KONIUNKTURA W ROLNICTWIE IV kwartał 2015

Transkrypt

1 Instytut Rozwoju Gospodarczego SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE Elżbieta Adamowicz Konrad Walczyk Piotr Szajner KONIUNKTURA W ROLNICTWIE IV kwartał 21 ISSN Badanie okresowe nr 9

2 BADANIA KONIUNKTURY GOSPODARCZEJ INSTYTUTU ROZWOJU GOSPODARCZEGO SGH Rada Programowa: Elżbieta Adamowicz (przewodnicząca), Joanna Klimkowska (sekretarz), Andrzej Kowalski, Marco Malgarini, Gernot Nerb, Ataman Ozyildirim, Janusz Stacewicz, István János Tóth Komitet Redakcyjny i adres Redakcji: Konrad Walczyk (Redaktor Naczelny) Elżbieta Adamowicz Piotr Szajner Anna Jacygrad 2-21 Warszawa, ul. Rakowiecka 22 Wydawnictwo: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 2-4 Warszawa, al. Niepodległości 162 Opracowanie powstało w wyniku wspólnych badań Instytutu Rozwoju Gospodarczego SGH z Instytutem Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - PIB Wersja elektroniczna czasopisma jest wersja pierwotną Publikacja została zrecenzowana zgodnie z wytycznymi MNiSW Copyright by Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 21 Wszelkie prawa zastrzeżone. All rights reserved. ISSN

3 3 SPIS TREŚCI I. OMÓWIENIE WYNIKÓW BADANIA...4 II. WYNIKI SZCZEGÓŁOWE...6 1) Wskaźnik koniunktury...6 2) Przychody pieniężne...9 3) Oszczędności ) Zadłużenie... 1 ) Zakupy nawozów mineralnych ) Zakupy pasz treściwych ) Zakupy środków ochrony roślin ) Inwestycje w maszyny i urządzenia ) Inwestycje w budynki i budowle... 3 ) Dostępność kredytów preferencyjnych ) Zamiar wzięcia kredytu ) Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego ) Zaciągnięcie kredytu rynkowego ) Nastroje gospodarstw rolnych ) Skutki anomalii pogodowych III. SUMMARY...

4 4 I. OMÓWIENIE WYNIKÓW BADANIA 1 1. W czwartym kwartale 21 r. koniunktura w polskim rolnictwie pogorszyła się. Wartość wskaźnika koniunktury rolnej IRG SGH (IRGAGR) obniżyła się o 4,3 punktu, z poziomu -6, pkt. do -,8 pkt. Zaważył na tym spadek przychodów z produkcji rolnej. Wartość wskaźnika wyrównanych przychodów pieniężnych, jednej z dwóch składowych wskaźnika koniunktury, zmniejszyła się o 6,2 pkt., z poziomu -7, pkt. do -13,7 pkt. Wskaźnik zaufania, będący drugą składową wskaźnika koniunktury, obniżył się ledwie o,3 pkt, co oznacza, że gospodarstwa rolne nie spodziewają się istotnych zmian warunków prowadzenia działalności rolniczej w kolejnym kwartale. Pogorszenie się koniunktury było oczekiwane, ale jego stopień jest większy od przewidywanego. Utrzymuje się trwające od początku 214 r. negatywne oddziaływanie czynników cyklicznych. Zarówno wskaźnik ogólny jak i wskaźniki cząstkowe są niższe niż rok temu o, odpowiednio: 6,4, 3,1 i 8, pkt. Zbliża się okres zimowego zastoju w rolnictwie i choć przebieg składnika cyklicznego wskaźnika koniunktury zapowiada zbliżający się koniec fazy spadkowej, nie należy spodziewać się odwrócenia się tej tendencji przed nastaniem wiosny. 2. Pogorszenie koniunktury odnotowano we wszystkich badanych przekrojach, z wyjątkiem gospodarstw położonych w makroregionie południowym. Największe spadki wskaźnika koniunktury zarejestrowano w gospodarstwach największych, o powierzchni pow. ha (o 7,7 pkt.), położonych w makroregionie zachodnim (o,9 pkt.), prowadzonych przez rolników młodych, poniżej 3 roku życia (o 4,9 pkt.), z wykształceniem podstawowym lub zasadniczym zawodowym (o,4 pkt.). 3. Saldo odpowiedzi na pytanie o wielkość przychodów pieniężnych wzrosło o 8,2 pkt. Pozostaje jednak ujemne (-11,4 pkt.). W porównaniu z IV kwartałem 214 r. saldo jest niższe o 2,7 pkt. Powodem tego są niskie ceny skupu produktów rolnych. W okresie styczeń-październik br. w porównaniu z analogicznym okresem 214 r. ceny skupu pszenicy spadły o 3,4 %, żyta o 6,3 %, ziemniaków o 4,4 %, trzody chlewnej o 11,8 %, mleka o 18,4 % i drobiu o 3,8 %. W październiku 21 r. zarysowała się lekka tendencja wzrostowa, gdyż wzrosły ceny skupu: zbóż o ok. 2 %, bydła o 1 % oraz mleka o 3 %. Zmiany salda były różne w zależności od badanej grupy gospodarstw rolnych. Największy wzrost odnotowano w gospodarstwach największych, o powierzchni pow. ha (o 2,1 pkt.), położonych w makroregionie północnym (o 2,6 pkt.), prowadzonych przez osoby pow. 6 roku życia (o 27,7 pkt.), z wykształceniem średnim lub pomaturalnym zawodowym (o 11,1 pkt.). Spadek salda zanotowano tylko w gospodarstwach najmniejszych, o powierzchni do 7 ha (o 2,7 pkt.) i położonych w makroregionie zachodnim (o 17,2 pkt.). Rolnicy spodziewają się niższych przychodów w kolejnym kwartale. 4. Saldo odpowiedzi na pytanie o oszczędności gospodarstw rolnych również wzrosło (o,1 pkt.) i tak jak saldo przychodów jest ujemne (-26,9 pkt.). Zmiana rok do roku wyniosła -2,2 pkt. Kwartalny wzrost salda zanotowano niemal we wszystkich badanych grupach gospodarstw rolnych, z wyjątkiem położonych w makroregionach: zachodnim i środkowowschodnim. Rolnicy przewidują, że ich oszczędności zmniejszą się także w kolejnym kwartale i będzie to spadek większy niż obecny.. Stan zadłużenia gospodarstw rolnych pogorszył się. Saldo tego pytania jest wyższe niż przed kwartałem o 9,1 punktu (w przypadku tego pytania wzrost salda oznacza pogorszenie sytuacji), a w stosunku do analogicznego okresu sprzed roku zwiększyło się o 9,9 pkt. Wzrost zadłużenia 1 Szczegółowy opis metod badawczych i wzory kwestionariuszy zamieszczono na stronie internetowej IRG SGH:

5 odnotowano prawie we wszystkich badanych grupach gospodarstw rolnych, z wyjątkiem najmniejszych (do 7 ha) i prowadzonych przez osoby powyżej 6 roku życia. Rolnicy spodziewają się niewielkiej poprawy stanu ich zadłużenia w następnym kwartale. 6. Zmniejszają się wydatki na zakup obrotowych środków produkcji roślinnej (saldo odpowiedzi na pytanie o wielkość zakupów nawozów mineralnych spadło o 8,7 pkt., a środków ochrony roślin o 9,1 pkt.), rosną zaś wydatki na produkcję zwierzęcą (saldo zwiększyło się o 13,7 pkt.). Tego typu zmiany w strukturze wydatków obrotowych o tej porze roku nie zanotowano w historii badania koniunktury w polskim rolnictwie. 7. Maleją nakłady inwestycyjne na maszyny i urządzenia rolnicze (odsetek gospodarstw, które je poniosły zmniejszył się o 3,2 pkt. proc.). Nieznacznie wzrósł natomiast odsetek gospodarstw rolnych, które dokonały inwestycji w budynki i budowle o 1,3 pkt. proc. 8. Pogorszenie się sytuacji finansowej i sezonowe spowolnienie produkcji rolnej skutkuje zmniejszeniem się popytu gospodarstw rolnych na kredyt. Odsetek tych, które wzięły kredyt preferencyjny, obniżył się o 3,4 pkt. proc., a tych, które zaciągnęły kredyt na zasadach rynkowych, o 2, pkt. proc. Rolnicy sygnalizują przy tym, iż maleje dostępność kredytów udzielanych na warunkach preferencyjnych (o 2,2 pkt. proc.). 9. Długotrwała susza miała bardzo negatywny na wyniki produkcyjne rolnictwa, a w szczególności dotyczyło to zbiorów kukurydzy, roślin okopowych oraz upraw warzywniczych i sadowniczych. Aż 84,1 % ankietowanych gospodarstw rolnych uznało skutki suszy za dotkliwe lub niekorzystne, a jedynie 2,9 % za nieodczuwalne. Pytanie o skutki anomalii pogodowych zostało wprowadzone do ankiety badania w 2 r. i od tego czasu nie zanotowano równie wysokiego odsetka gospodarstw domowych, które ucierpiały w wyniku żywiołu, co w tym roku.

6 6 II. WYNIKI SZCZEGÓŁOWE 1. Wskaźnik koniunktury w rolnictwie IRGAGR średnia trend liniowy składnik cykliczny (prawa skala) Q3 214 Q4 214 Q1 21 Q2 21 Q3 21 Q4 21 wskaźnik koniunktury,9-4,4-14, -, -6, -,8 wskaźnik przychodów pieniężnych -,6 -,7-2,3-1,9-7, -13,7 wskaźnik zaufania 4, -1,8-1,6 2, -4,6-4, wskaźnik wyrównanych przychodów pieniężnych wskaźnik zaufania

7 7 Wskaźnik koniunktury wg makroregionów, ,6-2,7-6,3 -,7-8,7-11,6 -,7-14,9-16,9 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q4 21 Q3 21 Wskaźnik koniunktury wg powierzchni gospodarstw rolnych 7,2 - -, ,3-13,1-16,1-16,6-1,9-2,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q4 21 Q3 21

8 8 Wskaźnik koniunktury wg wieku prowadzącego gospodarstow rolne 3,8-1,1 - -6,1 - -8,2-1 -, -12,6-14,9-12,1-2 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q4 21 Q3 21 Wskaźnik koniunktury wg wykształcenia prowadzącego gospodarstow rolne 2,7 - -1,3 - -,2 -,6-6, ,6 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q4 21 Q3 21

9 9 2. Przychody pieniężne stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q3 214 Q4 214 Q1 21 Q2 21 Q3 21 Q4 21 przewidywania saldo -6,1-8,7-28,9-14,2-19,6-11,4-28,8 wzrosły 2,1 29,2 17,9 2,9 2,6 27,8 17,2 nie zmieniły się 43,8 32,9 3,3 43,9 39,2 33, 36,8 zmalały 31,2 37,9 46,8 3,1 4,2 39,2 46, brak 7,6,7 7,8 7,6 8,2,,6 3, Przychody pieniężne wg makroregionów 2,6 - -3, ,6-11, ,6-2,9-19,3-21, , północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q4 21 Q3 21

10 Przychody pieniężne wg powierzchni gospodarstw rolnych, , -14,8-17, -2,4-19,2-21,3-23,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q4 21 Q3 21 Przychody pieniężne wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,3-3, ,3-11,9-13, ,3-21, ,4 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q4 21 Q3 21

11 11 Przychody pieniężne wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne - -4,8 -,3 - -, , ,4-21,7 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q4 21 Q Przychody pieniężne wg grup PKD 27 1,7 7, , , -4 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q4 21-3,2 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

12 12 3. Oszczędności stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q3 214 Q4 214 Q1 21 Q2 21 Q3 21 Q4 21 przewidywania saldo -3,8-24,7-33, -32,6-37, -26,9-31,4 wzrosły 12,7 17,2 11,8,3 11,3 16,1 13,3 nie zmieniły się 43,7 4,9 43, 46,8 4,4 4,9 42,1 zmalały 43, 41,9 4,3 42,9 48,3 43, 44,7 brak 2, 19,2 2,6 17,6 2,6 19,6 19,8 Oszczędności wg makroregionów ,6-19,6-17, ,9-34,6-33,1-32,3-4,9-42,7-4,6 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q4 21 Q3 21

13 13 Oszczędności wg powierzchni gospodarstw rolnych , ,1-3,4-31,2-34, -34,3-39,2-37,8 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q4 21 Q3 21 Oszczędności wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,9-27,9-26,9-27,9-31,8-36, -3,9-39,8 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q4 21 Q3 21

14 14 Oszczędności wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,1-2,2-26, -3-31, , -38,3 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q4 21 Q3 21 Oszczędności wg grup PKD , , , -4-36,9-4 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q ,2 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

15 1 4. Zadłużenie stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu Q3 214 Q4 214 Q1 21 Q2 21 Q3 21 Q4 21 przewidywania saldo -33,8-3,6-38,6-26,7-34,8-2,7-28,8 wzrosło 13, 13,1 11,4 13, 12,4 1,2 16,7 nie zmieniło się 4,2 38,1 38,6 47,4 4,4 43,9 37,7 zmalało 46,8 48,7, 39,7 47,2 4,9 4, brak 29, 3,1 3,2 32,9 31,3 3,6 3,6 Zadłużenie wg makroregionów , -3-28,4-2,1-2, -26, ,8-33,2-38,4-4, północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy -4,2 Q4 21 Q3 21

16 16 Zadłużenie wg powierzchni gospodarstw rolnych ,4-21,6-26,2-27,7-21, ,1-3,1-34,2 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q4 21 Q3 21 Zadłużenie wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,6-19,1-24, -24,7-27,9-29,6-3,7-36,4 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q4 21 Q3 21

17 17 Zadłużenie wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne , -2,3-26,2-3,3-3,2-38,3 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q4 21 Q Zadłużenie wg grup PKD 27 18, ,9 uprawa roślin innych niż wieloletnie -32,3 uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q4 21-3,7 chów i hodowla zwierząt -2,8 działalność mieszana

18 18. Zakupy nawozów mineralnych saldo średnia trend liniowy Q3 214 Q4 214 Q1 21 Q2 21 Q3 21 Q4 21 saldo -3,7-1, -17,3-8, -9,7-18,4 wzrosły 18,6 14,4 11,4 14,2 13,6 11,7 nie zmieniły się 9,1 6,2 6, 63,1 63, 8,2 zmalały 22,3 29,4 28,7 22,7 23,3 3,1 nie dokonano 4,6,1 12,1 4, 4,6 8,9 Zakupy nawozów wg makroregionów ,6-2, -1-12,9-13,8-14,2-13,7-12,6-14, ,6-2,2-3 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q4 21 Q3 21

19 19 - Zakupy nawozów wg powierzchni gospodarstw rolnych 8,1 - -6, , ,1-2, ,9-28,6-28, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q4 21 Q3 21 Zakupy nawozów wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 3, ,7-9,6 -, , -19, , -22, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q4 21 Q3 21

20 2 Zakupy nawozów wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne, ,8-8, ,1-17, ,9 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q4 21 Q3 21 Zakupy nawozów wg grup PKD ,1-1, -2-19,3-2 -2,4-3 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q ,1 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

21 21 6. Zakupy pasz treściwych saldo średnia trend liniowy Q3 214 Q4 214 Q1 21 Q2 21 Q3 21 Q4 21 saldo -11,1-18,3-21, -1,1-14,7-1, wzrosły 1,, 9, 11,1 12,6 22,9 nie zmieniły się 8,9 6,7 9,6 62,7 6,1 3,2 zmalały 26,1 28,8 31, 26,2 27,3 23,9 nie dokonano 27, 29,6 29,6 29,2 29,1 31, Zakupy pasz wg makroregionów 1,7 - -,4-1,8-1,3 - -8, ,3-14,6-14,2-16,9-2,8 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q4 21 Q3 21

22 22 Zakupy pasz wg powierzchni gospodarstw rolnych ,3, -12,6-11,9-11,3-18,1-2,9-41,8 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q4 21 Q3 21 Zakupy pasz wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne , 2,2-1, -6,8-7,2-12,7-17,8-27, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q4 21 Q3 21

23 23 Zakupy pasz wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 1,7, ,7-6, ,2-12,8 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q4 21 Q Zakupy pasz wg grup PKD 27 12,9 2,9 6,1 - -,7 -,6 - uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q4 21 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

24 24 7. Zakupy środków ochrony roślin saldo średnia trend liniowy Q3 214 Q4 214 Q1 21 Q2 21 Q3 21 Q4 21 saldo -4,2-17,8-23,3-14, -13,2-22,3 wzrosły 19,8 13,1 9,1 11, 14,1 9,7 nie zmieniły się 6,2 6, 8, 63,1 8,6 8,3 zmalały 24, 3,9 32,4 2, 27,3 32, nie dokonano 4,2 12,3 17,3 6,6 4,7 12,2 Zakupy środków ochrony roślin wg makroregionów - -2, ,6-9, -, -2-16,7-1,9-2,2-2,7-21, ,7 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q4 21 Q3 21

25 2 Zakupy środków ochrony roślin wg powierzchni gospodarstw rolnych, , -1, ,7-23, -23,4-23,9-3,1 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q4 21 Q3 21 Zakupy środków ochrony roślin wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 1, , -12,8-14, -21,1-24, -29, -33,2 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q4 21 Q3 21

26 26 Zakupy środków ochrony roślin wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne - -3, , ,6-1, , -3-26,9 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q4 21 Q Zakupy środków ochrony roślin wg grup PKD 27 32, ,2-8,1-23,6-4 - uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q , chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

27 27 8. Inwestycje w maszyny i urządzenia dokonano średnia trend liniowy Q3 214 Q4 214 Q1 21 Q2 21 Q3 21 Q4 21 dokonano 44,2 44, 44,6 41,4 43,3 4,1 nie dokonano,8,,4 8,6 6,7 9,9 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg makroregionów ,7 44, 39,9 46, 44,9 39,6 46, 4,1 3 32,2 32, północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q4 21 Q3 21

28 28 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg powierzchni gospodarstw rolnych 7 6 2,2 8, 4 4,1 43, , 21,8 24, 2,9 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q4 21 Q3 21 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 6 4,6 4 46,2 42,9 47,1 38,8 4, ,9 22,8 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q4 21 Q3 21

29 29 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 6 43,3 46,8 47,8 46, ,2 36,2 2 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q4 21 Q3 21 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg grup PKD ,2 36,4 32,7 41,8 39, uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q4 21 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

30 3 9. Inwestycje w budynki i budowle dokonano średnia trend liniowy Q3 214 Q4 214 Q1 21 Q2 21 Q3 21 Q4 21 dokonano 22,9 18, 19, 17,1 19,7 21, nie dokonano 77,1 81, 81, 82,9 8,3 79, Inwestycje w budynki i budowle wg makroregionów ,4 19, 2,7 16,8 26,1 24, 19,2 21,9 16,9 1 14,2 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q4 21 Q3 21

31 31 Inwestycje w budynki i budowle wg powierzchni gospodarstw rolnych 3 28,4 2 24,7 2 19,8 19,8 1 14,7 14,2 11,2 14,2 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q4 21 Q3 21 Inwestycje w budynki i budowle wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,2 31, 2 2 2,9 19,8 2, 17,9 1 12,2 14,9 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q4 21 Q3 21

32 32 Inwestycje w budynki i budowle wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 3 2,9 26, ,9 2,9 18,8 18,4 1 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q4 21 Q Inwestycje w budynki i budowle wg grup PKD 27 44, , 22,3 2,2 2,3 1 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q4 21 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

33 33. Dostępność kredytów preferencyjnych tak średnia trend liniowy Q3 214 Q4 214 Q1 21 Q2 21 Q3 21 Q4 21 tak 7, 7,2 7,9 69,9 78, 76,3 nie 29, 24,8 29,1 3,1 21, 23,7 Dostępność kredytów preferencyjnych wg makroregionów 9 86,8 8 82,6 84,7 8 76,6 77,7 78, 79,4 7 74, 73,7 73, 7 6 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q4 21 Q3 21

34 34 Dostępność kredytów preferencyjnych wg powierzchni gospodarstw rolnych ,6 7,3 76,7 77,6 78,2 73, 67,2 63,4 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q4 21 Q3 21 Dostępność kredytów preferencyjnych wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,6 81,8 8,6 76,4 77,4 77, 7,2 67, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q4 21 Q3 21

35 3 82 Dostępność kredytów preferencyjnych wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 8,8 8, ,3 76, ,4 73, podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q4 21 Q3 21 Dostępność kredytów preferencyjnych wg grup PKD ,8 8,6 77, , ,7 2 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q4 21 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

36 Zamiar wzięcia kredytu tak średnia trend liniowy Q3 214 Q4 214 Q1 21 Q2 21 Q3 21 Q4 21 tak 29,3 27,6 29,3 28,3 27,6 27,9 nie 7,7 72,4 7,7 71,7 72,4 72,1 Zamiar wzięcia kredytu wg makroregionów ,9 31,7 2,8 21,6 3,3 3,2 23,3 27,7 22,3 21,1 2 1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q4 21 Q3 21

37 37 Zamiar wzięcia kredytu wg powierzchni gospodarstw rolnych ,8 36, ,8 28, ,9 14,6 9,8 17,8 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q4 21 Q3 21 Zamiar wzięcia kredytu wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 4 36, , 3,3 29, 26, 2,6 23, ,7 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q4 21 Q3 21

38 38 Zamiar wzięcia kredytu wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 3 3 3,1 29,8 32,9 33, ,3 21, 1 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q4 21 Q3 21 Zamiar wzięcia kredytu wg grup PKD ,3 24,9 31,2 28, ,9 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q4 21 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

39 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego tak średnia trend liniowy Q3 214 Q4 214 Q1 21 Q2 21 Q3 21 Q4 21 tak 42, 42,7 46, 38, 4, 37,1 nie 7, 7,3 4, 61, 9, 62,9 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg makroregionów ,7 37, 38,3 37,6 39,6 43, 3,6 4,4 34, ,2 2 1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q4 21 Q3 21

40 4 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg powierzchni gospodarstw rolnych 6 6,2 4 38,6 41,8 46, ,8 13,4 2, 2, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q4 21 Q3 21 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,7 41, 42,3 41,7 37,4 33,9 23, 18, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q4 21 Q3 21

41 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 41,7 42, 4,2 37,6 38,1 34, podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q4 21 Q3 21 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg grup PKD ,4 4 36, 37, , ,7 1 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q4 21 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

42 Zaciągnięcie kredytu rynkowego tak średnia trend liniowy Q3 214 Q4 214 Q1 21 Q2 21 Q3 21 Q4 21 tak 24,9 23,4 27, 21,9 23,1 2,6 nie 7,1 76,6 73, 78,1 76,9 79,4 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg makroregionów ,2 28,3 27, 24,9 2,8 21,9 21,9 2 16,1 1,8 17, 1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q4 21 Q3 21

43 43 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg powierzchni gospodarstw rolnych 3 32,3 3 27, ,7,2 12, 1,6 2,8 22,4 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q4 21 Q3 21 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne , 2 23,3 23,2 23,1 2 2,2 19,1 1 13,4,7 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q4 21 Q3 21

44 44 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,7 2,7 21, 21,8 19,4 26,2 1 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q4 21 Q3 21 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg grup PKD , ,7 21,9 19,4 1 12,9 uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q4 21 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

45 4 14. Nastroje gospodarstw rolnych saldo średnia trend liniowy Q3 214 Q4 214 Q1 21 Q2 21 Q3 21 Q4 21 saldo,,,3 8, 2,2 2, z ufnością 22,9 18,7 18, 21, 17,2 16,4 z obawą 64,7 67,6 69,3 6, 67,8 69,2 ze strachem 12,4 13,7 12,7 13, 1, 14,4 2 Nastroje gospodarstw rolnych wg makroregionów 17, 1,7 9,7 3,2 4, 2, ,1-1,1 -,2-8,4 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Q4 21 Q3 21

46 46 Nastroje gospodarstw rolnych wg powierzchni gospodarstw rolnych ,2 1 11, - 1,9, ,4-13, -14,1-14, do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha Q4 21 Q ,3 Nastroje gospodarstw rolnych wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 13,4 3,4,3 - -,1-1, ,8-14, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Q4 21 Q3 21

47 47 Nastroje gospodarstw rolnych wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,1 1,2 3,7 1,9 - -, -2,7 - podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe Q4 21 Q Nastroje gospodarstw rolnych wg grup PKD 27 13, ,7 3,1 2, uprawa roślin innych niż wieloletnie uprawa roślin wieloletnich rozmnażanie roślin Q4 21-1,3 chów i hodowla zwierząt działalność mieszana

48 48 1. Skutki anomalii pogodowych , 26,9 Skutki anomalii pogodowych wg makroregionów 61,7 6,3 1,7 2,2 39,3 3,3 31,6 2, 2 17,7 14,2 12,4 9,,1 6,2 6,7,3,6,8 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy dotkliwe niekorzystne nieznaczne nieodczuwalne 7 Skutki anomalii pogodowych wg powierzchni gospodarstw rolnych 6 8,3 4,2 6,1 6, ,1 22,7 3,2 3, 1,6 13,4 22, 2,7,8 3,1 2,1 3,9 do 7 ha 7-1 ha 1- ha powyżej ha dotkliwe niekorzystne nieznaczne nieodczuwalne 6 Skutki anomalii pogodowych wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 6,9 7,,7 3, ,2 28,6 27,4 23,1 23,4 2 13,9 14,4 16,9 2,1 2,9 3, 3,1 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat dotkliwe niekorzystne nieznaczne nieodczuwalne

49 49 7 Skutki anomalii pogodowych wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 6 4,2 8, 2, ,7 26,2 32,2 2 17,1 1,3 1,7 2,7 2,6 4, podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe dotkliwe niekorzystne nieznaczne nieodczuwalne 7 Skutki anomalii pogodowych wg grup PKD ,9 8,4 2,6 3,7 6, ,6 19, 26,7 33, 32, 29,1 14,9 14,4 13,8 14,7 6,4 3,7 2,7,,6 uprawa niewieloletnich uprawa wieloletnich rozmnażanie roślin chów mieszana dotkliwe niekorzystne nieznaczne nieodczuwalne

50 III. SUMMARY In the 4 th quarter of 21 economic situation of Polish farms deteriorated. The IRG SGH agricultural indicator (IRGAGR) decreased by 4.3 points, from -6. pts to -.8 pts. This was due to a decline in income. The smoothed money income indicator, one of the two components of the agricultural indicator, fell by 6.2 pts, from -7. pts to pts. The confidence indicator, the second component of IRGAGR, dropped by.3 pts only. That means farmers do not expect any significant changes of terms of agricultural production in the next quarter. The deterioration of economic situation was expected but to a lesser degree. Negative cyclical factors that have been observed since the beginning of 214 still hold. The general indicator and its components are lower than one year earlier by, respectively: 6.4, 3.1 and 8. pts. Although the cyclical component of IRGAGR is signalling recovery, winter slowdown of agricultural production is about to come and, hence, an upturn of agricultural activity should be expected not earlier than by springtime. Economic situation deteriorated in all the subgroups of farms except for those located in Southern Macroregion. The indicator decreased the most for the largest farms (by 7.7 pts), located in Western Macroregion (by 9.7 pts), those managed by young farmers (by 4.9 pts), and primarily educated (by.4 pts). All financial indicators of the state of farms, i.e.: money income, savings and indebtedness, diminished. Bad financial situation makes farmers unwilling to take loans. Purchases of plant production inputs declined. Investments in machinery dropped too. The only positive side of the survey results is a high increase in the balance of purchases of fodder and a slight rise in investments in buildings for agricultural production.