ZESZYTY KONIUNKTURY W GOSPODARCE POLSKIEJ NR 31

Transkrypt

1 PRACE I MATERIAŁY Instytutu Rozwoju Gospodarczego SGH ZESZYTY KONIUNKTURY W GOSPODARCE POLSKIEJ NR 31 Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Warszawa 17

2 Rada Programowa Elżbieta Adamowicz (Przewodnicząca), Joanna Klimkowska (Sekretarz), Andrzej Kowalski Marco Malgarini, Gernot Nerb, Ataman Ozyildirim, Janusz Stacewicz, István János Tóth Komitet Redakcyjny i adres Redakcji: Konrad Walczyk (redaktor naczelny) ul. Madalińskiego 6/8, 2-13 Warszawa Artykuły zawarte w publikacji zostały zrecenzowane zgodnie z wytycznymi MNiSW Wydanie I Wersja papierowa czasopisma jest wersją pierwotną Copyright by Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 17 Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przedrukowanie i rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej publikacji bez zgody wydawcy zabronione. Wydawnictwo: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Oficyna Wydawnicza Al. Niepodległości 162, 2-4 Warszawa wydawnictwo@sgh.waw.pl ISSN Druk i oprawa: Nakład egz. Zamówienie:

3 SPIS TREŚCI I. WSTĘP... 4 II. KONIUNKTURA W GOSPODARCE POLSKIEJ... 6 Joanna Klimkowska III. KONIUNKTURA W ROLNICTWIE... 9 Piotr Szajner, Konrad Walczyk 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe Koniunktura w rolnictwie w 16 r IV. KONIUNKTURA W PRZEMYŚLE PRZETWÓRCZYM... 6 Elżbieta Adamowicz, Konrad Walczyk 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe Koniunktura w przemyśle przetwórczym w 16 r V. KONIUNKTURA W BUDOWNICTWIE Maria Podgórska 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe Koniunktura w budownictwie w 16 r VI. KONIUNKTURA W HANDLU Katarzyna Majchrzak 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe Koniunktura w handlu w 16 r VII. KONIUNKTURA W BANKOWOŚCI Stanisław Kluza, Oskar Krzesicki 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe Koniunktura w bankowości w 16 r VIII. KONDYCJA GOSPODARSTW DOMOWYCH Sławomir Dudek 1. Omówienie wyników Wyniki szczegółowe Kondycja gospodarstw domowych w 16 r IX. SUMMARY Elżbieta Adamowicz, Sławomir Dudek, Joanna Klimkowska, Stanisław Kluza, Oskar Krzesicki, Katarzyna Majchrzak, Maria Podgórska, Konrad Walczyk

4 4 I. WSTĘP 1. Informacje zawarte w niniejszym numerze Zeszytów koniunktury w gospodarce polskiej oparte są na wynikach ankietowych badań koniunktury wykonanych przez Instytut Rozwoju Gospodarczego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie (IRG SGH). Badania przeprowadzono w następujących działach gospodarki polskiej: - rolnictwie w 114 edycji badania w styczniu 17 r. wzięło udział 6 gospodarstw rolnych; - przemyśle przetwórczym w 34 i 341 edycji badania w styczniu i lutym 17 r. uczestniczyło, odpowiednio: 271 i 284 przedsiębiorstwa; - budownictwie w 94 edycji badania w styczniu 17 r. wzięły udział 174 przedsiębiorstwa budowlane; - handlu w 93 edycji badania w styczniu 17 r. odpowiedzi udzieliło 13 przedsiębiorstw handlowych; - bankowości w 72 edycji badania w styczniu 17 r. uczestniczyło 18 banków; - gospodarstwach domowych w 98 edycji badania w styczniu 17 r. wzięło udział 761 respondentów. 2. Badania koniunktury są prowadzone przez IRG SGH raz na kwartał, z wyjątkiem badania w przemyśle przetwórczym, które jest prowadzone co miesiąc. Ankiety są wysyłane do losowo wybranej grupy odbiorców, z zachowaniem warunku reprezentatywności, w pierwszym miesiącu kwartału (w badaniu w przemyśle przetwórczym w połowie miesiąca). Kwestionariusze zawierają pytania dotyczące aktywności ekonomicznej ankietowanych jednostek. Pytamy o to, jak obecna sytuacja respondentów, tj. w okresie, w którym udzielają odpowiedzi, zmieniła się w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego kwartału lub roku, oraz o ich przewidywania co do sytuacji w analogicznym okresie kolejnego kwartału lub roku w porównaniu z sytuacją bieżącą. Niektóre pytania dotyczą tylko zmian, które zaszły. Wyjątkiem jest badanie koniunktury w bankowości, w którym ankietowani oceniają, jak ich sytuacja w kwartale poprzedzającym badanie zmieniła się względem kwartału wcześniejszego oraz jak ta sytuacja zmieni się w kwartale, w którym prowadzone jest badanie. Niniejsze opracowanie przedstawia zatem sytuację w głównych działach gospodarki polskiej na początku I kwartału 17 r. na tle poprzednich miesięcy. Jedynie w przypadku przemysłu przetwórczego ocena kwartalna została sporządzona na podstawie wyników za dwa pierwsze miesiące I kwartału 17 r. 3. Syntetyczną informację o koniunkturze w gospodarce polskiej dostarcza barometr IRG SGH (BARIRG). Jest on średnią ważoną ze wskaźników koniunktury opracowanych na podstawie wyników wszystkich badań koniunktury IRG SGH oraz wyników badania koniunktury w transporcie, prowadzonego przez Instytut Transportu Samochodowego w Warszawie. 4. Szczegółowy opis metod badawczych i wzory kwestionariuszy zamieszczono na stronie internetowej IRG SGH: metoda_badawcza.pdf.. Z uwagi na rewizję danych pochodzących z badań koniunktury w przemyśle przetwórczym i budownictwie informacje zawarte w niniejszym wydaniu Zeszytów koniunktury w gospodarce

5 polskiej, dotyczące roku 16, mogą nieznacznie różnić się od przedstawionych w poprzednich czterech numerach pisma.

6 6 II. KONIUNKTURA W GOSPODARCE POLSKIEJ Podobnie jak wcześniejsze dwa lata, rok 16 był dla całej gospodarki rokiem nienajlepszej koniunktury, której zmienność była niezgodna z obserwowanym do tej pory rytmem zmian sezonowych. Najsilniejsze oznaki ożywienia koniunktury odnotowano w pierwszym kwartale w marcu wartość barometru IRG SGH (BARIRG) wzrosła o, punktów względem wartości z grudnia 1 r. i osiągnęła poziom -3,4 pkt. Działo się to na skutek wzrostu wartości wskaźników koniunktury w handlu i sektorze bankowym oraz poprawy nastojów gospodarstw domowych. Podobnie jednak jak rok wcześniej, zmiany te okazały się nietrwałe. Wprawdzie jeszcze w II kwartale wartości barometru zwiększały się (o 1,9 pkt. w czerwcu w porównaniu z marcem), przebijając średnią dla tej pory roku zmiana ta była wynikiem poprawy koniunktury w budownictwie, sektorze bankowym i transporcie samochodowym jednak tempo wzrostu było już wyraźnie słabsze niż w I kwartale, a w kolejnych miesiącach notowano spadki. Na koniec roku wartość barometru wyniosła -8,6 pkt. i choć była wyższa o 4,7 pkt. od wartości z grudnia 1 r., to względem wartości z czerwca zmniejszyła się o 7,1 pkt. Spadki w drugim półroczu spowodowały, że linia trendu załamała się. Na zmiany wartości BARIRG w skali całego roku najsilniej wpływały zmiany wartości wskaźnika koniunktury w sektorze bankowym. Cechowała je duża zmienność, wynikająca nie tyle ze zmian w sferze realnej i nominalnej gospodarki, co z polityki podatkowej rządu wobec tego sektora. Początek 17 r. przyniósł nieznaczną poprawę koniunktury w gospodarce polskiej. Wartość BARIRG wynosi -7,1 pkt. i jest wyższa od wartości z października 16 r. o 1,6 pkt., a w porównaniu z pierwszym kwartałem ubiegłego roku wzrost jest nawet nieco większy, wyniósł 3,3 pkt. Długookresowa średnia również wzrosła i jest obecnie równa -9,6 pkt. Wyniki pierwszego kwartału są raczej nietypowe dla tej pory roku. O ile ujemna wartość barometru dla I kwartału jest zjawiskiem zwyczajnym, to nie można tego powiedzieć o wzroście wartości w skali kwartału. Zazwyczaj bowiem pierwszy kwartał roku cechują spowolnienie sezonowe i pogorszenie się koniunktury względem poprzedzającego kwartału (ostatniego w roku). Wzrost wartości barometru w I kwartale jest rzadkością; ostatnio taki wynik odnotowano trzy lata temu, a jeszcze wcześniej w latach 6 i 7, gdy gospodarka polska wspinała się na szczyt koniunkturalny (Q2 7). Biorąc pod uwagę odnotowany również wzrost w skali roku, bieżące wyniki należy uznać za sygnały poprawy sytuacji w gospodarce. Bardziej szczegółowa analiza wskaźników cząstkowych wskazuje na pewne zróżnicowanie ocen sytuacji w badanych obszarach gospodarki narodowej BARIRG średnia składnik cykliczny (prawa skala)

7 7 Zazwyczaj w I kwartale roku tylko dwa wskaźniki koniunktury (spośród siedmiu) przyjmowały wartości dodatnie: wskaźnik koniunktury w handlu i bankowości. Tak też było i tym razem: +7,2 pkt. w handlu i +6,1 pkt. w sektorze bankowym. Najniższą wartość ma wskaźnik koniunktury w transporcie (-18, pkt.), a następnie wskaźnik koniunktury w budownictwie i wskaźnik kondycji gospodarstw domowych, odpowiednio: -1,1 pkt. i -13,1 pkt. Wypada podkreślić, że niemal od początku badania wartość wskaźnika kondycji gospodarstw domowych była najniższa ze wszystkich. Nieprzerwanie trwająca już blisko lat poprawa nastrojów konsumentów doprowadziła do zmiany tej sytuacji. Wartości wskaźników dla przemysłu przetwórczego i rolnictwa są zbliżone i wynoszą, odpowiednio: -6,3 pkt. oraz -,3 pkt. W porównaniu do średnich wartości (dla I kwartału, z uwzględnieniem znaku) zdecydowanie lepsze wyniki odnotowano w badaniu kondycji gospodarstw domowych i koniunktury rolnej. Na poziomie ok. % powyżej wartości średniej są oceny koniunktury w przemyśle, budownictwie i transporcie. Wartość wskaźnika koniunktury w handlu jest na poziomie średniej, zaś w sektorze bankowym bieżący wynik jest znacznie niższy od średniej. Wzrost wartości barometru w porównaniu z poprzednim kwartałem ma swe źródło przede wszystkim w poprawie koniunktury w handlu i w sektorze bankowym. Wskaźniki cząstkowe dla tych dziedzin wzrosły bowiem o 14, pkt. i 12,1 pkt., odpowiednio, co przekłada się na trzypunktowy wzrost wartości barometru. Odnotowano również wzrosty wskaźnika kondycji gospodarstw domowych i wskaźnika koniunktury w rolnictwie, nie tak jednak znaczące: o 3,1 pkt. oraz o,6 pkt., odpowiednio. Wartości wskaźników koniunktury w przemyśle przetwórczym, budownictwie i transporcie spadły, przy czym w przemyśle na poziomie zbliżonym do średniej, w budownictwie poniżej, a w transporcie powyżej średniej. W porównaniu z I kwartałem ubiegłego roku wartość barometru wzrosła o 3,3 pkt. Do wzrostu tego przyczynił się przede wszystkim sektor bankowy, wnosząc +2, pkt., a dalej: rolnictwo i gospodarstwa domowe (z wkładem równym +1, pkt. i +, pkt. odpowiednio). W pozostałych obszarach natomiast odnotowano spadki, nie są one jednak znaczne i w sumie przekładają się na, pkt. spadku wartości barometru. Barometr IRG SGH Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień W kondycji gospodarstw domowych już od niemal lat utrzymuje się silny trend wzrostowy. W rolnictwie natomiast trend taki, ledwo widoczny jeszcze rok temu, już w poprzednim kwartale (IV kwartale 16 r.) stał się wyrazisty. Optymizm zarówno gospodarstw domowych jak i rolników przejawia się we wszystkich składowych saldach. Poprawa ocen sytuacji finansowej gospodarstw wynika najprawdopodobniej z uruchomienia programu Rodzina +. Optymizm gospodarstw co do

8 8 sytuacji gospodarczej kraju podzielany jest również przez producentów i sektor bankowy. Zgodności takiej nie ma jednak w odniesieniu do rynku pracy, gospodarstwa domowe spodziewają się bowiem poprawy sytuacji na rynku pracy, przedsiębiorcy zaś nie deklarują wzrostu zatrudnienia. Ponadto, biorąc pod uwagę salda odpowiedzi producentów w różnych obszarach, można powiedzieć, że ich optymizm w odróżnieniu od gospodarstw domowych jest raczej umiarkowany.

9 9 III. KONIUNKTURA W ROLNICTWIE 1. Omówienie wyników badania 1. W styczniu 17 r. koniunktura w polskim rolnictwie poprawiła się. Jest to czwarty kwartał z rzędu poprawy koniunktury rolnej. Wartość wskaźnika koniunktury IRG SGH (IRGAGR) wzrosła wprawdzie bardzo niewiele, bowiem zaledwie o,6 punktu, z poziomu -,9 pkt. do -,3 pkt., jednak ta poprawa jest niespodzianką, bowiem dotąd w historii badania koniunktury rolnej przez Instytut nie zdarzyło się, by z uwagi na ujemne oddziaływanie czynników sezonowych (zimowe osłabienie aktywności rolniczej) wartość wskaźnika IRGAGR zwiększyła się w pierwszym kwartale roku. Poprawa koniunktury jest przede wszystkim skutkiem nadzwyczajnego przypływu optymizmu u rolników wartość wskaźnika zaufania zwiększyła się o 9, punktu, z poziomu -2,2 pkt. do +7,3 pkt. Wartość wskaźnika wyrównanych przychodów pieniężnych, drugiej składowej IRGAGR, obniżyła się o 3,9 punktu, z poziomu -7,8 pkt. do -11,7 pkt. Zmiana wartości wskaźnika przychodów jest co do kierunku typowa dla tej pory roku, lecz co do rozmiaru najmniejsza w historii badania. Wartości wskaźnika koniunktury i obu wskaźników cząstkowych są wyższe niż rok temu o, odpowiednio: 9,9,,3 i 9, pkt. Poprawa koniunktury uwidacznia się również w zmianach wartości sald odpowiedzi na pozostałe pytania ankiety zadłużenie gospodarstw rolnych obniżyło się, oszczędności i zakupy obrotowych środków produkcji wprawdzie zmniejszyły się, lecz ich spadek był mniejszy niż zazwyczaj, wzrósł i to znacznie odsetek rolników zamierzających podjąć inwestycje. Krótko mówiąc, dotąd nie mieliśmy do czynienia z równie dobrym początkiem roku w polskim rolnictwie. Jedyną rysą na tym obrazie jest przewidywane przez rolników pogorszenie się ich sytuacji finansowej w następnym kwartale. 2. Poprawa koniunktury nie jest jednak powszechna zmiany wartości wskaźnika koniunktury były zróżnicowane między badanymi grupami gospodarstw rolnych. Poprawę koniunktury odczuły zwłaszcza gospodarstwa bardziej efektywne: duże, tj. o powierzchni 1- ha (wzrost wartości wskaźnika o 2, pkt.) i powyżej ha (o,6 pkt.), prowadzone przez młodszych rolników, w wieku do 3 lat (o,2 pkt.) i 31-4 lat (o 2,7 pkt.), z wykształceniem wyższym (o 1,2 pkt.) i średnim lub pomaturalnym zawodowym (o 1,3 pkt.). Poprawę koniunktury zanotowały również gospodarstwa położone w makroregionach: środkowowschodnim (o 2,3 pkt.) i północnym (o 1, pkt.) oraz zajmujące się chowem i hodowlą zwierząt (o,6 pkt.), rozmnażaniem roślin (o 9,8 pkt.) i działalnością mieszaną (o 3, pkt.). Poprawa koniunktury w gospodarstwach z produkcją zwierzęcą jest pośrednio przede wszystkim skutkiem dużego wzrostu cen skupu mleka i trzody chlewnej, które mają wysoki udział w strukturze towarowej produkcji rolnictwa. Największe spadki wartości wskaźnika koniunktury odnotowano w gospodarstwach najmniejszych, do 7 ha powierzchni (spadek wartości IRGAGR o 8,9 pkt.), położonych w makroregionie zachodnim (o 9,3 pkt.), zajmujących się uprawą roślin innych niż wieloletnie (o 8,3 pkt.), prowadzonych przez osoby pow. 6 roku życia (o 3,9 pkt.), z wykształceniem podstawowym lub zasadniczym zawodowym (o,6 pkt.). 3. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość przychodów pieniężnych obniżyła się o 19,1 pkt. w porównaniu z wartością z października 16 r. i wynosi -18,1 pkt. Mimo to jest ponad dwukrotnie wyższa niż przed rokiem (wyniosła wówczas -36,7 pkt.). Spadek i ujemna wartość salda w I kwartale roku jest zjawiskiem zwyczajnym. Wynika z sezonowego zmniejszenia się wielkości produkcji rolnej i sprzedaży produktów rolnych. Tegoroczny spadek przychodów jest jednak znacznie mniejszy niż zwykle w I kwartale (średnia wartość salda w I kwartale jest równa -32,1 pkt., a przeciętny jej spadek względem wartości z IV kwartału roku wcześniejszego wynosi 28,1 pkt.). Spadek przychodów odnotowały niemal wszystkie badane grupy gospodarstw rolnych; największy gospodarstwa położone w makroregionie zachodnim (o 28,4 pkt.), o powierzchni powyżej ha (o 32,1 pkt.), prowadzące

10 działalność w zakresie uprawy roślin innych niż wieloletnie (o 36,6 pkt.), prowadzone przez osoby w wieku 46-6 lat (o 26,6 pkt.), z wykształceniem średnim lub pomaturalnym zawodowym (o 19,4 pkt.). O wzroście przychodów informują jedynie gospodarstwa rolne zajmujące się chowem i hodowlą zwierząt (wartość salda wyższa o 8,1 pkt.). Jest on skutkiem wzrostu cen skupu mleka i trzody chlewnej, który w styczniu 17 r. wyniósł, odpowiednio: 18,1% i 23,8%. Rolnicy spodziewają się, że ich przychody w II kwartale br. również zmniejszą się, lecz spadek ten będzie niewielki, znacznie mniejszy od zanotowanego w styczniu. 4. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o oszczędności gospodarstw rolnych również obniżyła się, o 2,6 pkt. do poziomu -26,4 pkt. Jest jednak wyższa niż przed rokiem o 16,7 pkt. i wyższa od średniej dla I kwartału (o,9 pkt.). Kwartalne zmiany wartości salda są zróżnicowane między poszczególnymi grupami gospodarstw rolnych. Największe spadki zanotowały gospodarstwa położone w makroregionie północnym (o 16, pkt.), o powierzchni pow. ha (o 14,6 pkt.), zajmujące się uprawą roślin innych niż wieloletnie (o 19,9 pkt.), prowadzone przez osoby w wieku 46 6 lat (o 7, pkt.), z wykształceniem podstawowym (o 6, pkt.). Największe zaś wzrosty wartości salda odnotowano w gospodarstwach o powierzchni 1- ha (o 3,2 pkt.), położonych w makroregionie południowym (o 8,6 pkt.), zajmujących chowem i hodowlą zwierząt (o 19, pkt.), prowadzonych przez osoby w wieku do 3 lat (o 6,7 pkt.). Rolnicy przewidują pogorszenie się stanu ich oszczędności w następnym kwartale.. Względna poprawa sytuacji finansowej gospodarstw rolnych przyczyniła się do dalszego spadku ich zadłużenia. Proces ten trwa nieprzerwanie od początku badania przez IRG koniunktury w rolnictwie. Wartość salda jest niższa niż przed kwartałem wprawdzie tylko o,8 punktu (w przypadku tego pytania spadek wartości salda oznacza poprawę sytuacji), ale osiągnęła historyczne minimum (38,4 pkt.). Spadek zadłużenia odnotowano w większości badanych grup gospodarstw rolnych. Rolnicy spodziewają się pogorszenia się stanu ich zadłużenia w kolejnym kwartale. 6. Kwartalnie wzrosły wartości sald odpowiedzi na pytania o wielkość zakupów nawozów mineralnych, pasz treściwych i środków ochrony roślin o, odpowiednio: 4,9, 4, i 1,9 pkt. Wzrosty odnotowano dla niemal wszystkich wyróżnianych gospodarstw domowych (z wyjątkiem prowadzonych przez osoby w podeszłym wieku). W porównaniu ze styczniem 16 r. wyższe są wartości sald wydatków na obrotowe środki produkcji roślinnej (w przypadku nawozów mineralnych o 6,3 pkt., a środków ochrony roślin o 1,3 pkt.), a niższa wartość salda zakupów pasz treściwych (o,1 pkt.). Od dłuższego czasu obserwujemy tendencję do przestawiania się gospodarstw rolnych z produkcji zwierzęcej na roślinną. 7. Rosną inwestycje. Odsetek gospodarstw, które zamierzają dokonać zakupu maszyn i urządzeń rolniczych, zwiększył się aż o 4, pkt. proc., zaś o 1,9 punktu procentowego wzrósł odsetek gospodarstw, które planują dokonać inwestycji w budynki i budowle. Wzrost inwestycji obserwujemy w prawie wszystkich badanych grupach gospodarstw rolnych. W przypadku inwestycji w budynki i budowle spadek zanotowano tylko w makroregionie północnym (nieduży, o 1,9 pkt. proc.), zaś jeśli chodzi o inwestycje w maszyny i urządzenia w makroregionie środkowozachodnim (o 2,7 pkt. proc.) i zachodnim (o,7 pkt. proc.) oraz w gospodarstwach prowadzonych przez młodych rolników (o 2,9 pkt. proc.) i prowadzących działalność w zakresie rozmnażania roślin (o 36,4 pkt. proc.). 8. Poprawa sytuacji finansowej gospodarstw rolnych skłania je do sięgania po kredyt na finansowanie rozwoju produkcji. Odsetek gospodarstw rolnych, które zamierzają zaciągnąć kredyt, wzrósł z 22,9% do 26,9%. Nieco zmniejszył się odsetek gospodarstw, które zaciągnęły kredyt na warunkach preferencyjnych (o 1,4 pkt. proc.). Nie zmienił się natomiast odsetek gospodarstw, które wzięły kredyt na warunkach rynkowych (wynosi 21,9%).

11 11 9. W ciągu ostatniego roku istotnie wzrosło znaczenie dopłat bezpośrednich z funduszy UE w finansowaniu produkcji rolnej. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie zwiększyła się z 16,8 pkt. do 28,9 pkt. Ogólnie rzecz biorąc, blisko połowa ankietowanych rolników uważa, że dopłaty mają duże znaczenie dla ich działalności. Jedynie w przypadku gospodarstw małopowierzchniowych i zajmujących się uprawą roślin wieloletnich ten odsetek jest mniejszy i wynosi ok. 3%.

12 12 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY ,,,, -, -, -1, -4 -, IRGAGR średnia trend liniowy składnik cykliczny (prawa skala) Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q wskaźnik przychodów pieniężnych -13,7-21,2-19,2 -,1-7,8-11,7 2. wskaźnik zaufania -4,9-3, -3, -,8-2,2 7,3 wskaźnik koniunktury (1.ˣ2 ) 3 3 -,8-1,2-14, -7, -,9 -, wskaźnik wyrównanych przychodów pieniężnych wskaźnik zaufania

13 13 Wskaźnik koniunktury wg makroregionów 2, ,1-7,6-6,1 -,4-6,4 -,7-8,4-8,3-6,8 -,7-14,6-17,2-16,1 -,6 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 16 Q4 16 Q1 17 Wskaźnik koniunktury wg powierzchni gospodarstw rolnych,6 1, ,7-6, -7,2-7,2 -,4-12,1-16,1-17,1 -,4-22,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 16 Q4 16 Q1 17 -,3 Wskaźnik koniunktury wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne, -1,2-3,9 - -7, -7,7-8, ,9-13,9-1, -16,8-18, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 16 Q4 16 Q1 17

14 14 Wskaźnik koniunktury wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne, -1,2 - -,9-4,6 -,1 - -8, -9, , ,1 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 16 Q4 16 Q1 17 Wskaźnik koniunktury wg grup PKD 7 1,2, 2, ,4-7,1-4,6-1,1-3,7-9,3 -,8-7,9 -,2-7, ,4-2 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q1 16 Q4 16 Q ,4 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

15 1 NASTROJE GOSPODARSTW ROLNYCH saldo średnia trend liniowy Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q z ufnością 16,4 18,3 19,1 19,7 18,1 24,2 2. z obawą 69,2 67,1 64,8 66,4 68, 6,4 3. ze strachem 14,4 14,6 16,1 13,9 13,4,4 saldo (1.-3.) 2, 3,7 3,,8 4,7 13,8 wskaźnika zaufania (1.-2.ˣ,1-3.) -,8-1,2-3, -,8-2,2 7,3 Nastroje gospodarstw rolnych wg makroregionów 2 1 1,9 19,2 17, 13,1 7,4 3,7 7, 7,9,4,7 2,9 7, ,4 -, ,7 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 16 Q4 16 Q1 17

16 16 Nastroje gospodarstw rolnych wg powierzchni gospodarstw rolnych ,9 1 1,7 17,1 11, 7,6,7 2,1 3, ,1-3,8-6,2-6,4 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 16 Q4 16 Q Nastroje gospodarstw rolnych wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 32, , 12,7 6,6 8,7 19,6 8,,1,9,2 - - do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat -,1-6,7 Q1 16 Q4 16 Q1 17

17 17 Nastroje gospodarstw rolnych wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 2 16, 19,9 1 13,1,9 7, 6,4 8, ,2 -,4 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 16 Q4 16 Q Nastroje gospodarstw rolnych wg grup PKD 7 26,9 27,3 1-6,8 13,6 7,2 7,1 2, 1, -,1 11, 17,2 3,3,2 12, uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich -8, rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q1 16 Q4 16 Q1 17

18 18 PRZYCHODY PIENIĘŻNE stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. wzrosły 27,8 13,4 17,4 24,2 32,9 21, 24,4 2. nie zmieniły się 33, 36,6 41, 38,1 3,2 39,8 4,6 3. zmalały 39,2,1 41,1 37,8 31,9 39,1 3, brak, 9, 8, 7,3,4 9,6 8,3 saldo (1.-3.) -11,4-36,7-23,7-13,6 1, -18,1 -,6 Przychody pieniężne wg makroregionów 8,6,7 1, ,2-3, -,7-11,9-19, -23,8-27,7-29,2-3,8-36,1-42,6-46,3 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 16 Q4 16 Q1 17

19 19 Przychody pieniężne wg powierzchni gospodarstw rolnych 16, ,6-4,6-11, -16, -1,8-19,8-2,1-31,7-3,9-3,8-38,9 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 16 Q4 16 Q1 17 Przychody pieniężne wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 3,1 1,7 1, ,7-8,6-7, , -3,4-38,2-2,3-31, ,6-6 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 16 Q4 16 Q1 17

20 Przychody pieniężne wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne,6,2 4, ,3-19,2-21,3-11,4-4 -3,9 - -4,1 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 16 Q4 16 Q Przychody pieniężne wg grup PKD 7 37,2 3,1 3, ,7-26, uprawa roślin innych niż wieloletnie -, -4,2-11,4 uprawa roślin wieloletnich -2,9-7, rozmnażanie roślin -4,3-43,7 chów i hodowla zwierząt -1,9-21,1-3,8 działalność mieszana Q1 16 Q4 16 Q1 17

21 21 OSZCZĘDNOŚCI stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. wzrosły 16,1 8, 7, 12,9 1, 14,2, 2. nie zmieniły się 4,9 39,9 43,9 42, 4,2 4,2 44,9 3. zmalały 43, 1,6 48,6 4,1 39,3 4,6 44,6 4. brak 19,6 19,3 19,8 18,2 17,4 16,4 16,1 saldo (1.-3.) -26,9-43,1-41,1-32,2-23,8-26,4-34,1 Oszczędności wg makroregionów ,1-27,3-21,8-18,1-18,9-18, -26,4-27,1-31, ,6-39,8-37, - -44,9-44,8-6 -3,7 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 16 Q4 16 Q1 17

22 22 Oszczędności wg powierzchni gospodarstw rolnych , -24,3-24,1-2,9-2,8-27,3-29,1-3,6-38,1-44,7-43,9-43,7 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 16 Q4 16 Q1 17 Oszczędności wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,2-23,9-2, -23,4-23,4-22,7-27,7-3,9-36,1-37,3-43, -4,8 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 16 Q4 16 Q1 17

23 Oszczędności wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne -17,7-22,6-29,1-26,3-26,9-33, -42,9-47,6 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 16 Q4 16 Q ,7 Oszczędności wg grup PKD 7, - - -, ,9-21,4-21,9-17,8-12, ,8-3,7-31,6-28, -26, ,1 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin -4,2 chów i hodowla zwierząt -43,8 działalność mieszana Q1 16 Q4 16 Q1 17

24 24 ZADŁUŻENIE stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. wzrosło 1,2 12,8 14,6 11,4 11,3,7 13,9 2. nie zmieniło się 43,9 38,3 4,4 43,1 39,7 4,2 39,2 3. zmalało 4,9 48,9 4, 4, 48,9 49,1 46,8 4. brak 3,6 32, 34,8 33,8 32,9 36,8 36,3 saldo (1.-3.) -2,7-36,1-2,4-34,1-37,6-38,4-32,9 Zadłużenie wg makroregionów , ,7-32,4-33,4-3,8-3,4-31,-3,1-4,2-44,9-47, -47,7-4,9-6 -,8 -,1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 16 Q4 16 Q1 17

25 2 Zadłużenie wg powierzchni gospodarstw rolnych ,9-28, -34, -34,9-3, -37,4-38,9-38,3-37,2-36,1-36,2-42,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 16 Q4 16 Q1 17 Zadłużenie wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,3-28,8-32,1-31,1-32,6-36,8-36,1-38,1-37,7-39,2-4, -39,4 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 16 Q4 16 Q1 17

26 Zadłużenie wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne -33,4-33,8-32,6-4,2-38,4-37, -37,6-43,4 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 16 Q4 16 Q ,2 Zadłużenie wg grup PKD ,3 -, -18, -3-26,7-2, ,7-33,2-38,7-41,6-42,8-47,6-33,6-3,6-3,3-6 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q1 16 Q4 16 Q1 17-6,7 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

27 27 ZAKUPY NAWOZÓW MINERALNYCH saldo średnia trend liniowy Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q wzrosły 11,7 12, 14, 1,6 12,8 13,8 2. nie zmieniły się 8,2 6,4 8,3 8,2 6,1 62,9 3. zmalały 3,1 27,7 27,2 26,3 27,1 23,2 4. nie dokonano 8,9 11,2 4, 3,8 9, 8, saldo (1.-3.) -18,4-1,7-12,7 -,7-14,3-9,4 Zakupy nawozów wg makroregionów - -2, ,4-8,8-8,3-8, -,7 -,7-11,4-13,1-14,7-16,9-17,1-18,9-21,4 -,3 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 16 Q4 16 Q1 17

28 28 Zakupy nawozów wg powierzchni gospodarstw rolnych 2,7 - -1,4 - -8,9-7, ,1-17,9 -,1-23,3-22,7-2,7-26,8-28,3 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 16 Q4 16 Q1 17 3,6 Zakupy nawozów wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 4, ,3-13,1 -,7-1,8 -,4-17,6-14, -16,6-24, ,6 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 16 Q4 16 Q1 17

29 29 Zakupy nawozów wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,2-6,3-9, -16, -1,4-14,2-18,8-22,6 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 16 Q4 16 Q1 17 4,2 Zakupy nawozów wg grup PKD 7 16,7, ,6-8,2-8,7-13,7-12,8-12,8-16,1-2,4-12,7-16,1-17, ,6-4 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich -33,3 rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q1 16 Q4 16 Q1 17

30 3 ZAKUPY PASZ TREŚCIWYCH saldo średnia trend liniowy Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q wzrosły 22,9 18,9 14,9 14, 11,,3 2. nie zmieniły się 3,2 8,3 8,9 8, 6, 6, 3. zmalały 23,9 22,8 26,2 27, 29, 24,3 4. nie dokonano 31, 3,8 27,4 32,8 31, 37,8 saldo (1.-3.) -1, -3,9-11,3-12, -18, -14, Zakupy pasz wg makroregionów 6, ,3 -,9-8,2 -,9 -,6-11,8-12,8-16,8-16, -18, -19, -21,6 -,8-22,8 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 16 Q4 16 Q1 17

31 31 Zakupy pasz wg powierzchni gospodarstw rolnych -,4 -,9 - -6, -1-12,7-13, ,1 -,7-18,6-24,1-23,6-17, -3-32,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 16 Q4 16 Q1 17 Zakupy pasz wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 3,6 1,2 1, , -17, -9,2-9, -,9-17,8-14,3-1, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat -28,8 Q1 16 Q4 16 Q1 17

32 32 Zakupy pasz wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne - -1,2, ,4-12,3-7,3 -, ,6-18, , podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 16 Q4 16 Q1 17 Zakupy pasz wg grup PKD 7 9,4 14, ,1-28,4-28, uprawa roślin innych niż wieloletnie -1,8-21,7-3,6 uprawa roślin wieloletnich -32,3-34,8 rozmnażanie roślin Q1 16 Q4 16 Q1 17-8,8-2,1 chów i hodowla zwierząt -,3-16, -, działalność mieszana

33 33 ZAKUPY ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN saldo średnia trend liniowy Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q wzrosły 9,7,6 12,9 16,9,8,2 2. nie zmieniły się 8,3 6,6 61,8 8,4 9,6 62,7 3. zmalały 32, 28,8 2,3 24,7 29,6 27,1 4. nie dokonano 12,2 17,1,9 4,8 13,1 1,2 saldo (1.-3.) -22,3-18,2-12,4-7,8-18,8-16,9 Zakupy środków ochrony roślin wg makroregionów - - -,6-6, ,1-21,6-19,8-14,2-14,9-22,1-12,8-16,8-18,7 -,2-22,1-1, , północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 16 Q4 16 Q1 17

34 34 Zakupy środków ochrony roślin wg powierzchni gospodarstw rolnych - -3, , -13, ,4-23,2-2,4-24,8-26, -19,1-19,6-18, ,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 16 Q4 16 Q1 17 Zakupy środków ochrony roślin wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne - -2,8-1,3 - -6, ,2-16, -13,4-21,2-21,7-18,9-16, ,9-38, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 16 Q4 16 Q1 17

35 3 - Zakupy środków ochrony roślin wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne -2,4 -, , , -22,3-22, -18,7-19,9-17,6-3 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 16 Q4 16 Q Zakupy środków ochrony roślin wg grup PKD 7 27, 2,6 4, 3, ,7-14,1-14, -2,1-24,4-3,2 -,8-19,8-21, -22,2 - uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich -43,3 rozmnażanie roślin Q1 16 Q4 16 Q1 17 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

36 36 INWESTYCJE W MASZYNY I URZĄDZENIA 4 4 % dokonano średnia trend liniowy w % Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 dokonano 4,1 42,6 37,9 39,7 38,2 42,2 nie dokonano 9,9 7,4 62,1 6,3 61,8 7,8 6 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg makroregionów % ,8 37,7 47, 3,2 32,1 29,4 4,7 44,6 42,8 42,1 41,6 38,2 33, 3,8 3, północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 16 Q4 16 Q1 17

37 37 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg powierzchni gospodarstw rolnych % ,1 27,2 3,3 19,9 19,3 28, 43,3 4, 43,1 3,8 48,8, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 16 Q4 16 Q1 17 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 6 4 % 3 44,7,1 2,2 47,7 42,4 49, 39,4 33,7 37, 33, 19,,8 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 16 Q4 16 Q1 17

38 38 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 6,6 % 4 3 3,2 32,1 36, 43, 39, 43,9 47,4 47,6 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 16 Q4 16 Q Inwestycje w maszyny i urządzenia wg grup PKD 7 4 % 3 42,6 42,8 38,6 48,3 33,7 4,4 3,6, 4,6 4,9 46,7 41,1 3, 4,4 13,6 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q1 16 Q4 16 Q1 17

39 39 INWESTYCJE W BUDYNKI I BUDOWLE % dokonano średnia trend liniowy w % Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 dokonano 21, 18,8 14,1 16,8 16,7 18,6 nie dokonano 79, 81,2 8,9 83,2 83,3 81,4 Inwestycje w budynki i budowle wg makroregionów 2 % 1 19,9 18, 16,1 1,3 1, 13,7 17,1 17,,6 21,9 18, 22,4 13,6 9,6 9,6 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 16 Q4 16 Q1 17

40 4 Inwestycje w budynki i budowle wg powierzchni gospodarstw rolnych ,8 21,1 2,1 % 1 16,1 1,9 9,9,1,9 14, 17,4 17, 18,4 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 16 Q4 16 Q1 17 Inwestycje w budynki i budowle wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 3 26, 2 % 1 22, 21,9 18,4 18,8 21,2 16,2 1,8 16,1 9,9 9,7 12,2 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 16 Q4 16 Q1 17

41 41 Inwestycje w budynki i budowle wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 3 3, ,7 24,8 % 1 16,2 14,1 14,9 17,2 16,1 18,8 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 16 Q4 16 Q1 17 Inwestycje w budynki i budowle wg grup PKD ,9 3 3 % 2 1 1,4 1,6 13,7 28,3 24, 24,8 2, 19,4 23,7,7 19,8 19,6 18, 16,6 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q1 16 Q4 16 Q1 17

42 42 DOSTĘPNOŚĆ KREDYTÓW PREFERENCYJNYCH % tak średnia trend liniowy w % Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 tak 76,3 76,3 77,4 7,9 74,8 74,2 nie 23,7 23,7 22,6 24,1 2,2 2,8 Dostępność kredytów preferencyjnych wg makroregionów ,8 7,6 78,4 78, 76,9 77, 77,4 74,6 76,3 79, 78,7 74 % 72, ,1 71,4 71, północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 16 Q4 16 Q1 17

43 43 Dostępność kredytów preferencyjnych wg powierzchni gospodarstw rolnych ,3 64, 74,6 68,6 6,7 67, 76,9 78, 7,4 7, 78,9 78,8 6 % 4 3 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 16 Q4 16 Q1 17 Dostępność kredytów preferencyjnych wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne , 79,7 71,9 77,9 7,4 76,3 74,6 74, 74,8 69,7 63,2 62,3 6 % 4 3 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 16 Q4 16 Q1 17

44 44 % Dostępność kredytów preferencyjnych wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 7,8 76,1 73,7 69, 74,8 7,3 78, 76,8 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe 8,7 Q1 16 Q4 16 Q % ,3 76,3 72, Dostępność kredytów preferencyjnych wg grup PKD 7 79, 8,4 73,4 7, 76,8 7, 7,8 7,1 72,1 67, 6,4 4, uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q1 16 Q4 16 Q1 17

45 4 ZAMIAR WZIĘCIA KREDYTU 4 % tak średnia trend liniowy w % Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 tak 27,9 28,3 22,8 23,3 22,9 26,9 nie 72,1 71,7 77,2 76,7 77,1 73,1 Zamiar wzięcia kredytu wg makroregionów 4 36,2 3 31,9 31,1 3,9 31,7 3 2 % 1 27,7 24,2 19,7 18,8 26,3 19,3 2,3,7 1, 18,3 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 16 Q4 16 Q1 17

46 46 Zamiar wzięcia kredytu wg powierzchni gospodarstw rolnych ,8 39,8 3 32,8 % , 17,2 26, 22,6 26,6 1 12,9 9,8 13, 12,3 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 16 Q4 16 Q1 17 Zamiar wzięcia kredytu wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 4 36, % 31,1 28,9 32,1 26,1 31,1 2,4,3 23,9 18,6 1,8 13, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 16 Q4 16 Q1 17

47 47 Zamiar wzięcia kredytu wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,1 22,3 28,9 2, 34,1 28,8 29,6 26, % 17,4 1 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 16 Q4 16 Q ,7 Zamiar wzięcia kredytu wg grup PKD % 28, 23,3 28,,2 31,1 2, 32, 3,3 24,4 28,1 26,8 22, 2,8 1 6,8 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q1 16 Q4 16 Q1 17

48 48 ZACIĄGNIĘCIE KREDYTU PREFERENCYJNEGO % tak średnia trend liniowy w % Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 tak 37,1 39,1 33,4 34,8 37,4 36, nie 62,9 6,9 66,6 6,2 62,6 64, % 2 1 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg makroregionów 46,7 44, 44, 36,1 3,7 39, 37,9 37,1 36,3 3,9 34,4 3, 21, 18,8 19,8 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 16 Q4 16 Q1 17

49 49 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg powierzchni gospodarstw rolnych 6 4,9 2,6 4,1 4 % 3 4, 38,6 36, 17, 17, 14, 1,1 14,8 19,6 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 16 Q4 16 Q1 17 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne , 41,1 33,1 34,9 4,2 39,4 38,9 37,4 36, 3 % 2 2, 22,6 21,1 1 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 16 Q4 16 Q1 17

50 % Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 34, 3,8 3,8 41,1 4,8 39, 38,1 34,8 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 16 Q4 16 Q , % 2 1 4,7 42, 36,7 uprawa roślin innych niż wieloletnie Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg grup PKD 7 37,6 2,6 21,8 uprawa roślin wieloletnich 36,1 12, 18,2 rozmnażanie roślin 42,9 43,7 Q1 16 Q4 16 Q , chów i hodowla zwierząt 37, 36,3 33,2 działalność mieszana

51 1 ZACIĄGNIĘCIE KREDYTU RYNKOWEGO % tak średnia trend liniowy w % Q4 1 Q1 16 Q1 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 tak,6 24, 18,8,3 21,9 21,9 nie 79,4 76, 81,2 79,7 78,1 78,1 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg makroregionów % ,9 2,6,8 17,3 18, 12,9 28, 26,2 23,8 24,4 22,7 21,6 21,1 21, 14, północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q1 16 Q4 16 Q1 17

52 2 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg powierzchni gospodarstw rolnych ,8 29,4 29,9 2 22,8 22, 21,9 % 1 16,9 14,3 1,2 14,1 14,7 11,4 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q1 16 Q4 16 Q , Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 2,2 22,2 23,4 23,4 23,1 24,7 21,6 21,6 19,1 18,6 % 1 1, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q1 16 Q4 16 Q1 17

53 3 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 3 3 3,4 2 22,2 23, 23,2 21,7 21,8 22,1 23,6 % 1 17,4 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q1 16 Q4 16 Q1 17 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg grup PKD ,3 32,3 3 2 % 1 2,9 22,,8 19,4 1,2 12,3 18,2 12, 27,7 27,4 22,,2 19,6 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q1 16 Q4 16 Q1 17

54 4 ZNACZENIE DOPŁAT UE WZGLĘDEM UZYSKANYCH PRZYCHODÓW Q1 12 Q1 13 Q1 14 Q1 1 Q1 16 Q duże 4,6 44,4 42,4 3,1 3,6 42,2 2. średnie 42, 42, 4,2 48,9 4,6 44, 3. małe 11,9 13,2 12, ,8 13,3 4. żadne, nie otrzymuję,,6,,9,6 1, saldo (1.-3.) 33,7 31,2 3,1 19,1 16,8 28, ,6 36,9 Znaczenie dopłat UE względem uzyskanych przychodów wg makroregionów 1,8 2,4 48,3 46,9 42,6 39,8 3, 33,1 18, 14,6 11,4 8,4 9,1,3,8 1, 1,3 1, północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy duże średnie małe żadne 6 Znaczenie dopłat UE względem uzyskanych przychodów wg powierzchni gospodarstw rolnych 43,6 47,4 43,1 43,3 48,7 4,2 4 3,4 3 29,2 27,2 17,2 13,6 6,1 1,4 2,3,7,6 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha duże średnie małe żadne

55 6 Znaczenie dopłat UE względem uzyskanych przychodów wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 4 47,9 39,6 4,9 4,6 43, 39,7 48,3 34,1 3 17,6 14,7 12,,6 3,7,6 1,,7 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat duże średnie małe żadne Znaczenie dopłat UE względem uzyskanych przychodów wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 44, 42, 4, 46, 43,2 44,1 13,4 13, 12,7,8,9 1,6 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe duże średnie małe żadne 6 4 4,244,4 Znaczenie dopłat UE względem uzyskanych przychodów wg grup PKD 7 4, 1,4 4, 46,8 42,42,9 39, 3 2,9 22,7,3,7 uprawa roślin innych niż wieloletnie 2,7 uprawa roślin wieloletnich 14,1 14,6,, 1,1 1,1 rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana duże średnie małe żadne

56 6 3. Koniunktura w rolnictwie w 16 r. To był dobry rok dla polskiego rolnictwa. Rok, który zakończył trwającą dwa lata dekoniunkturę. Już pierwszy kwartał zapowiadał odwrócenie się tendencji spadkowej. Wprawdzie wartość wskaźnika koniunktury rolnej (IRGAGR) zmniejszyła się w porównaniu z IV kwartałem 1 r. (o 4,4 pkt.), na czym zaważył większy od spodziewanego spadek przychodów z produkcji rolnej, lecz za sprawą rosnącego optymizmu wśród rolników pogorszenie się koniunktury było płytsze niż zazwyczaj o tej porze roku. W drugim kwartale nastąpiła poprawa koniunktury wartość wskaźnika IRGAGR wzrosła o 1,2 pkt. Wzrost był jednak niższy od oczekiwań. Przyczyną osłabienia się tempa wzrostu aktywności rolniczej było załamanie się nastrojów gospodarstw rolnych i niższy od prognozowanego wzrost przychodów pieniężnych. Trzeci kwartał utrwalił i wzmocnił tendencję wzrostową. Wartość wskaźnika koniunktury zwiększyła się o 7 punktów. Wzrost cen sprzedaży produktów rolnych i urodzajne zbiory przełożyły się na poprawę sytuacji finansowej gospodarstw i tchnęły w rolników nadzieję, iż poprawa ta utrzyma się w dłuższym okresie. Na krajowym rynku rolnym zarysowała się po raz pierwszy od ponad dwóch lat lekka tendencja zwyżkowa cen skupu, w tym głównie produktów zwierzęcych, kukurydzy, rzepaku i buraków cukrowych. Wzrost cen skupu był pochodną poprawy koniunktury na światowym rynku rolnym. W październiku koniunktura poprawiła się po raz trzeci z rzędu (wartość IRGAGR zwiększyła się o 1,1 pkt.). Poprawa koniunktury była skutkiem zwiększenia się produkcji rolnej i wzrostu przychodów pieniężnych gospodarstw rolnych, wynikającego z rosnących cen na rynkach produktów rolnych, zwłaszcza mleka, trzody chlewnej oraz niektórych zbóż. Ponownie czynnikiem stymulującym wzrost krajowych cen w skupie była poprawa koniunktury na rynku światowym. Nastroje rolników jednak pogorszyły się, co należy wiązać z nadchodzącym zimowym spowolnieniem aktywności rolniczej. W tym względzie zaznaczyła się wyraźnie dychotomia zmian wartości wskaźników składowych ogólnego wskaźnika koniunktury. O ile naprzemienne wzrosty i spadki wartości wskaźnika zaufania były zgodne z rytmem zmian sezonowych, o tyle zapoczątkowany w II kwartale stały wzrost wartości wskaźnika wyrównanych przychodów pieniężnych był skutkiem złożonego wpływu rosnących cen skupu i nadzwyczajnie sprzyjających wzrostowi produkcji warunków pogodowych. Badanie zróżnicowania koniunktury w zależności od wybranych cech gospodarstwa rolnego potwierdza dotychczasowe spostrzeżenia. Im większe gospodarstwo oraz im młodszy nim kierujący i lepiej wykształcony, tym lepiej sobie ono radzi w zmiennej koniunkturze. Bardziej efektywne są również gospodarstwa położone w makroregionach zachodnim i północnym oraz zajmujące się produkcją roślinną. Szczegółowe wyniki przedstawione są na poniższych rysunkach. Pokazują one przeciętne w 16 r. wartości wskaźnika koniunktury w badanych przekrojach gospodarstw rolnych. Jak widać, ogólnie rzecz biorąc, wartość wskaźnika koniunktury była w 16 r. wyższa niż w 1 r. W gorszej sytuacji niż rok wcześniej znalazły się tylko gospodarstwa położone w makroregionach północnym i zachodnim oraz prowadzone przez osoby w wieku 46-6 lat i z wykształceniem podstawowym lub zasadniczym zawodowym.

57 Przeciętna wartość wskaźnika koniunktury wg makroregionów -, -2,6-6 -, ,7 -,8 -, ,3-14, -1,6-1,6 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy 1 16 Przeciętna wartość wskaźnika koniunktury wg powierzchni gospodarstw rolnych 1, - -2, , -11, -14,1-16, -19,4 -,8 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha 1 16 Przeciętna wartość wskaźnika koniunktury wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,1 -, ,3-9,2-12, -14,6-1,1-1,8 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat 1 16

58 8 Przeciętna wartość wskaźnika koniunktury wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,7-1, , -9, ,4-1,6 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Przeciętna wartość wskaźnika koniunktury wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne -3,6 uprawa roślin innych niż wieloletnie,2 uprawa roślin wieloletnich -,7 rozmnażanie roślin 16-17,6 chów i hodowla zwierząt -13,2 działalność mieszana Z kwartału na kwartał sytuacja finansowa gospodarstw rolnych ulegała stopniowej poprawie. Wartości sald odpowiedzi na pytania o przychody pieniężne i oszczędności był w IV kwartale wyższe niż w I kwartale o, odpowiednio: 37,7 i 19,3 pkt., oraz wyższe niż w IV kwartale 2 r. o, odpowiednio: 12,4 i 3,1 pkt. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o stan zadłużenia była w IV kwartale niższa od wartości z I kwartału 16 r. i IV kwartału 1 r. o, odpowiednio: 1, i 11,9 pkt. (w tym przypadku spadek wartości salda oznacza poprawę). Wraz z poprawą sytuacji finansowej gospodarstw rolnych rosły ich zakupy obrotowych środków produkcji roślinnej. Spadek zanotowaliśmy dopiero w IV kwartale, co wynika z sezonowego rytmu zmian tej produkcji (zimowy przestój). Niemniej jednak, na koniec 16 r. wartości sald odpowiedzi na pytania o wielkość wydatków na nabycie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin były wyższe niż w IV kwartale 1 r. (odpowiednio: -14,3 vs -18,4 pkt. i -18,8 vs -22,3 pkt.). Przeciwną zmianę obserwowaliśmy w wydatkach na zakup pasz treściwych. Utrwala się bowiem tendencja zastępowania produkcji zwierzęcej roślinną, która, jak wynika z badania, jest bardziej dochodowa. Być może, powstrzyma ją, o ile się utrzyma, zanotowany ostatnio wzrost cen na rynkach produktów zwierzęcych.

59 9 W rytmie sezonowych zmian koniunktury zmieniały się zamierzenia inwestycyjne gospodarstw rolnych, na koniec roku jednak odsetki rolników planujących inwestycje w maszyny i urządzenia oraz budynki i budowle były niższe niż w I kwartale 16 r. o, odpowiednio: 4,4 i 2,1 pkt. proc., a od wartości z IV kwartału 1 r. o, odpowiednio: 1,9 i 4,3 pkt. proc. Dobra koniunktura w rolnictwie w ubiegłym roku nie przełożyła się zatem na inwestycje. Podstawą rozwoju przez gospodarstwa rolne ich potencjału produkcyjnego są dobre perspektywy sprzedaży. Być może, zapowiada je nadzwyczajny przypływ optymizmu u rolników, który zanotowaliśmy w styczniu br. Impet produkcyjny pociągnął jednak za sobą wzrost zainteresowania finansowaniem produkcji rolnej kredytem. Wprawdzie w II kwartale odsetek rolników, którzy zaciągnęli kredyt bankowy, zmniejszył się względem I kwartału, z 24,% do 18,8%, a odsetek rolników, którzy zaciągnęli kredyt na warunkach preferencyjnych, obniżył się z 39,1% do 33,4%, lecz w kolejnych kwartałach odsetki te systematycznie rosły. Pomimo wzrostu pozostają one na poziomach niższych niż w latach wcześniejszych. W przypadku kredytów preferencyjnych odsetek gospodarstw rolnych, które z niego korzystają, maleje od początku badania koniunktury rolnej przez IRG SGH. Zamiar wzięcia kredytu deklarowało w IV kwartale 22,9 % ankietowanych gospodarstw rolnych, o,4 pkt. proc. mniej niż w I kwartale, i, punktów procentowych mniej niż w IV kwartale 1 r. Trwały spadek zainteresowania finansowaniem produkcji ze środków obcych należy tłumaczyć przede wszystkim poprawą sytuacji finansowej gospodarstw rolnych, a w mniejszym stopniu również zmniejszeniem się dostępności kredytów. Podsumowując, rok 16 r. był rokiem ożywienia w polskim rolnictwie, spowodowanego przede wszystkim dobrą koniunkturą na rynkach światowych i świetnymi zbiorami, które odzwierciedliły się w ponadprzeciętnych wynikach finansowych gospodarstw rolnych.

60 6 IV. KONIUNKTURA W PRZEMYŚLE PRZETWÓRCZYM 1. Omówienie wyników 1. Rok 16 był dla przemysłu przetwórczego okresem słabej i zmiennej koniunktury. W pierwszym kwartale 17 r. odnotowano jej poprawę. Jest to zmiana nietypowa dla tej pory roku, zwykle bowiem poprawa koniunktury, powodowana pozytywnym oddziaływaniem czynników sezonowych, następuje dopiero w II kwartale. Obserwowany w ostatnich latach wzrost niepewności w działalności gospodarczej spowodował jednak odstępstwa od utrwalonych wzorców. Ciągle utrzymuje się duża zmienność na rynkach, która najdobitniej przejawia się w zróżnicowaniu zachowań przedsiębiorstw z różnych sektorów własnościowych. W lutym poprawa koniunktury była silniejsza niż w styczniu. Mimo to wartości zarówno wskaźnika koniunktury jak i większości sald odpowiedzi na pytania ankiety w obu miesiącach były ujemne. Przewidywania przedsiębiorców są jednak optymistyczne i należy spodziewać się poprawy koniunktury w II kwartale 17 roku. 2. Ogólny wskaźnik koniunktury w przemyśle przetwórczym w styczniu 17 r. zwiększył swoją wartość względem wartości z grudnia 16 r. o 3, pkt., do poziomu -6,3 pkt. Poprawę koniunktury w styczniu odnotowały tylko przedsiębiorstwa prywatne. Wzrost wartości wskaźnika dla tej grupy przedsiębiorstw wyniósł 4, pkt., do poziomu -6,8 pkt. Dla przedsiębiorstw publicznych odnotowano spadek wartości wskaźnika o,7 pkt., do poziomu -2,8 pkt. W lutym wartość ogólnego wskaźnika koniunktury zwiększyła się o 4,4 pkt., do poziomu -1,9 pkt. W tym miesiącu wzrost wartości wskaźnika miał miejsce w obu sektorach własnościowych. Wartość wskaźnika dla sektora prywatnego wzrosła o 4,4 pkt., do poziomu -2,4 pkt., a dla firm publicznych o 9,6 pkt., do poziomu +6,8 pkt. W porównaniu z grudniem 16 r. wartość ogólnego wskaźnika koniunktury wzrosła o 7,4 pkt. Wzrost wartości wskaźnika w sektorze prywatnym wyniósł 8,4 pkt., a w sektorze publicznym 3,9 pkt. W skali roku wartość ogólnego wskaźnika koniunktury zwiększyła się o 4,2 pkt., dla firm prywatnych o 4,8 pkt., a dla publicznych o 3,7 pkt. Te zmiany surowych wartości wskaźnika koniunktury zahamowały tendencję spadkową w przebiegu czynnika cyklicznego. Pomimo poprawy koniunktury, zarówno w skali kwartału jak i roku, wskaźnik IRGIND wciąż dryfuje w okolicy swojej długookresowej średniej, nie wykazując żadnego wyraźnego trendu. 3. Zmiany koniunktury były zróżnicowane nie tylko w zależności od form własności przedsiębiorstw, ale także w zależności od wielkości przedsiębiorstwa, rodzaju produkcji i miejsca prowadzenia działalności. W przekroju według wielkości przedsiębiorstwa spadek wartości wskaźnika w styczniu odnotowano tylko w grupie przedsiębiorstw największych, zatrudniających ponad pracowników (o,7 pkt.). W lutym spadek miał miejsce jedynie w grupie przedsiębiorstw zatrudniających od 21 do pracowników (niewielki, o,1 pkt.). W pozostałych badanych grupach przedsiębiorstw zanotowano poprawę koniunktury. Względem grudnia 16 r. we wszystkich grupach przedsiębiorstw odnotowano wzrosty wartości wskaźnika koniunktury; najmniejszy, o 6, pkt., miał miejsce w przedsiębiorstwach zatrudniających od 21 do pracowników, a największy, o 9,, w przedsiębiorstwach o zatrudnieniu pow. osób. Pomimo wzrostów, na koniec kwartału wskaźnik przyjął wartość dodatnią tylko dla przedsiębiorstw największych (powyżej zatrudnionych). 4. W przekroju według głównych grup produktowych pogorszenie się koniunktury w skali kwartału odnotowano w dwóch grupach przedsiębiorstw produkujących: trwałe (spadek wartości wskaźnika o 7,4 pkt.) i nietrwałe dobra konsumpcyjne (o 2, pkt.). Wzrost wartości wskaźnika odnotowano u producentów półproduktów (o 13,7 pkt.) i dóbr inwestycyjnych (o 11,1 pkt.). Tylko dla tej ostatniej grupy wskaźnik przyjął dodatnią wartość w lutym (+7,6 pkt.).

61 61. Zmiany koniunktury w przekroju regionalnym cechowała największa zmienność. Z miesiąca na miesiąc wartości wskaźnika koniunktury, obliczane dla poszczególnych województw naprzemiennie rosły i malały. W porównaniu z grudniem 16 r. koniunktura pogorszyła się w czterech województwach: lubelskim, małopolskim, mazowieckim i zachodniopomorskim, odpowiednio o:,, 11,3, 21,4 i 7,9 pkt. W pozostałych koniunktura poprawiła się. Największą poprawę koniunktury, o 31,3 pkt., odnotowano w województwie podlaskim. Najwyższą wartość, +16,7 pkt., wskaźnik przyjął dla województwa opolskiego, a najniższą wartość, -22,3 pkt., dla województwa mazowieckiego. 6. Podobnie jak w poprzednich badaniach, odpowiedzi na poszczególne pytania ankiety, zarówno w odniesieniu do sald diagnostycznych jak i prognostycznych, były zróżnicowane. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość produkcji spadła o 3,7 pkt. w styczniu, przyjmując wartość ujemną, -12,2 pkt. W lutym wzrosła o 6,2 pkt., jednak pozostała ujemna (-6, pkt.). W porównaniu z grudniem 17 r. wartość salda zwiększyła się o 1,7 pkt., zaś w skali roku wzrost wyniósł 3,1 pkt. Podobnie jak w przypadku wskaźnika koniunktury, zmiany surowych wartości salda w tym kwartale zatrzymały tendencję spadkową jego składnika cyklicznego i obecnie obserwujemy ich pełzanie w otoczeniu długookresowej średniej. Przewidywania co przyszłych zmian wielkości produkcji są optymistyczne, choć skala tego optymizmu jest różna w zależności od formy własności przedsiębiorstw. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość ogólnego portfela zamówień zmniejszyła się w styczniu i wzrosła w lutym. W ciągu dwóch miesięcy I kwartału wartość salda obniżyła się o,9 pkt. Jest jednak wyższa od wartości sprzed roku o 4,4 pkt. Pozostaje ujemna na poziomie -14,9 pkt. W przebiegu składnika cyklicznego widoczna jest lekka tendencja spadkowa. Wartość salda prognostycznego jeszcze w styczniu była ujemna, w lutym jednak zwiększyła się do poziomu zapowiadającego przyszły wzrost zamówień. Inaczej kształtują się zamówienia eksportowe. Po styczniowym spadku w lutym odnotowano wysoki przyrost wartości salda, aż o 18,2 pkt. W skali I kwartału saldo zwiększyło swoją wartość o 12,9 pkt., a w skali roku o 11,9 pkt. Pomimo nieprzerwanego od listopada 16 r. wzrostu optymizmu co do zamówień eksportowych, w przebiegu składnika cyklicznego utrzymuje się tendencja malejąca. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o poziom zapasów zmieniała się naprzemiennie w kolejnych miesiącach o odpowiednio: -,4 pkt. (w styczniu) i +2,8 pkt. (w lutym). W porównaniu z grudniem 16 r. zmniejszyła się o 2,6 pkt., w ciągu roku zaś o 7, pkt. Tendencja spadkowa w przebiegu składnika cyklicznego została odwrócona. Saldo przewidywań przyjmowało wartości ujemne. Wartości salda odpowiedzi na pytanie o ceny wyrobów gotowych rosły w kolejnych miesiącach. Od grudnia wartość salda wzrosła o 9,7 pkt., a względem wartości z lutego 16 roku o 19,1 pkt. W przebiegu składnika cyklicznego widoczna jest wyraźna tendencja wzrostowa. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zatrudnienia w styczniu wzrosła o,6 pkt., a w lutym o 6,9 pkt. W sumie wartość salda ogółem zwiększyła się o 7, pkt. Jest zarazem wyższa od wartości sprzed roku o 7,7 pkt. Choć w przebiegu składnika cyklicznego od połowy 16 roku utrzymuje się tendencja spadkowa, firmy spodziewają się wzrostu zatrudnienia w kolejnych miesiącach. Sytuacja finansowa przedsiębiorstw pogorsza się od września 16 r. W styczniu i lutym br. łączny spadek wartości salda odpowiedzi na to pytanie wyniósł,6 pkt. W ciągu roku wartość salda obniżyła się o 1,1 pkt. W przebiegu składnika cyklicznego nasila się tendencja spadkowa. Przewidywania, zarówno przedsiębiorstw prywatnych jak i publicznych, na najbliższe miesiące są jednak optymistyczne.

62 62 Oceny ogólnej kondycji gospodarki polskiej w ciągu kwartału poprawiły się. Wciąż jednak wartości sald diagnostycznych i prognostycznych pozostają ujemne, a w przebiegu składnika cyklicznego utrzymuje się tendencja spadkowa. 7. Przedsiębiorstwa informują o wzroście przeciętnego kosztu produkcji. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie zwiększyła się w porównaniu z grudniem 16 r. o 21,3 pkt. i wynosi +1, pkt. Jest również wyższa od poziomu sprzed roku (o 29 pkt.). Przedsiębiorstwa przewidują dalszy wzrost kosztów. 8. O 1,2 punktu procentowego zmniejszył się stopień wykorzystania mocy produkcyjnych. Obecnie wynosi on 72,3 % i jest niższy od wartości sprzed roku o 1 pkt. proc. Przewidywany jest nieznaczny wzrost stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych. 9. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość eksportu zwiększyła się w ciągu I kwartału o 6,8 pkt. W ciągu roku wartości salda wzrosła o 4, pkt. Wzrostowi eksportu towarzyszy dalszy spadek konkurencyjności naszych towarów na rynkach zagranicznych i wzrost konkurencyjności wyrobów importowanych. Maleją korzyści z produkcji na eksport w porównaniu do korzyści z produkcji na rynek krajowy. Przedsiębiorstwa nie spodziewają się odwrócenia się tych tendencji w najbliższych miesiącach.. W pierwszym kwartale odnotowano wzrost uciążliwości głównych barier działalności gospodarczej. Najbardziej, o 7,9 punktów procentowych, zwiększył się odsetek przedsiębiorstw, dla których barierą jest niestabilność przepisów prawnych. Przedsiębiorstwa ciągle wymieniają ją jako jedną z głównych barier działalności gospodarczej. Pierwsze miejsce niezmiennie zajmuje bariera popytowa. Wymienia ją aż 1,% badanej populacji przedsiębiorstw (wzrost o 4,3 pkt. proc.). Na kolejnych miejscach wymieniane są: bariera podatkowa (48,2%, wzrost o 1 pkt proc.) i prawna (47,1%). Niższy jest natomiast odsetek producentów, którzy mają trudności ze znalezieniem wykwalifikowanej siły roboczej i utrzymaniem płynności finansowej.

63 63 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY IRGIND średnia składnik cykliczny (prawa skala) składowe salda II 16 X 16 XI 16 XII 16 I 17 II wielkość produkcji przewidywania 9,3 1,3-14,9 -,6 1,6, 2. wielkość zamówień stan -19,3-8,3-14,4-14, -22,4-14,9 3. zapasy - stan 8,3-3,9 2,3 3,4-2,,8 wskaźnik koniunktury (IRGIND): ( )/3-6,1-1, -, -9,3-6,3-1,9 Wskaźnik koniunktury wg sektorów własnościowych 8 6, , ,8-2, przedsiębiorstwa publiczne -6,8-7,2 przedsiębiorstwa prywatne II'16 I'17 II'17

64 64 1 Wskaźnik koniunktury wg wielkości zatrudnienia 9,1 7,6 - -,2-4,3-2,2-3,7-3,8 - -9, -, -7, -9,6-7,1-1 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II'16 I'17 II'17 Wskaźnik koniunktury wg głównych grup przemysłowych 7,8 - -1,1-1,1-2, -3,3-4,6 - -8,3-7,8-8,2 -,6 -, ,3 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II'16 I'17 II'17 konsumpcyjne

65 6 PRODUKCJA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) II 16 XI 16 XII 16 I 17 II 17 przewidywania wzrost,3 18,9 21, 18, 19,7 29,8 brak zmiany,3 4, 49,4 1,7 4,6,4 spadek 29,4 26,6 29, 3,2 2,7 19,8 saldo (1.-3.) -9,1-7,7-8, -12,2-6,, 1 16,3 Produkcja wg sektorów własnościowych, , ,9-12, -12,2 - przedsiębiorstwa publiczne II'16 I'17 II'17 przedsiębiorstwa prywatne

66 66 3 Produkcja wg wielkości zatrudnienia 18,3 - -7,1 -, -1,1 2,9,7-3,6, -, ,9-31,1-2,3-4 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II'16 I'17 II'17 1,9 Produkcja wg głównych grup przemysłowych - -1,9-1,1-3,6 -,9 - -, -9, , -1,2-16,7-12, ,8 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II'16 I'17 II'17 konsumpcyjne

67 67 ZAMÓWIENIA OGÓŁEM stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) II 16 XI 16 XII 16 I 17 II 17 przewidywania wzrost 14,9 16,4,7 14,2 17, 24,1 brak zmiany,9 2,8 44,6 49,2 1,1 2, spadek 34,2 3,8 34,7 36,6 31,9 23,4 saldo (1.-3.) -19,3-14,4-14, -22,4-14,9,7 Zamówienia wg sektorów własnościowych ,4 -,3-14, ,2-21, ,8 przedsiębiorstwa publiczne II'16 I'17 II'17 przedsiębiorstwa prywatne

68 68 Zamówienia wg wielkości zatrudnienia ,6-7, ,4-18,1-11,8-11, -14,8-12, , ,3-32,4-4 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II'16 I'17 II'17-37, Zamówienia wg głównych grup przemysłowych - -3, ,7-12,3-1,2-1, ,9-19,4 -,6 -,9-18, , -3,6 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II'16 I'17 II'17 konsumpcyjne

69 69 ZAMÓWIENIA EKSPORTOWE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) II 16 XI 16 XII 16 I 17 II 17 przewidywania wzrost 17,7 11,8 14,6 12,7 19, 21,3 brak zmiany 49,6 6, 4,9 3,3 7,9,9 spadek 32,7 31,8 3,6 34, 22,6 22,8 nie dotyczy 26,1 29,9 3,8 31, 3,1 29,4 saldo (1.-3.) -1, -, -16, -21,3-3,1-1, 3 Zamówienia eksportowe wg sektorów własnościowych 19,3 4, - -4, , -19, ,4 przedsiębiorstwa publiczne II'16 I'17 II'17 przedsiębiorstwa prywatne

70 7 Zamówienia eksportowe wg wielkości zatrudnienia 13,6 4, , -, -14,6-16,9-1,6-13,6-7, , -29, -6-7 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II'16 I'17 II'17-9, 7,6 Zamówienia eksportowe wg głównych grup przemysłowych, - -8,9-8,7-4, -, ,8 -, -21, -13, ,4-38,6 - półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne II'16 I'17 II'17

71 71 ZAPASY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) II 16 XI 16 XII 16 I 17 II 17 przewidywania wzrost 18,4 1,7 17,6 1, 1,4 9,2 brak zmiany 71, 7,9 68,2 67,9 69,9 76, spadek,1 13,4 14,2 17, 14,6 14,3 saldo (1.-3.) 7,3 2,3 3,4-2,,8 -,1 Zapasy wg sektorów własnościowych 16,3 1 7,3 2, - -1,3 -,3 - -8,3 przedsiębiorstwa publiczne II'16 I'17 II'17 przedsiębiorstwa prywatne

72 72 2 Zapasy wg wielkości zatrudnienia 16,3, 1 9,8 7,4 3,2 3,6, 1, , -, ,9-14,7 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II'16 I'17 II'17 1 Zapasy wg głównych grup przemysłowych, 8,8 1,1,1 2,9 2,4, 4,4, ,2-8, ,6 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II'16 I'17 II'17 konsumpcyjne

73 73 CENY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) II 16 XI 16 XII 16 I 17 II 17 przewidywania wzrost 8, 9,2,1 17,1, 17,4 brak zmiany 73,7 79,3 79,9 73,3 69,8 73,7 spadek 17,9 11,,1 9,6,3 8,9 saldo (1.-3.) -9,4-2,3, 7, 9,7 8, ,4 Ceny wg sektorów własnościowych 24, 3,6,8 8, , przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne II'16 I'17 II'17

74 74 Ceny wg wielkości zatrudnienia 16,1 17,6 18,3 1,6,8 2,8, - -3, ,2-8,6 -,9 -,7 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II'16 I'17 II'17 Ceny wg głównych grup przemysłowych 1 13,7 11,1 16,2 11,9 2,1 3,,, - -1,1 - -6, ,7 -, półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne II'16 I'16 II'17

75 7 ZATRUDNIENIE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) II 16 XI 16 XII 16 I 17 II 17 przewidywania wzrost,8 11,6 12,8 12,6 1,6 13,6 brak zmiany 74,7 71,4 7,9 71,9 72,8 73,6 spadek 14, 17,1 16,3 1, 11,6 12,8 saldo (1.-3.) -3,7 -, -3, -2,9 4,, ,3 Zatrudnienie wg sektorów własnościowych, 1 11,1 2, ,3-7,4 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne II'16 I'17 II'17

76 Zatrudnienie wg wielkości przedsiębiorstwa 14,3 2, 21,3 17,9,, ,6-8,1-7,2-7, -9,6-14,3 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II'16 I'17 II' ,6 Zatrudnienie wg głównych grup przemysłowych,2 -,9-1,1, -,8 - -, -,7 -,9-4,1 - -8, ,1 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II'16 I'17 II'17 konsumpcyjne

77 77 SYTUACJA FINANSOWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) II 16 XI 16 XII 16 I 17 II 17 przewidywania poprawa 9,6 13,2 14,6 13,3 8, 14,7 brak zmiany 66,1 6,6 6,6 62, 67,2 63,2 pogorszenie 24,3 21,2 24,8 24,8 24,3 22,1 saldo (1.-3.) -14,7-8, -,2-11, -1,8-7,4-2 Sytuacja finansowa wg sektorów własnościowych , , ,1-12, ,1-16, przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne II'16 I'17 II'17

78 78 1 Sytuacja finansowa wg wielkości zatrudnienia 14,3, ,2 -, ,3-11,7-14,3-11, -1, ,2-2, -27,8 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II'16 I'17 II'17 Sytuacja finansowa wg głównych grup przemysłowych,, - - -,7-9, -1-14,3-12, - -18,8-18, -17, , -3-26, ,4 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra II'16 I'17 II'17 konsumpcyjne

79 79 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARKI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) II 16 XI 16 XII 16 I 17 II 17 przewidywania poprawa 6, 7,6 9,7 11,1 9,8 13,8 brak zmiany 7,9 8,,2 61,7 62,6, pogorszenie 22,6 33,9 3,1 27,2 27,7 31,2 saldo (1.-3.) -16,1-26,3-2,4-16,1-17,9-17,4 Ogólna sytuacja gospodarki wg sektorów własnościowych 1,9, ,6-16,4-18,3-19,4-2 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne II'16 I'17 II'17

80 8 Ogólna sytuacja gospodarki wg wielkości zatrudnienia 12,7,, - -8,6 -, ,1 -,3-16,9-18,4 -,9-23, -4-33,4 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób II'16 I'17 II'17 Ogólna sytuacja gospodarki wg głównych grup przemysłowych ,8-8, ,8-11,2-12, ,9-18, ,6-21,8-24, -22,6-2, -3 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne II'16 I'17 II'17

81 81 WYKORZYSTANIE MOCY PRODUKCYJNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania wzrost 13,1 18,1 18,9, 14,8 19,1 brak zmiany 68,4 63, 6,3 6,4 64,2 61,4 spadek 18, 18, 1,9 19,6 21, 19, saldo (1.-3.) -,4 -,4 3,,4-6,2 -,4 stopień wykorzystania mocy produkcyjnych (%) 73,3 71,7 76,8 73, 72,3 73,2 Wykorzystanie mocy produkcyjnych wg sektorów własnościowych 16,7 1 7, 1, - -4,3 - przedsiębiorstwa publiczne -7,2-8,4 przedsiębiorstwa prywatne Q1 16 Q4 16 Q1 17

82 82 Wykorzystanie mocy produkcyjnych wg wielkości zatrudnienia 6,,7, 1,2 2,9, - -3,3 -,9 - -8,8-9, ,7-11,8 - do osób 1- osób 21- osób powyżej osób Q1 16 Q4 16 Q Wykorzystanie mocy produkcyjnych wg głównych grup przemysłowych 19,4 1 9,2 9, 6, 9,1, - -3,2-3, ,3-9, -8,4-11,4 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q1 16 Q4 16 Q1 17

83 83 KONKURENCYJNOŚĆ TOWARÓW ZAGRANICZNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania wzrost 12,2 14,1 11, 11,8 14,6 13,9 brak zmiany 8,4 82,4 83, 81, 77,7 8,4 spadek 7,4 3,6, 6,7 7,6,7 trudno ocenić 26,3 2,4 27,3 29,2 32,8 37,4 saldo (1.-3.) 4,8, 6,,1 7, 8,2 2 Konkurencyjność wyrobów zagranicznych na rynku krajowym wg sektorów własnościowych 19,7 1 7, 7,, 1, ,7-1 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 16 Q4 16 Q1 17

84 84 Konkurencyjność wyrobów zagranicznych na rynku krajowym wg wielkości zatrudnienia 1 16, 12,9 8, 8,3,2,3 3,7 4,7,4, ,3-9,3-1 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób Q1 16 Q4 16 Q Konkurencyjność wyrobów zagranicznych na rynku krajowym wg głównych grup przemysłowych 1 1,1 16,1 19,8 16,7,3,7 1,4 1,6,7, -, , półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q1 16 Q4 16 Q1 17

85 8 PRODUKCJA NA EKSPORT stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania wzrost 19,,2 13,8 11,6 14,3 14,6 brak zmiany 6,3 62,3 64,3 64,8 7,1 69,6 spadek 24,8 17, 21,9 23,6 1,6 1,8 saldo (1.-3.) -,8 2,7-8,1-12, -1,3-1,2 Produkcja na eksport wg sektorów własnościowych 7,4 8,7, - -2,3 - -7,6-1 przedsiębiorstwa publiczne -13,4 przedsiębiorstwa prywatne Q1 16 Q4 16 Q1 17

86 86 Produkcja na eksport wg wielkości zatrudnienia 1 13,4 9,8 1, ,7 -,8-7,6 -,8-11, -,4-13,9-16, -17,4 do osób 1- osób 21- osób powyżej osób Q1 16 Q4 16 Q1 17 2,8 Produkcja na eksport wg głównych grup przemysłowych,,, - -3,8 - -6,8-7, , -13,6-1,4-16,9-18,2 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q1 16 Q4 16 Q1 17

87 87 KONKURENCYJNOŚĆ WYROBÓW KRAJOWYCH NA RYNKACH ZAGRANICZNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania wzrost 12,2 11,6,7 8,7 7,7 7,9 brak zmiany 78,7 77,1 78,9 82, 79,2 79,8 spadek 9, 11,3,4 9,3 13,1 12,3 trudno ocenić 21,8 23,4 27,4 28,8 29,3 33,3 saldo (1.-3.) 3,2,3,3 -,6 -,4-4,4 1 Konkurencyjność wyrobów krajowych na rynkach zagranicznych wg sektorów własnościowych 1,4, 1,3 -,3 - -4, - -9, -1 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 16 Q4 16 Q1 17

88 88 Konkurencyjność wyrobów krajowych na rynkach zagranicznych wg wielkości zatrudnienia 1 11,3 12,7 4, 2,8,, ,3-3,4 -, -6, , -12, - do osób 1- osób 21- osób powyżej osób Q1 16 Q4 16 Q ,3 Konkurencyjność wyrobów krajowych na rynkach zagranicznych wg głównych grup przemysłowych 11,1 1,2 2,6 1,4 - -3,2-3,6-1,8-4, -4, - -9, -7, -1 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q1 16 Q4 16 Q1 17

89 89 KORZYŚCI Z PRODUKCJI NA EKSPORT W STOSUNKU DO KORZYŚCI Z PRODUKCJI NA RYNEK KRAJOWY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania wzrost 32,6 31,7 26,3 31, 26,1,6 brak zmiany 46,3 2,6 2,7 1,4 6,1 61,1 spadek 21,1 1,7 21, 17,6 17,8 18,3 saldo (1.-3.) 11, 16,,3 13,4 8,3 2,3 1 Korzyści z produkcji na eksport / korzyści z produkcji na rynek krajowy wg sektorów własnościowych 12,7 11,3 1,9 11, , ,8 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 16 Q4 16 Q1 17

90 9 Korzyści z produkcji na eksport / korzyści z produkcji na rynek krajowy wg wielkości zatrudnienia 2 19,4 19,6 18, 18,4 17,3 1 11, 8,3,7 7,7 4, ,1-1 - do osób 1- osób 21- osób powyżej osób -13, Q1 16 Q4 16 Q Korzyści z produkcji na eksport / korzyści z produkcji na rynek krajowy wg głównych grup przemysłowych 48,2 4 4, 38,1 3 12,9 1,2 1,1 8,8 8,3 12, 9, 8, - -1, półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q1 16 Q4 16 Q1 17

91 91 PRZECIĘTNY KOSZT PRODUKCJI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania wzrost 31,9 29,1 38,1 42,,9 4,4 brak zmiany 8,7 9,2 4, 2, 39,7,3 spadek 9,4 11,8 7,9,6 4,4 4,2 saldo (1.-3.) 22, 17,3 3,2 36,9 1, 41,2 6 4 Przeciętny koszt produkcji wg sektorów własnościowych 42, 41, 2,1 3 2, - -1,8-2, przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 16 Q4 16 Q1 17

92 92 Przeciętny koszt produkcji wg wielkości zatrudnienia 7 6 3,9 9,3 46, 46, ,8 36,6 26,7 26, 2,7 31,3 16, - do osób 1- osób 21- osób powyżej osób -1,3 Q1 16 Q4 16 Q Przeciętny koszt produkcji wg głównych grup przemysłowych 7 66,7 6,6 7,9 47, ,2 26,3 28,7 26, 33,3 39,4 3,2 18,9 półprodukty dobra inwestycyjne trwałe dobra konsumpcyjne nietrwałe dobra konsumpcyjne Q1 16 Q4 16 Q1 17

93 93 BARIERY DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 6 1,4 1, 47,2 47,1 48,2 47,2 4, 4 4, 39,2 3,9 3 28, 23,6 26,1 21,2,2 18,8 24,9 27,2 22,7 22,6,2 6,66,3,6 4, 3, 2,,3,1 4,2 11, 8,7 7,7,6 9,49,2,3 4,2 7, (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) () (11) (12) (13) Q1 16 Q4 16 Q1 17 (1) niedostateczny popyt krajowy (2) niedostateczny popyt zagraniczny (3) konkurencyjny import (4) brak wykwalifikowanej siły roboczej () niedostateczne wyposażenie (6) brak surowców i materiałów (7) niska płynność finansowa (8) niska dostępność kredytu (9) niekorzystne warunki kredytowe () niestabilność przepisów prawnych (11) obciążenia podatkowe (12) inne (13) nie występują

94 94 3. Koniunktura w przemyśle przetwórczym w 16 roku Rok 16 był oczekiwany z nadzieją poprawy koniunktury. Nadzieje te nie spełniły się. Najbardziej charakterystyczną cechą sytuacji w przemyśle przetwórczym była zmienność nastrojów przedsiębiorców, najsilniej widoczna w przekroju według form własności. W wahaniach wskaźnika koniunktury rytm sezonowy jest silnie zakłócony. Wartości IRGIND przez większość miesięcy pozostawały ujemne co oznacza, że odsetek przedsiębiorców odczuwających pogorszenie się koniunktury był większy i niższe od wartości średniej. Tylko dwukrotnie, w marcu i w sierpniu, wskaźnik przyjął wartości dodatnie, odpowiednio +2,4 pkt. i +,3 pkt. Te próby odbicia nie zmieniły jednak tendencji spadkowej, dominującej w przebiegu zarówno wartości surowych jak i składnika cyklicznego. W ciągu roku wartość wskaźnika zmniejszyła się o prawie, punktów, z -,3 do -,2 pkt. Był to zatem spadek większy niż w 1 r., kiedy wyniósł 3, pkt. Inną cechą, powtarzającą się w roku 16, a widoczną w latach wcześniejszych, było zagubienie się przedsiębiorstw, które wyrażało się w prawie naprzemiennych wzrostach i spadkach wartości wskaźnika koniunktury, oraz różnicach w ocenie zarówno sytuacji bieżącej jak i prognoz na najbliższą przyszłość. Oceny sytuacji bieżącej, dokonywane przez przedsiębiorstwa publiczne, cechował większy optymizm. Wskaźnik koniunktury dla sektora publicznego częściej przyjmował wartości dodatnie, ale amplituda ich zmian była zdecydowanie większa. Wartości wskaźnika w ciągu 12 miesięcy zmieniały się w przedziale od -9,3 do +1, pkt. W skali całego wartość wskaźnika zmalała o 3,6 pkt., z poziomu +6, do +2,9 pkt. Oceny przedsiębiorców prywatnych były mniej optymistyczne. Wskaźnik koniunktury w sektorze prywatnym tylko raz, w marcu 16, przyjął wartość dodatnią, +2,1 pkt. W pozostałych miesiącach pozostawały one ujemne. Amplituda ich wahań była mniejsza, mieściła się w przedziale od -11,8 do +2,1 pkt. W skali całego roku spadek wartości wskaźnika w sektorze prywatnym był nieco większy niż w publicznym; wyniósł 4,8 pkt. Podobne zróżnicowanie reakcji firm prywatnych i publicznych widoczne było na poziomie podstawowych pytań testu koniunktury. Dotyczy to przede wszystkim poziomu produkcji i portfela zamówień, zarówno ogólnych jak i eksportowych. Saldo odpowiedzi na pytanie o wielkość produkcji dodatnie wartości przyjmowało tylko w II kwartale. Zmiana wartości salda w skali roku była niewielka, wyniosła,4 pkt., z poziomu -9,6 do -, pkt. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zamówień była ujemna przez cały rok. Saldo odpowiedzi na pytanie o wielkość zamówień eksportowych dodatnie wartości przyjęło w III kwartale. W obu przypadkach zmiany wartości sald w skali roku sięgały ok. 3 punktów, chociaż zmiany z miesiąca na miesiąc były zróżnicowane. Także zmiany wartości salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zapasów cechowała duża zmienność. W pierwszej połowie roku wartości salda były dodatnie, w drugiej połowie zaczęły przyjmować wartości ujemne. Największe zróżnicowanie opinii przedsiębiorstw prywatnych i publicznych dotyczyło zmian cen. W ciągu roku wartość salda wzrosła o,9 pkt. Saldo odpowiedzi na pytanie o poziom zatrudnienia w grudniu osiągnęło wartość niższą niż w styczniu; różnica wyniosła 2,7 pkt. Saldo odpowiedzi na pytanie dotyczące sytuacji finansowej przedsiębiorstw przez cały rok przyjmowało wartości ujemne. Jego wzrosty i spadki powtarzały się niemal z miesięczną regularnością. Roczna zmiana wartości salda wyniosła 1,3 pkt. Ujemne wartości, najniższe w kolejnych edycjach badania, przyjmowało także saldo odpowiedzi na pytanie o ocenę ogólnej kondycji gospodarki polskiej. W skali roku wartość salda zmniejszyła się o 6,8 pkt. Pogarszanie się koniunktury odczuli także eksporterzy. Poprawę odnotowano tylko w II kwartale. W pozostałych okresach wartości salda odpowiedzi na pytanie o wielkość produkcji na eksport malały. W ciągu całego roku wartość salda obniżyła się o 6,9 pkt., z poziomu -,9 do -12,8 pkt. Opinie przedsiębiorstw o konkurencyjności ich towarów na rynkach zagranicznych i towarów zagranicznych na rynku krajowym zmieniały się w ciągu roku naprzemiennie, nie wykazując stałej tendencji. Przez

95 9 cały rok przedsiębiorstwa wyżej oceniały korzyści z produkcji na eksport w porównaniu z produkcją na rynek krajowy. Przez cały roku rósł również przeciętny koszt produkcji. Zmianom koniunktury towarzyszyły zmiany w stopniu wykorzystania mocy produkcyjnych. W I kwartale wyniósł on 73,3%. W II kwartale odnotowano spadek stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych o 1,1 pkt. proc., a w III wzrost o 4,4 punktu proc. W IV kwartale stopień wykorzystania mocy produkcyjnych ponownie spadł o 3,1 pkt., do poziomu 73,%. W ciągu roku zmieniały się także opinie przedsiębiorstw o uciążliwości barier działalności gospodarczej. W I i II kwartale przedsiębiorstwa informowały o wzroście uciążliwości głównych barier działalności gospodarczej, w III kwartale o jej zmniejszeniu, a w IV o ponownym ich nasileniu się. Nie zmieniła się natomiast względna dolegliwość poszczególnych barier. Do najsilniej odczuwanych przez przedsiębiorców od wielu lat należą: bariera popytowa, podatkowa i prawna. Od połowy 1 roku narastają problemy ze znalezieniem wykwalifikowanej siły roboczej. Nakłady na wydatki inwestycyjne w pierwszym półroczu zmniejszyły się, natomiast w drugim odnotowano ich wzrost. Salda pytań dotyczących inwestycji przyjęły wartości dodatnie. W zamierzeniach inwestycyjnych na najbliższe sześć miesięcy przedsiębiorstwa deklarowały przede wszystkim chęć wymiany wyposażenia, mechanizację i automatyzację produkcji oraz oszczędzanie energii. Jako największe ograniczenia inwestycji przedsiębiorstwa wymieniają od wielu lat niedostateczny popyt oraz niewystarczający zysk i obawę przed zadłużeniem. Przez cały rok utrzymywało się duże zróżnicowanie koniunktury w analizowanych przekrojach: rodzajowym, regionalnym, według wielkości przedsiębiorstwa. Najsilniej zmiany koniunktury odczuwały przedsiębiorstwa najmniejsze i największe. Wartości wskaźników koniunktury dla tych grup przedsiębiorstw zmieniały się bardziej niż dla pozostałych grup przedsiębiorstw.

96 96 V. KONIUNKTURA W BUDOWNICTWIE 1. Omówienie wyników 1. W I kwartale 17 roku ogólny wskaźnik koniunktury w budownictwie (IRGCON) przyjął wartość -1,1 pkt., mniejszą niż w I kwartale 16 r. o 1,3 punktu. Spadek wartości wskaźnika załamał obserwowany od pół roku wzrost jego trendu. Wartości wskaźnika koniunktury dla sektora prywatnego i publicznego są, odpowiednio, równe: -1,8 i -11,9 pkt. W wyniku sezonowego osłabienia się aktywności budowlanej wskaźnik koniunktury dla większości badanych grup zakładów także mają niskie, ujemne wartości. Jedynie dla dwóch grup przedsiębiorstw budowlanych wartości wskaźnika są dodatnie, a mianowicie dla: zakładów działających w regionie południowo-zachodnim, obejmującym obszar województw dolnośląskiego i opolskiego 1 (+13,1 pkt.), oraz zakładów zatrudniających powyżej pracowników (+,2 pkt.). 2. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość produkcji jest równa -48,9 pkt., jest więc niemal taka sama jak rok wcześniej. Pod względem poziomu i dynamiki produkcji pomiędzy badanymi grupami zakładów występuje duże zróżnicowanie. Dla sektora prywatnego wartość salda wynosi -46,4 pkt. i w porównaniu z poprzednim kwartałem jest niższa o 46,8 punktu, a dla sektora publicznego -7,7 pkt, jest więc mniejsza o 82,3 pkt Warto zauważyć, że dla przedsiębiorstw państwowych wartość salda była dodatnia i równa +27, pkt. w poprzednim kwartale, obecnie zaś wynosi -6, pkt., czyli obniżyła się aż o 87, punktów. 3. W portfelach zakładów budowlanych jest więcej zamówień eksportowych i choć pod względem zamówień krajowych sytuacja się nie zmieniła, podniósł się poziom zamówień w ujęciu ogółem. Trend zamówień ogółem wzrósł do poziomu z końca 14 roku. Prognozy co do zamówień krajowych w II kwartale roku można określić jako optymistyczne (wartość salda prognostycznego wynosi +3, pkt., wobec obecnej -4, pkt.), natomiast rokowania odnośnie do zamówień eksportowych są zdecydowanie pomyślne (obecna wartość salda jest równa +3,6 pkt., a przewidywana +3,4 pkt.). 4. Choć przez ostatni rok trend zmian cen usług budowlanych był rosnący, to zdaniem firm budowlanych wciąż ceny są zbyt niskie. Wartość salda ogółem wynosi -11, pkt., dla sektora prywatnego -11,1 pkt., a sektora publicznego -13, pkt. Tylko 14,4% ankietowanych zakładów stwierdziło wzrost cen, 82,7% brak zmian, a (dalszy) spadek cen zaledwie 2,9%. Nadchodzący kwartał może przynieść bardziej wyraźną zmianę cen. Wartość salda przewidywań sektora prywatnego wynosi -,6 pkt., a prognoza sektora publicznego jest znacznie większa, wynosi bowiem +11,3 pkt.. Obecna wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zatrudnienia w budownictwie wynosi -32,7 pkt. i jest o 6,1 punktu mniejsza niż w I kwartale 16 r. Dla sektorów prywatnego i publicznego wartości salda wynoszą, odpowiednio: -24, oraz -38,3 pkt. Są niższe niż rok wcześniej o: 4,4 i 13, punktów. Od wielu miesięcy trend zmian wielkości zatrudnienia jest niezachwiany. Jedyną grupą zakładów, w której mimo sezonu zimowego obserwuje się wzrost zatrudnienia, są zakłady największe, zatrudniające ponad pracowników. Dla tej grupy wartość salda jest dodatnia i równa 1,1 pkt. W grupach zakładów, które zatrudniają do oraz - pracowników wartości salda są, odpowiednio, równe: -26,1 oraz -39,6 pkt. 6. Od około półtora roku sytuacja finansowa zakładów budowlanych pogarsza się. W bieżącym kwartale wartość salda wynosi -28,7 pkt. i jest o 16,7 punktu niższa niż w IV kwartale 16 roku. Dla sektorów prywatnego i publicznego wartości salda wynoszą, odpowiednio: -28,4 oraz -3,9 pkt. 1 Począwszy od niniejszego badania prezentowany tu podział Polski na regiony jest zgodny z klasyfikacją NUTS.

97 97 Zmniejszyły się więc w ciągu kwartału o 11, oraz 38,1 pkt. Warto zwrócić uwagę na grupę przedsiębiorstw państwowych, dla których wartości salda w dwóch poprzednich kwartałach były dodatnie i, odpowiednio, równe:,1 oraz 9, pkt., obecnie zaś wynosi ono tylko -3, pkt. Prognozy co do sytuacji finansowej zakładów budowlanych są pesymistyczne. Jedynie zakłady świadczące specjalistyczne usługi budowlane spodziewają się poprawy swojej sytuacji finansowej (wartość salda przewidywań wynosi 3,6 pkt.). 7. Zmniejszyło się wykorzystanie mocy produkcyjnych w budownictwie. Obecna wartość salda w ujęciu ogółem wynosi -37,3 pkt., dla sektora prywatnego -33,7 pkt., a publicznego -49,2 pkt. Spadek stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych ma charakter sezonowy, przed rokiem bowiem kształtował się on podobnie (wartości salda były równe, odpowiednio: -41,2, -39,4 i -49,3 pkt.). Zróżnicowanie wykorzystania mocy produkcyjnych między badanymi grupami zakładów jest stosunkowo niewielkie. 8. Wciąż maleją nakłady inwestycyjne w budownictwie. Obecna wartość salda w ujęciu ogółem wynosi -29,2 pkt. Spadek inwestycji odnotowano we wszystkich grupach zakładów budowlanych. Przewidywany jest dalszy spadek inwestycji w II kwartale roku, choć mniejszy od zanotowanego w styczniu. 9. Po raz kolejny pogorszyły się oceny firm budowlanych nt. ogólnej sytuacji gospodarczej w Polsce. Wartość salda w ujęciu ogółem wynosi -34,7 pkt., dla sektora prywatnego -33, pkt., a sektora publicznego -41,7 pkt. Warto zwrócić uwagę na grupę przedsiębiorstw państwowych, ponieważ w poprzednim kwartale firmy te oceniały gospodarkę najlepiej (wartość salda była równa -,1 pkt.), obecnie zaś ich oceny stanu gospodarki są jedne z najniższych (-7,3 pkt.). Prognozy zakładów budowlanych na nadchodzący kwartał nie są optymistyczne sytuacja ogólnogospodarcza w Polsce w dalszym ciągu będzie się pogarszać, choć w mniejszym stopniu niż dotychczas.. Opinie ankietowanych o sytuacji budownictwa są bez względu na ich specyfikę negatywne. Wartość salda ogółem wynosi -38, pkt., dla sektora prywatnego -4,1 pkt., a publicznego -3,7 pkt. Dla grupy przedsiębiorstw państwowych wartość salda jest równa -46,6 pkt., jest więc niższa niż w poprzednim kwartale o 21, punktów. Prognozy rozwoju sytuacji sektora w II kwartale roku kształtują się podobnie jak prognozy dla całej gospodarki. 11. W bieżącym kwartale tylko 2,3% zakładów budowlanych stwierdziło brak barier, które krępowałyby ich działalność. Pomiędzy barierami, które sprawiały zakładom budowlanym najwięcej trudności w poprzednim i obecnym kwartale, występuje wiele istotnych różnic. O 7, punktów procentowych zwiększył się odsetek zakładów mających problemy z powodu nadmiernych obciążeń podatkowych (obecnie 44,9%, poprzednio 37,9%). Niestabilne przepisy prawne są obecnie źródłem kłopotów dla 34,1% zakładów (w poprzednim kwartale odsetek ten był równy 27,%). O 3,1 pkt. proc. zwiększyła się częstość wskazań bariery niedostatecznego popytu obecnie 43,8%, poprzednio 4,7%. Zimowa pogoda okazała się dla budownictwa bardziej surowa od spodziewanej na warunki pogodowe narzeka 4,3% ankietowanych, a przed kwartałem prognozowało taką sytuację 31,9%. W stosunku do poprzedniego kwartału nieznacznie zmniejszyła się uciążliwość bariery numer jeden w zestawieniu, tzn. silnej konkurencji wewnątrz gałęzi, na którą obecnie wskazuje 6,8% zakładów, a więc mniej niż poprzednio o 3, punktu procentowego. Zakłady budowlane mają również mniej trudności z pozyskaniem kredytu (odsetek wskazań tej bariery jest mniejszy niż w poprzednim kwartale o,1 punktu procentowego) i zatorami płatniczymi (mniej o 1,8 punktu). Mniejsze jest zarazem znaczenie bariery w postaci wysokich cen surowców i materiałów (mniej o 1, punku). Z wyjątkiem nadmiernych podatków oraz zatorów płatniczych bariery są obecnie bardziej dotkliwe dla przedsiębiorstw publicznych niż firm prywatnych. Zakłady budowlane przewidują, że

98 98 w nadchodzącym kwartale wszystkie omawiane bariery będą dla nich dotkliwe w mniejszym niż obecnie lub co najwyżej takim samym stopniu.

99 99 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY IRGCON średnia składnik cykliczny (prawa skala) składowe salda Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q zamówienia ogółem stan -1,3-41, 13,3 12,1 3,1-4, 2. wielkość zatrudnienia przewidywania -27,9 13, 12,3-6, -2,2 9,9 wskaźnik koniunktury (IRGCON): (1.+2.)/2-14,6-13,8 12,8 2,8-11,1-1,1 Wskaźnik koniunktury wg sektorów własnościowych ,8-11,9-12, -,7-1, , przedsiębiorstwa publiczne Q1 16 Q4 16 Q1 17 przedsiębiorstwa prywatne

100 Wskaźnik koniunktury wg wielkości zatrudnienia 1 7,9,2 2, ,4-21,1 -,3-19,3-2,8-24,8 < osób 21- osób > osób Q1 16 Q4 16 Q1 17 Wskaźnik koniunktury wg rodzajów działalności - -3,8 -,4 -,9 - -8,7-11, ,4 - -, -, -19,3-2 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q1 16 Q4 16 Q1 17

101 1 Wskaźnik koniunktury wg regionów 1. Region centralny -24, 2. Region południowy -23,2 3. Region wschodni -13,3 4. Region północno-zachodni -1,3. Region południowo-zachodni 13,1 6. Region północny -1,7

102 2 PRODUKCJA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. wzrost 9, 37,3 34,1 27,7 6,2 48,7 2. brak zmiany 31,1 46,7 48, 49,8 38,7 38,2 3. spadek 9,8 16, 17,9 22,4,1 13,1 saldo (1.-3.) -,8 21,3 16,2,3-48,9 3,6 Produkcja wg sektorów własnościowych 4 24,6, ,7-47,1-46, , przedsiębiorstwa publiczne Q1 16 Q4 16 Q1 17 przedsiębiorstwa prywatne

103 3 Produkcja wg wielkości zatrudnienia 4,3 12, , , ,8-47, -37, ,7-6,4 < osób 21- osób > osób Q1 16 Q4 16 Q1 17 Produkcja wg rodzajów działalności 13,8 1, , ,1-28,1-34,2 -, roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków -72, -69,7 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q1 16 Q4 16 Q1 17

104 4 ZAMÓWIENIA OGÓŁEM stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. wzrost 12,3 3,6 34,3 28,1,2 47,1 2. brak zmiany 34,4 42,1 43, 46,9 39,6 36,8 3. spadek 3,3 22,3 22,2 2,,2 16, saldo (1.-3.) -41, 13,3 12,1 3,1-4, 31,1 Zamówienia wg sektorów własnościowych 3,3 - -, ,2-3, -6-8,1-8,1-7 przedsiębiorstwa publiczne Q1 16 Q4 16 Q1 17 przedsiębiorstwa prywatne

105 4 3 Zamówienia wg wielkości zatrudnienia 28,8 3, ,4-6,2-12, ,1-4,6-4,2-8,9 < osób 21- osób > osób Q1 16 Q4 16 Q1 17 8,6 Zamówienia wg rodzajów działalności 13,4 - -3, - -17, , -28, ,4-4,1-6 -7,6-7 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q1 16 Q4 16 Q1 17

106 6 ZAMÓWIENIA EKSPORTOWE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. wzrost, 21,8 32,1 7,9 26,8 41, 2. brak zmiany 64, 74,4 4,8 8,2, 2,4 3. spadek 2,4 3,8 13,1 11,9 23,2 6,1 saldo (1.-3.) -14,9 18, 19, -4, 3,6 3,4

107 7 CENY USŁUG BUDOWLANYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 16 Q1 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. wzrost 1,4 2,7 3,1,7 2,9, 2. brak zmiany 79,2 74,7 72,8 79,3 82,7 81,8 3. spadek 19, 22,6 24,2 1, 14,4 8,2 saldo (1.-3.) -18,1-19,9-21,1-9,3-11, 1,8 Ceny wg sektorów własnościowych 2, , -11,9-11, ,2 przedsiębiorstwa publiczne -18, Q1 16 Q4 16 Q1 17 przedsiębiorstwa prywatne

108 8, Ceny wg wielkości zatrudnienia - -1, ,4-9,7-7, ,2-18, -19, ,1-3 < osób 21- osób > osób Q1 16 Q4 16 Q1 17 -,6 Ceny wg rodzajów działalności - -4,2 - -, -1-13,4-1, , ,1-21,6-3 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków -26,6 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q1 16 Q4 16 Q1 17

109 9 ZATRUDNIENIE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. wzrost 7,7 17,3 1,6 13,6 7,9 21,8 2. brak zmiany 1,9 67,6 7, 6,6 7,4 66,3 3. spadek 4,4 1,1 14,,9 34,7 11,9 saldo (1.-3.) -32,7 2,2 1,6-7,3-26,8 9,9 Zatrudnienie wg sektorów własnościowych 6,4 - -, ,4-24, -4-38, ,3 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 16 Q4 16 Q1 17

110 1 Zatrudnienie wg wielkości zatrudnienia 7, 1,1 - -6, ,8-13, , -26, ,7-39,6 < osób 21- osób > osób Q1 16 Q4 16 Q1 17 Zatrudnienie wg rodzajów działalności, ,1-11,1-11,8-14,8 -, , -27, roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków -6, roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q1 16 Q4 16 Q1 17

111 111 SYTUACJA FINANSOWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. poprawa 7,2 11,7 13,8 12,7,2 17,2 2. brak zmiany,2 61,1 8, 62,6 6,9 9,2 3. pogorszenie 37,6 27,2 27,7 24,7 33,9 23,6 saldo (1.-3.) -3,4-1, -13,9-12, -28,7-6,4 Sytuacja finansowa wg sektorów własnościowych 7, , , -3,9 przedsiębiorstwa publiczne -29,2-28,4 przedsiębiorstwa prywatne Q1 16 Q4 16 Q1 17

112 112 Sytuacja finansowa wg wielkości zatrudnienia - -3, - -9,2-7, ,6-12, ,4-3,4-37,7-4, < osób 21- osób > osób Q1 16 Q4 16 Q Sytuacja finansowa wg rodzajów działalności ,4-14,8-16,4-11,9-13, , -3,6-28, ,9 - roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q1 16 Q4 16 Q1 17

113 113 STOPIEŃ WYKORZYSTANIA MOCY PRODUKCYJNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. wzrost 7,1 26,4 2,4 21,9,3 3,2 2. brak zmiany 44,7 7, 64,1 61,7 2,1 2,9 3. spadek 48,3 16,6, 16, 42,6 11,9 saldo (1.-3.) -41,2 9,8 14,9,4-37,3 23,3 Stopień wykorzystania mocy produkcyjnych wg sektorów własnościowych 12,3 3, ,4-33, ,3-49,2-6 przedsiębiorstwa publiczne Q1 16 Q4 16 Q1 17 przedsiębiorstwa prywatne

114 114 Stopień wykorzystania mocy produkcyjnych wg wielkości zatrudnienia 7,2 6, - -7, , -3-27,1-4 -3, ,8-47, -48, -6 < osób 21- osób > osób Q1 16 Q4 16 Q1 17 Stopień wykorzystania mocy produkcyjnych wg rodzajów działalności 2,4 6,7 1, , -19, -34,2-31, roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków -63,3-6,1 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q1 16 Q4 16 Q1 17

115 11 NAKŁADY INWESTYCYJNE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. wzrost 6, 13,7 11,8 11,8 6, 13,3 2. brak zmiany 7, 7, 62,9 8,6 8,8 6,4 3. spadek 36, 29,2 2,3 29,7 3,2 21,3 saldo (1.-3.) -29, -1, -13, -17,9-29,2-8, Nakłady inwestycyjne wg sektorów własnościowych , , ,6-23,6-3,3-3,2-3 przedsiębiorstwa publiczne Q1 16 Q4 16 Q1 17 przedsiębiorstwa prywatne

116 116 Nakłady inwestycyjne wg wielkości zatrudnienia 7, - -8, , ,6-33,3-29,1-3, ,2-47,7-6 < osób 21- osób > osób Q1 16 Q4 16 Q1 17 Nakłady inwestycyjne wg rodzajów działalności , , ,2-2,8-2, -2, -3-33, -31,6-34,1-4 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q1 16 Q4 16 Q1 17

117 117 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARCZA W KRAJU stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. poprawa 4,3 12,7 12,1 9, 1,9 14, 2. brak zmiany 67,2 64,1 61, 8,3 61, 62, 3. pogorszenie 28, 23,2 26,3 32,7 36,6 23,6 saldo (1.-3.) -24,2 -, -14,2-23,7-34,7-9,1 Ogólna sytuacja gospodarcza w kraju wg sektorów własnościowych, , -24,4-3, -33, ,7 przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne Q1 16 Q4 16 Q1 17

118 Ogólna sytuacja gospodarcza w kraju wg wielkości zatrudnienia -3, ,3-17,7-19,4-18, -3-26, ,7-33, ,6 < osób 21- osób > osób Q1 16 Q4 16 Q1 17 Ogólna sytuacja gospodarcza w kraju wg rodzajów działalności , ,6-23,7-24, ,2-28,3-31,3-33, -4 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków -37,8 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej roboty budowlane specjalistyczne Q1 16 Q4 16 Q1 17

119 119 SYTUACJA BUDOWNICTWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. poprawa 6,8 14,7 11,1 9, 4,8 18,2 2. brak zmiany 9,8 9,2 8,2 2, 2, 4,1 3. pogorszenie 33,4 26,2 3,6 38, 43,3 27,7 saldo (1.-3.) -26,6-11,4-19, -29, -38, -9, Sytuacja budownictwa wg sektorów własnościowych , , -3,7-26,9-33, przedsiębiorstwa publiczne Q1 16 Q4 16 Q1 17-4,1 przedsiębiorstwa prywatne

120 1 Sytuacja budownictwa wg wielkości zatrudnienia ,4-14, ,3-24,2-2,9-27, ,6-37, , < osób 21- osób > osób Q1 16 Q4 16 Q1 17 Sytuacja budownictwa wg rodzajów działalności ,7-21, -3-26, ,6-37,7 roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków ,9-43,6 roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej -41, roboty budowlane specjalistyczne Q1 16 Q4 16 Q1 17

121 121 BARIERY AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ 7 64,3 6 4, 6,8 46, 44,9 43,8 % ,9 37,9 4,7 4,3 34,1 28,1 28,127, 3,8 29, 36,2 23,6 16,1 21,4 19,9 1,9 14,3,8 7,4 4,94,4 4,9, 2,3 (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) () Q4 1 Q3 16 Q4 16 (1) konkurencja wewnątrz gałęzi (2) niedostateczny popyt (3) obciążenia podatkowe (4) zatory płatnicze () niestabilność przepisów prawnych (6) niekorzystne warunki pogodowe (7) ceny surowców i materiałów (8) trudności w uzyskaniu kredytu (9) nie występują () inne 8% Bariery wg sektorów własnościowych 7% 6% % 4% 3% % % % (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) () przedsiębiorstwa publiczne przedsiębiorstwa prywatne

122 Koniunktura w budownictwie 16 roku Po lekkim odbiciu w IV kwartale 1 roku koniunktura w budownictwie pomijając wahania sezonowe utrzymuje się na mniej więcej stałym poziomie, tzn. nie wykazuje tendencji ani ku wzrostowi, ani ku spadkowi (rys. poniżej). Choć ten stabilny poziom przekracza długookresową średnią (z lat , tj. liczoną od początku badania koniunktury budowlanej przez IRG SGH), to jest bardzo odległy od najlepszych dla budownictwa lat składnik cykliczny wskaźnika koniunktury w budownictwie średnia Reakcje sektorów własnościowych w 16 r. były odmienne. W sektorze publicznym pierwsza połowa roku stała pod znakiem ożywienia zapoczątkowanego jeszcze w 1 roku (rysunek niżej). W III kwartale sytuacja zaczęła się pogarszać. Zmiany koniunktury w sektorze prywatnym następują z mniej więcej jednokwartalnym wyprzedzeniem załamanie się dobrej koniunktury nadeszło w drugim kwartale roku, gdy sektor publiczny wciąż znajdował się w fazie ekspansji. Na koniec 16 roku dystans między sektorem prywatnym a publicznym wyraźnie się zmniejszył przedsiębiorstwa prywatne (składnik cykliczny) przedsiębiorstwa publiczne (składnik cykliczny)

123 123 W ciągu 16 roku wielkość produkcji branży budowlanej zmniejszała się i spadała też liczba zamówień w portfelach firm budowlanych. Pod tym względem wyniki ostatniego kwartału 16 roku były bardziej optymistyczne, jednak ich trwałość musi być zweryfikowana w roku 17. Od początku badania koniunktury w budownictwie, czyli od 1994 roku, niewiele było okresów tak niskiego poziomu trendu produkcji budowlanej i zamówień jak w 16 roku (rys. poniżej) wielkość produkcji (składnik cykliczny) wielkość zamówień ogółem (składnik cykliczny) Niskie ceny usług budowlanych to od około dwóch lat poważny problem zarówno firm prywatnych jak przedsiębiorstw publicznych, chociaż silna konkurencja i relatywnie niski popyt częściej wymuszają obniżanie cen przez zakłady prywatne niż publiczne. W drugiej połowie 16 roku wystąpiły pierwsze sygnały odwrócenia tej niekorzystnej dla firm budowlanych tendencji przedsiębiorstwa prywatne (składnik cykliczny) przedsiębiorstwa publiczne (składnik cykliczny) Pod względem sytuacji finansowej zakładów budowlanych 16 rok był zdecydowanie odmienny dla firm prywatnych i przedsiębiorstw publicznych. O ile na początku roku zakłady z obu sektorów własnościowych w podobnie negatywnym stopniu oceniały swą sytuację finansową, to w ciągu tego roku dotkliwe pogorszenie odczuły firmy prywatne, a wyraźną poprawę przedsiębiorstwa publiczne.

124 124 Jak widać na poniższym rysunku, kondycja finansowa sektora prywatnego była lepsza od publicznego tylko w latach 6-7 oraz w okresie II półrocze 14 r. koniec 1 r. Pod koniec 16 r. przedsiębiorstwa publiczne dużo lepiej oceniały swoją sytuację finansową niż firmy prywatne przedsiębiorstwa prywatne (składnik cykliczny) przedsiębiorstwa publiczne (składnik cykliczny) Pod względem nakładów inwestycyjnych rok 16 przebiegał odmiennie w obu sektorach własnościowych. W pierwszym półroczu przedsiębiorstwa publiczne zwiększały inwestycje, jednak w III kwartale nastąpiło ich załamanie. Inwestycje firm prywatnych przez cały rok były ujemne, lecz tempo ich spadku z kwartału na kwartał malało (rys. niżej) przedsiębiorstwa prywatne (składnik cykliczny) przedsiębiorstwa publiczne (składnik cykliczny) Przez cały rok 16 dotkliwość barier dla działalności zakładów budowlanych stopniowo rosła. Bariera podatkowa była jedyną, której uciążliwość uczestnicy badania koniunktury w budownictwie ocenili pod koniec roku jako mniejszą niż rok wcześniej. Umocnienie się barier dla działalności budowlanej i brak wyraźnych oznak ożywienia w budownictwie sprawiają, że oceny zarówno stanu gospodarki jak i względnej sytuacji sektora są negatywne. Od blisko trzech lata obserwujemy tendencję

125 12 pogarszania się ocen, jakie zakłady budowlane wystawiały zarówno swojej branży jak i całej gospodarce (rys. poniżej) sytuacja gospodarcza w kraju (składnik cykliczny) sytuacja budowncitwa (składnik cykliczny)

126 126 VI. KONIUNKTURA W HANDLU 1. Omówienie wyników 1. Koniunktura w handlu w I kwartale 17 r. uległa poprawie. Wartość wskaźnika koniunktury IRG SGH (IRGTRD) zwiększyła się o 13,8 punktu i obecnie wynosi 7,1 pkt. Jest niższa od poziomu odnotowanego przed rokiem (o 2, punkty), lecz wyższa od średniej dla pierwszego kwartału z ostatnich dziesięciu lat (wynosi ona +4,1 pkt.). 2. W przekroju według wielkości przedsiębiorstwa, mierzonej liczbą zatrudnionych, odnotowano wzrost wartości wskaźnika w trzech z czterech badanych grup przedsiębiorstw; największy, o 27,7 pkt., w grupie przedsiębiorstw zatrudniających od 1 do osób, a najniższy, o 11,4 pkt. w grupie przedsiębiorstw zatrudniających od 21 do pracowników. Co prawda w grupie dużych przedsiębiorstw zatrudniających powyżej pracowników nastąpił w ciągu kwartału spadek wartości wskaźnika (o 3, pkt), to pomimo tego pozostał on na dodatnim poziomie (11,1 pkt). 3. Poprawę koniunktury zanotowano we wszystkich grupach przedsiębiorstw wyróżnianych wg profilu sprzedaży. Największy wzrost wartości wskaźnika zarejestrowano w przedsiębiorstwach zajmujących się sprzedażą detaliczną (z -8,4 pkt. do +8,7 pkt.). W przypadku przedsiębiorstw zajmujących się sprzedażą we wszystkich formach (detaliczną, hurtową i mieszaną) odnotowano wzrost o 7,8 pkt. (z -3, pkt. do +4,3 pkt.). Dla przedsiębiorstw prowadzących działalność hurtową wartość wskaźnika podwyższyła się w ciągu kwartału o 14,6 pkt. do poziomu +13, pkt. 4. Poprawę koniunktury zaobserwowano również we wszystkich grupach przedsiębiorstw wyróżnianych z uwagi na miejsce prowadzenia działalności. Największy wzrost wskaźnika zarejestrowano w przedsiębiorstwach działających we wsiach (z -,9 pkt. do +2,3 pkt) i dużych miastach (z +1,8 pkt do +18,7 pkt.). Była to zarazem grupa, dla której odnotowano najwyższą wartość wskaźnika w badanym kwartale. Najniższą wartość wskaźnika koniunktury (w wysokości +,7 pkt.) zanotowano dla przedsiębiorstw prowadzących sprzedaż w małych miasteczkach.. Wartość ogólnego wskaźnika koniunktury w handlu wzrosła. Spadły jednak wartości sald odpowiedzi na pytania dotyczące: zmian ogólnej sytuacji, zmian sytuacji finansowej przedsiębiorstw handlowych, zapasów, zakupów od dostawców krajowych i zagranicznych oraz ilości sprzedawanych towarów. Ankietowani ocenili ogólną kondycję swoich przedsiębiorstw jako słabą. Przewidywania dotyczące rozwoju ogólnej sytuacji w najbliższych 6 miesiącach są jednak optymistyczne. 6. Od początku badań koniunktury w handlu, prowadzonych przez IRG SGH, trzy czynniki niezmiennie ograniczają poprawę sytuacji przedsiębiorstw handlowych: konkurencja, wysokie koszty zatrudnienia pracowników i niedostateczny popyt. Tak też było w mijającym kwartale. W porównaniu z IV kwartałem 16 r. zwiększył się odsetek przedsiębiorstw wskazujących te trzy czynniki za główną przeszkodę w rozwoju działalności, odpowiednio: z 72,1% do 73,%, z 62,% do 66,7% oraz z 2,% do 6,%. Na kolejnych miejscach uplasowały się: zbyt mała powierzchnia sprzedaży, ograniczona możliwość uzyskania kredytów oraz niedostateczna podaż sprzedawanych towarów. 7. Wartość salda odpowiedzi na pytanie dotyczące zmiany ogólnej sytuacji przedsiębiorstw handlowych zmniejszyła się w stosunku do IV kwartału 16 r. o 18,7 pkt., osiągając poziom -29,1 pkt. Jest ona niższa niż w analogicznym okresie ubiegłego roku (-21, pkt. w I kwartale 16 r.). Przewidywania dotyczące najbliższych kilku miesięcy są jednak optymistyczne; przedsiębiorstwa spodziewają się poprawy swojej ogólnej sytuacji.

127 Ocena ogólnej sytuacji przedsiębiorstw handlowych powiązana jest z oceną ich sytuacji finansowej. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o zmianę sytuacji finansowej wyniosła -26, pkt i jest o 11,9 pkt. niższa niż kwartał wcześniej oraz o 7, pkt niższa od wartości z analogicznego okresu ubiegłego roku. Rozkład odpowiedzi jest następujący: 8,9% badanych przedsiębiorstw uznało, że względem IV kwartału 16 r. ich sytuacja poprawiła się, 6,2% respondentów stwierdziło, że ich sytuacja nie uległa zmianie, natomiast 34,9% badanych odnotowało jej pogorszenie się. Podobnie jak w przypadku przewidywań dotyczących ogólnej sytuacji, przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się jednak poprawy swojej sytuacji finansowej w najbliższych miesiącach. 9. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zapasów obniżyła się w stosunku do minionego kwartału o 11,4 pkt. i wynosi -1,2 pkt. Jest jednak wyższa od wartości sprzed roku o, pkt. Złożył się nią następujący rozkład odpowiedzi: 13,% badanych przedsiębiorstw uznało, że ich zapasy się zwiększyły, 7,8% nie zadeklarowało żadnych zmian w ich poziomie, a 28,7% respondentów stwierdziło ich zmniejszenie się. Przewidywany jest spadek poziomu utrzymywanych zapasów w nadchodzących miesiącach, mniejszy od zanotowanego w styczniowym badaniu.. W ciągu ostatniego kwartału nastąpił spadek wartości salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów od dostawców krajowych, z -,4 pkt. do -19, pkt. Wartość salda była nieco wyższa od zanotowanej w I kwartale 16 r. (-22,4 pkt.). Prognozy na najbliższe miesiące są nadal negatywne przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się dalszego spadku zakupów od dostawców krajowych. 11. O 3,4 punktu zmniejszyła się w ciągu kwartału wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów od dostawców zagranicznych (z poziomu -1,2 pkt. do -18,6 pkt.). Wartość salda zanotowanego w analogicznym okresie ubiegłego roku była nieco wyższa i wynosiła -17, pkt. Na bieżące saldo złożyły się następujące odpowiedzi:,% respondentów w I kwartale 17 r. zwiększyło w porównaniu z IV kwartałem 16 r. zakupy od dostawców zagranicznych, 7,% utrzymało je na dotychczasowym poziomie, natomiast 24,1 % zmniejszyło je. Zakupy od dostawców zagranicznych asymetrycznie reagują na zmiany koniunktury, tzn. maleją przy spadku koniunktury i powoli zmieniają się wraz z jej poprawą. Zdaniem przedsiębiorców, w kolejnych miesiącach sytuacja ulegnie nieznacznej poprawie (wartość salda prognostycznego pozostaje jednak ujemna i wynosi -8,7 pkt.). 12. Nieznacznie wzrosła (o 1,2 pkt.) wartość salda odpowiedzi na pytanie dotyczące wielkości zatrudnienia. Rok wcześniej osiągnęła ona poziom -18,4 pkt. Przedsiębiorstwa spodziewają się spadku zatrudnienia w nadchodzących miesiącach, lecz mniejszego od zanotowanego w omawianym badaniu. 13. W I kwartale 17 r. w 3,9% przedsiębiorstw handlowych ceny wzrosły w porównaniu z IV kwartałem 16 r. (w tym: w,7% o więcej procent, w 1,8% o tyle samo procent, a w 9,4% o mniej procent), w 9,% ankietowanej grupy przedsiębiorców ceny nie zmieniły się, natomiast w,1% obniżyły się. Przedsiębiorstwa spodziewają się dalszego wzrostu cen w kolejnym kwartale. 14. Zmniejszył się wolumen sprzedawanych towarów (spadek wartości salda o 16,2 punktu). Wartość salda osiągnęła poziom -27,1 pkt., poniżej poziomu odnotowanego w analogicznych okresie ubiegłego roku (-22, pkt.). Na obecne saldo złożyły się następujące odpowiedzi: 12,% przedsiębiorstw handlowych uznało, że w I kwartale 17 r. względem IV kwartału 16 r. wolumen sprzedawanych przez nie towarów zwiększył się, 48,9% respondentów wskazało, iż utrzymał się on na tym samym poziomie, natomiast u 39,1% ankietowanych nastąpił spadek. Przedsiębiorstwa handlowe przewidują jednak wzrost wielkości sprzedaży w najbliższym kwartale. 1. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość ogólnej powierzchni magazynowej zwiększyła się w ciągu kwartału, osiągając wartość +1,7 pkt. Jest ona wyższa niż rok wcześniej o 3,9

128 128 pkt. Prognozy są jednak pesymistyczne przedsiębiorcy zamierzają zmniejszyć wielkość powierzchni magazynowej w kolejnych miesiącach. 16. Ogólna sytuacja przedsiębiorstw handlowych w I kwartale 17 r. została przez nie oceniona jako słaba. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie wyniosła -1,7 punktu. Rozkład salda odpowiedzi jest następujący: 22,% badanych przedsiębiorstw uznało ogólną kondycję swojego przedsiębiorstwa za dobrą, 4,2% ankietowanych za średnią, natomiast 23,7% za słabą. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się dalszego pogorszenia się swojej ogólnej sytuacji ekonomicznej w nadchodzącym okresie. 17. Od wielu lat na wysokim poziomie utrzymuje się dodatnia wartość salda odpowiedzi na pytanie dotyczące wzrostu konkurencji na rynku. W tej edycji badania spadła ona w stosunku do poprzedniego kwartału (o 1,9 punktu) i osiągnęła poziom +38,1 pkt. Rozkład odpowiedzi jest następujący: 38,% ankietowanych przedsiębiorstw uznało, że w I kwartale 17 r. względem IV kwartału 16 r. konkurencja dla nich wzrosła, 61,1% nie zaobserwowało zmiany, a,4% respondentów stwierdziło, że konkurencja dla nich zmniejszyła się. Przedsiębiorstwa handlowe spodziewają się dalszego wzrostu zagrożenia ze strony konkurencji w najbliższych miesiącach.

129 Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY IRGTRD średnia składnik cykliczny (prawa skala) -6 składowe salda Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q wolumen sprzedaży - przewidywania 4,2 13,7 8,7-7,1 12,1 2. zakupy towarów od dostawców krajowych i zagranicznych - przewidywania -2,6-2,6-1,4-16,8-4, 3. zapasy - stan -2,7-6,6,9-3,8-1,2 wskaźnik koniunktury (IRGTRD): (1+2-3)/3 9,1,9 2,1-6,7 7,1 1 Wskaźnik koniunktury wg rodzaju działalności handlowej 13, 8,7 6, 4,3-1,1 - - hurt -8,4 detal Q1 16 Q4 16 Q1 17

130 , 18,7 Wskaźnik koniunktury wg miejsca prowadzenia działalności 1 8,6 8,6 8,7 1,8,7 2,3 - -2,1-1, - -8, duże miasto średnie miasto małe miasto wieś -,9 Q1 16 Q4 16 Q1 17 Wskaźnik koniunktury wg wielkości zatrudnienia 1 13, 14,2 13,8 14,1 11,1 4,4,1 4,6 - -,1 - -6, ,4-13, do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 16 Q4 16 Q1 17

131 131 SYTUACJA PRZEDSIĘBIORSTWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. poprawa 13,4 19, 14,9 13,8 7,6 24,8 2. brak zmiany 1,8 61,6 63,2 62,1,7 3,9 3. pogorszenie 34,9 18,8 21,9 24,2 36,7 21,3 saldo (1.-3.) -21,,7-7, -,4-29,1 3, Sytuacja przedsiębiorstwa wg rodzaju działalności handlowej ,8-3,8-12, , ,7 hurt detal -46,1 Q1 16 Q4 16 Q1 17

132 132 6, Sytuacja przedsiębiorstwa wg miejsca prowadzenia działalności - -3,8-2, -6, ,1-21, ,1-32,8-27,6-27,6-4 -4,3-41, - duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 16 Q4 16 Q1 17 Sytuacja przedsiębiorstwa wg wielkości zatrudnienia 8,4, ,6 -, -14,3-11,8 -, -3-2,7-4 -3,9-38,2-33, ,9 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 16 Q4 16 Q1 17

133 133 SYTUACJA FINANSOWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. poprawa 11,6,3 11,6 9,2 8,9 23,7 2. brak zmiany 7,7 9,1 6,7 67, 6,2 4,4 3. pogorszenie 3,6,6 22,7 23,3 34,9 21,9 saldo (1.-3.) -19, -,3-11,1-14,1-26, 1, ,9 Sytuacja finansowa wg rodzaju działalności handlowej -3, ,1-22, , ,7 hurt detal Q1 16 Q4 16 Q1 17

134 , Sytuacja finansowa wg miejsca prowadzenia działalności -,1, ,2-18,4-21,8-2,7-29, -31,1-36,4-37,7 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 16 Q4 16 Q ,4 Sytuacja finansowa wg wielkości zatrudnienia, 8,4 - -,9-7,7 - -,3-21,1-19, ,9-36,7-2,6-39,3-28,6 - do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 16 Q4 16 Q1 17

135 13 ZAPASY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. wzrost 9, 14, 1,8 17,9 13, 18, 2. brak zmiany 6,3 6,4 69,3 6,4 7,8 8,3 3. spadek 34,7,6 14,9 21,7 28,7 23,7 saldo (1.-3.) -2,7-6,6,9-3,8-1,2 -,7 Zapasy wg rodzaju działalności handlowej,, , ,7 hurt -24,6 detal -28,4 Q1 16 Q4 16 Q1 17

136 136 13, Zapasy wg miejsca prowadzenia działalności ,4 -, -14,3-4, -13, -9, -8,7-16,9-21, , ,4 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 16 Q4 16 Q1 17 Zapasy wg wielkości zatrudnienia 3,3, 8, ,1-16,2-21, -7,8-11,7-24,2-23,8-23, ,8 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 16 Q4 16 Q1 17

137 137 ZAKUPY OD DOSTAWCÓW KRAJOWYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. wzrost,7 18,6 14,6, 8,4 1,6 2. brak zmiany 6,2 6,8 64, 8,6 64,1 6,8 3. spadek 33,1,6 21,3,9 27,4 18,6 saldo (1.-3.) -22,4-2, -6,7 -,4-19, -3, 1 Zakupy od dostawców krajowych wg rodzaju działalności handlowej 11, 1, , ,6 hurt -27, detal -26,2 Q1 16 Q4 16 Q1 17

138 138 16,7 Zakupy od dostawców krajowych wg miejsca prowadzenia działalności 2,1 1,6 - -7, ,8-21,8 -,6-2,4-23,4-22,4-1,2-4 - duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 16 Q4 16 Q , 3 Zakupy od dostawców krajowych wg wielkości zatrudnienia 23,1 8, ,4-7,9-11,8 -, -19, -23,6-23,8-28,8-31, -31, do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 16 Q4 16 Q1 17

139 139 ZAKUPY OD DOSTAWCÓW ZAGRANICZNYCH stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. wzrost,3 9,2 9,1 6,, 8,7 2. brak zmiany 72, 69,6 73, 71,9 7, 74, 3. spadek 22,3 21,2 17,4 21,7 24,1 17,4 saldo (1.-3.) -17, -12, -8,3-1,2-18,6-8, ,1 Zakupy od dostawców zagranicznych wg rodzaju działalności handlowej -13,3-4, hurt -24,2-21,8 detal -3,6 Q1 16 Q4 16 Q1 17

140 14 3,7 Zakupy od dostawców zagranicznych wg miejsca prowadzenia działalności -1,6 - -8,7-6,4 - -1,4-13, ,2-26,3-27, -21, -22, -4 - duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 16 Q4 16 Q1 17-4,9 1 Zakupy od dostawców zagranicznych wg wielkości zatrudnienia 8, , -8, ,6-1,4-21,4-19, -, -24, -2, -2,9-27,8 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 16 Q4 16 Q1 17

141 141 ZATRUDNIENIE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. wzrost 11,3 9,3 12,7 7,9,1 7,7 2. brak zmiany 9, 71,4 7,1 71,1 78, 74, 3. spadek 29,7 19,3 12,2,9 16,9 18,3 saldo (1.-3.) -18,1 -,, -13, -11,8 -,6 3 Zatrudnienie wg rodzaju działalności handlowej,6 7,7 - -6,6 - -,3-18, -3-28,7-4 hurt detal Q1 16 Q4 16 Q1 17

142 142, Zatrudnienie wg miejsca prowadzenia działalności - -2,6-1,9-1, ,3-22,4-1,3-23,7-17,4 -, -3-29, , duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 16 Q4 16 Q1 17 Zatrudnienie wg wielkości zatrudnienia, 8,3 - -9,1-3,4-4,4 - -1,8-17,6-14,2-1, , -38,4-38,1 - do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 16 Q4 16 Q1 17

143 143 KONKURENCJA POMIĘDZY PRZEDSIĘBIORSTWAMI HANDLOWYMI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. wzrost 36,2 4,1 33,2 41,3 38, 4,6 2. brak zmiany 62,8 9,2 64,3 7, 61,1 8, 3. spadek 1,1,7 2, 1,3,4,9 saldo (1.-3.) 3,1 39,4 3,7 4, 38,1 39,7 4 Konkurencja między przedsiębiorstwami handlowymi wg rodzaju działalności handlowej 4,4 44, ,3 36,2 2 1, 23,1 hurt detal Q1 16 Q4 16 Q1 17

144 144 6 Konkurencja między przedsiębiorstwami handlowymi wg miejsca prowadzenia działalności 47,8 4, 43,3 48,7 49, ,3 33,3 28,6 27, 34, 26,1 23,1 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 16 Q4 16 Q1 17 Konkurencja między przedsiębiorstwami handlowymi wg wielkości zatrudnienia 46, ,3 39, 42,6 31,6 34,2 34, 38,1 41,2 4, 36,8 33, do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 16 Q4 16 Q1 17

145 14 WOLUMEN SPRZEDAŻY stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. wzrost 17,3 28,1 23,2, 12, 32, 2. brak zmiany 43, 43,8 4,8 48,1 48,9 48,1 3. spadek 39,8 28,1 22, 31,4 39,1 19,9 saldo (1.-3.) -22,, 1,2 -,9-27,1 12,1 3 17,7 Wolumen sprzedaży wg rodzaju działalności handlowej 1, , ,4-34, - -47,1-6 hurt detal Q1 16 Q4 16 Q1 17

146 146 9, Wolumen sprzedaży wg miejsca prowadzenia działalności 4, ,4 -,9-2, -26,9-26,1-23,1 -,7-28, , ,1 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 16 Q4 16 Q Wolumen sprzedaży wg wielkości zatrudnienia 33,3 3 23,1, - -, ,9-28,2-26,3-23,9-4,3-4,3-4, -48,3 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 16 Q4 16 Q1 17

147 147 POWIERZCHNIA MAGAZYNOWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q4 17 przewidywania 1. wzrost 3,2 2,1 4,2 2, 7,6 3, 2. brak zmiany 91,4 94,8 93,3 9,8 86,4 9,3 3. spadek,4 3,1 2, 6,7,9 6,8 saldo (1.-3.) -2,2-1, 1,7-4,2 1,7-3,8 Powierzchnia magazynowa wg rodzaju działalności handlowej 4 38, 3,, - hurt -, -7,4 detal -,7 Q1 16 Q4 16 Q1 17

148 148 1 Powierzchnia magazynowa wg miejsca prowadzenia działalności 1,2,, 1, , -,1-6,1-4,4 -,2-2,6-4,3 -,2-1 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 16 Q4 16 Q Powierzchnia magazynowa wg wielkości zatrudnienia 2, 1 3,,, ,4-4, -,1 -,3-4,7-6,9-7,7-9, do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 16 Q4 16 Q1 17

149 149 OGÓLNA SYTUACJA PRZEDSIĘBIORSTWA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q1 17 przewidywania 1. dobra 21, 2,2 31,4 29,1 22, 13,7 2. średnia 64,4 6,3 3,4 4,4 4,2 68,4 3. słaba 14,6 14, 1,3 16, 23,7 17,9 saldo (1.-3.) 6,4,7 16,1 12,6-1,7-4,2 6 Ogólna sytuacja przedsiębiorstwa wg rodzaju działalności handlowej, 4 3,3 3 13,4, hurt -9,8 detal -,8 Q1 16 Q4 16 Q1 17

150 6 Ogólna sytuacja przedsiębiorstwa wg miejsca prowadzenia działalności 47, ,1 11,,3 18,7 24,2 1, , -9, -11,8-24,7 duże miasto średnie miasto małe miasto wieś Q1 16 Q4 16 Q ,4 6 Ogólna sytuacja przedsiębiorstwa wg wielkości zatrudnienia 3,8, , 23, 26, ,2-2,6-4,7-13, -,8-18,2-27,6 do osób 21- osób 1- osób ponad osób Q1 16 Q4 16 Q1 17

151 11 CENY TOWARÓW Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q wzrost 24,6 3,9 27,6 36, 3,9 o więcej,7 9, 6,7 7,6,7 o tyle samo 12,1 11, 9,6 17,6 1,8 o mniej 6,8,4 11,3 11,3 9,4 2. brak zmiany 6,1,2 6,3 6,7 9, 3. spadek,3 13,9 12,1 6,7,1 saldo (1.-3.) 14,3 17, 1, 29,8 3,8 CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE POPRAWĘ SYTUACJI PRZEDSIĘBIORSTW HANDLOWYCH ,7 2, 6, 8,8 62, 66,7 72,1 73, 69, % ,,9 8,8 6,3 7,4 8,4 8,9 6,8 6,7 7, 7,9 4,6 3,8 3,9 4,6 4,6 2, 2,1 2,1 2,1,7 1,4 1,3, (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) () (11) Q1 16 Q4 16 Q1 17 (1) niedostateczny popyt (2) niedostateczna podaż sprzedawanych towarów (3) jakość towarów (4) wysokość oprocentowania kredytów () możliwość uzyskania kredytów (6) koszty zatrudnienia pracowników (7) powierzchnia sprzedaży (8) wielkość magazynów (9) konkurencja () nie występują (11) inne

152 12 3. Koniunktura w handlu w 16 r. W 16 roku IRG SGH przeprowadził kolejne cztery edycje badań koniunktury w polskim handlu. W I kwartale 16 roku ankiety wysłano do 34 przedsiębiorstw handlowych. 38% z nich udzieliło odpowiedzi. W kolejnych kwartałach do wypełnienia ankiet angażowano nieco poniżej 3 przedsiębiorstw handlowych (348 w II kwartale, 338 w III kwartale oraz 33 w IV kwartale), osiągając współczynnik zwrotu na poziomie, odpowiednio: 43%, 38% oraz 38%. Badania prowadzone były na reprezentatywnej próbie polskich przedsiębiorstw handlowych. Wyniki badań były szeroko rozpowszechniane wśród polskich środowisk opiniotwórczych oraz prezentowane w środkach masowego przekazu. W 16 roku dodatnie wartości wskaźnika koniunktury utrzymywały się w pierwszych trzech kwartałach: 9,1 pkt. w I kwartale,,9 pkt. w II kwartale oraz 2,1 pkt. w III kwartale. We wszystkich trzech kwartałach wartości wskaźnika były wyższe od średnich dla tych okresów z ostatnich dziesięciu lat (o odpowiednio: 4,, 3, i,1 pkt.) oraz od wartości odnotowanych rok wcześniej (o odpowiednio: 2,4, 2,2 oraz 1,3 pkt.). W IV kwartale koniunktura w handlu uległa pogorszeniu nastąpił spadek wartości wskaźnika w ciągu kwartału o 8,8 punktu do poziomu -6,7 pkt. Był to poziom niższy od średniej dla tego okresu z ostatnich dziesięciu lat (wynosi ona -,4 pkt.) oraz od poziomu odnotowanego rok wcześniej (-4,2 pkt.). Osłabienie koniunktury, które nastąpiło w IV kwartale, objawiło się pogarszającą się sytuacją ogólną i finansową przedsiębiorstw tego sektora, spadkiem zatrudnienia, spadkiem zakupów od dostawców zagranicznych oraz spadkiem wielkości zapasów. Z kwartału na kwartał 16 roku przedsiębiorstwa handlowe sygnalizowały zmniejszenie się aktywności gospodarczej. Sygnały te znalazły odzwierciedlenie w ich sytuacji finansowej. Wyjątek stanowił II kwartał 16 r., w którym odnotowano niewielkie dodatnie saldo odpowiedzi na pytanie o zmiany ogólnej sytuacji przedsiębiorstwa, przy ujemnym saldzie odpowiedzi na pytanie dotyczące zmiany sytuacji finansowej. Kolejny rok z rzędu obserwowaliśmy spadek zakupów od dostawców zagranicznych (ujemne wskaźniki odnotowano we wszystkich kwartałach). Zakupy od dostawców zagranicznych są wrażliwym wskaźnikiem koniunktury w polskim handlu. Silnie reagują wraz z pogarszaniem się koniunktury i powoli zmieniają się wraz z jej poprawą. Podobnie przedstawiała się sytuacja w zakresie zakupów od dostawców krajowych. Przez wszystkie kwartały 16 roku następował ich spadek. Towarzyszył temu spadek wielkości zapasów. Wyjątkiem był trzeci kwartał, w którym zapasy wzrosły w stosunku do drugiego kwartału. W pierwszym, drugim i czwartym kwartale wartości salda odpowiedzi na pytanie o zmianę wielkości zatrudnienia były ujemne; wyniosły one odpowiednio: -18,4, -, oraz -13, pkt., co oznacza, iż w tych okresach 16 roku zatrudnienie w przedsiębiorstwach tego sektora stale zmniejszało się. Wyjątek stanowił trzeci kwartał 16 roku, w którym zanotowano niewielką, dodatnią wartość wskaźnika (+, pkt.). Wcześniej po raz ostatni dodatnią wartość tego wskaźnika odnotowano w 8 roku. Nieprzerwanie od wielu lat utrzymuje się na wysokim poziomie saldo odpowiedzi na pytanie dotyczące konkurencji dla badanych przedsiębiorstw handlowych. Tak było również w 16 roku. Pomimo postępującej w polskim handlu koncentracji oraz będącego jej efektem spadku liczby mniejszych sklepów jest on ciągle rozproszony. Polski handel nadal charakteryzuje się bardziej strukturą konkurencyjną niż zachowaniami konkurencyjnymi. Zdecydowanie większe korzyści osiągają konsumenci z nasilenia procesów koncentracyjnych niż z zagrożenia konkurencyjnego, na jakie narzekają przedsiębiorstwa handlowe.

153 13 Od początku badania koniunktury w handlu przez IRG SGH niezmiennie trzy czynniki ograniczają polepszenie sytuacji przedsiębiorstw handlowych: konkurencja, wysokie koszty zatrudnienia pracowników oraz niedostateczny popyt. W IV kwartale 16 roku w stosunku do analogicznego okresu 1 roku zmniejszył się odsetek przedsiębiorstw uważających konkurencję oraz niedostateczny popyt pracowników za czynniki ograniczające ich rozwój, odpowiednio: z 8,1% do 72,1% oraz z 7,7% do 2,%. Praktycznie nie zmienił się natomiast odsetek przedsiębiorstw wskazujących na niedostateczny popyt jako barierę rozwoju działalności (62,6% w IV kwartale 1 r. vs 62,% w IV kwartale 16 r.) % 4 7,7 2, 62,662, 8,1 72,1 3 12,,3 9,6,7 6,7 6,9 7,9 3,9 4,6 2, 3,8 2,1 2,1 2,1 1,1, (1) (2) (3) (4) () (6) (7) (8) (9) () (11) Q4 1 Q4 16 Przez cały rok utrzymywało się duże zróżnicowanie koniunktury w analizowanych przekrojach: rodzajowym, form sprzedaży, wielkości ośrodków działania oraz wielkości przedsiębiorstw.

154 14 VII. KONIUNKTURA W BANKOWOŚCI 1. Omówienie wyników 1. W IV kwartale 16 r. wartość wskaźnika koniunktury w sektorze bankowym IRG SGH (IRGBAN) wzrosła, osiągając poziom +6,1 punktu. Wynik ten jest o 18,4 pkt. wyższy od wskazania z III kwartału 16 r., lecz niższy o,4 pkt. od oczekiwań wyrażonych przez banki we wcześniejszym badaniu. Na wzrost wartości wskaźnika silnie wpłynęło zwiększenie się wartości sald odpowiedzi na pytania o wynik z działalności bankowej i wypracowany zysk oraz w mniejszym stopniu o wielkość zatrudnienia. Spodziewane jest nieznaczne polepszenie się sytuacji w kolejnym okresie, a wartość salda przewidywań wynosi +6,3 pkt. 2. W IV kwartale 16 r. wartość salda odpowiedzi na pytanie o wynik z działalności bankowej (netto) wzrosła do +11,8 pkt., podczas gdy w III kwartale wynosiła +,9 pkt. Jest jednak niższa od przewidywanej przed trzema miesiącami (o 13,2 pkt.). Prognozowany jest wzrost wyniku z działalności bankowej w następnym kwartale wartość salda prognostycznego wynosi +37, pkt. 3. W IV kwartale 16 r., podobnie jak we wcześniejszym, wartość salda ocen warunków prowadzenia działalności bankowej była ujemna i wyniosła -, pkt. Warunki prowadzenia działalności bankowej ulegają stopniowej poprawie. Wartość salda jest wyższa od oczekiwanej w poprzednim kwartale (o +2,7 pkt.). Banki spodziewają się jednak pogorszenia się warunków prowadzenia działalności w kolejnym kwartale wartość salda prognostycznego jest równa -23, pkt. 4. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość wypracowanego zysku wyniosła +12, pkt. W ciągu kwartału wzrosła o 3,1 pkt., zgodnie z przewidywaniami wyrażonymi w październikowym badaniu koniunktury. Z opinii ankietowanych wynika, że w kolejnym kwartale zyski nie powinny ulec zmianie.. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o jakość portfela wzrosła do poziomu 23,6 pkt. Liczba banków, w których jakość portfela się poprawia, jest więc wyższa niż tych, w których się pogarsza. Obecna wartość salda jest wyższa od przewidywanej w poprzednim kwartale (o +23,6 pkt.). W ocenie banków jakość portfela nie zmieni się w przyszłym kwartale. 6. Ogólne zainteresowanie klientów usługami bankowymi wzrosło. Wartość salda wyniosła +11,7 pkt. (w poprzednim kwartale, pkt.). Ponad trzy czwarte banków (76,%) informuje o braku zmian w popycie na usługi bankowe. Obecna wartość salda jest zgodna z przewidywaniami z poprzedniego kwartału. Spodziewany jest nieznaczny wzrost zainteresowania usługami bankowymi w I kwartale 17 r. wartość salda prognostycznego jest równa +6,3 pkt. 7. Choć w IV kwartale 16 r. banki po raz kolejny zadeklarowały chęć zmniejszenia zatrudnienia, tempo jego redukcji słabnie bieżąca wartość salda (-,9 pkt.) jest o 19,1 pkt. wyższa od wartości w poprzedniego kwartału. Jest zarazem wyższa (o 12,9 pkt.) od przewidywanej przed kwartałem. Banki planują jednak dalsze cięcia w zatrudnieniu wartość salda prognoz wynosi -18,8 pkt. 8. W IV kwartale 16 r. przeciętne odczucia dotyczące dolegliwości barier w sektorze bankowym nie uległy znaczącej zmianie. Na pierwszym miejscu znalazły się bariery prawne odsetek banków wskazujących na te ograniczenia w działalności wyniósł 63,2% i był niższy niż w III kwartale. Na drugim miejscu bankowcy wymieniają obciążenia podatkowe (7,9% wskazań, spadek w porównaniu z poprzednim kwartałem), a na kolejnym bariery związane z niedostatecznym popytem

155 1 na usługi finansowe (42,1%). W kolejnym kwartale rozwój banków będzie najprawdopodobniej hamowany przez te same czynniki. 9. W minionym kwartale wartość salda odpowiedzi na pytanie o dynamikę inwestycji kapitałowych obniżyła się z +17,6 pkt. do +6,3 pkt. Choć obecna wartość salda jest niższa od przewidywanej w poprzednim kwartale (o 12, pkt.), banki kontynuują odbudowę swoich pozycji inwestycyjnych. Prognozowany jest wzrost inwestycji kapitałowych w kolejnym kwartale wartość salda przewidywań wynosi +6,7 pkt.. Odsetek banków, które spodziewają się, że wielkość spreadu będzie się zmniejszać, wzrósł z 12,%, do 26,7%, a udział tych, które spodziewają się krótkookresowego jego wzrostu, spadł z 43,8% do 33,3%. Większość ankietowanych (8,7%) przewiduje stabilizację lub wzrost spreadu w ciągu kolejnych 12 miesięcy. 11. W opinii 47,1% badanych banków wartość polskiej waluty w krótkim okresie nie zmieni się, a 3,3% wskazuje na prawdopodobne umocnienie się złotego. Aprecjację złotego w długim okresie przewiduje 8,8%, 23,% banków spodziewa się jego stabilizacji, a na możliwą deprecjację wskazuje 17,6% respondentów. 12. Zdaniem ankietowanych, w I kwartale 17 r. NBP utrzyma stopy procentowe na obecnym poziomie. W ocenie zmian długookresowych bankowcy nie są już jednak jednomyślni 82,4% badanych spodziewa się utrzymania się stóp przez najbliższe 12 miesięcy, zaś pozostałe 17,6% banków prognozuje wzrost stóp procentowych NBP. 13. Od IV kwartału 8 r. większość respondentów badania koniunktury w sektorze bankowym niezmiennie przewidywała brak zmian w sytuacji gospodarczej kraju. Nie inaczej ma być w I kwartale 17 r. Odsetek respondentów spodziewających się braku zmian ogólnej sytuacji gospodarczej w krótkiej perspektywie wynosi 78,6%. Pozostałe banki przewidują pogorszenie się (14,3%) lub poprawę stanu gospodarki (7,1%). Prognozy długookresowe są podobne; odpowiednie odsetki wynoszą: 78,6 %, 7,1% i 14,3%. 14. W ostatnim okresie sytuacja sektora finansowego względem sytuacji w całej gospodarce stale się pogarsza. Dziewiąty kwartał z rzędu odsetek banków negatywnie oceniających sytuację sektora bankowego przewyższa odsetek tych, którzy oceniają ją korzystnie. Odsetek respondentów przewidujących brak zmian w krótkiej perspektywie wynosi 66,7% (w poprzednim kwartale 2,9%). Pozostali respondenci wskazują na negatywne krótkookresowe perspektywy dla branży finansowej (27,8%, podczas gdy w poprzednim kwartale 47,1%), zaś,6% banków spodziewa się, że sytuacja sektora na tle innych branż poprawi się. Przewidywania długookresowe są bardziej pesymistyczne 64,7% banków nie spodziewa się zmiany, podczas gdy 29,4% wskazuje na pogorszenie się i tylko,9% dostrzega szansę poprawy ,3% ankietowanych banków przewiduje utrzymanie obecnego wyniku na operacjach reverse-repo w I kwartale 17 r. Pozostali spodziewają się jego pogorszenia się. Możliwości generowania zysków z operacji reverse-repo powinny utrzymać się również w długim okresie (8,% banków; wśród pozostałych 13,3% spodziewa się wzrostu, a 6,7% spadku wyniku z operacji reverse-repo). 16. Inflacja sięgnęła w grudniu 16 r. poziomu,8% w ujęciu rocznym, co oznacza długo oczekiwany powrót wzrostu cen. Respondenci z sektora bankowego spodziewają się utrzymania się tej tendencji również w najbliższych miesiącach. Oczekiwania dotyczące kształtowania się inflacji

156 16 w długim okresie znajdują się pod wpływem czynników popytowych i są zorientowane na jej wzrost (88,2%). 17. Przewidywania dotyczące kształtowania się realnej podaży pieniądza w krótkim okresie wskazują na jej wzrost (64,7%) lub stabilizację (3,3%). Jeszcze więcej, bowiem 7,6% badanych prognozuje wzrost podaży pieniądza w nadchodzących 12 miesiącach. Pozostałe 29,4% banków nie spodziewa się zmiany.

157 17 2. Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONIUNKTURY IRGBAN średnia składnik cykliczny (prawa skala) Q3 1 Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 wskaźnik koniunktury (IRGBAN) 3,6-19,3 12,2 38,7-12,3 6,1 wskaźnik prognozowanej koniunktury 4,6 2,3 7,7-18,4 6, 6, wskaźnik przewidywanej koniunktury średnia

158 18 WYNIK Z DZIAŁALNOŚCI BANKOWEJ (NETTO) stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 przewidywania 1. wzrost 4, 4, 8, 47,1 47,1 6,3 2. brak zmiany 2, 3,, 11,8 17,6 2, 3. spadek 3, 2,, 41,2 3,3 18,8 saldo (1.-3.),, 6,,9 11,8 37, WARUNKI PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI BANKOWEJ stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 przewidywania 1. poprawa,,,,6,6, 2. brak zmiany 23,8 3, 66,7 77,8 83,3 76, 3. pogorszenie 76,2 6, 33,3 16,7 11,1 23, saldo (1.-3.) -76,2 -, -33,3-11,1 -, -23,

159 19 WIELKOŚĆ WYPRACOWANEGO ZYSKU stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 przewidywania 1. wzrost 1, 6, 8, 41,2, 29,4 2. brak zmiany 1, 1, 6,7, 12, 41,2 3. spadek 7, 2, 13,3 8,8 37, 29,4 saldo (1.-3.) -, 3, 66,7-17,6 12,, JAKOŚĆ PORTFELA NALEŻNOŚCI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 przewidywania 1. poprawa 2,,, 17,6 41,2 6,3 2. brak zmiany 6,, 4, 8,8 41,2 87, 3. pogorszenie, 2, 4, 23, 17,6 6,3 saldo (1.-3.) 1, -, -, -,9 23,6,

160 16 OGÓLNE ZAINTERESOWANIE KLIENTÓW USŁUGAMI BANKOWYMI stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q przewidywania 1. wzrost 19,, 6,7 17,6 17,6 12, 2. brak zmiany 76,2 79, 86,7 64,7 76, 81,3 3. spadek 4,7, 6,7 17,6,9 6,3 saldo (1.-3.) 14,3,,, 11,7 6,3 WIELKOŚĆ ZATRUDNIENIA stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 przewidywania 1. wzrost >2, %,,,,,, 2. wzrost <2, %,, 14,3 6,3 23, 6,3 3. brak zmiany 63,2 47,4, 37, 41,2, 4. spadek <2, % 26,3 36,8 3,7 6,3 3,3 43,8. spadek >2, %,,3,,,, saldo (1.+2.ˣ,-4.ˣ,-.) -7,9-18,4 -,7-2, -,9-18,8

161 161 CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE ROZWÓJ BANKÓW Bariery prawne czytelność prawa Bariery prawne restrykcyjność ustawodawstwa Brak odpowiednio przeszkolonego personelu Ograniczenia polskiego rynku finansowego Niedostateczny popyt na usługi finansowe Niedostosowanie produktów bankowych Obciążenia podatkowe Polityka NBP Sposób myślenia i przyzwyczajenia klientów Technologia i informatyka (funkcjonowanie IT) Trudności z pozyskaniem klientów Wysoki koszt kapitału Trudna kondycja finansowa klientów stan 36,8% 26,3% przewidywania 63,2% 2,6%,3%,3% 21,1% 21,1% 42,1% 36,8%,3%,3% 7,9% 42,1%,%,%,%,% 1,8% 1,8% 31,6% 31,6% 1,8% 1,8% 31,6% 21,1% INWESTYCJE KAPITAŁOWE stan przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 przewidywania 1. wzrost,, 13,3 17,6 18,8 6,7 2. brak zmiany 89, 8, 73,3 82,4 68,8 93,3 3. spadek,, 13,3, 12,, saldo (1.-3.),,, 17,6 6,3 6,7

162 162 SPREAD (ROZSTĘP) MIĘDZY OPROCENTOWANIEM KREDYTÓW I DEPOZYTÓW KURS PLN WZGLĘDEM PARYTETU (KOSZYKA WALUT) STOPY PROCENTOWE NBP (OGÓLNA TENDENCJA)

163 163 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARKI POLSKIEJ NIEZALEŻNIE OD SYTUACJI SEKTORA FINANSOWEGO OGÓLNA SYTUACJA SEKTORA FINANSOWEGO NA TLE POLSKIEJ GOSPODARKI WYNIK NA OPERACJACH REVERSE-REPO (POMNIEJSZONY O REPO)

164 164 POZIOM INFLACJI REALNA PODAŻ PIENIĄDZA

165 16 3. Koniunktura w bankowości w 16 r. Koniunktura w sektorze bankowym w 16 r., podobnie jak w poprzednim, cechowała się znaczną niestabilnością i dużymi wahaniami. Zgodnie z opinią ankietowanych banków, przez większą część roku sektor znajdował się pod wpływem wzmożonej restrykcyjności prawa i rosnących obciążeń podatkowych. Przyrostowi akcji kredytowej w dalszym ciągu sprzyjały niskie stopy procentowe, stabilny wzrost gospodarczy i korzystna sytuacja na rynku pracy. Dynamikę akcji kredytowej, zbliżoną do dynamiki nominalnego PKB, trudno jednak zakwalifikować jako nadmierną. Natomiast wyniki finansowe i zyskowność sektora bankowego kontynuowały tendencję spadkową, pomimo zahamowania spadkowego trendu marży odsetkowej netto nadal głównego źródła zysków. Marża nieodsetkowa wzrosła po raz pierwszy od połowy 1 r., co było jednak skutkiem sprzedaży udziałów w VISA Europe Limited. Pomimo podejmowanych przez banki działań w celu poprawienia wyników finansowych w drodze podnoszenia opłat i prowizji wynik z tego tytułu w I połowie 16 r. był niższy niż w analogicznym okresie ub.r. Do zmniejszenia się zyskowności sektora bankowego przyczynił się istotny wzrost kosztów operacyjnych 2. Wynik z działalności bankowej fluktuował przez cały 16 r. O ile w II kwartale znacząco wzrósł, to w następnych kwartałach wzrosty były niewielkie. W całym badanym okresie dynamika wyniku z działalności bankowej była dodatnia. Pomimo dobrej sytuacji gospodarczej banki informowały, podobnie jak w przypadku wyniku z działalności, o znacznych wahaniach zysków. Tak jak w poprzednim roku, przez większość 16 roku wartość salda odpowiedzi na pytanie o stan zatrudnienia utrzymywała się na poziomie poniżej zera, przy czym średnioroczna jego wartość była zbliżona do wartości z poprzedniego roku. Chęć redukcji zatrudnienia może być związana z wysokim poziomem kosztów operacyjnych w 16 r. Istotnym czynnikiem wpływającym na sytuację całego sektora bankowego jest terminowość w regulowaniu zobowiązań przez klientów. W przeciwieństwie do roku wcześniejszego w 16 r. terminowość spłat zobowiązań przez klientów banków pogarszała się. Poprawę jakości portfela odnotowano dopiero na koniec roku. O ile w 1 r. za główną barierę w rozwoju sektora bankowego była uważana bariera prawna, o tyle w 16 r. równie istotną rolę odgrywała bariera podatkowa, co było związane z wprowadzeniem podatku od aktywów bankowych. Wydaje się natomiast, że na trwałe zmniejszyła się rola polityki NBP. Jeszcze w 1 r. wskazywała na nią mniej więcej ⅓ badanych, podczas gdy pod koniec 16 r. odsetek ankietowanych, którzy ją wymieniali, spadł do %. Ogólne zainteresowanie usługami bankowymi przez większość 16 r. nie rosło ani nie spadało. Z kwartału na kwartał pogarszały się natomiast warunki prowadzenia działalności bankowej (w malejącym tempie). Badanie koniunktury w bankowości umożliwia wskazanie czynników, które kształtują przyszły rozwój sektora. Wśród tych, które w najistotniejszy sposób mogą wpłynąć na przyszłe zyski, jest poziom inwestycji świadczący o możliwościach ekspansji sektora oraz prognozowana różnica pomiędzy oprocentowaniem kredytów i depozytów (spread). W obszarze inwestycji kapitałowych pewną poprawę odnotowano dopiero w ostatnich dwóch kwartałach. W odniesieniu zaś do spreadów w I kwartale 16 r. prognozowany był ich krótkookresowy spadek, co negatywnie wpłynęłoby na zysk. W kolejnych jednak kwartałach stopniowo rósł udział banków, które przewidywały wzrost spreadów, choć większość 2 Za: Raport o stabilności systemu finansowego. Grudzień 16. Warszawa: NBP.

166 166 banków wciąż uważało brak zmiany za najbardziej prawdopodobny. Brak możliwości zarówno podnoszenia jak i obniżania spreadów związany był z bardzo dużą presją konkurencyjną i ogólną tendencją do spadku stóp procentowych. Nie należy oczekiwać, że w roku 17 tendencje te ulegną zmianie i wzrośnie zdolność sektora bankowego do generowania zysków. Podsumowując, rok 16 był kolejnym rokiem wzmożonej niepewności i zmagań o dobry wynik całego sektora bankowego, przy czym nie zrealizowały się niektóre obawy z roku poprzedniego. Kolejny rok będzie zapewne wciąż dość trudny dla sektora, o czym świadczą prognozy samych banków. Z drugiej strony oddaliła się wizja gwałtownego i wymuszonego przewalutowania kredytów w walutach obcych, co w połączeniu z dość korzystną sytuacją makroekonomiczną budzi nadzieję na stopniową poprawę koniunktury w bankowości.

167 167 VIII. KONDYCJA GOSPODARSTW DOMOWYCH 1. Omówienie wyników 1. W styczniu 17 r. nastroje polskich gospodarstw domowych uległy poprawie drugi raz rzędu. Wartość wskaźnika kondycji gospodarstw domowych IRG SGH (IRGKGD) zwiększyła się o 3,1 pkt., podobnie jak w poprzednim kwartale. Poprawie uległy wszystkie składowe wskaźnika IRGKGD. Największy wpływ na jego wzrost miały oceny przyszłej sytuacji gospodarczej w kraju (wkład 1, pkt.) oraz oceny przyszłej sytuacji finansowej gospodarstw domowych (wkład,7 pkt.). Wpływ osłabienia się obaw przed bezrobociem i ocen przyszłych oszczędności był mniejszy (odpowiednio:, i,4 pkt.). Poprawiające się nastroje znalazły odzwierciedlenie we wzroście konsumpcji prywatnej, który w drugim półroczu 16 r. wyniósł niemal 4% r/r. 2. Ankietowane gospodarstwa domowe lepiej oceniają bieżącą oraz przyszłą sytuację gospodarczą. Wartości obu sald wzrosły o, odpowiednio: 7, pkt. i,9 pkt. Poprawa ocen jest najprawdopodobniej wypadkową lepszych danych o stanie gospodarki za IV kwartał ub.r. (po spowolnieniu wzrostu w III kwartale). 3. Poprawie ocen ogólnej sytuacji gospodarczej towarzyszą słabnące obawy przed bezrobociem. Wartość salda obniżyła się o 2,1 pkt. i jest na niskim poziomie (+1,2 pkt.), co oznacza, że gospodarstwa domowe nie obawiają się bezrobocia w nadchodzącym roku. Dane ze statystyki publicznej ukazują wysoki wzrost zatrudnienia i płac, a stopa bezrobocia osiąga historyczne minima. 4. Poprawiły się również oceny sytuacji finansowej gospodarstwa domowego. Wartość salda jest najwyższa od 1996 r. i ulega wyraźnej tendencji wzrostowej. Po dwóch kwartałach spadku wzrosła również wartość salda odpowiedzi na pytanie o przewidywaną sytuację finansową. Wskaźnik wygładzony ponownie ukazuje delikatną tendencję wzrostową. Oceny przyszłej sytuacji finansowej gospodarstw domowych mają zapewne związek z lepszymi prognozami dla całej gospodarki.. Obserwujemy szybki wzrost oczekiwań inflacyjnych. Wartość salda odpowiedzi na to pytanie wzrosła w dwóch ostatnich kwartałach o blisko 22 pkt. Wydaje się więc, że tendencje deflacyjne na trwałe ustąpiły również w percepcji gospodarstw domowych. Podobnie kształtują się zmiany kosztów utrzymania (choć przyrost wartość salda był w ostatnim badaniu niewielki i wyniósł zaledwie,8 pkt.). 6. Nadal utrzymuje się dość duża zmienność prognoz wydatków na zakup dóbr trwałego użytku. Po wzroście we wcześniejszym kwartale w styczniu wartość salda prognostycznego obniżyła się o 7,4 pkt. do poziomu -6,2 pkt. Brak jest więc wyraźnej tendencji, czy to wzrostowej czy spadkowej. Poprawa ocen finansów gospodarstw domowych i stanu gospodarki nie przekłada się na plany wydatkowe. Gospodarstwa czekają na utrwalenie się ożywienia w gospodarce. 7. Negatywnie natomiast kształtują się tendencje niektórych innych wydatków gospodarstw domowych. W szczególności, nie zmieniły się zamiary zakupu samochodów, a wygładzone saldo podlega tendencji spadkowej. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o planowany zakup lub budowę domu bądź mieszkania w następnych dwunastu miesiącach zmniejszyła się o 1,4 pkt. Wskaźnik wygładzony również ukazuje tendencję malejącą. Obecnie tylko 6,1% (poprzednio 8,6%) respondentów rozważa zakup lub budowę domu/mieszkania. Jest to odsetek niższy niż przed światowym kryzysem finansowym i gospodarczym lat 7-8. Zmniejszył się także odsetek gospodarstw domowych, które planują remont domu lub mieszkania (z 17,9% do 1,1 %; w okresie przed kryzysem wynosił on ponad 24%). 8. Saldo odpowiedzi na pytanie o ocenę klimatu do oszczędzania utrzymało się na wysokim poziomie i wykazuje pewną tendencją wzrostową. Wartość salda jest najwyższa od 1996 r. Dobremu

168 168 klimatowi sprzyjają zapewne dobre trendy na rynku kapitałowym oraz poprawa sytuacji finansowej gospodarstw domowych. Wyżej oceniają one również prawdopodobieństwo wygospodarowania jakichkolwiek oszczędności ponad 21% ankietowanych ocenia, iż z bardzo dużym lub dość dużym prawdopodobieństwem w nadchodzącym roku zdoła cokolwiek zaoszczędzić. Wyraźny jest trend wzrostowy przyszłych oszczędności. 9. Saldo odpowiedzi na pytanie o zbilansowanie bieżących dochodów i wydatków gospodarstwa domowego pozostało na wysokim poziomie (16,8 pkt.) i znajduje się w trendzie wzrostowym. Odsetek gospodarstw domowych, które nieco oszczędzają, jest na bardzo wysokim poziomie, 4,8% (43,3% w poprzednim badaniu) i zmalał odsetek gospodarstw, które wpadają w długi (4,7% wobec,7% poprzednio). Z drugiej jednak strony zmniejszył się, o,9 pkt. proc., odsetek tych, którzy dużo oszczędzają (3,%) i zwiększył się odsetek tych, którzy przejadają oszczędności (do 9,9% z,8%). Wśród oszczędzających dominują gospodarstw domowe, które odkładają mniej niż % dochodów; jest ich 46%. Drugą grupę stanowią respondenci, którzy oszczędzają -% swoich dochodów; jest ich 37,4%. Tych, którym udaje się zaoszczędzić ponad 3% jest 6,6%. Średnia, szacowana stopa oszczędności to 12,7%.

169 Wyniki szczegółowe WSKAŹNIK KONDYCJI GOSPODARSTW DOMOWYCH IRGKGD średnia składnik cykliczny (prawa skala) składowe salda Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q zmiana sytuacji finansowej - przewidywania -7,3-1,8-1,9-3,3-3, -,6 2. ogólna sytuacja ekonomiczna Polski - przewidywania -13,2-12,1-17,3-18,8-17,6-11,7 3. bezrobocie w kraju - przewidywania 13,2 6, 6,1 13, 3,3 1,2 4. oszczędności - przewidywania -47, -4, -43, -41,4-4,3-38,8 wskaźnik koniunktury (IRGKGD): ( )/4 -,3-1,2-17,2-19,1-16,2-13,1

170 17 ZMIANA SYTUACJI FINANSOWEJ GOSPODARSTW DOMOWYCH STAN zmiana sytuacji finansowej gospodarstw domowych stan średnia składnik cykliczny (prawa skala) -1 warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q poprawiła się bardzo 3,4 4,1 2,1 2,3 3, 2,8 2. poprawiła się trochę 16,7 11, 13,1 21,6 18,8 23, 3. bez zmian 49,6,7 4,4,3 47,1 1,3 4. pogorszyła się trochę 22,6,1 24, 17,8 2, 16,4. pogorszyła się bardzo 7,7 8, 6,4 8,,7 6, saldo (1+, 2-, 4-) -7,2-8,7-9,7-3,8 -,3 -,3 ZMIANA SYTUACJI FINANSOWEJ GOSPODARSTW DOMOWYCH PRZEWIDYWANIA zmiana sytuacji finansowej gospodarstw domowych przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q poprawi się bardzo,9 3,6 3, 2,4 2,6 2,6 2. poprawi się trochę 19,8,8 22,9 18,1 19,4 21,6 3. bez zmian 49,4 49,1 47,6 4,9 2,2 1,9 4. pogorszy się trochę 23,7 21,4,2 19,8,1 19,7. pogorszy się bardzo 6,2,1 6,3 4,8,7 4,2 saldo (1+, 2-, 4-) -7,3-1,8-1,9-3,3-3, -,6

171 171 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARCZA W POLSCE STAN ogólna sytuacja ekonomiczna Polski stan średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q poprawiła się bardzo 1, 1,1,9,8 1,3 3, 2. poprawiła się trochę 23,4 17,7 22,7 27, 23,4 33,3 3. bez zmian 38,7 41,1 33,9 3, 3,1 2, 4. pogorszyła się trochę 26,4 31,3 34,3 26,1 29,7 26,6. pogorszyła się bardzo 9,9 8,8 8,1,, 11,6 saldo (1+, 2-, 4-) -9,9-14, -12,9-8,6-12,3 -,3 OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARCZA W POLSCE PRZEWIDYWANIA ogólna sytuacja ekonomiczna Polski przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q poprawi się bardzo 2,2 2,9 1,7,8 2,1 2,6 2. poprawi się trochę 22, 28, 26,1 22,,3 28, 3. bez zmian 34,1 2, 23,8 31,2 34,4 3,7 4. pogorszy się trochę 29,1 29,1 32, 31, 26,6,9. pogorszy się bardzo 12,1 14,4 1,8 1,1 16,6 17,9 saldo (1+, 2-, 4-) -13,2-12,1-17,3-18,8-17,6-11,7

172 172 KOSZTY UTRZYMANIA STAN koszty utrzymania stan średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q wyraźnie dużo wyższe 6,1 6,3,2,8 7,4 7, 2. znacznie wyższe 1,8 8,9 1,3 13, 14,9 17, 3. nieco wyższe 43,4 39, 39,8 38,9 48, 47,6 4. takie same 31,9 43,3 36,2 41,3 27,9 26,6. niższe 2,8 2,6 3,6 1,1 1,4 1,9 saldo (1+, 2-, 4-) -4,7-13, -8,9-9, -,,3 ZMIANA CEN PRZEWIDYWANIA zmiana cen przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q wzrost cen będzie szybszy, 3,9 27,2 2,4 31, 32,4 2. ceny wzrastać będą tak samo 4,3 23,6 32,8 33,3 36, 44,8 3. ceny wzrastać będą wolniej,9,8 11,2 8, 13, 7,1 4. ceny będą mniej więcej takie same 27, 31,4 27,1 31,2 18,4 14,8.ceny nieco zmaleją 1,2 3,3 1,8 1,7 1,1,9 saldo (1+, 2-, 4-) 2,9 23,7 28,3 24,7 39,2 46,

173 173 BEZROBOCIE W KRAJU PRZEWIDYWANIA bezrobocie w kraju przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q gwałtownie wzrośnie 6,7,9 6,3, 6,1 4, 2. nieznacznie wzrośnie 34,6 2,8 26,2 29,2 24, 24,2 3. pozostanie takie samo 37, 44,1 41,2 39,3 41,9 43,4 4. nieznacznie zmaleje,9 23,9 2,8 19,9 2,1 26,8. gwałtownie zmaleje,3,4, 1,6 2,4 1,6 saldo (1+, 2-, 4-) 13,2 6, 6,1 13, 3,3 1,2 ZAKUPY DÓBR TRWAŁEGO UŻYTKU STAN zakupy dóbr trwałego użytku stan średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q tak, teraz właśnie jest odpowiedni czas 11,9 16,8 8,3 9,9 1,2 14,2 2. obecny czas nie jest na to ani dobry, ani zły 72, 67,8 74,6 77, 69, 74,7 3. nie, nie jest to czas odpowiedni 16,1 1, 17,1 13,1 1,8 11,1 saldo (1.-3.) -4,1 1,3-8,8-3,2 -,6 3,1

174 174 ZAKUPY DÓBR TRWAŁEGO UŻYTKU PRZEWIDYWANIA zakupy dóbr trwałego użytku przewidywania średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q dużo większe 8,1 8,6 7,6,3 8,2 3,4 2. nieco większe 12,6 1,6 1,6 14,6 21,1 16,7 3. podobne 4,9 47,7 1,4 3,3 48,1 4,9 4. nieco mniejsze, 12,7 12,9 11,6,2 14,3. dużo mniejsze 14, 1,4 12, 1,1 12,4,8 saldo (1+, 2-, 4-) -,1 -,3-3, -8,2 1,2-6,2 OSZCZĘDNOŚCI STAN oszczędności stan średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q bardzo dobry czas, aby oszczędzać 4,9 6,8 4,6 2,9 4,7 2,4 2. dobry czas, aby oszczędzać 27,4 29,4 32,6 33,4 31,8 3,7 3. raczej niekorzystny czas, aby oszczędzać 37,9 42, 42,2 47,2 43,4 43,9 4. bardzo niekorzystny czas, aby oszczędzać 29,8 21,9,6 16,,1 18, saldo (1+, 2-, 3-4) -3,2-21,4 -,8 -, -21,3-19,8

175 17 OSZCZĘDNOŚCI PRZEWIDYWANIA oszczędności przewidywania średnia szereg wygładzony warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q bardzo duże 3,,4 3,1,,2 3,6 2. dość duże 14,6 17,3 16, 14,4 17, 17,7 3. znikome 49,3 4,6 1, 3,8 47,4,1 4. żadne 33,1 31,7 29,4 26,7 3,3 23,6 saldo (1+, 2-, 3-4) -47, -4, -43, -41,4-4,3-38,8 STOPA OSZCZĘDNOŚCI 13, 12, 12, 11, 11,,, 9, 9, 8, 8, Q4 13 Q2 14 Q4 14 Q2 1 Q4 1 Q2 16 Q4 16 stopa oszczędności warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q więcej niż 3 % dochodów,9 7,2 4,3,3 4,8 6,6 2. od % do 3 % dochodów 8,6 11,4,2 7,6 7,8, 3. od do % dochodów 27,9 31,7 27,2 26,3 34,3 37,4 4. mniej niż % dochodów 7,7 49,6 8,3 6,8 3,1 46, saldo (1,3+2,2+3,1+4,) 11,3 12,6 11,1,7 11,4 12,7

176 176 OBECNA KONDYCJA FINANSOWA GOSPODARSTW DOMOWYCH obecna kondycja finansowa gospodarstw domowych średnia składnik cykliczny (prawa skala) warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q wpadamy w długi 3,,2,2 3,9,7 4,7 2. przejadamy nasze oszczędności 8,8 8, 6,7 7,,8 9,9 3. nasz dochód z trudem starcza 46,1 42,2 46,4 4,2 4,9 36,1 4. nieco oszczędzamy 37,8 39,9 37,7 39,7 43,3 4,8. dużo oszczędzamy 3,8 4,8 4,1 4,1 4,4 3, saldo (+, 4-, 2-1) 14,9 1,6 14,3 16,6 17, 16,8 ZAKUP SAMOCHODU PRZEWIDYWANIA zakup samochodu - przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q bardzo duże 2,8 2,4 1,3 4,8 2,3 1,4 2. dość duże,8 7,, 7,1 4, 4,1 3. niewielkie 1,1 1,8 18,6 17, 14,7 17,7 4. zdecydowanie żadne 76,2 74,4 7,1 7,6 79, 76,8 saldo (1+, 2-, 3-4) -78,1-76,2-8,6-71,1-82,1-82,2

177 177 ZAKUP DOMU LUB MIESZKANIA PRZEWIDYWANIA zakup domu lub mieszkania - przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q zdecydowanie tak,7 2,1 4, 4, 4, 2,9 2. możliwe 4,3 4,,6 4,6 4,6 3,2 3. raczej nie 8,9,2,3 9,4 9, 14,8 4. zdecydowanie nie 86,1 83,2 8,1 82, 82, 79,1 saldo (1+, 2-, 3-4) -87,8-83,9-78, -8,4-8,7-82,1 REMONT DOMU LUB MIESZKANIA PRZEWIDYWANIA remont domu lub mieszkania - przewidywania szereg wygładzony średnia warianty odpowiedzi - odsetki Q4 1 Q1 16 Q2 16 Q3 16 Q4 16 Q bardzo duże,2 4,9 6,8,7 6,6,1 2. dość duże,4 11,2 12,6 9,1 11,3, 3. niewielkie 34,4 4, 34,6 38,1 31,2 38,4 4. zdecydowanie żadne, 43, 46, 47,,9 46, saldo (1+, 2-, 3-4) -6,9-3,2 -,3 -,8-4,3 -,6

178 Kondycja gospodarstw domowych w 16 r. Wartość wskaźnika kondycji gospodarstw domowych IRG SGH w IV kwartale 16 r. wyniosła -16,2 pkt i była wyższa o 4,1 pkt. od wartości sprzed roku. Nastroje konsumentów podlegały jednak wahaniom w ciągu roku. Na początku roku mieliśmy do czynienia z wyraźną poprawą nastrojów wartość IRGKGD wzrosła o,1 pkt. W II i III kwartale kondycja gospodarstw domowych pogorszyła się (spadek wartości IRGKGD o, odpowiednio: 2, i 2,1 pkt.). W czwartym kwartale nastąpił wzrost o 2,9 pkt., nie był on jednak dość silny, by zniwelować skumulowaną stratę poniesioną wcześniej. Choć w końcu roku wskaźnik przyjął wartość wyższą niż w IV kwartale 1 r., roczny przyrost był mniejszy niż w latach wcześniejszych. Faza wzrostowa w cyklu nastrojów gospodarstw domowych została zapoczątkowana w II kwartale 12 r. i od tego czasu wartość wskaźnika wzrosła o 29, pkt. Według szacunku składowej cyklicznej wskaźnika IRGKGD, w trzecim kwartale 16 r. ta tendencja wzrostowa załamała się. Metoda estymacji czynnika cyklicznego daje w końcu próby wynik obarczony większym błędem, należy więc z tolerancją traktować tezę o zakończeniu w ubiegłym roku trwającej 4 lata fazy umacniania się nastrojów polskich gospodarstw domowych. Tak czy owak, nastroje te nadal kształtują się poniżej poziomu sprzed światowego kryzysu finansowego i gospodarczego lat 7-8 r. Mimo tej poprawy nastrojów wzrost konsumpcji prywatnej w pierwszym półroczu 16 r. utrzymywał się na poziomie ok. 3% (na wykresie poniżej widać rozjeżdżające się od początku 12 r. linie nastrojów gospodarstw domowych i konsumpcji prywatnej). Dopiero w III i IV kwartale roczna stopa realnego wzrostu spożycia gospodarstw domowych wyraźnie wzrosła, do wysokości, odpowiednio: 3,9% i ponad 4%. Skok ten jest najprawdopodobniej skutkiem programu Rodzina IRGKGD spożycie gospodarstw domowych, stopa wzrostu r/r, dane GUS (prawa skala) W 16 r. poprawiła się sytuacja finansowa gospodarstw domowych (wzrost wartości salda w IV kwartale względem IV kwartału 1 r. o 1,9 pkt.), a zarazem pogorszyły się oceny ogólnej sytuacji gospodarczej w kraju (o 2,4 pkt.). Znacznie osłabły obawy przed bezrobociem (spadek wartości salda o 9,9 pkt.). W ślad za ustępującą deflacją i wzrostem cen, głównie żywności, nasilają się oczekiwania inflacyjne. Poprawa sytuacji finansowej i spadek obaw przed bezrobociem wpłynęły na polepszenie się ocen klimatu do zakupu dóbr trwałego użytku i zwiększenia wydatków mieszkaniowych. Zmniejszył się natomiast odsetek gospodarstw domowych, planujących zakup samochodu (z 8,6% w październiku 1 r. do 6,3% rok później). Poprawiająca się sytuacja gospodarstw domowych ujawnia się również w ich ocenie zbilansowania bieżących dochodów i wydatków. W IV kwartale 16 r. wartość salda wzrosła do

179 179 poziomu najwyższego w historii badania, +17, pkt. Było to jedyne saldo (z piętnastu), które pod koniec roku przyjęło wartość dodatnią. Porównanie nastrojów polskich gospodarstw domowych (IRGKGD) z nastrojami konsumenckimi w Unii Europejskiej (CS wg ECFIN/Eurostat dla 28 krajów UE) unaocznia podobne tendencje (od ok. 4 r). Wartość CS była w 16 r. wyższa od wartości IRGKGD (-6,2 pkt. wobec -16,9 pkt., średniorocznie). Bardziej pesymistyczne oceny są swego rodzaju cechą szczególną polskich gospodarstw domowych IRGKGD CS (wskaźnik nastrojów konsumenckich, dane Eurostat)