o 8,7 pkt. W trzecim kwartale roku barometr IRG SGH zazwyczaj przyjmuje wartość wyższą niż w kwartale drugim ze względu na pozytywne oddziaływanie czynników sezonowych. Bieżący wynik jest lepszy od średniej dla III kwartału, która wynosi -6,8 pkt. Cztery wskaźniki koniunktury spośród siedmiu składowych barometru: dla przemysłu przetwórczego, budownictwa, rolnictwa i sektora bankowego, przyjęły wartości dodatnie. Największą odnotowano dla bankowości, +17, pkt. Wartość wskaźnika dla budownictwa jest nieco niższa i wynosi +16,3 pkt, dla rolnictwa +7,2 pkt, a dla przemysłu +4,4 pkt. Z ujemnych wartości najmniejsza została odnotowana w transporcie samochodowym, -9,1 pkt. Wynik ten należy jednak uznać za pozytywny sygnał zmian w tym dziale gospodarki, gdyż w ciągu ostatnich kilku lat o tej porze roku dominowały wartości znacznie mniejsze. Następny w kolejności jest wskaźnik kondycji gospodarstw domowych, którego wartość wyniosła -7,7 pkt, a dalej wskaźnik koniunktury w handlu z wynikiem -4,4 pkt. W ostatnich dziesięciu latach naprzemiennie następowały po sobie dwa lata ze wzrostem wartości barometru w III kwartale i dwa lata ze spadkiem. W dużej mierze przyczyniły się do tego oceny sektora bankowego i przemysłu przetwórczego, które charakteryzowały się znaczną zmiennością i znaczną (w przypadku banków nawet dużą) amplitudą zmian BARIRG średnia składnik cykliczny (prawa skala) Rysunek 1. Barometr IRG SGH w latach Przy ocenie bieżących wyników należy uwzględnić efekt bazy, gdyż ubiegły kwartał przyniósł stosunkowo dobre rezultaty ze względu na silny pozytywny wpływ czynników sezonowych. Prognozy na kolejny, czyli bieżący kwartał, nie napawały zaś nadmiarem optymizmu. Jeśli chodzi o składowe barometru, to spadek wartości wskaźnika odnotowano dla handlu, o 6,3 pkt, i gospodarstw domowych, o 2,7 pkt. Łącznie przyczyniły się one do spadku barometru o 1,3 pkt. Dwukrotnie większy, dodatni wkład w przyrost wartości barometru wniosły wskaźniki koniunktury w pozostałych działach, przede wszystkim w transporcie samochodowym, którego wskaźnik wzrósł o ponad 17 pkt. Biorąc pod uwagę okres ostatnich 17 lat, w większości badanych działów gospodarki narodowej kierunek zmiany wartości wskaźnika w skali ostatniego kwartału należy określić jako typowy dla tej pory roku. Nietypową sytuację obserwujemy tylko w budownictwie, gdzie odnotowano wzrost

6 6 produkcji, zamówień i zatrudnienia. Do pewnego stopnia również zmianę wskaźnika kondycji gospodarstw domowych należy uznać za niezwyczajną, bowiem choć nie wykazuje on sezonowości, to jednak na ogół w trzecim kwartale wzrastał. Tym razem zaś zmalał i jest to trzeci rok z rzędu takiej zmiany o tej porze roku. Spadek wartości wskaźnika kondycji gospodarstw domowych był skutkiem pogorszenia się ocen ich przyszłej sytuacji finansowej oraz przyszłej sytuacji w polskiej gospodarce. W porównaniu z III kwartałem ubiegłego roku wartość barometru IRG SGH wzrosła o 8,7 pkt. W handlu i sektorze bankowym odnotowano pogorszenie się sytuacji. W pozostałych pięciu działach oceny koniunktury poprawiły się. Największą poprawę odnotowano w rolnictwie i budownictwie wartości wskaźników koniunktury wzrosły o, odpowiednio: 14,3 i 13, pkt. Niewiele słabszą poprawę, ale zdecydowanie bardziej znaczącą dla zmiany barometru, wynoszącą 11,4 pkt, odnotowano w kondycji gospodarstw domowych. Przebieg zmian wartości barometru IRG SGH w 217 roku jest nader podobny to tego, co odnotowano rok wcześniej, tyle że na poziomie wyższym o 3,-4 pkt (Rysunek 2). styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Rysunek 2. Barometr IRG SGH w latach zmiany w cyklu rocznym. Długookresowa średnia wartości barometru nieznacznie się zwiększyła w ostatnim roku i wynosi -9,3 pkt. Średniookresowy trend wartości barometru jest wzrostowy, głównie za sprawą pozytywnych w ostatnich kwartałach ocen konsumentów oraz rolników, a w mniejszym stopniu również budownictwa. W pozostałych działach gospodarki wskaźniki koniunktury wykazują w ostatnim okresie trend o charakterze stabilnym (boczny, oscylujący wokół pewnego poziomu) lub spadkowy.

7 7 III. KONIUNKTURA W ROLNICTWIE 1. Omówienie wyników badania 1. W III kwartale 217 r. koniunktura w polskim rolnictwie ponownie poprawiła się, czemu sprzyjały i pogoda, i dobra koniunktura na rynkach światowych. Poprawa koniunktury rolnej w Polsce trwa nieprzerwanie już półtora roku. Wartość wskaźnika koniunktury IRG SGH (IRGAGR) wzrosła o 7,9 punktu, z poziomu -,6 pkt do +7,3 pkt. Poprawa wynika przede wszystkim ze wzrostu przychodów gospodarstw rolnych wartość wskaźnika wyrównanych przychodów pieniężnych, jednej ze składowych IRGAGR, zwiększyła się aż o 11,2 punktu, z poziomu -6,1 pkt do +,1 pkt, odpowiadając za 9% przyrostu wartości ogólnego wskaźnika koniunktury rolnej. Pozostałe % jest skutkiem poprawy nastrojów rolników wartość wskaźnika zaufania, drugiej składowej IRGAGR, jest wyższa od wartości sprzed kwartału o 1,1 pkt i wynosi obecnie 1, pkt. W skali roku wartości wskaźnika koniunktury i obu wskaźników cząstkowych wzrosły o, odpowiednio: 14,2, 1,2 i 12,3 pkt. Wszystkie trzy wskaźniki niemal osiągnęły swoje historyczne maksima. Wzrost przychodów gospodarstw rolnych przekłada się na poprawę ich sytuacji finansowej więcej oszczędzają i zmniejsza się ich zadłużenie. Zwiększają również zakupy obrotowych środków produkcji i inwestycje, chętniej sięgając przy tym po kredyt. Są bardzo optymistycznie nastawieni (odsetek gospodarstw rolnych, które ze strachem patrzą w przyszłość wyniósł zaledwie 1,1%, a niższy był tylko w 27 roku, który w historii badania był dla polskiego rolnictwa najlepszy). Jeśli sprawdzą się przewidywania rolników, w przyszłym kwartale wskaźniki aktywności rolnej osiągną rekordowo wysokie wartości. 2. Poprawa koniunktury jest powszechna. Wzrost wskaźnika zarówno w skali kwartału jak i w skali roku zanotowano dla wszystkich wyróżnianych grup gospodarstw rolnych. Najsilniej poprawę koniunktury odczuły gospodarstwa: największe, tj. o powierzchni ponad ha (wzrost wartości wskaźnika IRGAGR o 11,4 pkt), położone w makroregionie zachodnim (o 12,4 pkt), prowadzone przez rolników w wieku 31 4 lat (o 1,7 pkt), z wykształceniem średnim i pomaturalnym zawodowym (o 8,6 pkt), zajmujące się uprawą roślin wieloletnich (o 1,9 pkt). 3. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość przychodów pieniężnych wzrosła o,7 pkt w ciągu kwartału i wynosi +,3 pkt. Jest o 13,9 pkt wyższa od wartości sprzed roku. Głównym powodem wzrostu przychodów pieniężnych były względnie wysokie ceny produktów rolnych, głównie mleka, ale również owoców, spowodowane mniejszą podażą na skutek wiosennych przymrozków. Korzystne ceny skupu to także wynik poprawy koniunktury na rynkach zewnętrznych. Kwartalny wzrost wartości salda odnotowano dla niemal wszystkich badanych grup gospodarstw rolnych; największy dla gospodarstw położonych w makroregionie zachodnim (o 23, pkt), o powierzchni 7-1 ha (o 11,8 pkt), prowadzących działalność w zakresie uprawy roślin wieloletnich (aż o 41,9 pkt), prowadzonych przez osoby w wieku do 46-6 lat (o 9, pkt), z wykształceniem średnim i pomaturalnym zawodowym (o 8, pkt). Niższą wartość salda niż kwartał temu zanotowano dla gospodarstw położonych w makroregionie środkowozachodnim (o 4,7 pkt), zajmujących się rozmnażaniem roślin (o 4,3 pkt), prowadzonych przez osoby starsze, w wieku powyżej 6 lat (o,6 pkt), z wykształceniem wyższym (o 8,8 pkt). Rolnicy spodziewają się dalszego wzrostu przychodów w IV kwartale br. 4. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o oszczędności gospodarstw rolnych zwiększyła się o,9 pkt do poziomu -22, pkt. Jest wyższa niż rok wcześniej o 1,2 pkt. Poprawę odnotowano prawie we wszystkich grupach gospodarstw rolnych; największą w położonych w makroregionie środkowowschodnim (o 9,8 pkt), o powierzchni do 7 ha (o 8, pkt), zajmujących się uprawą roślin wieloletnich (o 24,9 pkt), prowadzonych przez osoby w wieku 46-6 lat i powyżej 6 lat (po 8,4 pkt), z wykształceniem średnim i pomaturalnym zawodowym (o 8,4 pkt). Spadek wartości salda

8 8 zarejestrowano jedynie dla gospodarstw rolnych położonych w makroregionie południowym (o 4, pkt), prowadzących działalność w zakresie chowu i hodowli zwierząt (o 3,6 pkt) i prowadzonych przez osoby z wyższym wykształceniem (o 6,3 pkt). Rolnicy przewidują dalszy wzrost oszczędności w następnym kwartale.. Poprawił się stan zadłużenia gospodarstw rolnych. Wartość salda jest niższa niż przed kwartałem o 1,2 punktu. Zmiany wartości salda były zróżnicowane między poszczególnymi grupami gospodarstw rolnych. Największy spadek zadłużenia zanotowano w makroregionie zachodnim, w gospodarstwach o powierzchni 7-1 ha, prowadzących działalność mieszaną, kierowanych przez osoby w wieku 46-6 lat, z wykształceniem wyższym. Najbardziej pogorszył się stan zadłużenia gospodarstw położonych w makroregionie południowym, małych (o powierzchni do 7 ha), zajmujących się rozmnażaniem roślin i prowadzonych przez osoby w wieku 31-4 lat. Rolnicy spodziewają się dalszej poprawy stanu ich zadłużenia w kolejnym kwartale. 6. W ciągu kwartału wzrosły wartości sald odpowiedzi na pytania o wielkość zakupów: pasz treściwych i środków ochrony roślin o, odpowiednio: 3, i 6, pkt. Nieznacznie, o,2 pkt, zmniejszyła się wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów nawozów mineralnych, pozostaje jednak dodatnia (+1,9 pkt). To trzeci kwartał z rzędu, gdy rosną zakupy obrotowych środków produkcji. Wzrost odnotowano dla większości wyróżnionych grup gospodarstw domowych. Obecne wartości sald są wyższe niż przed rokiem o, odpowiednio: 7,2, 1,9 i 12,6 pkt. 7. O 1, punkt proc., do wysokości 41,7%, zwiększył się odsetek gospodarstw, które zamierzają dokonać zakupu maszyn i urządzeń rolniczych, zaś odsetek gospodarstw, które planują dokonać inwestycji w budynki i budowle, wzrósł o,8 pkt proc. i wynosi obecnie 19,4%. Nastawienie proinwestycyjne rolników najwyraźniej widoczne jest w skali roku oba odsetki są wyższe niż rok temu o, odpowiednio: 2, i 2,6. Największy rozmach inwestycyjny wykazują gospodarstwa zajmujące się uprawą i rozmnażaniem roślin oraz położone w makroregionach północnym i środkowozachodnim. 8. W dalszym ciągu rośnie dostępność kredytu preferencyjnego odsetek gospodarstw wskazujących na łatwość w jego uzyskaniu zwiększył się z 77,% do 8,3%. Towarzyszy temu wzrost skłonności do finansowania produkcji rolnej z kredytu odsetek gospodarstw rolnych, które zamierzają zaciągnąć kredyt, zwiększył się z 23,% do 2,6%, zaś odsetek gospodarstw, które już zaciągnęły kredyt na warunkach preferencyjnych wzrósł o 2, pkt proc. do 36,9%. Obniżył się natomiast odsetek gospodarstw, które wzięły kredyt na warunkach rynkowych (o,7 pkt proc).

9 9 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY , 1,,, -, -1, -1, -2, IRGAGR średnia trend liniowy składnik cykliczny (prawa skala) Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q wskaźnik przychodów pieniężnych -19,2-1,1-7,8-11,7-6,1,1 2. wskaźnik zaufania -3, -,8-2,2 7,3 1,4 11, wskaźnik koniunktury (1.ˣ2 ) , -7, -,9 -,3 -,6 7, wskaźnik wyrównanych przychodów pieniężnych wskaźnik zaufania

10 1 1 Wskaźnik koniunktury wg makroregionów 11,9 1 9, 7,4 8,2 6, , -2,7-1,8,1 -, -7, 2, -,9-3, ,3 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q Wskaźnik koniunktury wg powierzchni gospodarstw rolnych 17,7 1 7,6 6,3,9, ,4-6,8-8,1-7,3-1,6-9,9-14, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q Wskaźnik koniunktury wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 2,9 19,2 1, 6,7 4,8 2,7-1,9-3,6-6, -12,8-13,9-12,7 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

11 11 Wskaźnik koniunktury wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,6 1, 1,1,,, ,2-6, ,6 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q3 217 Wskaźnik koniunktury wg grup PKD , ,3 11,2 8,1 13, 1,9 1,3, ,1-4,7-4,1-3,6-1,2-4,2-2 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q3 216 Q2 217 Q ,1 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

12 12 NASTROJE GOSPODARSTW ROLNYCH saldo średnia trend liniowy Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q z ufnością 19,1 19,7 18,1 24,2 27, 27,8 2. z obawą 64,8 66,4 68, 6,4 61, 62,1 3. ze strachem 16,1 13,9 13,4 1,4 11, 1,1 saldo (1.-3.) 3,,8 4,7 13,8 16, 17,7 wskaźnika zaufania (1.-2.ˣ,1-3.) -3, -,8-2,2 7,3 1,4 11, Nastroje gospodarstw rolnych wg makroregionów 3 27,7 2 23, , 16,3 1,1 19,6 19,8 19, 14,4 1 9,3 7,3 9,4 4,8 1,9 3,2 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

13 13 Nastroje gospodarstw rolnych wg powierzchni gospodarstw rolnych ,2 19,6 26,1 29, ,4 9, ,3 2,9 2,1-1,4-1,1-3,9 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Nastroje gospodarstw rolnych wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,3 41, ,2 12,6 22,6 22,3-1,6 9,7 11, 1,1 2, ,6 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat 13,8 Q3 216 Q2 217 Q3 217

14 14 Nastroje gospodarstw rolnych wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne , 2,4 19, 13,3 8,6 7,2 4,4-4, podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q ,8 6 4 Nastroje gospodarstw rolnych wg grup PKD 27 48,7 38,3 3 28,9 27, , 18,3 19,2 17,7 8,1 11,1 8, 3,6 12,2 1,4-1 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin -,3 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q3 216 Q2 217 Q3 217

15 1 PRZYCHODY PIENIĘŻNE stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrosły 17,4 24,2 32,9 21, 23,7 28,6 41,6 2. nie zmieniły się 41, 38,1 3,2 39,8 47,1 43,1 37,6 3. zmalały 41,1 37,8 31,9 39,1 29,1 28,3 2,7 brak 8, 7,3,4 9,6 7,6 8,4 2,1 saldo (1.-3.) -23,7-13,6 1, -18,1 -,4,3 2,9 2 1 Przychody pieniężne wg makroregionów 13,6 1 4, 7, 3,2 6, ,7-4,6-1,7-4, -9,2-16, -13, -3,6 -, -2-21,9 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

16 16 Przychody pieniężne wg powierzchni gospodarstw rolnych 1,8 2, 4,3 - -, -3,2-1 -9,9-9, ,1-12, ,8-17,7-18,6 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q ,4 Przychody pieniężne wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 21,6 1 1,7 3, ,8-12,2-11,6-14,4-14,3-14,3-14,9-17,2 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

17 17 Przychody pieniężne wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 1 1 1, ,1-4,9 -,9-1,9-12,8-14,6-14,1 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q , Przychody pieniężne wg grup PKD 27 32, 22,7 19,2 1,3 18,2 14, ,6-8,8-8,9-9,4 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich -3, rozmnażanie roślin -1,8 chów i hodowla zwierząt -,1-9,9-18,7 działalność mieszana Q3 216 Q2 217 Q3 217

18 18 OSZCZĘDNOŚCI stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrosły 7, 12,9 1, 14,2 12, 14,3 28,4 2. nie zmieniły się 43,9 42, 4,2 4,2 47,2 49,4 44,3 3. zmalały 48,6 4,1 39,3 4,6 4,4 36,3 27,3 4. brak 19,8 18,2 17,4 16,4 16,7 17,4 1,3 saldo (1.-3.) -41,1-32,2-23,8-26,4-27,9-22, 1, Oszczędności wg makroregionów -17,8-19,6-22, -21,3-23,8-22,9-22,6-2,3-26,8-28,2-27,6-29,6-32,1-33,2-44, północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

19 19 Oszczędności wg powierzchni gospodarstw rolnych ,3-32,2-23,7-2,3-33,2-27,8-3, -28,1-2,7-21,9-21, ,3 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Oszczędności wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,4-13,1-21,4-26, -23, -24,6-27, -3,9-32,8-31,2-36,2-39,4 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

20 2 Oszczędności wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,2-18,8-19, -2,1-27,2-3,2-33, -34,2-36,8 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q ,6-32,6-23,8 uprawa roślin innych niż wieloletnie 1,2-34, -9,1 uprawa roślin wieloletnich Oszczędności wg grup PKD 27 7,7-2,7-4, rozmnażanie roślin -29,8 Q3 216 Q2 217 Q , -21,6-22,3 chów i hodowla zwierząt -3,8-27,6 działalność mieszana

21 21 ZADŁUŻENIE stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrosło 14,6 11,4 11,3 1,7 12,9 11,4 12,9 2. nie zmieniło się 4,4 43,1 39,7 4,2 42,1 43,9 34,7 3. zmalało 4, 4, 48,9 49,1 4, 44,7 2,4 4. brak 34,8 33,8 32,9 36,8 37,1 34,6 3,7 saldo (1.-3.) -2,4-34,1-37,6-38,4-32,1-33,3-39, Zadłużenie wg makroregionów ,1-17, -23,4-22,1-27,7-31,7-33, -33,7-38,8-43,9-43,8-42,1-2,1-49,8-1,3 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

22 22 Zadłużenie wg powierzchni gospodarstw rolnych ,3-27,4-29,3-3,6-31,9-32,4-32,1-33, -34,1-3,2-3, -34, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zadłużenie wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,4-27, -28,1-28,9-28,9-3,2-32, -32,2-34,6-34,4-36,9-37,1 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

23 23 Zadłużenie wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,8-29,4-32,1-31,1-31,4-34,8-36,1-3,1 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q ,8 Zadłużenie wg grup PKD , ,8-28,9-27,7-29,7-27, -3, -34,6-28,8-31, -36, - -, -44, -47,4-47,1-6 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q3 216 Q2 217 Q3 217 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

24 24 ZAKUPY NAWOZÓW MINERALNYCH saldo średnia trend liniowy Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q wzrosły 14, 1,6 12,8 13,8 18,8 2, 2. nie zmieniły się 8,3 8,2 6,1 62,9 64, 61,8 3. zmalały 27,2 26,3 27,1 23,2 16,7 18,1 4. nie dokonano 4, 3,8 9, 8, 4,3 3,4 saldo (1.-3.) -12,7-1,7-14,3-9,4 2,1 1,9 Zakupy nawozów wg makroregionów 1 1,6 3,6, 1,6 3, 1,1 1,2 6, ,4-6, -7, -7, -11,3-1,6-13,2 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

25 2 3 Zakupy nawozów wg powierzchni gospodarstw rolnych 2 17,8 14, ,3 1,4-2,6-1,9-11,8-1, -1,4-18,8-18, -29,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zakupy nawozów wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 3 2 2,9 21,2 1 1,2 9,6, ,7-14,6-3,8-2,8-12,6-8, ,9 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

26 26 Zakupy nawozów wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,1 4,3 1,1-1,6-4,7-7,6-9, -18,4 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q ,8 Zakupy nawozów wg grup PKD ,8 4,8-4, -,4 1,9 1,6 8,6 4,8, -1,7-1, , -21,2-11, uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich -6, rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q3 216 Q2 217 Q3 217

27 27 ZAKUPY PASZ TREŚCIWYCH saldo średnia trend liniowy Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q wzrosły 14,9 14, 11, 1,3 13,8 16,4 2. nie zmieniły się 8,9 8, 6, 6, 64,1 61,9 3. zmalały 26,2 27, 29, 24,3 22,1 21,7 4. nie dokonano 27,4 32,8 31, 37,8 3, 3,3 saldo (1.-3.) -11,3-12, -18, -14, -8,3 -,3 Zakupy pasz wg makroregionów 1, - -2,9-4,4-4,4-3, , -13, -13, -7,1-12,7-1,3-12,2-13, , , północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

28 28 Zakupy pasz wg powierzchni gospodarstw rolnych 1,7 4, ,4-6, -8,2-14,6-17,1-18,1-19,6-22,1-26,7-29,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zakupy pasz wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,7 14,9 1 2, ,8-2,4-9, -9, -13,6-11,7-18,2-17,1-22, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

29 29 Zakupy pasz wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 2, ,1-1,3 -,6-1,8 -, -2, -2-19, -16,9-2 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q Zakupy pasz wg grup PKD 27 17,6 8,3 7, 13, ,1-28, -32,2-14,7-1, -21,9-11, -11,8-1,7-8, uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich -, rozmnażanie roślin Q3 216 Q2 217 Q3 217 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

30 3 ZAKUPY ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN saldo średnia trend liniowy Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q wzrosły 12,9 16,9 1,8 1,2 1,8 2,8 2. nie zmieniły się 61,8 8,4 9,6 62,7 6, 61, 3. zmalały 2,3 24,7 29,6 27,1 18,7 17,7 4. nie dokonano,9 4,8 13,1 1,2 6,2 3,7 saldo (1.-3.) -12,4-7,8-18,8-16,9-2,9 3,1 1 Zakupy środków ochrony roślin wg makroregionów 13,6 1 1,6 4,9 1,4 4,,8, ,2-2,2-3,4-3, -1,7 -,6-1,2-12,3 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

31 31 Zakupy środków ochrony roślin wg powierzchni gospodarstw rolnych ,9 16, ,9-1, -4, -7, -6,8-1, -13,6-16,9-16,8-19,9 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zakupy środków ochrony roślin wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,7 16,4 7,4,3 3,7 -,3-3,1-8,2-7,3-12,4-18, -17,8 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

32 32 Zakupy środków ochrony roślin wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 2 17,2 1 11,6 1 2,7 4, , -3,7-9,1-8,4-13,8 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zakupy środków ochrony roślin wg grup PKD ,4,4 1,1-6, 7,6 1,1-6,8-24,3 2,9-7,2-9,4-7,1-18,4-1, uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich -7,1 rozmnażanie roślin Q3 216 Q2 217 Q3 217 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

33 33 INWESTYCJE W MASZYNY I URZĄDZENIA 4 4 % dokonano średnia trend liniowy w % Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 dokonano 37,9 39,7 38,2 42,2 4,7 41,7 nie dokonano 62,1 6,3 61,8 7,8 9,3 8,3 % Inwestycje w maszyny i urządzenia wg makroregionów 4,6 46,3 44,3 42,1 43,3 43,7 41,4 39,8 4, 37,3 37,4 36, 37, 34,1 3,1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

34 34 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg powierzchni gospodarstw rolnych 6 2,1 3,2 7, % ,9 24,9 18,1 26, 3,7 28, 4,3 41,3 4,9 1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,2 8,3 47, 46,2 47,4 4,9 % ,4 3,2 36,2 27,7 24,4 3, 2 1 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

35 3 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 6 % ,7 33,3 32,9 4, 42,9 44,1 49,,7 48,3 2 1 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q3 217 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg grup PKD ,1 7 6 % 4 44,2 44, 4, 39,9 41,9 4,6 9,1 1,3 49,7 49,7 39,1 37, 3,7 36, uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q3 216 Q2 217 Q3 217

36 36 INWESTYCJE W BUDYNKI I BUDOWLE % dokonano średnia trend liniowy w % Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 dokonano 14,1 16,8 16,7 18,6 18,6 19,4 nie dokonano 8,9 83,2 83,3 81,4 81,4 8,6 Inwestycje w budynki i budowle wg makroregionów 2 22,9 2 % 1 17,4 16, 19,9 18,9 19, 18,6 16,9 1,7 14,9 19,4 2,9 14,7 12,8 11,2 1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

37 37 Inwestycje w budynki i budowle wg powierzchni gospodarstw rolnych ,4 2,8 27,2 2 % 1 14,3 14,9 12,7 13, 13,7 12,9 1,7 18,1 18,3 1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Inwestycje w budynki i budowle wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 3 27, 28,3 2 22,8 22,6 22,1 2 % ,1 14,9 1,4 16,2 1,2 11, 12, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

38 38 Inwestycje w budynki i budowle wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne % 1 12,7 1,8 13,4 16,2 18,1 2, 2,2 27,1 2,6 1 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q Inwestycje w budynki i budowle wg grup PKD 27 2,8 24,2 24,7 2 % 1 17,3 1,1 1,1 18,3 17, 12,8 11, 1,9 18,6 18, 18,4 17,4 1 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q3 216 Q2 217 Q3 217

39 39 DOSTĘPNOŚĆ KREDYTÓW PREFERENCYJNYCH % tak średnia trend liniowy w % Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 tak 77,4 7,9 74,8 74,2 77, 8,3 nie 22,6 24,1 2,2 2,8 22, 19,7 9 Dostępność kredytów preferencyjnych wg makroregionów 8,6 8 8 % 77, 79,8 79, 77,6 8,9 81,3 78,2 76,4 76,7 82, 7 73,4 72,9 73,7 74,3 7 6 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

40 4 Dostępność kredytów preferencyjnych wg powierzchni gospodarstw rolnych % ,9 77,9 8,1 8,3 81, 82, 7,8 71,2 67,8 6,6 62,4 8, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Dostępność kredytów preferencyjnych wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne % ,4 71,9 81, 78,6 78,9 81,9 73,3 77, 8,1 71,7 7,8 73, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

41 41 % Dostępność kredytów preferencyjnych wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 71,4 73,9 77, 76,6 78,8 81,3 81,4 81,7 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe 82,7 Q3 216 Q2 217 Q % , 79,3 7,4 uprawa roślin innych niż wieloletnie Dostępność kredytów preferencyjnych wg grup PKD 27 61,6 6,6 7,7 uprawa roślin wieloletnich 69,2 76,9 4,9 rozmnażanie roślin Q3 216 Q2 217 Q ,7 82,2 81,6 chów i hodowla zwierząt 7,8 76, 78, działalność mieszana

42 42 ZAMIAR WZIĘCIA KREDYTU 4 % tak średnia trend liniowy w % Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 tak 22,8 23,3 22,9 26,9 23, 2,6 nie 77,2 76,7 77,1 73,1 76, 74,4 Zamiar wzięcia kredytu wg makroregionów 3 33, 3 2 % 2 27,2 2,9 21,3 18,9 19,1 29, 29,1 26,9 23, 22,2 22, 19, 2,3 1 14, 1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

43 43 Zamiar wzięcia kredytu wg powierzchni gospodarstw rolnych % ,8 8,2 8,8 18, 1,2 1,9 22,7 24, 2,4 31, 34,1 39,4 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zamiar wzięcia kredytu wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 4 37, ,9 29, 26,7 27,9 29,1 2 % 2 2,6 21,6 19, 18, 16,2 18, 1 1 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

44 44 Zamiar wzięcia kredytu wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne % 1 2,6 19,6 18,9 22, 24,9 27, 3,2 27,1 3,2 1 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q Zamiar wzięcia kredytu wg grup PKD 27 61,4 % , 27,3 23,9 16,3 32,1 27,9 34,6 33,3 21,8 27,6 29, 24, 22,3 2,4 1 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q3 216 Q2 217 Q3 217

45 4 ZACIĄGNIĘCIE KREDYTU PREFERENCYJNEGO % tak średnia trend liniowy w % Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 tak 33,4 34,8 37,4 36, 34, 36,9 nie 66,6 6,2 62,6 64, 66, 63, % Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg makroregionów 46,4 42,4 36,9 37,9 34,1 3, 34,6 34,4 32,6 32,4 3,9 32, 24,4 21,7 22,9 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

46 46 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg powierzchni gospodarstw rolnych 6 1,6 47, 6,1 4 % 3 34,8 36,9 37, ,1 1,8 16,8 17,9 17,8 14,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne % 2 27,7 3,9 3,2 42,3 39,4 42, 31,3 32,2 34,2 24,4 23,8 27, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

47 47 % Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 3,1 28,2 29,6 3, 36,3 39,3 4, 4,6 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q ,2 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg grup PKD , 3,8 36,4 3, 4,4 4,8 38,2 33,8 34, 31,8 3 % 2 2,6 23,7 22, ,9 1,4 1 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q3 216 Q2 217 Q3 217

48 48 ZACIĄGNIĘCIE KREDYTU RYNKOWEGO % tak średnia trend liniowy w % Q1 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 tak 18,8 2,3 21,9 21,9 21,2 2, nie 81,2 79,7 78,1 78,1 78,8 79, Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg makroregionów ,8 26,7 26,9 26, 24, % ,9 1,9 14,3 1, 19,7 19, 19,7 1, 18,7 18,1 1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

49 49 3 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg powierzchni gospodarstw rolnych 33,2 3 28,2 28,4 % ,9 14, 14, 11,3 1,9 1, 17, 21,1 21, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,2 22,6 23, 21,3 19,1 21,9 19,7 2,8 19,3 23,8 16,2 1 % 1 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

50 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 23 22,3 22, ,4 % ,4 2, 19, 19,4 2,1 19, podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg grup PKD , % , 21,6 19, 18,8 29,7 28,6 2,7 24,1 21, 19, 2,3 18, ,1 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich, rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q3 216 Q2 217 Q3 217

51 1 IV. KONIUNKTURA W PRZEMYŚLE PRZETWÓRCZYM 1. Omówienie wyników 1. Obserwowana w poprzednich kwartałach zmienność koniunktury w przemyśle przetwórczym utrzymuje się. Wartości zarówno wskaźnika koniunktury jak i sald odpowiedzi na poszczególne pytania ankiety zmieniają się bez związku z wcześniej obserwowanym rytmem zmian sezonowych w ciągu roku jednego miesiąca rosną, kolejnego spadają itd. Wartość wskaźnika koniunktury w przemyśle przetwórczym (IRGIND) w lipcu 217 r. obniżyła się o 8,2 pkt, z poziomu +3,7 pkt do poziomu -4, pkt. W sierpniu nastąpił wzrost wartości wskaźnika o 8,9 pkt. W skali trzeciego kwartału 217 r. odnotowano więc niewielką poprawę koniunktury. W porównaniu z majem wartość IRGIND w sierpniu jest wyższa o jeden punkt, a w skali roku wzrost wyniósł 4,2 pkt. Pomimo poprawy koniunktury, zarówno w skali kwartału jak i roku, wskaźnik koniunktury wciąż dryfuje w okolicy swojej długookresowej średniej, nie wykazując żadnego wyraźnego trendu. Przewidywania przedsiębiorstw cechuje podobna huśtawka nastrojów. W sierpniu były one zdecydowanie bardziej optymistyczne niż w lipcu. Nie należy raczej spodziewać się trwałej poprawy koniunktury, tak w krótszej jak i w dłuższej perspektywie. 2. Kwartalne zmiany koniunktury były zróżnicowane w zależności od form własności przedsiębiorstw, wielkości przedsiębiorstwa, rodzaju produkcji i miejsca prowadzenia działalności. W ciągu trzech miesięcy dzielących sierpień od maja wartość wskaźnika koniunktury liczonego dla przedsiębiorstw prywatnych zwiększyła o 1,8 pkt, a dla publicznych obniżyła się o 2,3 pkt, wynosząc obecnie, odpowiednio: +4, i +3,4 pkt. W przekroju według wielkości przedsiębiorstwa wzrost wartości wskaźnika odnotowano tylko w grupie przedsiębiorstw zatrudniających od 21 do pracowników; wyniósł on 16,7 pkt. W pozostałych grupach koniunktura pogorszyła się. Największy spadek wartości wskaźnika, o 4,4 pkt, odnotowano w grupie przedsiębiorstw zatrudniających ponad pracowników. Zarazem dla tej grupy firm wskaźnik przyjął w sierpniu wartość najwyższą, +6,1 pkt. Najniższą wartość, +1,6 pkt, wskaźnik koniunktury przyjął dla przedsiębiorstw zatrudniających od 1 do 2 pracowników. Z kolei w przekroju według głównych grup produktowych poprawę koniunktury w skali kwartału odnotowano w trzech grupach przedsiębiorstw; największą w produkcji półproduktów. Wskaźnik IRGIND dla tej grupy zwiększył swoją wartość o 6,8 pkt. Tylko dla produkcji nietrwałych dóbr konsumpcyjnych odnotowano spadek wartości wskaźnika (o 4,8 pkt). W sierpniu najwyższą wartość, +12,7 pkt, wskaźnik koniunktury przyjął dla produkcji dóbr inwestycyjnych, a najniższą (i jedyną, która jest ujemna), -6,8 pkt, dla produkcji nietrwałych dóbr konsumpcyjnych. Zmiany koniunktury w przekroju regionalnym cechowała największa zmienność. W porównaniu z majem koniunktura pogorszyła się w sześciu województwach: dolnośląskim, lubuskim, podkarpackim, świętokrzyskim, warmińsko-mazurskim i wielkopolskim. W pozostałych jedenastu odnotowano poprawę koniunktury. Największy spadek wartości wskaźnika koniunktury, aż o 48,4 pkt, odnotowano dla województwa warmińsko-mazurskiego. Największy wzrost, o 26,3 pkt, dla województwa opolskiego. W sierpniu najwyższą wartość, +22,2 pkt, wskaźnik przyjął dla województwa opolskiego, a najniższą, -22,6 pkt, dla województwa zachodniopomorskiego. 3. Podobnie jak w poprzednich badaniach odpowiedzi na poszczególne pytania ankiety, dotyczące zarówno stanu bieżącego jak i przyszłego, były zróżnicowane. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość produkcji w lipcu spadła o 13,2 pkt., a w sierpniu, wzrosła o 1, pkt do poziomu -2,1 pkt. W porównaniu z majem 217 r. wartość salda zmniejszyła się o 2, pkt. W skali roku jednak nastąpił jej wzrost, o 6,2 pkt. Podobnie jak w przypadku wskaźnika koniunktury, obserwuje się oscylowanie

52 2 surowych wartości salda w otoczeniu jego długookresowej średniej. Przewidywania co do przyszłych zmian wielkości produkcji są w sierpniu bardziej optymistyczne niż w lipcu. Także wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zamówień ogółem zmalała w lipcu i wzrosła w sierpniu. Zmiany wyniosły odpowiednio: -11,9 i +7, pkt. Od maja wartość salda zwiększyła się o 1,8 pkt. Jest wyższa od wartości z sierpnia 216 roku o 3,8 pkt. Wartość salda pozostaje ujemna i obecnie wynosi -6,1 pkt. W przebiegu składnika cyklicznego zarysowuje się lekka tendencja spadkowa. Przewidywania zmieniają się naprzemiennie raz są pesymistyczne (w lipcu), raz optymistyczne (w sierpniu). Podobne zmiany odnotowano w odniesieniu do zamówień eksportowych. Po lipcowym spadku o 19,1 pkt w sierpniu zanotowano wzrost wartości salda o 12,4 pkt. W ciągu trzech miesięcy saldo obniżyło swoją wartość o 6, pkt. Zmiana w skali roku wyniosła +,6 pkt. W przebiegu składnika cyklicznego utrzymuje się tendencja malejąca i w prognozach producentów trudno dopatrzeć się oznak jej odwrócenia. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o poziom zapasów wzrosła w lipcu o,3 pkt i spadła w sierpniu o 4,8 pkt. Obecnie wynosi -3,9 pkt. W porównaniu z majem 217 r. jest niższa o 1,2 pkt, w ciągu roku zaś zwiększyła się o,7 pkt. Saldo przewidywań w dalszym ciągu przyjmuje wartości ujemne. W przebiegu linii trendu widoczna jest tendencja wzrostowa. Przedsiębiorstwa spodziewają się jednak spadku zapasów w nadchodzącym okresie. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o ceny wyrobów gotowych w lipcu wzrosła o 1,1 pkt, a w sierpniu o kolejne, pkt, do wysokości +4, pkt. Pomimo tych wzrostów obecna wartość salda jest niższa o 1,4 pkt od wartości z maja. W skali roku wzrosła zaś o 7,9 pkt. Choć tendencja wzrostowa cen, widoczna w przebiegu linii trendu od końca 216 roku, wydaje się słabnąć, firmy spodziewają się dalszego wzrostu cen w kolejnych miesiącach. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zatrudnienia zmalała w lipcu o 8, punktu, w sierpniu zaś wzrosła o 3,4 pkt. Jest niższa niż w maju o,7 pkt i wyższa od wartości z sierpnia 216 roku o 3,1 pkt. Widoczna w przebiegu składnika cyklicznego tendencja spadkowa utrzymuje się, a ankietowani producenci spodziewają się dalszego spadku zatrudnienia w najbliższych miesiącach. Sytuacja finansowa przedsiębiorstw przemysłowych w lipcu pogorszyła się, w sierpniu natomiast odnotowano jej poprawę. Od maja wartość salda zwiększyła się o 2,6 pkt. W ciągu roku saldo zwiększyło wartość o 2,4 pkt. W przebiegu składnika cyklicznego utrzymuje się tendencja spadkowa. Prognozy są coraz mniej optymistyczne. Oceny ogólnej kondycji gospodarki polskiej w ciągu kwartału pogorszyły się wartość salda odpowiedzi na to pytanie ankiety zmniejszyła się od maja o 8,1 pkt. Jest jednak wyższa od wartości sprzed roku o 1,6 pkt. Przewidywania przedsiębiorstw na najbliższe miesiące są pesymistyczne. W przebiegu składowej cyklicznej utrzymuje się trend spadkowy. W ciągu kwartału wartość salda odpowiedzi na pytanie o przeciętny koszt produkcji wzrosła o 1,3 pkt i wynosi +42,1 pkt. Jest wyższa od poziomu sprzed roku o 11,9 pkt. Przedsiębiorstwa przewidują wzrost kosztów w kolejnym kwartale. O,3 punktu procentowego zmniejszył się stopień wykorzystania mocy produkcyjnych. Obecnie wynosi on 7,% i jest niższy od poziomu sprzed roku o 1,8 pkt proc. Przewidywany jest wzrost stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych (o,6 pkt proc.). W ciągu kwartału o,8 pkt zmniejszyła się wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość produkcji na eksport. Wynosi obecnie -, pkt i jest wyższa od wartości sprzed roku o 7,6 pkt. Kwartalnemu spadkowi eksportu towarzyszy wzrost konkurencyjności naszych towarów na rynkach zagranicznych oraz zwiększenie się korzyści z eksportu w porównaniu do korzyści z produkcji na rynek

53 3 krajowy. Prognozy na nadchodzący kwartał są również rozbieżne producenci spodziewają się, że eksport w dalszym ciągu będzie malał, względne korzyści z eksportu rosły. 4. Odnotowano niewielki wzrost uciążliwości najbardziej dokuczliwych barier działalności gospodarczej. Na pierwszych trzech miejscach przedsiębiorstwa wymieniają: podatki (47,% badanej populacji), niestabilne przepisy prawne (43,8%), i niedostateczny popyt (42,4%). W dalszym ciągu narastają również problemy ze znalezieniem wykwalifikowanej siły roboczej i utrzymaniem płynności finansowej; informuje o tym, odpowiednio: 36,7% i 21,9% ankietowanych przedsiębiorstw.

54 4 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY IRGIND średnia składnik cykliczny (prawa skala) -2 składowe salda VIII 16 IV 17 V 17 VI 17 VII 17 VIII wielkość produkcji przewidywania 6, 6, 1, 8,3 1,1 1, 2. wielkość zamówień stan -9,9 9,3-7,9-1,7-13,6-6,1 3. zapasy - stan -4,6, -2,7-4,4,9-3,9 wskaźnik koniunktury (IRGIND): ( )/3,2,1 3,4 3,7-4, 4, , Wskaźnik koniunktury wg sektorów własnościowych 6 4 3,4 4, 2,7-2 -, przedsiębiorstwa publiczne VIII'16 VII'17 VIII'17-4,8 przedsiębiorstwa prywatne

55 1 Wskaźnik koniunktury wg wielkości zatrudnienia 8,6 8 7, 6,,3 6, ,6, -2-1, -, ,6-6,4-6,3 do osób 1-2 osób 21- osób powyżej osób VIII'16 VII'17 VIII'17 1 Wskaźnik koniunktury wg głównych grup przemysłowych 12,7 1 9,,,4 2, 2,2 - -,2-1 -7, -6, , -13, ,1 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra VIII'16 VII'17 VIII'17 konsumpcyjne

56 6 PRODUKCJA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) VIII 16 V 17 VI 17 VII 17 VIII 17 przewidywania wzrost 19,1 2,7 27, 2,9 21,4 28,2 brak zmiany 3, 48,9 4,6 4,6,1 9,2 spadek 27,4 2,3 17,9 24, 23, 12,7 saldo (1.-3.) -8,3,4 9,6-3,6-2,1 1, 4 43,2 Produkcja wg sektorów własnościowych , ,8-9,4-8,8-4,4-2 przedsiębiorstwa publiczne VIII'16 VII'17 VIII'17 przedsiębiorstwa prywatne

57 7 3 Produkcja wg wielkości zatrudnienia 23,8 2 1,8, 4,2-1 -9, -8,2-4,8-3,9-4,8-1,4-6, do osób 1-2 osób 21- osób powyżej osób VIII'16 VII'17 VIII'17-2,3 1 Produkcja wg głównych grup przemysłowych 3,4 1,4 3,7 3, ,7-3,9-8, -1,6-6, , -16, ,4 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne VIII'16 VII'17 VIII'17

58 8 ZAMÓWIENIA OGÓŁEM stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) VIII 16 V 17 VI 17 VII 17 VIII 17 przewidywania wzrost 18,8 22,1 22,1 17,8 2,3 19,8 brak zmiany 2,6 47,9 4,2,8 3,3 61,3 spadek 28,7 3, 23,8 31,4 26,4 18,8 saldo (1.-3.) -9,9-7,9-1,7-13,6-6,1 1, 1 6,8 Zamówienia wg sektorów własnościowych - -1,8-2,1-1 -7, -1-11,4-16, -2 przedsiębiorstwa publiczne VIII'16 VII'17 VIII'17 przedsiębiorstwa prywatne

59 9 Zamówienia wg wielkości zatrudnienia 1,,6 3, ,7-7,7-8,4-6,7-7, -1-12,9-11, , do osób 1-2 osób 21- osób powyżej osób -3,7 VIII'16 VII'17 VIII' ,2 Zamówienia wg głównych grup przemysłowych 11,1-1,4-1 -6,7-8,4-1, -1, -2-18,7-2, -2, , , półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne VIII'16 VII'17 VIII'17

60 6 ZAMÓWIENIA EKSPORTOWE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) VIII 16 V 17 VI 17 VII 17 VIII 17 przewidywania wzrost 18,9 18,7 19,3 11, 12,8 18, brak zmiany 1,2 8,2 7,8 4,2 63,9 63, spadek 29,9 23,1 23, 34,3 23,2 18, nie dotyczy 29, 29,8 3, 3,4 31,6 3,8 saldo (1.-3.) -11, -4,4-3,7-22,8-1,4, 2 1 1,2 Zamówienia eksportowe wg sektorów własnościowych 1, ,6-1,8-11, ,2 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne VIII'16 VII'17 VIII'17

61 61 Zamówienia eksportowe wg wielkości zatrudnienia 1 4,8 - -1, ,3-1, -18, -7, -1,4-14,8-6, ,4-29,1-33,4 do osób 1-2 osób 21- osób powyżej osób VIII'16 VII'17 VIII'17 Zamówienia eksportowe wg głównych grup przemysłowych -1-7,1-1,8-6,2-11,1-11, -8,7-12, , ,9-3,7-32,2 - -2,2-6 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne VIII'16 VII'17 VIII'17

62 62 ZAPASY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) VIII 16 V 17 VI 17 VII 17 VIII 17 przewidywania wzrost 11,1 12,9 11,1 16, 1,9 9,1 brak zmiany 73,2 71, 73,4 67,9 74,4 74,9 spadek 1,7 1,6 1, 1,6 14,8 16, saldo (1.-3.) -4,6-2,7-4,4,9-3,9-6,9 1 13,7 Zapasy wg sektorów własnościowych 1 4,1-1,2 - -4,4-4,8-1 -7,3 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne VIII'16 VII'17 VIII'17

63 63 1 Zapasy wg wielkości zatrudnienia 1 6,4 1,8 3,7,,,, - -3, ,3-12,1-14, -11,3-2 do osób 1-2 osób 21- osób powyżej osób VIII'16 VII'17 VIII' Zapasy wg głównych grup przemysłowych 7, ,7 3, 2,,, , -2, ,9-8, -8,6-8,6 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne VIII'16 VII'17 VIII'17

64 64 CENY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) VIII 16 V 17 VI 17 VII 17 VIII 17 przewidywania wzrost 8,2 14,8 14,2 12, 11, 12,2 brak zmiany 79,6 76, 74, 79, 81, 81,6 spadek 12,1 9,2 11,8 8, 7, 6,1 saldo (1.-3.) -3,9,6 2,4 3, 4, 6, , Ceny wg sektorów własnościowych 4,1 4,1 3, , ,1 przedsiębiorstwa publiczne VIII'16 VII'17 VIII'17 przedsiębiorstwa prywatne

65 6 Ceny wg wielkości zatrudnienia 1 12,8 13, 1 6,3 3,8 3,9 3,2 - -3,7-3,3-1 -7,1-7, ,8-11,3-2 do osób 1-2 osób 21- osób powyżej osób VIII'16 VII'17 VIII'17 Ceny wg głównych grup przemysłowych 2 16, ,8 1,4 2,8, 1,4 3,4 - -2,4-2, ,1-1, -14,8 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne VIII'16 VII'17 VIII'17

66 66 ZATRUDNIENIE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) VIII 16 V 17 VI 17 VII 17 VIII 17 przewidywania wzrost 13,8 14, 19, 16,2 17,4 11, brak zmiany 72,9 7,3 69,7 67,8 68,8 7,7 spadek 13,3 1,2 1,8 16, 13,8 12,8 saldo (1.-3.), 44,3 8,7,2 3,6-1,3 3 Zatrudnienie wg sektorów własnościowych 3 29,6 2 24, ,3 1,3 -, -2,8 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne VIII'16 VII'17 VIII'17

67 67 Zatrudnienie wg wielkości przedsiębiorstwa 4 38, , 16, ,3-2,2 1,, 1,1-1,3-1, -3, ,3-3 do osób 1-2 osób 21- osób powyżej osób VIII'16 VII'17 VIII'17 1 Zatrudnienie wg głównych grup przemysłowych 1 1,3 9,3 8,4 2, 4,,,, - -3,3-2,2-4, , półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne VIII'16 VII'17 VIII'17

68 68 SYTUACJA FINANSOWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) VIII 16 V 17 VI 17 VII 17 VIII 17 przewidywania poprawa 14,6 1,8 14, 13,3 16, 16,9 brak zmiany 64,9 62, 66, 68,1 64,6 6, pogorszenie 2,4 21,8 19,1 18,6 19,4 18,1 saldo (1.-3.) -,8-6, -4,6 -,3-3,4-1,2 1 12,7 Sytuacja finansowa wg sektorów własnościowych 12,2 1 2,3 - -6,4 -, -1-8, przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne VIII'16 VII'17 VIII'17

69 69 1 Sytuacja finansowa wg wielkości zatrudnienia,7 6,3 3,2 1,3,, ,7-3,9-11, -1,8-6, -2 do osób 1-2 osób 21- osób powyżej osób -17,2 VIII'16 VII'17 VIII'17 Sytuacja finansowa wg głównych grup przemysłowych 1, ,9-1, -7,4-6,6-6,4 -,6-4, ,6-16,3-14, ,3 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra VIII'16 VII'17 VIII'17 konsumpcyjne

70 7 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARKI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) VIII 16 V 17 VI 17 VII 17 VIII 17 przewidywania poprawa 6,9 24,3 22,4 18,6 18, 18, brak zmiany 72,7 61,6 66, 66,4 66,1 9,7 pogorszenie 2,4 14,1 11,7 1, 1,9 22,3 saldo (1.-3.) -13, 1,2 1,7 3,6 2,1-4, ,1 Ogólna sytuacja gospodarki wg sektorów własnościowych 3,1 3, ,2-12, , przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne VIII'16 VII'17 VIII'17

71 71 1 Ogólna sytuacja gospodarki wg wielkości zatrudnienia 12,7 1,8 2,4,3,,, ,4 -, ,2-12, , do osób 1-2 osób 21- osób powyżej osób VIII'16 VII'17 VIII'17 2 Ogólna sytuacja gospodarki wg głównych grup przemysłowych 14,7 11,8 1 2, 3,9-1 -1, -1,4-2, ,6-16, ,8-2, , półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne VIII'16 VII'17 VIII'17

72 72 WYKORZYSTANIE MOCY PRODUKCYJNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania wzrost 18,9 2, 14,8 27,9 18,6 19, brak zmiany 6,3 6,4 64,2 9,7 64, 69,4 spadek 1,9 19,6 21, 12,4 16,9 11,6 saldo (1.-3.) 3,,4-6,2 1, 1,7 7,4 stopień wykorzystania mocy produkcyjnych (%) 76,8 73, 72,3 7,3 7, 76, Wykorzystanie mocy produkcyjnych wg sektorów własnościowych 29, 3, ,2 1 4, ,7 przedsiębiorstwa publiczne -1,4 przedsiębiorstwa prywatne Q3 216 Q2 217 Q3 217

73 73 Wykorzystanie mocy produkcyjnych wg wielkości zatrudnienia , ,2 22, 1 12, 1 6,8 8,3 6,4 2,6 - -3,4-3,1-1,6-1 do osób 1-2 osób 21- osób powyżej osób -7,4 Q3 216 Q2 217 Q Wykorzystanie mocy produkcyjnych wg głównych grup przemysłowych 23, 2,9 2 16,1 1 8,2 9,6 9, 1,3 7,7-1 -2, -,1-1, , półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q3 216 Q2 217 Q3 217

74 74 KONKURENCYJNOŚĆ TOWARÓW ZAGRANICZNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania wzrost 11, 11,8 14,6 1, 11,9 11,8 brak zmiany 83, 81, 77,7 84,6 82,7 82,4 spadek, 6,7 7,6 4,9,4,9 trudno ocenić 27,3 29,2 32,8 32, 28,7 31,3 saldo (1.-3.) 6,,1 7,,6 6,,9 12 Konkurencyjność wyrobów zagranicznych na rynku krajowym wg sektorów własnościowych 1 1, 8 7, 6,7,7 6,1 4 2, przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q3 216 Q2 217 Q3 217

75 7 Konkurencyjność wyrobów zagranicznych na rynku krajowym wg wielkości zatrudnienia ,4 12,7 13, 1 8 6,8 7,,8 6,8 4 2,,,, do osób 1-2 osób 21- osób powyżej osób -4,4 Q3 216 Q2 217 Q Konkurencyjność wyrobów zagranicznych na rynku krajowym wg głównych grup przemysłowych 2, 22,7 22, ,1 7,3 1, 1,9,6 1, 2,7 1, ,2 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q3 216 Q2 217 Q3 217

76 76 PRODUKCJA NA EKSPORT stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania wzrost 13,8 11,6 14,3 19,2 17, 18,9 brak zmiany 64,3 64,8 7,1 61,9 6, 64,2 spadek 21,9 23,6 1,6 18,9 17, 16,9 saldo (1.-3.) -8,1-12, -1,3,3 -, 2, 3 Produkcja na eksport wg sektorów własnościowych 2 19,6 1 2,8-1 -7,7-8, -3, ,1 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q3 216 Q2 217 Q3 217

77 77 Produkcja na eksport wg wielkości zatrudnienia , 13,4, - -4,2-1,4-3, -3, ,4-11, -9,7-1, do osób 1-2 osób 21- osób powyżej osób -2,9 Q3 216 Q2 217 Q Produkcja na eksport wg głównych grup przemysłowych 1 14,1 14,3 1 2,9,, - -2, , -7,8-9,9-11,3-1,7-12,7 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q3 216 Q2 217 Q3 217

78 78 KONKURENCYJNOŚĆ WYROBÓW KRAJOWYCH NA RYNKACH ZAGRANICZNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania wzrost 1,7 8,7 7,7 7,7,2 6,8 brak zmiany 78,9 82, 79,2 8,9 86,2 8, spadek 1,4 9,3 13,1 11,4 8,6 7,8 trudno ocenić 27,4 28,8 29,3 2,4 27,4 33,9 saldo (1.-3.),3 -,6 -,4-3,7-3,4-1, 1 8 Konkurencyjność wyrobów krajowych na rynkach zagranicznych wg sektorów własnościowych 8, , , -3, -3,6-1 -8,9 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q3 216 Q2 217 Q3 217

79 79 2 Konkurencyjność wyrobów krajowych na rynkach zagranicznych wg wielkości zatrudnienia 1 14, 1 3,6 1,6, ,9-4,3 -,6-6,6-8, -8, -8,7-8,7 do osób 1-2 osób 21- osób powyżej osób Q3 216 Q2 217 Q Konkurencyjność wyrobów krajowych na rynkach zagranicznych wg głównych grup przemysłowych 1, 8, 4,8 2,1 2, - -2,1-3,4-4,4-1 -7, ,8-2, -27,7 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q3 216 Q2 217 Q3 217

80 8 KORZYŚCI Z PRODUKCJI NA EKSPORT W STOSUNKU DO KORZYŚCI Z PRODUKCJI NA RYNEK KRAJOWY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania wzrost 26,3 31, 26,1 29,2 3,7 2,7 brak zmiany 2,7 1,4 6,1 1,3 49, 3,1 spadek 21, 17,6 17,8 19, 2,3 21,2 saldo (1.-3.),3 13,4 8,3 9,7 1,4 4, Korzyści z produkcji na eksport / korzyści z produkcji na rynek krajowy wg sektorów własnościowych 14,9 8, 9,3 1,2 1, ,7 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q3 216 Q2 217 Q3 217

81 81 Korzyści z produkcji na eksport / korzyści z produkcji na rynek krajowy wg wielkości zatrudnienia 2 17, ,4 9,8 8,8 8,6,4 11,7 1,3 13,3 12, 1, do osób 1-2 osób 21- osób powyżej osób -19,4 Q3 216 Q2 217 Q Korzyści z produkcji na eksport / korzyści z produkcji na rynek krajowy wg głównych grup przemysłowych 46,4 42,1 3 24,6 24, 2 14,2 16,7 1,3 1, 4, 8,6-1 -2,8-2,4 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q3 216 Q2 217 Q3 217

82 82 PRZECIĘTNY KOSZT PRODUKCJI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania wzrost 38,1 42,,9 46,6 48, 41,3 brak zmiany 4, 2, 39,7 47,6 46,1 4,3 spadek 7,9,6 4,4,8,9 4, saldo (1.-3.) 3,2 36,9 1, 4,8 42,1 36,8 4 3 Przeciętny koszt produkcji wg sektorów własnościowych 41,2 3,9 32, 28,6 44, , -2 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q3 216 Q2 217 Q3 217

83 83 Przeciętny koszt produkcji wg wielkości zatrudnienia 6 49,7 48,, 4 3 3,3 3, 38,6 29, 36,7 32,3 3,4 2 1, 1 9,8 do osób 1-2 osób 21- osób powyżej osób Q3 216 Q2 217 Q3 217 Przeciętny koszt produkcji wg głównych grup przemysłowych 6, 3, 49,3 4 41,2 42,2 38, 38, 43,3 3 29,4 27,4 22, 2 14,8 1 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q3 216 Q2 217 Q3 217

84 84 BARIERY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 6 3,3 42,3 42,4 44,9 43,8 46, 44,1 47, 4 36,7 37, 3 27, 29,8 28,3 23,6 21, 2,8 21,9 21,1 21,3 2 19,1 17,8 1 4, 8, 6,4,1 4,4 3,, 3,7 2,6 1,4 1,3 8,1 1,4 9,6 6,7 7,7 7,,9 (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) (1) (11) (12) (13) Q3 216 Q2 217 Q3 217 (1) niedostateczny popyt krajowy (2) niedostateczny popyt zagraniczny (3) konkurencyjny import (4) brak wykwalifikowanej siły roboczej () niedostateczne wyposażenie (6) brak surowców i materiałów (7) niska płynność finansowa (8) niska dostępność kredytu (9) niekorzystne warunki kredytowe (1) niestabilność przepisów prawnych (11) obciążenia podatkowe (12) inne (13) nie występują

85 8 V. KONIUNKTURA W BUDOWNICTWIE 1. Omówienie wyników 1. W III kwartale 217 roku ogólny wskaźnik koniunktury w budownictwie (IRGCON) przyjął wartość +16,3 pkt, większą o 1,9 punktu niż w poprzednim kwartale i o 13, punktu w stosunku do III kwartału ubiegłego roku. Tegoroczny sezon letni w budownictwie był zdecydowanie korzystniejszy niż w latach poprzednich. Mimo to wskaźnik koniunktury budowlanej nadal znajduje się w trendzie bocznym. W przeważającej części analizowanych grup zakładów wskaźniki koniunktury są znacznie wyższe niż w III kwartale ub. roku i 21 r. Bardzo różni się sytuacja firm prywatnych i przedsiębiorstw publicznych wartości wskaźnika dla każdego sektora wynoszą, odpowiednio: +1,4 i +23, pkt. Najwyższą wartość, +31,8 pkt, wskaźnik osiągnął w grupie przedsiębiorstw komunalnych. W innych grupach sektora publicznego wskaźniki także przyjmują wysokie wartości: +26,6 pkt w grupie przedsiębiorstw publicznych powstałych po 1989 roku, +2,7 pkt dla firm zatrudniających ponad 1 pracowników i +22,1 pkt dla zatrudniających do 1 pracowników. Jedynie w grupie przedsiębiorstw publicznych powstałych przed lub w 1989 roku wartość wskaźnika jest ujemna (-2,9 pkt). Podobnie jak w poprzednich okresach wyraźne zróżnicowanie koniunktury obserwuje się w układzie regionalnym. Najwyższe wartości wskaźnika zanotowano dla regionów: południowo-zachodniego i południowego (odpowiednio: +31,2 i +2,3 pkt), a najniższe dla regionu wschodniego (+1, pkt). 2. Obecna wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość produkcji wynosi +38,3 pkt i jest o 22,1 pkt wyższa niż w III kwartale 216 r. Między badanymi grupami zakładów budowlanych nadal występuje duże zróżnicowanie. Dla sektora prywatnego wartość salda jest równa +33, pkt, a więc jest niemal dwukrotnie mniejsza niż dla sektora publicznego (+63,3 pkt). W grupie zakładów budujących obiekty inżynierii lądowej i wodnej (PKD 42) wartość salda jest bardzo wysoka i równa +69,9 pkt, w grupie zakładów wykonujących prace specjalistyczne (PKD 43) wynosi +34,3 pkt, a w grupie zakładów wykonujących prace związane ze wznoszeniem budynków (PKD 41) +26,2 pkt. Należy jednak zauważyć, że w poprzednim kwartale wartość salda w grupie PKD 41 była mniejsza niż w grupie PKD 42 o ponad 6 punktów, natomiast obecnie ta różnica zmniejszyła się do niespełna 44 punktów. 3. W porównaniu z poprzednim kwartałem w portfelach zakładów budowlanych jest znacznie więcej zamówień, zarówno krajowych jak i eksportowych. Utrzymuje się rosnący trend zamówień w ujęciu ogółem, nieznacznie zaś zmniejszyła się wartość trendu zamówień eksportowych. Pod względem zamówień znacznie lepsza sytuacja nadal panuje w sektorze publicznym niż prywatnym. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zamówień ogółem wynosi +31,8 pkt, dla sektora publicznego +44,7 pkt, dla prywatnego +29,4 pkt, dla przedsiębiorstw państwowych +,4 pkt, a dla firm będących własnością krajowych osób fizycznych +33,4 pkt. W grupie zakładów wykonujących prace związane ze wznoszeniem budynków (PKD 41) saldo zamówień jest dodatnie, a jego wartość równa +26, pkt. W tej grupie nastąpił wzrost wartości salda w porównaniu do poprzedniego kwartału aż o 49, punktów. 4. Od ponad roku trend cen usług budowlanych jest rosnący. Wzrost cen obserwuje się zarówno w sektorze publicznym jak i prywatnym. Dla firm prywatnych wartość salda jest równa +7,2 pkt, a dla przedsiębiorstw publicznych +2,2 pkt. Saldo w ujęciu ogółem przyjmuje wartość +11,6 pkt. Pod względem wzrostu cen zakłady budowlane bardzo się różnią. W grupie zakładów zatrudniających do 2 pracowników wartość salda wynosi +1,1 pkt, a dla zatrudniających 21-1 oraz ponad 1 pracowników wynoszą one, odpowiednio: +12,2 i +14,6 pkt. W grupie firm prywatnych będących własnością

86 86 krajowych osób fizycznych wartość salda jest równa +11,8 pkt, a w grupie przedsiębiorstw państwowych +42,9 pkt.. Bieżący kwartał jest pierwszym od bardzo dawna okresem wyraźnej poprawy sytuacji finansowej zakładów budowlanych. Poprawa ta w znacznie większym stopniu dotyczy przedsiębiorstw publicznych niż prywatnych. Wartość salda w ujęciu ogółem wynosi +7,7 pkt, dla sektora publicznego +32, pkt, a dla sektora prywatnego tylko +1, pkt. Najlepiej oceniają swą sytuację finansową przedsiębiorstwa państwowe (wartość salda +41,1 pkt), negatywnie natomiast zakłady zatrudniające do 2 osób (-8, pkt), w szczególności firmy prywatne zatrudniające do 1 osób (-14,3 pkt). Na tle pozostałych grup również zakłady zajmujące się wznoszeniem budynków (PKD 41) nisko oceniają swą sytuację finansową (+,7 pkt). Sytuacja finansowa zakładów budowlanych powinna ulec dalszej poprawie w nadchodzącym kwartale (wartość salda prognostycznego wynosi +16,6 pkt), a zwłaszcza w grupie zakładów z sektora publicznego (+23,4 pkt). 6. Obecna wartość salda zatrudnienia wynosi +13,3 pkt i jest o 11,7 punktów wyższa niż w III kwartale 216 r. Dla sektora prywatnego i publicznego wartości salda wynoszą, odpowiednio: +12,2 i +19,3 pkt. Podobnie jak w poprzednim kwartale jedyną grupą zakładów, w której nastąpił spadek zatrudnienia (wartość salda -1,4 pkt), są zakłady wznoszące budynki (PKD 41). 7. W ostatnich latach w budownictwie istotnie zwiększyły się trudności z zatrudnieniem pracowników o odpowiednich kwalifikacjach. Obecnie 6,6% zakładów stwierdza częste lub bardzo częste trudności ze znalezieniem pracowników o wysokich kwalifikacjach, podczas gdy w III kwartale 214 roku takie trudności miało 44,4% zakładów. Problem ze znalezieniem wykwalifikowanych pracowników jest szczególnie poważny w grupie zakładów budujących obiekty inżynieryjne (PKD 42), w której aż 77,4% zakładów boryka się z takimi trudnościami (49,% trzy lata temu). Pod tym względem najlepiej jest w grupie zakładów zatrudniających do 2 osób, w której trudności ze znalezieniem pracowników o wysokich kwalifikacjach ma,% zakładów (trzy lata temu 36,4%). Częste lub bardzo częste trudności ze znalezieniem pracowników o niskich kwalifikacjach występują obecnie w 48,4% zakładów budowlanych (trzy lata temu tylko 18,%). Ten problem jest najbardziej dotkliwy w grupie zakładów o zatrudnieniu powyżej 1 pracowników; dotyczy on 6,% zakładów (trzy lata temu 1,%), a najmniej dotkliwy w grupie przedsiębiorstw publicznych (obecnie 31,%, trzy lata temu 4,3%). 8. Saldo inwestycji w ujęciu ogółem jest nadal ujemne, a jego wartość wynosi -3,1 pkt. Dla sektora prywatnego wartość salda jest równa -1,9 pkt, a publicznego +3, pkt. W większości badanych grup zakładów salda są ujemne. Dodatnie salda występują w grupach: przedsiębiorstw państwowych (+28,6 pkt), zakładów budujących obiekty inżynierii lądowej i wodnej (+2,4 pkt) oraz zatrudniających powyżej 1 osób (+1, pkt). Prognozy na nadchodzący kwartał nie są optymistyczne salda prognostyczne są dodatnie jedynie dla przedsiębiorstw państwowych oraz zakładów budujących obiekty inżynierii lądowej i wodnej. 9. Od ostatniego kwartału 216 roku obserwuje się rosnący trend ocen ogólnej sytuacji gospodarczej w kraju. Obecna wartość salda ogółem wynosi +1, pkt, dla sektora prywatnego wynosi +11,3 pkt, a publicznego +31,4 pkt. Salda są dodatnie we wszystkich badanych grupach zakładów z jednym wyjątkiem przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 1 osób, dla której wartość salda wynosi, pkt. Przewidywania co do rozwoju ogólnej sytuacji gospodarczej w nadchodzącym kwartale są umiarkowanie optymistyczne (wartość salda prognostycznego jest równa +1,4 pkt). 1. Poprawiają się również oceny sytuacji panującej w budownictwie. Tak jak w przypadku ocen ogólnej sytuacji gospodarczej trend jest rosnący (od ostatniego kwartału minionego roku). Wartość salda

87 87 w ujęciu ogółem jest równa +17,1 pkt, dla sektora prywatnego wynosi +9,7 pkt, a publicznego aż +47,4 pkt. We wszystkich badanych grupach zakładów budowlanych salda oceny sytuacji w branży są dodatnie. Wyraźnie gorzej oceniają sytuację zakłady zajmujące się wznoszeniem budynków (PKD 41, +4,3 pkt) oraz zakłady zatrudniające ponad 1 pracowników (+7,1 pkt). Prognozy sytuacji budownictwa w następnym kwartale są podobne do prognoz dla całej gospodarki, a wartość salda przewidywań wynosi +9,2 pkt. 11. W porównaniu z poprzednim kwartałem nastąpiły istotne zmiany w układzie barier ograniczających aktywność produkcyjną zakładów budowlanych. O 1, punktów procentowych zwiększył się odsetek zakładów mających problemy z powodu niestabilnych przepisów prawnych (obecnie 34,4%, w poprzednim kwartale 24,4%), a o, pkt proc. wzrósł odsetek firm narzekających na wysokie ceny surowców i materiałów (obecnie 2,1%, poprzednio 2,1%). Zmniejszył się natomiast odsetek zakładów odczuwających dotkliwość barier: silnej konkurencji o 9,8 pkt proc., niskiego popytu o 1,4 pkt proc. i nadmiernych obciążeń podatkowych o 7,2 pkt proc. Zakłady budowlane przewidują, że w nadchodzącym kwartale wszystkie bariery, z wyjątkiem niskiego popytu, niekorzystnej pogody oraz trudności z uzyskaniem kredytu, będą dla nich dotkliwe w mniejszym lub co najwyżej takim samym stopniu jak obecnie.

88 88 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY IRGCON średnia składnik cykliczny (prawa skala) składowe salda Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q zamówienia ogółem stan 13,3 12,1 3,1-4, 2,3 31,8 2. wielkość zatrudnienia przewidywania 12,3-6, -2,2 9,9 8,4,7 wskaźnik koniunktury (IRGCON): (1.+2.)/2 12,8 2,8-11,1-1,1 14,4 16,3 Wskaźnik koniunktury wg sektorów własnościowych ,4 1,4 14,4 16, ,7 3,3 przedsiębiorstwa publiczne Q3 216 Q2 217 Q3 217 przedsiębiorstwa prywatne

89 89 3 Wskaźnik koniunktury wg wielkości zatrudnienia 32, , ,3 14, 1 6,3 8, - -1,9-1,7-1, <2 osób 21-1 osób >1 osób Q3 216 Q2 217 Q Wskaźnik koniunktury wg rodzajów działalności 29,9 23, ,4 16,4 14,2 11,4 1, ,2-11,3 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q3 216 Q2 217 Q3 217

90 9 Wskaźnik koniunktury wg regionów Region centralny 11,4 Region południowy 2,3 Region wschodni 1, Region północno-zachodni 11,3 Region południowo-zachodni 31,2 Region północny 18,3

91 91 PRODUKCJA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrost 34,1 27,7 6,2 43,3 48,7 33,6 2. brak zmiany 48, 49,8 38,7 46, 41, 2, 3. spadek 17,9 22,4,1 1,7 1,4 13,9 saldo (1,-3,) 16,2,3-48,9 32,6 38,3 19, , Produkcja wg sektorów własnościowych 63, ,8 27,3 33, 2 13,8 1 przedsiębiorstwa publiczne Q3 216 Q2 217 Q3 217 przedsiębiorstwa prywatne

92 92 Produkcja wg wielkości zatrudnienia 4 4 4,6 4,6 4, ,6 2, ,4 12, 9,3 14,2 <2 osób 21-1 osób >1 osób Q3 216 Q2 217 Q Produkcja wg rodzajów działalności 69,9 6,7 46, ,2 28,3 34, ,9-1 -,6-3,7 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q3 216 Q2 217 Q3 217

93 93 ZAMÓWIENIA OGÓŁEM stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrost 34,3 28,1 1,2 41,2 43,6 36,3 2. brak zmiany 43, 46,9 39,6 38,1 44, 1,4 3. spadek 22,2 2,,2 2,8 11,8 12,3 saldo (1.-3.) 12,1 3,1-4, , 6, Zamówienia wg sektorów własnościowych 44, ,9 29,4 2 14, 1 3,3 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q3 216 Q2 217 Q3 217

94 94 Zamówienia wg wielkości zatrudnienia 4,1 4, , ,6 1,6-1,9-1 <2 osób 21-1 osób >1 osób Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zamówienia wg rodzajów działalności ,7 49,7 3 26, 24, ,3 13,3-1 -, ,2 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q3 216 Q2 217 Q3 217

95 9 ZAMÓWIENIA EKSPORTOWE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) -4 warianty odpowiedzi odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrost 32,1 7,9 26,8 17,8 1,9 1,4 2. brak zmiany 4,8 8,2, 7,3 77, 71,2 3. spadek 13,1 11,9 23,2 11,9 6,6 13, saldo (1.-3.) 19, -4, 3,6,9 9,3 1,9

96 96 CENY USŁUG BUDOWLANYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) -4 warianty odpowiedzi odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrost 3,1,7 2,9 12, 18, 17,6 2. brak zmiany 72,8 79,3 82,7 77,2 7,7 78,2 3. spadek 24,2 1, 14,4 1,3 6,4 4,2 saldo (1.-3.) -21,1-9,3-11, 2,2 11,6 13,4 3 Ceny wg sektorów własnościowych 2,2 2 13,8 1 7,2, ,9-2,9 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q3 216 Q2 217 Q3 217

97 97 2 Ceny wg wielkości zatrudnienia 2 19,7 1 12,2 14, 14, ,9 1,1-1, -4,9-6,6 <2 osób 21-1 osób >1 osób Q3 216 Q2 217 Q Ceny wg rodzajów działalności 22,7 2 13,8 13, 1,6 1, , ,8 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków -2,9 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej -23,9 roboty budowlane specjalistyczne Q3 216 Q2 217 Q3 217

98 98 ZATRUDNIENIE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrost 1,6 13,6 7,9 3,9 29,3 1,4 2. brak zmiany 7, 6,6 7,4 4,2 4,7 69,8 3. spadek 14, 2,9 34,7 14,9 16, 4,7 saldo (1.-3.) 1,6-7,3-26,8 16, 13,3,7 2 Zatrudnienie wg sektorów własnościowych 2 19,3 17, ,2 12,2,3,9 przedsiębiorstwa publiczne Q3 216 Q2 217 Q3 217 przedsiębiorstwa prywatne

99 Zatrudnienie wg wielkości zatrudnienia 33, 29, ,8 3,3 3,3 3,2 9,6 7, <2 osób 21-1 osób >1 osób -3,4 Q3 216 Q2 217 Q Zatrudnienie wg rodzajów działalności 3,2 24, ,3 16, ,6,6-6, -1,4 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej Q3 216 Q2 217 Q ,2 roboty budowlane specjalistyczne

100 1 SYTUACJA FINANSOWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) -3 warianty odpowiedzi odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. poprawa 13,8 12,7,2 14,9 22, 27,4 2. brak zmiany 8, 62,6 6,9 6,9 62,7 61,9 3. pogorszenie 27,7 24,7 33,9 24,2 14,8 1,8 saldo (1.-3.) -13,9-12, -28,7-9,3 7,7 16,6 4 3 Sytuacja finansowa wg sektorów własnościowych 32, 2 1,3 1, ,1-18, -1,3-3 przedsiębiorstwa publiczne Q3 216 Q2 217 Q3 217 przedsiębiorstwa prywatne

101 Sytuacja finansowa wg wielkości zatrudnienia 8,2 1,9 13, ,3-8, -13, -14,8-17,1-19,7 <2 osób 21-1 osób >1 osób Q3 216 Q2 217 Q Sytuacja finansowa wg rodzajów działalności 2 1,6 18,4 1,7-1 -6,3-8,8-9,6-2 -2,2-16, ,6 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q3 216 Q2 217 Q3 217

102 12 STOPIEŃ WYKORZYSTANIA MOCY PRODUKCYJNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrost 2,4 21,9,3 38,7 41,7 24, 2. brak zmiany 64,1 61,7 2,1 48,8 2, 68,7 3. spadek 1, 16, 42,6 12,,7 6,8 saldo (1.-3.) 14,9,4-37,3 26,2 36, 17, ,6 Stopień wykorzystania mocy produkcyjnych wg sektorów własnościowych 44,9 4,4 22,8 9, 33,6 przedsiębiorstwa publiczne Q3 216 Q2 217 Q3 217 przedsiębiorstwa prywatne

103 13 Stopień wykorzystania mocy produkcyjnych wg wielkości zatrudnienia 44, 44,1 4 37, ,8 22,4 2, , 7,9-3,4 <2 osób 21-1 osób >1 osób Q3 216 Q2 217 Q Stopień wykorzystania mocy produkcyjnych wg rodzajów działalności 42,8 46, ,6 3, ,1 19,4 1 1,6 6, roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej 8, roboty budowlane specjalistyczne Q3 216 Q2 217 Q3 217

104 14 NAKŁADY INWESTYCYJNE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) -2 warianty odpowiedzi odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrost 11,8 11,8 6, 14,9 13,9 12,3 2. brak zmiany 62,9 8,6 8,8 7,2 69,1 73, 3. spadek 2,3 29,7 3,2 27,9 17, 14,7 saldo (1.-3.) -13, -17,9-29,2-13, -3,1-2,4 4 3 Nakłady inwestycyjne wg sektorów własnościowych 3, ,2 11, ,8-1,9-3 przedsiębiorstwa publiczne Q3 216 Q2 217 Q3 217 przedsiębiorstwa prywatne

105 1 Nakłady inwestycyjne wg wielkości zatrudnienia, 1, - -1, ,7-1, ,8-18, -18,2-21,1 <2 osób 21-1 osób >1 osób Q3 216 Q2 217 Q3 217 Nakłady inwestycyjne wg rodzajów działalności 2, ,1-8,2-11,3-3,2-12,3 -, , , roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q3 216 Q2 217 Q3 217

106 16 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARCZA W KRAJU stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. poprawa 12,1 9, 1,9 17,8 27, 22,3 2. brak zmiany 61, 8,3 61, 64,3 61, 6,8 3. pogorszenie 26,3 32,7 36,6 17,8 11, 11,9 saldo (1.-3.) -14,2-23,7-34,7, 1, 1,4 4 3 Ogólna sytuacja gospodarcza w kraju wg sektorów własnościowych 31,4 2 17, 1 11,3-1 -4, -4, ,8 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q3 216 Q2 217 Q3 217

107 Ogólna sytuacja gospodarcza w kraju wg wielkości zatrudnienia 19,1 22,3 1 6,4-1,3 -,2, ,3-12,1-3 -2,3 <2 osób 21-1 osób >1 osób Q2 216 Q2 217 Q Ogólna sytuacja gospodarcza w kraju wg rodzajów działalności 27,1 2 19,9 1 8, 9, -1-4,3-1,2-11, ,3-21,9-3 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q2 216 Q2 217 Q3 217

108 18 SYTUACJA BUDOWNICTWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) -6, warianty odpowiedzi odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. poprawa 11,1 9, 4,8 2,1 31,9 21,9 2. brak zmiany 8,2 2, 2, 7, 3,2 6,4 3. pogorszenie 3,6 38, 43,3 22,9 14,8 12,7 saldo (1.-3.) -19, -29, -38, -2,8 17,1 9,2 6 Sytuacja budownictwa wg sektorów własnościowych 47, ,8 9, ,6-6,7-21,8 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q3 216 Q2 217 Q3 217

109 Sytuacja budownictwa wg wielkości zatrudnienia 2,2 21,3 19,4 1 7, ,9-1,2-18,3-1, ,3 <2 osób 21-1 osób >1 osób Q2 216 Q2 217 Q Sytuacja budownictwa wg rodzajów działalności 28,4 26, ,3 9,7-1 -9, ,2-16,7 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków -19,9 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej -16,1 roboty budowlane specjalistyczne Q2 216 Q2 217 Q3 217

110 11 BARIERY AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ ,8 61, 1,2 46,3 % ,7 39,1 24,124,4 34,4 33,732,9 32,1 2,1 38,7 34,1 23,7 29, ,1 2,1 12,1 16,3 1,8 8, 14, 6, 7,,,6, 2,4 (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) (1) Q3 216 Q2 217 Q3 217 (1) konkurencja wewnątrz gałęzi (2) obciążenia podatkowe (3) niestabilność przepisów prawnych (4) zatory płatnicze () ceny surowców i materiałów (6) niedostateczny popyt (7) niekorzystne warunki pogodowe (8) trudności w uzyskaniu kredytu (9) nie ma barier (1) inne 6% Bariery wg sektorów własnościowych % 4% 3% 2% 1% % (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) (1) przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne

111 111 Częste lub bardzo częste trudności ze znalezieniem pracowników o wysokich kwalifikacjach Ogółem Sektor prywatny Sektor publiczny 4,4% 44,4% 4,%,9% 6,6% 61,7% Zatrudnienie do 2 osób 36,4%,% Zatrudnienie 21-1 osób Zatrudnienie powyżej 1 osób 48,2% 47,3% 64,1% 68,% PKD 41 32,% 1,8% PKD 42 PKD 43 49,% 3,% 47,1% 77,4% % 1% 2% 3% 4% % 6% 7% 8% Q3 217 Q3 214 Częste lub bardzo częste trudności ze znalezieniem pracowników o niskich kwalifikacjach Ogółem Sektor prywatny 18,% 22,3% 48,4% 2,2% Sektor publiczny 4,3% 31,% Zatrudnienie do 2 osób Zatrudnienie 21-1 osób 2,6% 2,% 43,9% 48,1% Zatrudnienie powyżej 1 osób 1,% 6,% PKD 41 12,% 42,9% PKD 42 12,8% 1,7% PKD 43 22,% 4,4% % 1% 2% 3% 4% % 6% 7% Q3 217 Q3 214

112 112 VI. KONIUNKTURA W HANDLU 1. Omówienie wyników 1. Koniunktura w handlu w III kwartale 217 r. uległa pogorszeniu. Wartość wskaźnika koniunktury IRG SGH (IRGTRD) zmniejszyła się o 6,3 punktu i obecnie wynosi -3, pkt. Jest niższa od poziomu odnotowanego przed rokiem (2,1 pkt w III kwartale 216 r.) oraz niższa od średniej dla III kwartału z ostatnich dziesięciu lat (wynosi ona -,4 pkt). 2. W przekroju według wielkości przedsiębiorstwa, mierzonej liczbą zatrudnionych, odnotowano spadek wartości wskaźnika dla przedsiębiorstw zatrudniających od 1 do 1 osób (o 26,9 pkt) oraz dla przedsiębiorstw zatrudniających od 21 do pracowników (o 19,8 pkt). W grupie małych przedsiębiorstw, zatrudniających do 2 osób, pomimo wzrostu o blisko 2, pkt wartość wskaźnika koniunktury pozostała ujemna. Jedyne dodatnie saldo utrzymało się dla dużych przedsiębiorstw, zatrudniających ponad 1 osób. Wartość wskaźnika koniunktury dla tej grupy wzrosła w ciągu kwartału o 21,3 pkt. 3. W przekroju wg rodzaju działalności handlowej poprawę koniunktury zarejestrowano jedynie dla przedsiębiorstw zajmujących się sprzedażą detaliczną. Jednak pomimo wzrostu wartości wskaźnika koniunktury (z -,2 pkt do -4, pkt) pozostała ona ujemna. Dla przedsiębiorstw prowadzących sprzedaż we wszystkich formach (detaliczną, hurtową i mieszaną) zanotowano spadek wartości wskaźnika koniunktury z +1,9 pkt do -3,1 pkt. Z kolei dla przedsiębiorstw prowadzących działalność hurtową wartość wskaźnika obniżyła się w ciągu kwartału o 18, pkt do poziomu +3,2 pkt. 4. Poprawę koniunktury zanotowano w przedsiębiorstwach działających w dużych miastach (wzrost wartości wskaźnika z +6,8 pkt do +11, pkt). Dla pozostałych grup przedsiębiorstw odnotowano pogorszenie się koniunktury, w tym największe dla wiejskich przedsiębiorstw handlowych (w ciągu kwartału wartość wskaźnika koniunktury obniżyła się o 23,3 pkt). We wszystkich tych grupach wskaźnik koniunktury przyjął ujemną wartość: -12,4 pkt dla małych miejscowości, -9,2 pkt dla wsi oraz -2,3 pkt dla średnich miejscowości.. Wartość ogólnego wskaźnika koniunktury w handlu obniżyła się i spadły wartości sald odpowiedzi na pytania dotyczące: zmian sytuacji finansowej, zakupów od dostawców zagranicznych oraz utrzymywanej powierzchni magazynowej. Mimo to ankietowani ocenili ogólną kondycję swoich przedsiębiorstw jako dobrą. Przewidywania dotyczące najbliższych 6 miesiącach są jednak pesymistyczne. Przedsiębiorcy spodziewają się pogorszenia ich ogólnej sytuacji. 6. Od początku badań koniunktury w handlu, prowadzonych przez IRG SGH, trzy czynniki niezmiennie ograniczają poprawę sytuacji przedsiębiorstw handlowych: konkurencja, wysokie koszty zatrudnienia pracowników i niedostateczny popyt. Tak też było w mijającym kwartale. W porównaniu z II kwartałem 217 r. zwiększył się odsetek przedsiębiorstw wskazujących na koszty zatrudnienia pracowników (z 64,6% do 69,9%) jak główną przeszkodę w rozwoju działalności. Zmniejszył się natomiast odsetek przedsiębiorstw oceniających konkurencję (z 74,8% do 74,1 %) oraz niedostateczny popyt (z,3% do 2,7) jak główne bariery rozwoju działalności. Na kolejnych miejscach uplasowały się: zbyt mała powierzchnia sprzedaży oraz ograniczona możliwość uzyskania kredytów. 7. Wartość salda odpowiedzi na pytanie dotyczące zmiany ogólnej sytuacji przedsiębiorstw handlowych zmniejszyła się w porównaniu z II kwartałem 217 r. o,2 pkt., osiągając poziom +4,2 pkt. Jest jednak wyższa niż w analogicznym okresie ubiegłego roku (o 11,2 pkt). Przewidywania dotyczące

113 113 najbliższych kilku miesięcy są optymistyczne; przedsiębiorstwa spodziewają się poprawy swojej ogólnej sytuacji. 8. Pogorszyła się również sytuacja finansowa przedsiębiorstw handlowych. Wartość salda wyniosła -4,2 pkt i jest o 8,7 pkt niższa niż kwartał wcześniej, a zarazem o 6,9 pkt wyższa od wartości z analogicznego okresu ubiegłego roku. Rozkład odpowiedzi jest następujący: 2,1% badanych przedsiębiorstw uznało, że względem II kwartału 217 r. ich sytuacja poprawiła się,,6% respondentów stwierdziło, że ich sytuacja nie uległa zmianie, natomiast 24,3% badanych odnotowało jej pogorszenie się. Podobnie jak w przypadku przewidywań dotyczących ogólnej sytuacji, przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się poprawy swojej sytuacji finansowej w najbliższych miesiącach. 9. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zapasów spadła względem minionego kwartału o 4,7 pkt i wynosi +6,3 pkt. Była wyższa od wartości sprzed roku o 7,2 pkt. Złożył się na to następujący rozkład odpowiedzi: 26,4% badanych przedsiębiorstw uznało, że ich zapasy się zwiększyły, 3,6% nie zadeklarowało żadnych zmian w ich poziomie, a 2,1% respondentów stwierdziło ich zmniejszenie się. Przewidywany jest dalszy spadek poziomu utrzymywanych zapasów w nadchodzących miesiącach. 1. W ciągu ostatniego kwartału nastąpił wzrost wartości salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów od dostawców krajowych z 1,7 pkt do 6,7 pkt. Wartość salda była wyższa od zanotowanej w III kwartale 216 r. o 13,4 pkt. Prognozy na najbliższe miesiące są jednak pesymistyczne przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się spadku zakupów od dostawców krajowych. 11. Pomimo zaobserwowanego w ciągu kwartału wzrostu wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów od dostawców zagranicznych pozostała ujemna (wzrost z poziomu -6,1 pkt do,8 pkt). Wartość salda była wyższa od zanotowanej w analogicznym okresie ubiegłego roku o 2, pkt. Na bieżące saldo złożyły się następujące odpowiedzi: 12,% respondentów w III kwartale 217 r. zwiększyło w porównaniu z II kwartałem 217 r. zakupy od dostawców zagranicznych, 7,2% utrzymało je na dotychczasowym poziomie, natomiast 17,8% zmniejszyło je. Zakupy od dostawców zagranicznych asymetrycznie reagują na zmiany koniunktury, tzn. gwałtownie maleją przy spadku koniunktury i powoli rosną wraz z jej poprawą. Zdaniem przedsiębiorców, w kolejnych miesiącach sytuacja ulegnie pogorszeniu (wartość salda prognostycznego jest nadal ujemna i wynosi -6,7 pkt). 12. Pomimo wzrostu (o 8, pkt) wartość salda odpowiedzi na pytanie dotyczące wielkości zatrudnienia pozostała ujemna (-9, pkt.) Rok wcześniej osiągnęła ona poziom +, pkt. Przedsiębiorstwa spodziewają się dalszego wzrostu zatrudnienia w nadchodzących miesiącach. 13. W III kwartale 217 r. w 47,2% przedsiębiorstw handlowych ceny wzrosły w porównaniu z II kwartałem 217 r. (w tym: w 19,4% o więcej procent, w 19,8% o tyle samo procent, a w 8,% o mniej procent), w 44,3% ankietowanej grupy przedsiębiorców ceny nie zmieniły się, natomiast w 8,4% obniżyły się. Przedsiębiorstwa spodziewają się dalszego wzrostu cen w kolejnym kwartale. 14. Zwiększył się wolumen sprzedawanych towarów (wzrost wartości salda o 2,8 pkt.). Wartość salda osiągnęła poziom 18, pkt, tj. znacznie powyżej od poziomu odnotowanego w analogicznym okresie ubiegłego roku (1,2 pkt). Na obecne saldo złożyły się następujące odpowiedzi: 39,3% przedsiębiorstw handlowych uznało, że w III kwartale 217 r. względem II kwartału 217 r. wolumen sprzedawanych przez nie towarów zwiększył się, 39,3% respondentów wskazało, iż utrzymał się on na tym samym poziomie, natomiast u 21,3% ankietowanych nastąpił spadek. Przedsiębiorstwa handlowe przewidują dalszy wzrost wielkości sprzedaży w najbliższym kwartale.

114 Pomimo iż w ciągu kwartału wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość ogólnej powierzchni magazynowej zwiększyła się, jej poziom pozostał ujemny (-2,1 pkt.). Obecna wartość salda jest niższa niż rok wcześniej o 3,8 pkt. Prognozy są jednak dość optymistyczne przedsiębiorcy zamierzają zmniejszać wielkość powierzchni magazynowej w kolejnych miesiącach. 16. Ogólna sytuacja przedsiębiorstw handlowych w III kwartale 217 r. została przez nie oceniona jako dobra. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie wyniosła 16,9 pkt. Rozkład odpowiedzi był następujący: 32,9% badanych przedsiębiorstw uznało ogólną kondycję swojego przedsiębiorstwa za dobrą, 1,1% ankietowanych za średnią, natomiast 16,% za słabą. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się pogorszenia się swojej ogólnej sytuacji ekonomicznej w nadchodzącym okresie. 17. Od wielu lat na wysokim poziomie utrzymuje się dodatnia wartość salda odpowiedzi na pytanie dotyczące wzrostu konkurencji na rynku. W tej edycji badania zwiększyła się ona o 3,6 pkt w stosunku do poprzedniego kwartału i osiągnęła wartość +41,6 pkt. Rozkład odpowiedzi był następujący: 42,4% ankietowanych przedsiębiorstw uznało, że w III kwartale 217 r. względem II kwartału 217 r. konkurencja dla nich wzrosła, 6,7% nie zaobserwowało zmiany, a,8% respondentów stwierdziło, że konkurencja dla nich zmniejszyła się. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się nieznacznego spadku zagrożenia ze strony konkurencji w najbliższych miesiącach.

115 11 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY IRGTRD średnia składnik cykliczny (prawa skala) składowe salda Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q wolumen sprzedaży - przewidywania 8,7-7,1 12,1 16,6 2,6 2. zakupy towarów od dostawców krajowych i zagranicznych - przewidywania -1,4-16,8-4, 4,4 -, 3. zapasy - stan,9-3,8-1,2 11, 6,3 wskaźnik koniunktury (IRGTRD): (1+2-3)/3 2,1-6,7 7,1 3,3-3, ,8 Wskaźnik koniunktury wg rodzaju działalności handlowej 21,2 1 3, hurt -6,2 -,2 detal -4, Q3 216 Q2 217 Q3 217

116 116 2 Wskaźnik koniunktury wg miejsca prowadzenia działalności 1 1 6,8 11, 1,8 14,1 1,8 - -2,1-2, ,3-12,4-9, ,7-2,9 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 216 Q2 217 Q Wskaźnik koniunktury wg wielkości zatrudnienia 3 31, 28, , 3,3 6,8 6, , -2,6-9,9-13,3-16, -2,1 do 2 osób 21- osób 1-1 osób ponad 1 osób Q3 216 Q2 217 Q3 217

117 117 SYTUACJA PRZEDSIĘBIORSTWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. poprawa 14,9 13,8 7,6 23,2 24,3 27, 2. brak zmiany 63,2 62,1,7 63,,6 2,3 3. pogorszenie 21,9 24,2 36,7 13,8 2,1 2,7 saldo (1.-3.) -7, -1,4-29,1 9,4 4,2 6,3 Sytuacja przedsiębiorstwa wg rodzaju działalności handlowej , , 1 3, 7, 6, hurt -8, detal Q3 216 Q2 217 Q3 217

118 ,3 Sytuacja przedsiębiorstwa wg miejsca prowadzenia działalności 2, 1 1 1,6 8,2 1, 2,8 2, - -3,1-1,7-4, ,3-9,9 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 216 Q2 217 Q3 217 Sytuacja przedsiębiorstwa wg wielkości zatrudnienia , 2, 26,3 17,6 1,4 1, -1 -,2-1, -7, ,7-16, ,6 do 2 osób 21- osób 1-1 osób ponad 1 osób Q3 216 Q2 217 Q3 217

119 119 SYTUACJA FINANSOWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. poprawa 11,6 9,2 8,9 21,1 2,1 2,7 2. brak zmiany 6,7 67, 6,2 62,,6,6 3. pogorszenie 22,7 23,3 34,9 16,7 24,3 23,6 saldo (1.-3.) -11,1-14,1-26, 4, -4,2 2,1 4 36,4 Sytuacja finansowa wg rodzaju działalności handlowej , -8,8 -,7-1,8-3 -2,6 hurt detal Q3 216 Q2 217 Q3 217

120 ,4 Sytuacja finansowa wg miejsca prowadzenia działalności ,2 13,7 1,6,, ,9-12,1-11,1-1,4-13,9-18,6 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 216 Q2 217 Q Sytuacja finansowa wg wielkości zatrudnienia 21,1 23, 1,3, 7, ,4-9, -13,1-14,8-14,3-2,6-23,3 do 2 osób 21- osób 1-1 osób ponad 1 osób Q3 216 Q2 217 Q3 217

121 121 ZAPASY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrost 1,8 17,9 13, 24, 26,4 1,6 2. brak zmiany 69,3 6,4 7,8 62, 3,6 63,1 3. spadek 14,9 21,7 28,7 13, 2,1 26,3 saldo (1.-3.),9-3,8-1,2 11, 6,3-1,7 Zapasy wg rodzaju działalności handlowej ,8 13,6 12,9 1 2,4 - -, ,3 hurt detal Q3 216 Q2 217 Q3 217

122 ,2 17,2 Zapasy wg miejsca prowadzenia działalności 19,8 1,9 12, 1, 4,1, ,6-3,3-7, , duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 216 Q2 217 Q Zapasy wg wielkości zatrudnienia 2 21, 2, 21, 17,6 1 3,3,,8 6,6 3,3 7,7-1 -1, ,6 do 2 osób 21- osób 1-1 osób ponad 1 osób Q3 216 Q2 217 Q3 217

123 123 ZAKUPY OD DOSTAWCÓW KRAJOWYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrost 14,6 2, 8,4 18,4 22,6 16, 2. brak zmiany 64, 8,6 64,1 64,9 61, 63,9 3. spadek 21,3 2,9 27,4 16,7 1,9 2,2 saldo (1.-3.) -6,7 -,4-19, 1,7 6,7-4,2 3 Zakupy od dostawców krajowych wg rodzaju działalności handlowej 22, ,3 8,6-1 -6, -2-2,8-3 -2,6 hurt detal Q3 216 Q2 217 Q3 217

124 124 3 Zakupy od dostawców krajowych wg miejsca prowadzenia działalności 2, 2 1 4,7, 1,3 6,9 9,7 2,1 13,6-1, ,8-11, ,3 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 216 Q2 217 Q Zakupy od dostawców krajowych wg wielkości zatrudnienia 26,3 26,3 2 1,3 3,3 1,, 7, ,4-6,7-11,7-19, -21,4 do 2 osób 21- osób 1-1 osób ponad 1 osób Q3 216 Q2 217 Q3 217

125 12 ZAKUPY OD DOSTAWCÓW ZAGRANICZNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrost 9,1 6,, 8,7 12, 9,8 2. brak zmiany 73, 71,9 7, 76,4 7,2 73,7 3. spadek 17,4 21,7 24,1 14,8 17,8 16, saldo (1.-3.) -8,3-1,2-18,6-6,1 -,8-6,7 Zakupy od dostawców zagranicznych wg rodzaju działalności handlowej , 12,, , -2 hurt -18, -16,9 detal Q3 216 Q2 217 Q3 217

126 126 3 Zakupy od dostawców krajowych wg miejsca prowadzenia działalności 2, 2 1 4,7, 1,3 6,9 9,7 2,1 13,6-1, ,8-11, ,3 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 216 Q2 217 Q Zakupy od dostawców krajowych wg wielkości zatrudnienia 26,3 26,3 2 1,3 3,3 1,, 7, ,4-6,7-11,7-19, -21,4 do 2 osób 21- osób 1-1 osób ponad 1 osób Q3 216 Q2 217 Q3 217

127 127 ZATRUDNIENIE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrost 12,7 7,9,1 7,4 13,9 13,9 2. brak zmiany 7,1 71,1 78, 68, 63, 66,2 3. spadek 12,2 2,9 16,9 24,6 23,1 19,8 saldo (1.-3.), -13, -11,8-17,2-9,2 -,9 3 2, 22,7 Zatrudnienie wg rodzaju działalności handlowej ,7-1, -1, -3 hurt -2,2 detal Q3 216 Q2 217 Q3 217

128 , Zatrudnienie wg miejsca prowadzenia działalności 1, 3, ,6-16,9-11,2-17,8-14,1-4,2-1,9-2, ,1 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 216 Q2 217 Q Zatrudnienie wg wielkości zatrudnienia 1,6 1,4, , -,3 -, ,9-14,7-16,6-1, ,3-23, do 2 osób 21- osób 1-1 osób ponad 1 osób Q3 216 Q2 217 Q3 217

129 129 KONKURENCJA POMIĘDZY PRZEDSIĘBIORSTWAMI HANDLOWYMI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrost 33,2 41,3 38, 39,2 42,4 39,1 2. brak zmiany 64,3 7, 61,1 9,6 6,7 6,9 3. spadek 2, 1,3,4 1,2,8, saldo (1.-3.) 3,7 4, 38,1 38, 41,6 39,1 6 Konkurencja między przedsiębiorstwami handlowymi wg rodzaju działalności handlowej 43,9, 4 3, , 18,2 3, 1 hurt detal Q3 216 Q2 217 Q3 217

130 13 6 Konkurencja między przedsiębiorstwami handlowymi wg miejsca prowadzenia działalności, 2,8, 4 41, 34,8 39, 37, 3 2,9 24,7 23,7 29,4 23,4 2 1 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 216 Q2 217 Q3 217 Konkurencja między przedsiębiorstwami handlowymi wg wielkości zatrudnienia , 44,6 3,3 4, 4, 33,3 47,4 3, 3,3 28,6 46, ,7 1 1 do 2 osób 21- osób 1-1 osób ponad 1 osób Q3 216 Q2 217 Q3 217

131 131 WOLUMEN SPRZEDAŻY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrost 23,2 2, 12, 22, 39,3 26, 2. brak zmiany 4,8 48,1 48,9 3,3 39,3 49,6 3. spadek 22, 31,4 39,1 24,8 21,3 23,9 saldo (1.-3.) 1,2-1,9-27,1-2,8 18, 2,6 7 63,6 Wolumen sprzedaży wg rodzaju działalności handlowej ,6 1,, -1-2 hurt -14,4-1,9 detal Q3 216 Q2 217 Q3 217

132 ,8 Wolumen sprzedaży wg miejsca prowadzenia działalności ,3 16,7 8, 1,4 1,7 11,4 22, , -, -11, ,1 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 216 Q2 217 Q Wolumen sprzedaży wg wielkości zatrudnienia 61, , 1, 31,6 21,, , -11,6-11,8-1, -14,1-13,3 do 2 osób 21- osób 1-1 osób ponad 1 osób Q3 216 Q2 217 Q3 217

133 133 POWIERZCHNIA MAGAZYNOWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrost 4,2 2, 7,6, 4,2, 2. brak zmiany 93,3 9,8 86,4 9,1 89, 89, 3. spadek 2, 6,7,9 4,9 6,3,1 saldo (1.-3.) 1,7-4,2 1,7-4,9-2,1, ,7 Powierzchnia magazynowa wg rodzaju działalności handlowej 2, 1, ,2-3,1-8 hurt -7,1 detal Q3 216 Q2 217 Q3 217

134 134 1 Powierzchnia magazynowa wg miejsca prowadzenia działalności 8, 4,6,,, 1,4 - -,2-4,3-4,8-4, -6, ,6 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 216 Q2 217 Q Powierzchnia magazynowa wg wielkości zatrudnienia 1,4 1,1, , -1,8-1, -2,9-6,7 -, -,9-1, -1, do 2 osób 21- osób 1-1 osób ponad 1 osób Q3 216 Q2 217 Q3 217

135 13 OGÓLNA SYTUACJA PRZEDSIĘBIORSTWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. dobra 31,4 29,1 22, 24, 32,9 14, 2. średnia 3,4 4,4 4,2 6,7 1,1 6, 3. słaba 1,3 16, 23,7 1,3 16, 2, saldo (1.-3.) 16,1 12,6-1,7 8,7 16,9-6, 7 6 Ogólna sytuacja przedsiębiorstwa wg rodzaju działalności handlowej 6, , 3, ,4-1 hurt -6, -3,9 detal Q3 216 Q2 217 Q3 217

136 ,9 Ogólna sytuacja przedsiębiorstwa wg miejsca prowadzenia działalności ,9 32,3 12, 18,1 28,8 19,1 2,3 2,2-1 -3, ,6-1,3 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q3 216 Q2 217 Q Ogólna sytuacja przedsiębiorstwa wg wielkości zatrudnienia 8 76,9 6 7,1 4 33,3 3,3 2 3, 1, 21, , -13,4-11,1-1, -23,4 do 2 osób 21- osób 1-1 osób ponad 1 osób Q3 216 Q2 217 Q3 217

137 137 CENY TOWARÓW Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q wzrost 27,6 36, 3,9 44, 47,2 o więcej 6,7 7,6 1,7 11, 19,4 o tyle samo 9,6 17,6 1,8 17,1 19,8 o mniej 11,3 11,3 9,4 1,9 16,2 2. brak zmiany 6,3 6,7 9, 49, 44,3 3. spadek 12,1 6,7,1 6,9 8,4 saldo (1.-3.) 1, 29,8 3,8 37,1 38,8 CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE POPRAWĘ SYTUACJI PRZEDSIĘBIORSTW HANDLOWYCH 8 7 6,3 64,6 69,9 69, 74,8 74,1 6,3 2,9 2,7 % ,3 11,6 11,4 12, 7,7 8,3 8,4 9,6 9,3 1, 7,4 7,,4,3,8 4,2 4,6 1,71,6 1,7 2,8 2,1,4,4 (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) (1) (11) Q3 216 Q2 217 Q3 217 (1) niedostateczny popyt (2) niedostateczna podaż sprzedawanych towarów (3) jakość towarów (4) wysokość oprocentowania kredytów () możliwość uzyskania kredytów (6) koszty zatrudnienia pracowników (7) powierzchnia sprzedaży (8) wielkość magazynów (9) konkurencja (1) nie występują (11) inne

138 138 VII. KONIUNKTURA W BANKOWOŚCI 1. Omówienie wyników 1. W II kwartale 217 r. wartość wskaźnika koniunktury w sektorze bankowym IRG SGH (IRGBAN) wzrosła, osiągając poziom +17, punktu. Wynik ten jest o 6,4 pkt wyższy od wskazania z poprzedniego kwartału i o 2,1 pkt od oczekiwań wyrażonych przez banki w poprzednim badaniu. Na wzrost wartości wskaźnika silnie wpłynęło polepszenie się wyniku z działalności bankowej oraz wzrost wypracowanego zysku. Mniejszy był wpływ salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zatrudnienia. Spodziewane jest nieznaczne pogorszenie się sytuacji w bankowości w kolejnym okresie, a wartość salda przewidywań wynosi +,9 pkt. 2. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wynik z działalności bankowej (netto) wzrosła do +36,8 pkt, podczas gdy w I kwartale 217 r. wynosiła +3, pkt. Obecny wynik okazał się również wyższy od prognozowanego przed trzema miesiącami (o 2,7 pkt). Przewidywany jest wzrost wyniku z działalności bankowej w następnym kwartale; wartość salda prognostycznego wynosi +17,6 pkt. 3. Polepszają się warunki prowadzenia działalności bankowej. W odróżnieniu od poprzedniego kwartału wartość salda była dodatnia; wyniosła +,3 pkt. Bieżąca ocena jest również lepsza od przewidywań sprzed kwartału (o 21,9 pkt). Spodziewane jest jednak pogorszenie się warunków prowadzenia działalności bankowej w nadchodzącym kwartale; wartość salda prognostycznego jest równa -,9 pkt. 4. Rosną zyski banków. Wartość salda wzrosła o 1,1 pkt do wysokości +21,1 pkt (o 26,6 pkt powyżej oczekiwań z poprzedniego kwartału). Zdaniem ankietowanych, w kolejnym kwartale zyski zmniejszą się; wartość salda prognostycznego wynosi +,9 pkt.. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o jakość portfela obniżyła się o 3,8 pkt do poziomu 1,8 pkt. Liczba banków, których jakość portfela się pogarsza, jest wyższa niż tych, których się polepsza. Obecna wartość salda jest niższa niż przewidywana kwartał temu. Banki spodziewają się dalszego pogorszenia się jakości portfela w najbliższym okresie (wartość salda przewidywań wynosi -11,8 pkt). 6. Ogólne zainteresowanie klientów usługami bankowymi zmniejszyło się. Wartość salda wynosi +21,1 pkt (w poprzednim kwartale +2, pkt). Ponad połowa banków (79%) wskazuje na stabilizację w tym obszarze. Spodziewany jest wzrost zainteresowania usługami bankowymi w III kwartale 217 r. (wartość salda przewidywań wynosi +23, pkt). 7. W II kwartale 217 r. banki po raz kolejny zadeklarowały zamiar zmniejszenia zatrudnienia wartość salda jest ujemna (-,3 pkt). Jest jednak o,8 pkt wyższa od wartości zanotowanej w poprzednim kwartale. Jest również wyższa, o 8,1 pkt, od przewidywanej przed trzema miesiącami. Banki planują dalsze cięcia w zatrudnieniu, a wartość salda prognostycznego wynosi -,9 pkt. 8. Nie zmieniły się znacząco przeciętne odczucia dotyczące dolegliwości barier w sektorze bankowym. W pierwszej kolejności banki wskazują na obciążenia podatkowe (73,7% z nich, spadek w porównaniu z poprzednim badaniem) oraz bariery prawne (73,7%, wzrost w porównaniu z poprzednim kwartałem). Po raz pierwszy od wielu kwartałów banki wymieniają trudną kondycją finansową klientów jako jedną z głównych barier działalności bankowej (42,1% wskazań). W kolejnym kwartale rozwój banków będzie najprawdopodobniej powstrzymywany przez te same czynniki, uzupełnione o trudności z pozyskaniem klientów i niedostateczny popyt na usługi finansowe.

139 Zwiększa się dynamika inwestycji kapitałowych. Wartość salda wzrosła z poziomu +2, pkt przed kwartałem do +21,1 pkt. Oznacza to, że banki kontynuują odbudowę swoich pozycji inwestycyjnych. Prognozy wskazują na wzrost inwestycji kapitałowych również w następnym kwartale (wartość salda przewidywań wynosi 12, pkt). 1. Udział banków, które spodziewają się, że wielkość spreadu w krótkim okresie będzie się zmniejszać, zmniejszył się z 26,7% do 11,8%, a udział tych, które spodziewają się krótkookresowego jego wzrostu, wzrósł z 33,3% do 3,3%. Przewidywana jest stabilizacja spreadu w długiej perspektywie (7% badanych, a po 12,% prognozuje jego wzrost lub spadek) ,4% badanych banków nie spodziewa się zmiany kursu złotego w krótkim okresie, zaś 33,3% przewiduje jego aprecjację. Dwukrotnie więcej (66,7%) natomiast spodziewa się aprecjacji złotówki w ciągu następnych 12 miesięcy (a po 16,7% stabilizacji lub deprecjacji). 12. Większość banków (94,4%) spodziewa się utrzymania stóp procentowych na obecnym poziomie w krótkim okresie. Pozostali spodziewają wzrostu. W dłuższej perspektywie (12 miesięcy) możliwy jest wzrost stóp (44,4%). Utrzymanie ich przewiduje,6% respondentów. 13. Od IV kwartału 28 r. większość respondentów badania koniunktury w sektorze bankowym niezmiennie przewidywała utrzymanie się obserwowanej sytuacji gospodarczej w kraju. Podobne opinie widoczne są również w prognozach na III kwartał 217 r. Odsetek respondentów niespodziewających się zmian sytuacji gospodarczej w krótkiej perspektywie wynosi 73,7%. Pozostałe banki wskazują na pogorszenie się (1,%) lub poprawę sytuacji gospodarczej (1,8%). Należy się zatem spodziewać utrzymania się ścieżki wzrostu gospodarczego (tj. na podobnym do dotychczasowego poziomie) w najbliższym okresie. Prognozy długookresowe również wskazują na utrzymanie się obecnej sytuacji (94,1% bez zmian i,9% poprawa). 14. Po raz pierwszy do dziesięciu kwartałów odsetek banków pozytywnie oceniających sytuację sektora finansowego przewyższa odsetek tych, którzy oceniają ją negatywnie. Odsetek respondentów, którzy nie spodziewają się zmian sytuacji sektora w krótkiej perspektywie, wynosi 73,7% (w poprzednim kwartale 8%). Pozostali ankietowani dostrzegają pozytywne krótkookresowe perspektywy dla branży finansowej (21,1%, w poprzednim kwartale,%), zaś,3% sądzi, że sytuacja sektora będzie się pogarszać na tle innych branż. Przewidywania długookresowe są nieco mniej optymistyczne 83,8% wskazuje na brak zmiany, a,6% na pogorszenie się sytuacji. 11,1% respondentów ocenia, że sytuacja sektora finansowego w dłuższej perspektywie poprawi się. 1. Wszyscy ankietowani przewidują utrzymanie się obecnego wyniku na operacjach reverse-repo w III kwartale 217 r. Zdecydowana większość banków (93,8%) spodziewa się stabilizacji zysków z operacji reverse-repo również w długim okresie. Pozostali respondenci (6,2%) spodziewają się ich wzrostu. 16. Inflacja sięgnęła w lipcu 217 r. poziomu 1,7% w ujęciu rocznym. Większość banków (,6%) spodziewa się wzrostu inflacji w III kwartale 217 r. Pozostali przewidują utrzymanie się tempa inflacji na niezmienionym poziomie lub jego spadek (po 22,2%). Inflacja znajduje się obecnie pod wpływem czynników popytowych, a zatem oczekiwania długookresowe są zorientowane na możliwy wzrost inflacji 83,3% respondentów spodziewa się jej przyspieszenia, a,6% spadku. 11,1% nie spodziewa się zmiany stopy inflacji w długim okresie.

140 Prognozy dotyczące krótkookresowego kształtowania się realnej podaży pieniądza wskazują na jej wzrost (2,9%) lub stabilizację (41,2%). Wzrostu podaży w nadchodzącym roku spodziewa się 8,8% badanych, a 29,4 % wskazuje na brak zmiany.

141 Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY IRGBAN średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q1 216 Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 wskaźnik koniunktury (IRGBAN) 12,2 38,7-12,3 6,1 11,1 17, wskaźnik prognozowanej koniunktury 7,7-18,4 6, 6,3-2,6, wskaźnik przewidywanej koniunktury średnia

142 142 WYNIK Z DZIAŁALNOŚCI BANKOWEJ (NETTO) stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 przewidywania 1. wzrost 8, 47,1 47,1 6, 63,2 41,2 2. brak zmiany, 11,8 17,6 1, 1, 3,3 3. spadek 2, 41,2 3,3 3, 26,3 23, saldo (1.-3.) 6,,9 11,8 3, 36,8 17,6 WARUNKI PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI BANKOWEJ stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 przewidywania 1. poprawa,,6,6,3 1,8 11,8 2. brak zmiany 66,7 77,8 83,3 68,4 73,7 7,6 3. pogorszenie 33,3 16,7 11,1 26,3 1, 17,6 saldo (1.-3.) -33,3-11,1 -, -21,1,3 -,9

143 143 WIELKOŚĆ WYPRACOWANEGO ZYSKU stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 przewidywania 1. wzrost 8, 41,2,, 2,6 29,4 2. brak zmiany 6,7, 12, 1, 1,8 47,1 3. spadek 13,3 8,8 37, 3, 31,6 23, saldo (1.-3.) 66,7-17,6 12, 2, 21,1,9 JAKOŚĆ PORTFELA NALEŻNOŚCI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 przewidywania 1. poprawa 2, 17,6 41,2 3, 21,1,9 2. brak zmiany 4, 8,8 41,2, 42,1 76, 3. pogorszenie 4, 23, 17,6 1, 36,8 17,6 saldo (1.-3.) -2, -,9 23,6 2, -1,8-11,8

144 144 OGÓLNE ZAINTERESOWANIE KLIENTÓW USŁUGAMI BANKOWYMI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q Q1 217 Q2 217 przewidywania 1. wzrost 6,7 17,6 17,6 3, 21,1 29,4 2. brak zmiany 86,7 64,7 76, 6, 78,9 64,7 3. spadek 6,7 17,6,9,,,9 saldo (1.-3.),, 11,7 2, 21,1 23, WIELKOŚĆ ZATRUDNIENIA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 przewidywania 1. wzrost >2, %,,,,,, 2. wzrost <2, % 14,3 6,3 23, 16,7 21,1 17,6 3. brak zmiany, 37, 41,2 38,9 2,6 8,8 4. spadek <2, % 3,7 6,3 3,3 38,9 21,1 17,6. spadek >2, %,,,,6,3,9 saldo (1.+2.ˣ,-4.ˣ,-.) -1,7-2, -,9-16,7 -,3 -,9

145 14 CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE ROZWÓJ BANKÓW Bariery prawne czytelność prawa Bariery prawne restrykcyjność ustawodawstwa Brak odpowiednio przeszkolonego personelu Ograniczenia polskiego rynku finansowego Niedostateczny popyt na usługi finansowe Niedostosowanie produktów bankowych Obciążenia podatkowe Polityka NBP Sposób myślenia i przyzwyczajenia klientów Technologia i informatyka (funkcjonowanie IT) Trudności z pozyskaniem klientów Wysoki koszt kapitału Trudna kondycja finansowa klientów 36,8% 31,6% 1,8% 1,8% 21,1% 26,3% 31,6% 26,3% 1,% 1,% 21,1% 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% 1,8% 31,6% 31,6% 26,3% 26,3% 42,1% 31,6% stan przewidywania 73,7% 63,2% 73,7% 7,9% INWESTYCJE KAPITAŁOWE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 przewidywania 1. wzrost 13,3 17,6 18,8 2, 26,3 12, 2. brak zmiany 73,3 82,4 68,8 7, 68,4 87, 3. spadek 13,3, 12,,,3, saldo (1.-3.), 17,6 6,3 2, 21,1 12,

146 146 SPREAD (ROZSTĘP) MIĘDZY OPROCENTOWANIEM KREDYTÓW I DEPOZYTÓW KURS PLN WZGLĘDEM PARYTETU (KOSZYKA WALUT) STOPY PROCENTOWE NBP (OGÓLNA TENDENCJA)

147 147 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARKI POLSKIEJ NIEZALEŻNIE OD SYTUACJI SEKTORA FINANSOWEGO OGÓLNA SYTUACJA SEKTORA FINANSOWEGO NA TLE POLSKIEJ GOSPODARKI WYNIK NA OPERACJACH REVERSE-REPO (POMNIEJSZONY O REPO)

148 148 POZIOM INFLACJI REALNA PODAŻ PIENIĄDZA

149 149 VIII. KONDYCJA GOSPODARSTW DOMOWYCH 1. Omówienie wyników 1. W lipcu 217 r. nastroje polskich gospodarstw domowych uległy nieznacznemu pogorszeniu (po bardzo silnym wzroście w poprzednim badaniu). Wartość wskaźnika kondycji gospodarstw domowych IRG SGH (IRGKGD) zmniejszyła się o 2,7 pkt (w poprzednim kwartale wzrosła o 8,1 pkt). Zasadniczy wpływ na jej spadek wywarło pogorszenie się ocen przyszłej sytuacji finansowej gospodarstw domowych, a w mniejszym stopniu ocen przyszłej sytuacji gospodarczej w kraju. Należy jednak mieć na uwadze, że wskaźnik wygładzony nadal jest w silnym trendzie wzrostowym, a jego wartość wciąż znajduje się na wysokim poziomie. Nastroje gospodarstw domowych nadal będą wspierać konsumpcję. Zmiany wartości sald odpowiedzi na większość pytań należy raczej interpretować jako korektę po wysokim wzroście w poprzednim badaniu, a nie jako sygnał odwrócenia się tendencji. 2. Gospodarstwa domowe nadal optymistycznie oceniają bieżący stan naszej gospodarki (wartość salda wzrosła o 4,6 pkt). Przewidywania nie są już jednak tak optymistyczne jak przed kwartałem (wartość salda prognostycznego zmniejszyła się o 1,3 pkt). Ich pogorszenie się jest po części skutkiem wysokiej bazy w poprzednim badaniu. Wartość salda jest jednak wyższa o 18,7 pkt od ubiegłorocznej i o prawie 12 pkt wyższa niż na początku obecnego roku. Oba salda wygładzone z wahań krótkookresowych nadal znajdują się w trendzie wzrostowym. 3. Wraz z korektą przewidywań co do rozwoju ogólnej sytuacji gospodarczej, nieznacznie wzrosły również obawy przed bezrobociem. Oceny w tym zakresie są jednak nadal znacznie lepsze niż przed rokiem, a wskaźnik wygładzony wciąż ukazuje tendencję wzrostową. Oficjalne dane (GUS) mówią o wysokim wzroście zatrudnienia i płac, a stopa bezrobocia z miesiąca na miesiąc osiąga historyczne minima. 4. Zaskoczeniem jest dość znaczny spadek ocen przyszłej sytuacji finansowej gospodarstw domowych. Wartość salda obniżyła się o 7,2 pkt (po wzroście o 6,4 pkt w poprzednim kwartale). Saldo nadal jednak znajduje się na bardzo wysokim poziomie, nienotowanym od wielu lat. Przedwcześnie jest oceniać, czy ta zmiana jest początkiem tendencji spadkowej. Nieznacznie również (o,6 pkt) obniżyła się wartość salda odpowiedzi na pytanie o bieżącą sytuację finansową gospodarstwa domowego.. W dalszym ciągu rosną bieżące koszty utrzymania gospodarstwa domowego, co jest skorelowane ze stopniowo rosnącą inflacją. Wartość salda oczekiwań inflacyjnych, po zaskakującym spadku w poprzednim badaniu o niemal 11 pkt, w III kwartale nieznacznie wzrosła (o 2, pkt). Wskaźnik wygładzony z wahań krótkookresowych ukazuje tendencję wzrostową. Wyniki badania w tym zakresie są niejednoznaczne wzrosty cen ropy naftowej nieco wyhamowały i gospodarstwa domowe najwyraźniej mają kłopot z oceną przyszłych zmian poziomu cen. 6. Nieznacznie pogorszyły się prognozy wydatków na dobra trwałe wartość salda obniżyła się do poziomu sprzed roku. Wskaźnik wygładzony również ukazuje tendencję spadkową. Mimo dobrych ocen stanu gospodarki, własnej sytuacji finansowej i bieżących warunków do zakupów gospodarstwa domowe raczej nie są skłonne do zwiększenia wydatków na dobra trwałe w nadchodzących 12 miesiącach. 7. Zróżnicowane tendencje obserwujemy w zakresie pozostałych ważnych wydatków osłabła skłonność gospodarstw domowych do zakupu samochodu (wskaźnik wygładzony ukazuje tendencję spadkową, poziom salda zmniejszył się poniżej długookresowej średniej, a przewidywania są raczej

150 1 pesymistyczne), lecz wzrosła po raz pierwszy od roku skłonność do zakupu lub budowy domu/mieszkania. Obecnie 9,2% gospodarstw domowych uważa, że wydatki na zakup mieszkania są w ich przypadku prawdopodobne (7,3% przed kwartałem i 8,6% przed rokiem). W przypadku wydatków remontowych, po znacznym wzroście wartości salda w poprzednim badaniu (o 8,2 pkt), w III kwartale zmniejszyła się o ona 11, pkt. Obecnie 13,4% respondentów ocenia prawdopodobieństwo poniesienia wydatków remontowych jako bardzo duże lub dość duże (21% w poprzednim badaniu). Saldo to w ostatnim okresie jest bardzo zmienne i trudno ocenić jest, jak będzie się kształtowało w kolejnych kwartałach. 8. Saldo odpowiedzi na pytanie o klimat do oszczędzania utrzymuje się na wysokim poziomie, najwyższym od 1996 r. Gospodarstwa domowe przewidują wzrost oszczędności. Również to saldo osiągnęło poziom najwyższy od 1996 r. Obecnie 22% ankietowanych uważa, że z bardzo dużym lub dość dużym prawdopodobieństwem w nadchodzącym roku zdoła zaoszczędzić jakiekolwiek pieniądze, a 42,% uważa, że teraz jest dobry klimat, aby oszczędzać. Oba salda oczyszczone z wahań krótkookresowych znajdują się w wyraźnym trendzie wzrostowym. Jak widać, gospodarstwa domowe, mimo dobrych ocen stanu gospodarki i własnych budżetów (wspartych programem Rodzina Plus), odraczają poważniejsze wydatki. 9. Nieznacznie pogorszył się bilans bieżących dochodów i wydatków gospodarstwa domowego; wartość salda zmniejszyła się o 2,3 pkt do poziomu +18,6 pkt. Saldo po oczyszczeniu z wahań krótkookresowych utrzymuje tendencję wzrostową. Odsetek gospodarstw domowych, które nieco oszczędzają, wynosi 42,6% (39,7% przed rokiem). Te, które dużo oszczędzają, stanowią,2% badanych. Łącznie więc prawie 48% ankietowanych deklaruje zdolność do oszczędzania. Z drugiej strony nieznacznie wzrósł odsetek tych, którzy wpadają w długi (4,9% wobec 3,% poprzednio). Zmalał natomiast odsetek gospodarstw domowych, które przejadają oszczędności (do 6,7% z 8,9%). Wśród oszczędzających przeważają gospodarstw domowe, które odkładają mniej niż 1% dochodów; jest ich 2,%. Drugą grupę pod względem liczności stanowią gospodarstwa odkładające od 1% do 2% swoich dochodów; jest ich 3,4%. Tych, którym udaje się zaoszczędzić ponad 2%, jest 17,1%. Średnia szacowana stopa oszczędności wynosi 12%.

151 11 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONDYCJI GOSPODARSTW DOMOWYCH IRGKGD średnia składnik cykliczny (prawa skala) składowe salda 1. zmiana sytuacji finansowej - przewidywania -1,9-3,3-3, -,6,8-1,4 2. ogólna sytuacja ekonomiczna Polski - przewidywania -17,3-18,8-17,6-11,7 1,2 -,1 3. bezrobocie w kraju - przewidywania 6,1 13, 3,3 1,2-11,4-8, 4. oszczędności - przewidywania -43, -41,4-4,3-38,8-38,4-37,8 wskaźnik koniunktury (IRGKGD): ( )/4-17,2-19,1-16,2-13,1 -, -7,7 Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 ZMIANA SYTUACJI FINANSOWEJ GOSPODARSTW DOMOWYCH STAN zmiana sytuacji finansowej gospodarstw domowych stan średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q poprawiła się bardzo 2,1 2,3 3, 2,8 3,6, 2. poprawiła się trochę 13,1 21,6 18,8 23, 24,4 2,9 3. bez zmian 4,4,3 47,1 1,3 47,7 48,9 4. pogorszyła się trochę 24, 17,8 2, 16,4 19, 18,4. pogorszyła się bardzo 6,4 8,,7 6,,2 6,3 saldo (1+, 2-, 4-) -9,7-3,8 -,3 -,3 1,1,

152 12 ZMIANA SYTUACJI FINANSOWEJ GOSPODARSTW DOMOWYCH PRZEWIDYWANIA zmiana sytuacji finansowej gospodarstw domowych przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q poprawi się bardzo 3, 2,4 2,6 2,6 3, 4,3 2. poprawi się trochę 22,9 18,1 19,4 21,6 28, 19,6 3. bez zmian 47,6 4,9 2,2 1,9 49,,8 4. pogorszy się trochę 2,2 19,8 2,1 19,7 16,6 19,6. pogorszy się bardzo 6,3 4,8,7 4,2 2,9,7 saldo (1+, 2-, 4-) -1,9-3,3-3, -,6,8-1,4 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARCZA W POLSCE STAN ogólna sytuacja ekonomiczna Polski stan średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q poprawiła się bardzo,9,8 1,3 3,, 6,7 2. poprawiła się trochę 22,7 27, 23,4 33,3 36,8 4, 3. bez zmian 33,9 3, 3,1 2, 28,8 2,7 4. pogorszyła się trochę 34,3 26,1 29,7 26,6 2,8 2,. pogorszyła się bardzo 8,1 1, 1, 11,6 8,2 7,1 saldo (1+, 2-, 4-) -12,9-8,6-12,3 -,3,3 9,9

153 13 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARCZA W POLSCE PRZEWIDYWANIA ogólna sytuacja ekonomiczna Polski przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q poprawi się bardzo 1,7,8 2,1 2,6 4,9 4, 2. poprawi się trochę 26,1 22, 2,3 28, 33,1 34,1 3. bez zmian 23,8 31,2 34,4 3,7 3, 28,6 4. pogorszy się trochę 32, 31, 26,6 2,9 22, 22,. pogorszy się bardzo 1,8 1,1 16,6 17,9 9, 1,4 saldo (1+, 2-, 4-) -17,3-18,8-17,6-11,7 1,2 -,1 KOSZTY UTRZYMANIA STAN koszty utrzymania stan średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q wyraźnie dużo wyższe,2,8 7,4 7,,6 7,2 2. znacznie wyższe 1,3 13, 14,9 17, 19,7 2,2 3. nieco wyższe 39,8 38,9 48, 47,6,, 4. takie same 36,2 41,3 27,9 26,6 23,4 2,3. niższe 3,6 1,1 1,4 1,9 1,3 2,3 saldo (1+, 2-, 4-) -8,9-9, -,,3 2, 4,8

154 14 ZMIANA CEN PRZEWIDYWANIA zmiana cen przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q wzrost cen będzie szybszy 27,2 2,4 31, 32,4 26, 33,6 2. ceny wzrastać będą tak samo 32,8 33,3 36, 44,8 39,3 32,6 3. ceny wzrastać będą wolniej 11,2 8, 13, 7,1 13,6 1,8 4. ceny będą mniej więcej takie same 27,1 31,2 18,4 14,8 2, 22,7. ceny nieco zmaleją 1,8 1,7 1,1,9,2,3 saldo (1+, 2-, 4-) 28,3 24,7 39,2 46, 3,7 38,2 BEZROBOCIE W KRAJU PRZEWIDYWANIA bezrobocie w kraju przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q gwałtownie wzrośnie 6,3 1, 6,1 4, 2,9 2,7 2. nieznacznie wzrośnie 26,2 29,2 24, 24,2 12, 1, 3. pozostanie takie samo 41,2 39,3 41,9 43,4 44,7 47, 4. nieznacznie zmaleje 2,8 19,9 2,1 26,8 38, 32,2. gwałtownie zmaleje, 1,6 2,4 1,6 1,3 2,7 saldo (1+, 2-, 4-) 6,1 13, 3,3 1,2-11,4-8,

155 1 ZAKUPY DÓBR TRWAŁEGO UŻYTKU STAN zakupy dóbr trwałego użytku stan średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q tak, teraz właśnie jest odpowiedni czas 8,3 9,9 1,2 14,2 11,1 11,2 2. obecny czas nie jest na to ani dobry, ani zły 74,6 77, 69, 74,7 76,9 78,4 3. nie, nie jest to czas odpowiedni 17,1 13,1 1,8 11,1 12, 1,4 saldo (1.-3.) -8,8-3,2 -,6 3,1 -,8,9 ZAKUPY DÓBR TRWAŁEGO UŻYTKU PRZEWIDYWANIA zakupy dóbr trwałego użytku przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q dużo większe 7,6,3 8,2 3,4 6,4 4,8 2. nieco większe 1,6 14,6 21,1 16,7 19,4 13,3 3. podobne 1,4 3,3 48,1 4,9 47, 6, 4. nieco mniejsze 12,9 11,6 1,2 14,3 11, 12,4. dużo mniejsze 12, 1,1 12,4 1,8 1,7 13,6 saldo (1+, 2-, 4-) -3, -8,2 1,2-6,2 -,1-8,3

156 16 OSZCZĘDNOŚCI STAN oszczędności stan średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q bardzo dobry czas, aby oszczędzać 4,6 2,9 4,7 2,4 4, 7, 2. dobry czas, aby oszczędzać 32,6 33,4 31,8 3,7 3,7 3, 3. raczej niekorzystny czas, aby oszczędzać 42,2 47,2 43,4 43,9 41,6 4,4 4. bardzo niekorzystny czas, aby oszczędzać 2,6 16, 2,1 18, 18,6 12,1 saldo (1+, 2-, 3-4) -2,8-2, -21,3-19,8-17,6-1, OSZCZĘDNOŚCI PRZEWIDYWANIA oszczędności przewidywania średnia szereg wygładzony warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q bardzo duże 3,1,,2 3,6, 6, 2. dość duże 16, 14,4 17, 17,7 16,2 16, 3. znikome 1, 3,8 47,4,1 2,6 2,4 4. żadne 29,4 26,7 3,3 23,6 2,8 2,6 saldo (1+, 2-, 3-4) -43, -41,4-4,3-38,8-38,4-37,8

157 17 STOPA OSZCZĘDNOŚCI 13, 12, 12, 11, 11, 1, 1, 9, 9, 8, 8, 213Q4 214Q2 214Q4 21Q2 21Q4 216Q2 216Q4 217Q2 stopa oszczędności warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q więcej niż 3 % dochodów 4,3,3 4,8 6,6,1,8 2. od 2 % do 3 % dochodów 1,2 7,6 7,8 1, 1,1 11,3 3. od 1 do 2 % dochodów 27,2 26,3 34,3 37,4 3,7 3,4 4. mniej niż 1 % dochodów 8,3 6,8 3,1 46, 49,1 2, saldo (1,3+2,2+3,1+4,) 11,1 1,7 11,4 12,7 12,1 12, OBECNA KONDYCJA FINANSOWA GOSPODARSTW DOMOWYCH obecna kondycja finansowa gospodarstw domowych średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q wpadamy w długi,2 3,9,7 4,7 3, 4,9 2. przejadamy nasze oszczędności 6,7 7,,8 9,9 8,9 6,7 3. nasz dochód z trudem starcza 46,4 4,2 4,9 36,1 37,3 4,6 4. nieco oszczędzamy 37,7 39,7 43,3 4,8 4,8 42,6. dużo oszczędzamy 4,1 4,1 4,4 3,,1,2 saldo (+, 4-, 2-1) 14,3 16,6 17, 16,8 2,6 18,3

158 18 ZAKUP SAMOCHODU PRZEWIDYWANIA zakup samochodu - przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q bardzo duże 1,3 4,8 2,3 1,4 1,3 2,2 2. dość duże, 7,1 4, 4,1 4,9 4, 3. niewielkie 18,6 17, 14,7 17,7 18,8 13,7 4. zdecydowanie żadne 7,1 7,6 79, 76,8 7,1 8,1 saldo (1+, 2-, 3-4) -8,6-71,1-82,1-82,2-8,8-82,8 ZAKUP DOMU LUB MIESZKANIA PRZEWIDYWANIA zakup domu lub mieszkania - przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q zdecydowanie tak 4, 4, 4, 2,9 2,3 3,9 2. możliwe,6 4,6 4,6 3,2,,3 3. raczej nie 1,3 9,4 9, 14,8 9,1 8,9 4. zdecydowanie nie 8,1 82, 82, 79,1 83,6 81,9 saldo (1+, 2-, 3-4) -78, -8,4-8,7-82,1-83,4-79,8

159 19 REMONT DOMU LUB MIESZKANIA PRZEWIDYWANIA remont domu lub mieszkania - przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q bardzo duże 6,8,7 6,6,1 8,3 4,6 2. dość duże 12,6 9,1 11,3 1, 12,7 8,8 3. niewielkie 34,6 38,1 31,2 38,4 33,9 37,3 4. zdecydowanie żadne 46, 47,,9 46, 4,1 49,3 saldo (1+, 2-, 3-4) -,3 -,8-4,3 -,6-47,4-8,9