KONIUNKTURA W ROLNICTWIE III KWARTAŁ 2017

Transkrypt

1 Instytut Rozwoju Gospodarczego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Piotr Szajner Konrad Walczyk KONIUNKTURA W ROLNICTWIE III KWARTAŁ 217 ISSN Badanie okresowe nr 116

2 BADANIA KONIUNKTURY GOSPODARCZEJ INSTYTUTU ROZWOJU GOSPODARCZEGO SGH Rada Programowa: Elżbieta Adamowicz (Przewodnicząca), Joanna Klimkowska (Sekretarz), Andrzej Kowalski, Marco Malgarini, Gernot Nerb, Ataman Ozyildirim, Janusz Stacewicz, István János Tóth Komitet Redakcyjny i adres Redakcji: Konrad Walczyk (Redaktor naczelny) Piotr Szajner Anna Jacygrad ul. Madalińskiego 6/8, 2-13 Warszawa Wydawnictwo: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Al. Niepodległości 162, 2-4 Warszawa Opracowanie powstało w wyniku wspólnych badań Instytutu Rozwoju Gospodarczego SGH z Instytutem Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - PIB Publikacja została zrecenzowana zgodnie z wytycznymi MNiSW Copyright by Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 217 Wszelkie prawa zastrzeżone. All rights reserved. ISSN Nr Rej. PR Informacje zawarte w niniejszym biuletynie oparte są na wynikach ankietowego badania koniunktury nr 116. W badaniu uczestniczyło 2118 gospodarstw rolnych. Metoda badawcza opisana jest na stronie

3 3 SPIS TREŚCI I. OMÓWIENIE WYNIKÓW BADANIA...4 II. WYNIKI SZCZEGÓŁOWE...6 1) Wskaźnik koniunktury...6 2) Nastroje gospodarstw rolnych...9 3) Przychody pieniężne ) Oszczędności... 1 ) Zadłużenie ) Zakupy nawozów mineralnych ) Zakupy pasz treściwych ) Zakupy środków ochrony roślin ) Inwestycje w maszyny i urządzenia ) Inwestycje w budynki i budowle ) Dostępność kredytów preferencyjnych ) Zamiar wzięcia kredytu ) Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego ) Zaciągnięcie kredytu rynkowego... 4 III. SUMMARY... 48

4 4 I. OMÓWIENIE WYNIKÓW BADANIA 1. W III kwartale 217 r. koniunktura w polskim rolnictwie ponownie poprawiła się, czemu sprzyjały i pogoda, i dobra koniunktura na rynkach światowych. Poprawa koniunktury rolnej w Polsce trwa nieprzerwanie już półtora roku. Wartość wskaźnika koniunktury IRG SGH (IRGAGR) wzrosła o 7,9 punktu, z poziomu -,6 pkt do +7,3 pkt. Poprawa wynika przede wszystkim ze wzrostu przychodów gospodarstw rolnych wartość wskaźnika wyrównanych przychodów pieniężnych, jednej ze składowych IRGAGR, zwiększyła się aż o 11,2 punktu, z poziomu -6,1 pkt do +,1 pkt, odpowiadając za 9 przyrostu wartości ogólnego wskaźnika koniunktury rolnej. Pozostałe jest skutkiem poprawy nastrojów rolników wartość wskaźnika zaufania, drugiej składowej IRGAGR, jest wyższa od wartości sprzed kwartału o 1,1 pkt i wynosi obecnie 1, pkt. W skali roku wartości wskaźnika koniunktury i obu wskaźników cząstkowych wzrosły o, odpowiednio: 14,2, 1,2 i 12,3 pkt. Wszystkie trzy wskaźniki niemal osiągnęły swoje historyczne maksima. Wzrost przychodów gospodarstw rolnych przekłada się na poprawę ich sytuacji finansowej więcej oszczędzają i zmniejsza się ich zadłużenie. Zwiększają również zakupy obrotowych środków produkcji i inwestycje, chętniej sięgając przy tym po kredyt. Są bardzo optymistycznie nastawieni (odsetek gospodarstw rolnych, które ze strachem patrzą w przyszłość wyniósł zaledwie 1,1, a niższy był tylko w 27 roku, który w historii badania był dla polskiego rolnictwa najlepszy). Jeśli sprawdzą się przewidywania rolników, w przyszłym kwartale wskaźniki aktywności rolnej osiągną rekordowo wysokie wartości. 2. Poprawa koniunktury jest powszechna. Wzrost wskaźnika zarówno w skali kwartału jak i w skali roku zanotowano dla wszystkich wyróżnianych grup gospodarstw rolnych. Najsilniej poprawę koniunktury odczuły gospodarstwa: największe, tj. o powierzchni ponad ha (wzrost wartości wskaźnika IRGAGR o 11,4 pkt), położone w makroregionie zachodnim (o 12,4 pkt), prowadzone przez rolników w wieku 31 4 lat (o 1,7 pkt), z wykształceniem średnim i pomaturalnym zawodowym (o 8,6 pkt), zajmujące się uprawą roślin wieloletnich (o 1,9 pkt). 3. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość przychodów pieniężnych 1 wzrosła o,7 pkt w ciągu kwartału i wynosi +,3 pkt. Jest o 13,9 pkt wyższa od wartości sprzed roku. Głównym powodem wzrostu przychodów pieniężnych były względnie wysokie ceny produktów rolnych, głównie mleka, ale również owoców, spowodowane mniejszą podażą na skutek wiosennych przymrozków. Korzystne ceny skupu to także wynik poprawy koniunktury na rynkach zewnętrznych. Kwartalny wzrost wartości salda odnotowano dla niemal wszystkich badanych grup gospodarstw rolnych; największy dla gospodarstw położonych w makroregionie zachodnim (o 23, pkt), o powierzchni 7-1 ha (o 11,8 pkt), prowadzących działalność w zakresie uprawy roślin wieloletnich (aż o 41,9 pkt), prowadzonych przez osoby w wieku do 46-6 lat (o 9, pkt), z wykształceniem średnim i pomaturalnym zawodowym (o 8, pkt). Niższą wartość salda niż kwartał temu zanotowano dla gospodarstw położonych w makroregionie środkowozachodnim (o 4,7 pkt), zajmujących się rozmnażaniem roślin (o 4,3 pkt), prowadzonych przez osoby starsze, w wieku powyżej 6 lat (o,6 pkt), z wykształceniem wyższym (o 8,8 pkt). Rolnicy spodziewają się dalszego wzrostu przychodów w IV kwartale br. 1 Salda odpowiedzi na pytanie o wielkość przychodów pieniężnych nie należy mylić ze wskaźnikiem wyrównanych przychodów pieniężnych. Wskaźnik jest średnią ważoną czterech sald: salda diagnostycznego i salda prognostycznego z okresu, w którym wskaźnik jest liczony, oraz salda diagnostycznego i salda prognostycznego z okresu poprzedzającego. Jest więc niejako obciążony przeszłością. Taka konstrukcja ma na celu osłabić jego podatność na silne wahania poszczególnych sald pod wpływem czynników nadzwyczajnych i działających krótkotrwale.

5 4. Wartość salda odpowiedzi na pytanie o oszczędności gospodarstw rolnych zwiększyła się o,9 pkt do poziomu -22, pkt. Jest wyższa niż rok wcześniej o 1,2 pkt. Poprawę odnotowano prawie we wszystkich grupach gospodarstw rolnych; największą w położonych w makroregionie środkowowschodnim (o 9,8 pkt), o powierzchni do 7 ha (o 8, pkt), zajmujących się uprawą roślin wieloletnich (o 24,9 pkt), prowadzonych przez osoby w wieku 46-6 lat i powyżej 6 lat (po 8,4 pkt), z wykształceniem średnim i pomaturalnym zawodowym (o 8,4 pkt). Spadek wartości salda zarejestrowano jedynie dla gospodarstw rolnych położonych w makroregionie południowym (o 4, pkt), prowadzących działalność w zakresie chowu i hodowli zwierząt (o 3,6 pkt) i prowadzonych przez osoby z wyższym wykształceniem (o 6,3 pkt). Rolnicy przewidują dalszy wzrost oszczędności w następnym kwartale.. Poprawił się stan zadłużenia gospodarstw rolnych. Wartość salda jest niższa 2 niż przed kwartałem o 1,2 punktu. Zmiany wartości salda były zróżnicowane między poszczególnymi grupami gospodarstw rolnych. Największy spadek zadłużenia zanotowano w makroregionie zachodnim, w gospodarstwach o powierzchni 7-1 ha, prowadzących działalność mieszaną, kierowanych przez osoby w wieku 46-6 lat, z wykształceniem wyższym. Najbardziej pogorszył się stan zadłużenia gospodarstw położonych w makroregionie południowym, małych (o powierzchni do 7 ha), zajmujących się rozmnażaniem roślin i prowadzonych przez osoby w wieku 31-4 lat. Rolnicy spodziewają się dalszej poprawy stanu ich zadłużenia w kolejnym kwartale. 6. W ciągu kwartału wzrosły wartości sald odpowiedzi na pytania o wielkość zakupów: pasz treściwych i środków ochrony roślin o, odpowiednio: 3, i 6, pkt. Nieznacznie, o,2 pkt, zmniejszyła się wartość salda odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów nawozów mineralnych, pozostaje jednak dodatnia (+1,9 pkt). To trzeci kwartał z rzędu, gdy rosną zakupy obrotowych środków produkcji. Wzrost odnotowano dla większości wyróżnionych grup gospodarstw domowych. Obecne wartości sald są wyższe niż przed rokiem o, odpowiednio: 7,2, 1,9 i 12,6 pkt. 7. O 1, punkt proc., do wysokości 41,7, zwiększył się odsetek gospodarstw, które zamierzają dokonać zakupu maszyn i urządzeń rolniczych, zaś odsetek gospodarstw, które planują dokonać inwestycji w budynki i budowle, wzrósł o,8 pkt proc. i wynosi obecnie 19,4. Nastawienie proinwestycyjne rolników najwyraźniej widoczne jest w skali roku oba odsetki są wyższe niż rok temu o, odpowiednio: 2, i 2,6. Największy rozmach inwestycyjny wykazują gospodarstwa zajmujące się uprawą i rozmnażaniem roślin oraz położone w makroregionach północnym i środkowozachodnim. 8. W dalszym ciągu rośnie dostępność kredytu preferencyjnego odsetek gospodarstw wskazujących na łatwość w jego uzyskaniu zwiększył się z 77, do 8,3. Towarzyszy temu wzrost skłonności do finansowania produkcji rolnej z kredytu odsetek gospodarstw rolnych, które zamierzają zaciągnąć kredyt, zwiększył się z 23, do 2,6, zaś odsetek gospodarstw, które już zaciągnęły kredyt na warunkach preferencyjnych wzrósł o 2, pkt proc. do 36,9. Obniżył się natomiast odsetek gospodarstw, które wzięły kredyt na warunkach rynkowych (o,7 pkt proc). 2 W przypadku tego pytania spadek wartości salda oznacza poprawę sytuacji.

6 6 II. WYNIKI SZCZEGÓŁOWE 1. Wskaźnik koniunktury w rolnictwie , 1,,, -, -1, -1, -2, IRGAGR średnia trend liniowy składnik cykliczny (prawa skala) Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q wskaźnik przychodów pieniężnych -19,2-1,1-7,8-11,7-6,1,1 2. wskaźnik zaufania -3, -,8-2,2 7,3 1,4 11, wskaźnik koniunktury (1.ˣ ) -14, -7, -,9 -,3 -,6 7, wskaźnik wyrównanych przychodów pieniężnych wskaźnik zaufania

7 7 1 Wskaźnik koniunktury wg makroregionów 11,9 1 9, 7,4 8,2 6, , -2,7-1,8,1 -, -7, 2, -,9-3, ,3 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q Wskaźnik koniunktury wg powierzchni gospodarstw rolnych 17,7 1 7,6 6,3,9, ,4-6,8-8,1-7,3-1,6-9,9-14, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q Wskaźnik koniunktury wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 2,9 19,2 1, 6,7 4,8 2,7-1,9-6, -3,6-12,8-13,9-12,7 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

8 8 Wskaźnik koniunktury wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,6 1, 1,1,,, ,2-6, ,6 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q3 217 Wskaźnik koniunktury wg grup PKD , ,3 11,2 8,1 13, 1,9 1,3, ,1-4,7-4,1-3,6-1,2-4,2-2 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q3 216 Q2 217 Q ,1 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

9 9 2. Nastroje gospodarstw rolnych saldo średnia trend liniowy Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q z ufnością 19,1 19,7 18,1 24,2 27, 27,8 2. z obawą 64,8 66,4 68, 6,4 61, 62,1 3. ze strachem 16,1 13,9 13,4 1,4 11, 1,1 saldo (1.-3.) 3,,8 4,7 13,8 16, 17,7 wskaźnika zaufania (1.-2.ˣ,1-3.) -3, -,8-2,2 7,3 1,4 11, Nastroje gospodarstw rolnych wg makroregionów 3 27,7 2 23, , 16,3 1,1 19,6 19,8 19, 14,4 1 9,3 7,3 9,4 4,8 1,9 3,2 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

10 1 Nastroje gospodarstw rolnych wg powierzchni gospodarstw rolnych ,2 19,6 26,1 29, ,4 9, ,3 2,9 2,1-1,4-1,1-3,9 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Nastroje gospodarstw rolnych wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,3 41,1 3 28,2 22,6 22, ,6-1,6 9,7 11, 1,1 2, ,6 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat 13,8 Q3 216 Q2 217 Q3 217

11 11 Nastroje gospodarstw rolnych wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne , 2,4 19, 13,3 8,6 7,2 4,4-4, podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q ,8 6 4 Nastroje gospodarstw rolnych wg grup PKD 27 48,7 38,3 3 28,9 27, , 18,3 19,2 17,7 8,1 11,1 8, 3,6 12,2 1,4-1 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin -,3 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q3 216 Q2 217 Q3 217

12 12 3. Przychody pieniężne stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrosły 17,4 24,2 32,9 21, 23,7 28,6 41,6 2. nie zmieniły się 41, 38,1 3,2 39,8 47,1 43,1 37,6 3. zmalały 41,1 37,8 31,9 39,1 29,1 28,3 2,7 brak 8, 7,3,4 9,6 7,6 8,4 2,1 saldo (1.-3.) -23,7-13,6 1, -18,1 -,4,3 2,9 2 1 Przychody pieniężne wg makroregionów 13,6 1 4, 7, 3,2 6, ,7-4,6-1,7-4, -9,2-16, -13, -3,6 -, -2-21,9 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

13 13 Przychody pieniężne wg powierzchni gospodarstw rolnych 1,8 2, 4,3 - -, -3,2-1 -9,9-9, ,1-12, ,8-17,7-18,6 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q ,4 Przychody pieniężne wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 21,6 1 1,7 3, ,8-12,2-11,6-14,4-14,3-14,3-14,9-17,2 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

14 14 Przychody pieniężne wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 1 1 1, ,1-4,9 -,9-1,9-12,8-14,6-14,1 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q , Przychody pieniężne wg grup PKD 27 32, 22,7 19,2 1,3 18,2 14, ,6-8,8-8,9-9,4 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich -3, rozmnażanie roślin -1,8 chów i hodowla zwierząt -,1-9,9-18,7 działalność mieszana Q3 216 Q2 217 Q3 217

15 1 4. Oszczędności stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrosły 7, 12,9 1, 14,2 12, 14,3 28,4 2. nie zmieniły się 43,9 42, 4,2 4,2 47,2 49,4 44,3 3. zmalały 48,6 4,1 39,3 4,6 4,4 36,3 27,3 4. brak 19,8 18,2 17,4 16,4 16,7 17,4 1,3 saldo (1.-3.) -41,1-32,2-23,8-26,4-27,9-22, 1, Oszczędności wg makroregionów -17,8-19,6-22, -21,3-23,8-22,9-22,6-2,3-26,8-28,2-27,6-29,6-32,1-33,2-44, północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

16 16 Oszczędności wg powierzchni gospodarstw rolnych ,3-32,2-23,7-2,3-33,2-27,8-3, -28,1-2,7-21,9-21, ,3 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Oszczędności wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,4-13,1-21,4-26, -23, -24,6-27, -3,9-32,8-31,2-36,2-39,4 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

17 17 Oszczędności wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,2-18,8-19, -2,1-27,2-3,2-33, -34,2-36,8 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q ,6-32,6-23,8 uprawa roślin innych niż wieloletnie 1,2-34, -9,1 uprawa roślin wieloletnich Oszczędności wg grup PKD 27 7,7-2,7-4, rozmnażanie roślin -29,8 Q3 216 Q2 217 Q , -21,6-22,3 chów i hodowla zwierząt -3,8-27,6 działalność mieszana

18 18. Zadłużenie stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 przewidywania 1. wzrosło 14,6 11,4 11,3 1,7 12,9 11,4 12,9 2. nie zmieniło się 4,4 43,1 39,7 4,2 42,1 43,9 34,7 3. zmalało 4, 4, 48,9 49,1 4, 44,7 2,4 4. brak 34,8 33,8 32,9 36,8 37,1 34,6 3,7 saldo (1.-3.) -2,4-34,1-37,6-38,4-32,1-33,3-39, Zadłużenie wg makroregionów ,1-17, -23,4-22,1-27,7-31,7-33, -33,7-38,8-43,9-43,8-42,1-2,1-49,8-1,3 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

19 19 Zadłużenie wg powierzchni gospodarstw rolnych ,3-27,4-29,3-3,6-31,9-32,4-32,1-33, -34,1-3,2-3, -34, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zadłużenie wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,4-27, -28,1-28,9-28,9-3,2-32, -32,2-34,6-34,4-36,9-37,1 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

20 2 Zadłużenie wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,8-29,4-32,1-31,1-31,4-34,8-36,1-3,1 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q ,8 Zadłużenie wg grup PKD , ,8-28,9-27,7-29,7-27, -3, -34,6-28,8-31, -36, - -, -44, -47,4-47,1-6 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q3 216 Q2 217 Q3 217 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

21 21 6. Zakupy nawozów mineralnych saldo średnia trend liniowy Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q wzrosły 14, 1,6 12,8 13,8 18,8 2, 2. nie zmieniły się 8,3 8,2 6,1 62,9 64, 61,8 3. zmalały 27,2 26,3 27,1 23,2 16,7 18,1 4. nie dokonano 4, 3,8 9, 8, 4,3 3,4 saldo (1.-3.) -12,7-1,7-14,3-9,4 2,1 1,9 Zakupy nawozów wg makroregionów 1 1,6 3,6, 1,6 3, 1,1 1,2 6, ,4-6, -7, -7, -11,3-1,6-13,2 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

22 22 3 Zakupy nawozów wg powierzchni gospodarstw rolnych 2 17,8 14, ,3 1,4-2,6-1,9-11,8-1, -1,4-18,8-18, -29,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zakupy nawozów wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 3 2 2,9 21,2 1 1,2 9,6, ,7-14,6-3,8-2,8-12,6-8, ,9 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

23 23 Zakupy nawozów wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,1 4,3 1,1-1,6-4,7-7,6-9, -18,4 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q ,8 Zakupy nawozów wg grup PKD ,8 4,8-4, -,4 1,9 1,6 8,6 4,8, -1,7-1, , -21,2-11, uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich -6, rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q3 216 Q2 217 Q3 217

24 24 7. Zakupy pasz treściwych saldo średnia trend liniowy Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q wzrosły 14,9 14, 11, 1,3 13,8 16,4 2. nie zmieniły się 8,9 8, 6, 6, 64,1 61,9 3. zmalały 26,2 27, 29, 24,3 22,1 21,7 4. nie dokonano 27,4 32,8 31, 37,8 3, 3,3 saldo (1.-3.) -11,3-12, -18, -14, -8,3 -,3 Zakupy pasz wg makroregionów 1, - -2,9-4,4-4,4-3, , -13, -13, -7,1-12,7-1,3-12,2-13, , , północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

25 2 Zakupy pasz wg powierzchni gospodarstw rolnych 1,7 4, ,4-6, -8,2-14,6-17,1-18,1-19,6-22,1-26,7-29,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zakupy pasz wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,7 14,9 1 2, ,4-3,8-9, -9, -11,7-13,6-18,2-17,1-22, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

26 26 Zakupy pasz wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 2, ,1-1,3 -,6-1,8 -, -2, -2-19, -16,9-2 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q Zakupy pasz wg grup PKD 27 17,6 8,3 7, 13, ,1-28, -32,2-14,7-1, -21,9-11, -11,8-1,7-8, uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich -, rozmnażanie roślin Q3 216 Q2 217 Q3 217 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

27 27 8. Zakupy środków ochrony roślin saldo średnia trend liniowy Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q wzrosły 12,9 16,9 1,8 1,2 1,8 2,8 2. nie zmieniły się 61,8 8,4 9,6 62,7 6, 61, 3. zmalały 2,3 24,7 29,6 27,1 18,7 17,7 4. nie dokonano,9 4,8 13,1 1,2 6,2 3,7 saldo (1.-3.) -12,4-7,8-18,8-16,9-2,9 3,1 1 Zakupy środków ochrony roślin wg makroregionów 13,6 1 1,6 4,9 1,4 4,,8, ,2-2,2-3,4-3, -1,7 -,6-1,2-12,3 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

28 28 Zakupy środków ochrony roślin wg powierzchni gospodarstw rolnych ,9 16, ,9-1, -4, -7, -6,8-1, -13,6-16,9-16,8-19,9 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zakupy środków ochrony roślin wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,7 16,4 7,4 3,7,3 -,3-3,1-8,2-7,3-12,4-18, -17,8 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

29 29 Zakupy środków ochrony roślin wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 2 17,2 1 11,6 1 2,7 4, , -3,7-9,1-8,4-13,8 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zakupy środków ochrony roślin wg grup PKD ,4,4 1,1-6, 7,6 1,1-6,8-24,3 2,9-7,2-9,4-7,1-18,4-1, uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich -7,1 rozmnażanie roślin Q3 216 Q2 217 Q3 217 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

30 3 9. Inwestycje w maszyny i urządzenia dokonano średnia trend liniowy w Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 dokonano 37,9 39,7 38,2 42,2 4,7 41,7 nie dokonano 62,1 6,3 61,8 7,8 9,3 8, Inwestycje w maszyny i urządzenia wg makroregionów 4,6 46,3 44,3 42,1 43,3 43,7 41,4 39,8 4, 37,3 37,4 36, 37, 34,1 3,1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

31 31 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg powierzchni gospodarstw rolnych 6 2,1 3,2 7, ,9 24,9 18,1 26, 3,7 28, 4,3 41,3 4,9 1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,2 8,3 47, 46,2 47,4 4, ,4 3,2 36,2 27,7 24,4 3, 2 1 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

32 32 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,7 33,3 32,9 4, 42,9 44,1 49,,7 48,3 2 1 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q3 217 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg grup PKD , ,2 44, 4, 39,9 41,9 4,6 9,1 1,3 49,7 49,7 39,1 37, 3,7 36, uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q3 216 Q2 217 Q3 217

33 33 1. Inwestycje w budynki i budowle dokonano średnia trend liniowy w Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 dokonano 14,1 16,8 16,7 18,6 18,6 19,4 nie dokonano 8,9 83,2 83,3 81,4 81,4 8,6 Inwestycje w budynki i budowle wg makroregionów 2 22, ,4 16, 19,9 18,9 19, 18,6 16,9 1,7 14,9 19,4 2,9 12,8 11,2 14,7 1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

34 34 Inwestycje w budynki i budowle wg powierzchni gospodarstw rolnych ,4 2,8 27, ,3 14,9 12,7 13, 13,7 12,9 1,7 18,1 18,3 1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Inwestycje w budynki i budowle wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 3 27, 28,3 2 22,8 22,6 22, ,1 14,9 1,4 16,2 1,2 11, 12, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

35 3 Inwestycje w budynki i budowle wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,7 1,8 13,4 16,2 18,1 2, 2,2 27,1 2,6 1 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q Inwestycje w budynki i budowle wg grup PKD 27 2,8 24,2 24, ,3 1,1 1,1 18,3 17, 12,8 11, 1,9 18,6 18, 18,4 17,4 1 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q3 216 Q2 217 Q3 217

36 Dostępność kredytów preferencyjnych tak średnia trend liniowy w Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 tak 77,4 7,9 74,8 74,2 77, 8,3 nie 22,6 24,1 2,2 2,8 22, 19,7 9 Dostępność kredytów preferencyjnych wg makroregionów 8, , 79,8 79, 77,6 8,9 81,3 78,2 76,4 76,7 82, 7 73,4 72,9 73,7 74,3 7 6 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

37 37 Dostępność kredytów preferencyjnych wg powierzchni gospodarstw rolnych ,9 77,9 8,1 8,3 81, 82, 7,8 71,2 67,8 6,6 62,4 8, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Dostępność kredytów preferencyjnych wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,4 71,9 81, 78,6 78,9 81,9 73,3 77, 8,1 71,7 7,8 73, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

38 Dostępność kredytów preferencyjnych wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 71,4 73,9 77, 76,6 78,8 81,3 81,4 81,7 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe 82,7 Q3 216 Q2 217 Q , 79,3 7,4 uprawa roślin innych niż wieloletnie Dostępność kredytów preferencyjnych wg grup PKD 27 61,6 6,6 7,7 uprawa roślin wieloletnich 69,2 76,9 4,9 rozmnażanie roślin Q3 216 Q2 217 Q ,7 82,2 81,6 chów i hodowla zwierząt 7,8 76, 78, działalność mieszana

39 Zamiar wzięcia kredytu tak średnia trend liniowy w Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 tak 22,8 23,3 22,9 26,9 23, 2,6 nie 77,2 76,7 77,1 73,1 76, 74,4 Zamiar wzięcia kredytu wg makroregionów 3 33, ,2 2,9 21,3 18,9 19,1 29, 29,1 26,9 23, 22,2 22, 19, 2,3 1 14, 1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

40 4 Zamiar wzięcia kredytu wg powierzchni gospodarstw rolnych ,8 8,2 8,8 18, 1,2 1,9 22,7 24, 2,4 31, 34,1 39,4 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zamiar wzięcia kredytu wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 4 37, ,9 29, 26,7 27,9 29, ,6 21,6 19, 18, 16,2 18, 1 1 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

41 41 Zamiar wzięcia kredytu wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,6 19,6 18,9 22, 24,9 27, 3,2 27,1 3,2 1 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q Zamiar wzięcia kredytu wg grup PKD 27 61, , 27,3 23,9 16,3 32,1 27,9 34,6 33,3 21,8 27,6 29, 24, 22,3 2,4 1 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q3 216 Q2 217 Q3 217

42 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego tak średnia trend liniowy w Q2 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 tak 33,4 34,8 37,4 36, 34, 36,9 nie 66,6 6,2 62,6 64, 66, 63, Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg makroregionów 46,4 42,4 36,9 37,9 34,1 3, 34,6 34,4 32,6 32,4 3,9 32, 24,4 21,7 22,9 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

43 43 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg powierzchni gospodarstw rolnych 6 1,6 47, 6, ,8 36,9 37, ,1 1,8 16,8 17,9 17,8 14,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,7 3,9 3,2 42,3 39,4 42, 31,3 32,2 34,2 24,4 23,8 27, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

44 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 3,1 28,2 29,6 3, 36,3 39,3 4, 4,6 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q ,2 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg grup PKD , 3,8 36,4 3, 4,4 4,8 38,2 33,8 34, 31, ,6 23,7 22, ,9 1,4 1 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q3 216 Q2 217 Q3 217

45 4 14. Zaciągnięcie kredytu rynkowego tak średnia trend liniowy w Q1 216 Q3 216 Q4 216 Q1 217 Q2 217 Q3 217 tak 18,8 2,3 21,9 21,9 21,2 2, nie 81,2 79,7 78,1 78,1 78,8 79, Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg makroregionów ,8 26,7 26,9 26, 24, ,9 1,9 14,3 1, 19,7 19, 19,7 1, 18,7 18,1 1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q3 216 Q2 217 Q3 217

46 46 3 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg powierzchni gospodarstw rolnych 33,2 3 28,2 28, ,9 14, 14, 11,3 1,9 1, 17, 21,1 21, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,2 22,6 23, 21,3 19,1 21,9 19,7 2,8 19,3 23,8 16,2 1 1 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q3 216 Q2 217 Q3 217

47 47 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 23 22,3 22, , ,4 2, 19, 19,4 2,1 19, podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q3 216 Q2 217 Q3 217 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg grup PKD , , 21,6 19, 18,8 29,7 28,6 2,7 24,1 21, 19, 2,3 18, ,1 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich, rozmnażanie roślin chów i hodowla zwierząt działalność mieszana Q3 216 Q2 217 Q3 217

48 48 III. SUMMARY In the 3 rd quarter of 217 economic situation of Polish farms improved once again. The improvement, which has been ongoing for the last few quarters, was a result of favorable weather and aggravating conjucture on global markets. The IRG SGH agricultural confidence indicator (IRGAGR) increased by 7.9 pts, from -.6 pts to +7.3 pts. The increase was mainly due to a rise in farmers money income the smoothed money income indicator, one of the components of IRGAGR, grew by 11.2 pts, from pts to +.1 pts, contributing 9 to the growth of IRGAGR. The residual was effected by an increase in farmers sentiments the confidence indicator, the second component of IRGAGR, grew by 1.1 pts, and equals 1. pts now. The general indicator and its components are 14.2, 1.2 and 12.3 pts up from the respective last year figures. The three indicators nearly hit record highs. The rise in farmers income made their savings go up and indebtedness fall. They purchase more fodder and plant protection products, and increase investments, being more willing to buy them on credit. They are also more optimistic (the percentage of farmers who fear for their future is 1.1, the second lowest figure ever noted). If farmers expectations fulfil, the next quarter shall bring about record high indicators of agricultural activity.