ANALIZA. 1 Ustawa z dnia 8 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 249, poz.

Transkrypt

1 ANALIZA Realizacja budżetów jednostek samorządu terytorialnego województwa opolskiego za 2007 rok Nowelizacja ustawy o finansach publicznych z dnia 8 grudnia 2006 r. 1, wprowadziła zmiany do konstrukcji uchwał budżetowych jednostek samorządu terytorialnego, które miały zastosowanie już do budżetu na rok Zmiany obejmowały rozszerzenie katalogu środków publicznych, o których mowa w art. 5 ust. 3 ustawy, między innymi o środki niepodlegające zwrotowi z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym - tj. Norweskiego Mechanizmu Finansowego, Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Szwajcarskiego Mechanizmu Finansowego. W stosunku do projektów i programów unijnych objętych nową perspektywą finansową na lata przyjęto inny system finansowania zadań dla beneficjentów. Finansowanie odbywać się będzie przez dotacje rozwojowe dla jednostek sektora finansów publicznych będących beneficjentami tych środków, dla podmiotów, którym w ramach programu operacyjnego została powierzona na podstawie porozumienia lub umowy realizacja zadań beneficjentów oraz na finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej. Dotacje rozwojowe mogą być przekazywane z budżetu państwa w formie zaliczek lub zwrotu wydatków poniesionych na realizację programów operacyjnych finansowanych z udziałem środków z budżetu Unii Europejskiej. Zlikwidowano jednocześnie w odniesieniu do nowej perspektywy finansowej na lata zasadę udzielania z budżetu państwa pożyczek na prefinansowanie zadań realizowanych z udziału środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. Rozszerzenie katalogu środków publicznych zapisane w ustawie o finansach publicznych spowodowało zwiększenie zakresu wyłączeń przy obliczaniu limitów zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego, o których mowa w art. 169 oraz art. 170 ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z nowymi zapisami w ustawie o finansach publicznych, z upływem roku budżetowego nie wygasają wydatki budżetowe jednostek samorządu terytorialnego przeznaczone na programy i projekty realizowane przy udziale środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub środków pomocy udzielonej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) art. 191 ust. 1a ustawy, natomiast niewykorzystane środki uzyskane za pośrednictwem budżetu państwa w formie dotacji rozwojowych winny być zwrócone do budżetu państwa do 15 lutego następnego roku. Zmiany dotyczące budżetów jednostek samorządu terytorialnego dotyczyły również obowiązku dołączania do projektu budżetu j.s.t. prognozy kwoty długu, poprzednio dołączanej do budżetu. Umożliwiło to opublikowanie opinii rio dotyczących możliwości sfinansowania deficytu i prawidłowości 1 Ustawa z dnia 8 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 249, poz. 1832) dalej ufp, 1

2 prognozy kwoty długu w latach, na które zaciągnięto zobowiązania, przed uchwaleniem budżetu oraz wprowadzenie stosownych zmian w budżecie w przypadku opinii negatywnych. Na podstawie zmiany zapisów art. 24 ust. 2 i art. 26 ust. 2 ufp włączono do przychodów własnych samorządowych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych dochody pochodzące z najmu i dzierżawy oraz innych umów o podobnym charakterze, dotyczących składników majątkowych. Część równoważąca subwencji dla gmin 2 na 2007 r. oraz równoważąca subwencji dla powiatów 3 na 2007 r. zostały rozdzielone między gminy i powiaty zgodnie z Rozporządzeniami Ministra Finansów. Podział części oświatowej subwencji ogólnej dla poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego nastąpił zgodnie z rozporządzeniem dotyczącym sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku Na mocy ustawy o pomocy społecznej 5 do zadań własnych gmin zaliczona została pomoc osobom mającym trudności w przystosowaniu się do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, a do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielanie schronienia, posiłku oraz niezbędnego ubrania cudzoziemcom ofiarom handlu ludźmi. Do zadań własnych powiatów dodano pomoc w integracji ze środowiskiem młodzieży opuszczającej całodobowe placówki wychowawcze, a do zadań zleconych udzielanie cudzoziemcom pomocy w zakresie interwencji kryzysowej oraz realizację zadań w dziedzinie przysposobienia międzynarodowego dzieci. Na podstawie art. 4 ust. 2 ufp w związku z art. 89 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego 6 wielkość udziału gmin we wpływach z podatku dochodowym od osób fizycznych na 2007 r. wyniosła 36,22%. W 2007 roku zlikwidowane zostało jedno ze źródeł dochodów gmin, jakim była opłata administracyjna, która nie miała dużego wpływu na wielkości budżetów gmin. Zmiana ustawy o systemie oświaty 7 wprowadziła obowiązek noszenia na terenie szkoły podstawowej i gimnazjum jednolitego stroju, co wiązało się z przekazywaniem z budżetu państwa dotacji na realizację własnych zadań bieżących gminy, na sfinansowanie tych strojów dla uczniów z rodzin nieprzekraczających kryterium dochodowego upoważniającego do korzystania z pomocy społecznej. 2 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 września 2006 r. w sprawie podziału części równoważącej subwencji ogólnej dla gmin na rok 2007 (Dz. U. Nr 169, poz. 1205). 3 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21 września 2006 r. w sprawie podziału części równoważącej subwencji ogólnej dla powiatów na rok 2007 (Dz. U. Nr 169, poz. 1208). 4 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 grudnia 2006 r. w sprawie podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2007 (Dz. U. Nr 246, poz. 1799). 5 Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.). 6 Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 203 poz.1966 z późn. zm) 7 Ustawa z dnia 11 kwietnia 2007 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 80 poz. 542). 2

3 Podobnie jak w latach poprzednich, uchwalanie wysokości stawek podatkowych określonych w ustawach o podatkach i opłatach lokalnych, w podatku rolnym i podatku leśnym należało do wyłącznej kompetencji organów stanowiących gminy. Minister Finansów ogłosił górne granice stawek kwotowych w podatkach i opłatach lokalnych 8 oraz stawki podatku od środków transportowych 9. Prezes GUS opublikował średnie ceny skupu żyta 10 i sprzedaży drewna 11 za okres trzech pierwszych kwartałów 2006 r., stanowiące podstawę obliczenia podatku rolnego i leśnego. Wprowadzono nowe zwolnienie z opodatkowania podatkiem od nieruchomości gruntów pod morskimi wodami wewnętrznymi oraz gruntów zajętych pod pasy drogowe dróg publicznych oraz zlokalizowane w nich budowle, z wyjątkiem związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej innej niż eksploatacja autostrad płatnych 12. Zagwarantowano j.s.t. zwrot z budżetu państwa utraconych dochodów z tytułu zwolnienia z opodatkowania podatkiem od nieruchomości gruntów położonych na obszarach objętych ścisłą ochroną w parkach narodowych oraz rezerwatach, a także z tytułu zwolnienia z podatku od nieruchomości przedsiębiorców posiadających status centrum badawczo-rozwojowego uzyskanym na zasadach określonych w ustawie o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej, w odniesieniu do przedmiotów opodatkowania przeznaczonych na cele badań i prac rozwojowych. Kolejne zmiany wprowadzone do ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, ustawy o podatku rolnym i leśnym umożliwiły radzie gminy wprowadzenie zwolnień przedmiotowych stanowiących pomoc publiczną jako pomoc de minimis. Zwolnieniem z podatku od nieruchomości objęte zostały także budynki i budowle zajęte przez grupy producentów rolnych, wykorzystywane wyłącznie na prowadzenie działalności w zakresie sprzedaży produktów wytworzonych w gospodarstwach członków grupy 13. Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów 14 rady gmin w okresie od 16 sierpnia 2007 r. do 31 grudnia 2013 r. mogą podejmować uchwały w sprawie udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej przedsiębiorcom w formie zwolnienia z podatku od nieruchomości. Warunkiem udzielenia pomocy jest zobowiązanie się przedsiębiorcy do pokrycia co najmniej 25% kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą środkami własnymi, utrzymanie dużych inwestycji w danym regionie przez okres co najmniej 8 Obwieszczenie Ministra Finansów z dnia 25 października 2006 r. w sprawie wysokości górnych granic stawek kwotowych w podatkach i opłatach lokalnych (M. P. Nr 75, poz. 758). 9 Obwieszczenie Ministra Finansów z dnia 10 października 2006 r. w sprawie stawek podatku od środków transportowych obowiązujących w 2007 r. (M. P. Nr 72, poz. 721). 10 Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 17 października 2006 r. w sprawie średniej ceny skupu żyta za okres pierwszych trzech kwartałów 2006 r. (M. P. Nr 74, poz. 745). 11 Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 20 października 2006 r. w sprawie średniej ceny sprzedaży drewna, obliczonej według średniej ceny drewna uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały 2006 r. (M. P. Nr 74, poz. 746). 12 Ustawa z dnia 7 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 249, poz. 1828). 13 Ustawa z dnia 15 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw (Dz. U. Nr 251, poz. 1847). 14 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 lipca 2007 r. w sprawie udzielania przez gminy zwolnień od podatku od nieruchomości, stanowiących regionalną pomoc inwestycyjną (Dz. U. Nr 138, poz. 969). 3

4 5 lat, a w przypadku małych i średnich przedsiębiorców przez co najmniej 3 lata od dnia jej zakończenia oraz utworzenie i utrzymanie nowych miejsc pracy przez 5 lat, a w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw przez 3 lata. Jednostki samorządu terytorialnego realizujące programy i projekty z udziałem środków zagranicznych niepodlegających zwrotowi mogą otrzymać dofinansowanie z budżetu państwa. Tryb i zasady wydawania decyzji dotyczących finansowania z budżetu państwa projektów realizowanych z udziałem środków z pomocy udzielanej z Norweskiego Mechanizmu Finansowego, Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarskiego Mechanizmu Finansowego określa rozporządzenie Rady Ministrów 15. Na dofinansowanie programu Aktywizacja jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych w zakresie wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży w 2007 r. Minister Finansów przekazał w formie dotacji 70% środków niezbędnych do jego realizacji 16. Gminy, które tworzą lokale socjalne, mieszkania chronione, noclegownie i domy dla bezdomnych mogą otrzymać z Funduszu Dopłat finansowe wsparcie na pokrycie części kosztów budowy, remontu, przebudowy lub zmiany sposobu użytkowania budynku, kupna lokali mieszkalnych nowych lub do remontu, pod warunkiem zaangażowania środków własnych w wysokości co najmniej 30% przewidzianych kosztów przedsięwzięcia 17. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego określił warunki jakie powinna spełniać państwowa instytucja kultury ubiegająca się o dotację z budżetu j.s.t. 18. J.s.t. mogą wspierać, w tym finansowo, rozwój sportu kwalifikowanego oraz przyznawać nagrody i wyróżnienia trenerom, działaczom zasłużonym w osiąganiu wysokich wyników sportowych w międzynarodowym lub krajowym współzawodnictwie sportowym 19. Samorząd województwa, jako instytucja zarządzająca, w rozumieniu stawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju 20, otrzymuje z budżetu państwa - w formie zaliczki, dotację rozwojową na realizację regionalnego programu operacyjnego, która stanowi jego dochód. Zarząd województwa może dokonywać zmian w planie dochodów i wydatków budżetu samorządu województwa w zakresie środków 15 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 czerwca 2007 r. w sprawie decyzji dotyczących zapewnienia finansowania z budżetu państwa projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegających zwrotowi środków z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) (Dz. U. Nr 109, poz. 748). 16 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków dofinansowania programów wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży w 2007 r., warunków, jakie muszą spełniać te programy, podmiotów dokonujących oceny programów oraz sposobu i trybu wyboru programów, którym zostanie udzielone dofinansowanie (Dz. U. Nr 86, poz. 575). 17 Ustawa z dnia 8 grudnia 2006 r. o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych (Dz. U. Nr 251, poz. 1844). 18 Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania dotacji państwowym instytucjom kultury przez jednostki samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 120, poz. 821). 19 Ustawa z dnia 2 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o sporcie kwalifikowanym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 171, poz. 1208). 20 Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. Nr 227, poz.1658). 4

5 przeznaczonych na realizację regionalnych programów operacyjnych, dla których samorząd województwa jest instytucją zarządzającą. Zmiany te mogą być dokonywane w związku z wnioskiem beneficjenta pomocy udzielanej ze środków przewidzianych na realizację regionalnych programów operacyjnych, wyłącznie w ramach przyznanych środków. Zasady podziału części regionalnej subwencji ogólnej na 2007 r., uzależniające jej wysokość od wydatków bieżących poniesionych przez województwa na regionalne przewozy pasażerskie w 2005 r., zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Finansów 21. Analizę opracowano na podstawie danych zawartych w rocznych sprawozdaniach z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego sporządzonych w oparciu o Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie sprawozdawczości budżetowej 22 przez 70 gmin, miasto na prawach powiatu, 11 powiatów oraz województwo samorządowe. W opracowaniu przyjęto, jako rok ubiegły służący do porównań rok REALIZACJA BUDŻETÓW JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO W 2007 R. Dochody jednostek samorządu terytorialnego województwa opolskiego zostały wykonane w 100,6% i wyniosły tys. zł. W porównaniu do roku ubiegłego, uległy one zwiększeniu nominalnie o 11,0%, a realnie o 8,3% 23. Najwięcej wzrosły dochody miasta na prawach powiatu - o 19,0% (realnie o 16,1 %). Znaczny wzrost dochodów wystąpił również w powiatach - 11,3% (realnie 8,6%). Dochody gmin zwiększyły się o 9,4% (realnie o 6,7%), natomiast najmniej wzrosły dochody województwa samorządowego o 7,1% (realnie o 4,5%). Większe od planu dochody uzyskały powiaty (o 1,8%) i gminy (o 1,7%), natomiast poniżej planu wykonały swoje dochody miasto na prawach powiatu (98,8%) oraz województwo samorządowe (95,1%). Poniższa tabela przedstawia dynamikę, realnych dochodów i wydatków jednostek samorządu terytorialnego poszczególnych szczebli, zbiorczo w województwie opolskim i w kraju. 21 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 19 września 2006 r. w sprawie podziału części regionalnej subwencji ogólnej dla województw na rok 2007 (Dz. U. Nr 169, poz. 1206). 22 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej (Dz. U. Nr 115, poz. 781 ze zm.). 23 Wskaźnik inflacji za 2007 rok wyniósł 2,5% (M.P. Nr 5, poz. 65) - wskaźnik realnych dochodów i wydatków obliczono jako iloraz urealnionych o wskaźnik inflacji, kwot dochodów i wydatków z 2007 r. do odpowiednich wartości z 2006 r. 5

6 T a b e l a 1 Dynamika Struktura nominalnie Wyszczególnienie Ogółem dochody j.s.t. Wykonanie tys. zł 2006 r. Plan tys. zł 2007 r. Wykonanie tys. zł 2007 r. Wykonanie % Polska realnie woj. opolskie realnie Polska* woj. opolskie % % % % % Dochody w tym: ,6 109,8 111,0 108,3 100,0 100,0 - gminy ,7 107,7 109,4 106,7 43,5 57,2 - Opole ,8 112,0 119,0 116,1 28,2 17,0 - powiaty ,8 106,3 111,3 108,6 12,3 16,9 - województwo ,1 117,1 107,1 104,5 8,6 8,9 Ogółem wydatki j.s.t. Wydatki w tym: ,1 105,1 106,1 103,5 100,0 100,0 - gminy ,5 102,9 104,3 101,7 43,4 55,9 - Opole ,4 108,4 111,8 109,1 28,5 17,4 - powiaty ,9 100,6 103,7 101,2 12,5 16,3 - województwo ,9 108,1 111,1 108,4 8,6 10,3 Ogółem j.s.t. Wynik finansowy w tym: x x x x x x - gminy x x x x x x - Opole x x x x x x - powiaty x x x x x x - województwo x x x x x x * w strukturze ujęte są dochody m.st. Warszawy, które stanowiły 11,4% ogółu dochodów j.s.t. oraz wydatki, które stanowiły 7,0% ogółu wydatków j.s.t. Realny wzrost dochodów ogółem jednostek samorządu terytorialnego województwa opolskiego ukształtował się poniżej średniego w kraju. Jedynie w mieście na prawach powiatu i w powiatach dynamika dochodów była większa od krajowej odpowiednio o 4,1 i 2,3 punktu procentowego. Po stronie wydatkowej jedynie w gminach wskaźnik dynamiki wzrostu był niższy od wskaźnika krajowego o 1,2 punktu procentowego. W pozostałych typach jednostek wskaźniki były powyżej średnich wskaźników w kraju. 6

7 Struktura łącznych dochodów wszystkich jednostek samorządu terytorialnego województwa opolskiego wskazuje, że wzrósł w niej udział dochodów powiatów i miasta na prawach powiatu. W 2007 r. został prawie zrównany (różnica zaledwie o 0,1 punktu procentowego) udział dochodów miasta Opola w strukturze łącznych j.s.t. z udziałem dochodów 11 powiatów. Strukturę dochodów jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli w kraju i w województwie opolskim przedstawia poniższa tabela. T a b e l a 2 Polska (%) woj. opolskie (%) Wyszczególnienie dochody dochody ogółem dotacje subwencje ogółem dotacje subwencje własne własne Dochody wszystkich j.s.t. 100,0 56,4 15,6 28,0 100,0 53,2 16,3 30,5 - gminy 100,0 49,5 19,2 31,3 100,0 53,2 16,2 30,6 - Opole 100,0 66,1 11,3 22,6 100,0 69,5 12,0 18,5 - powiaty 100,0 32,2 21,7 46,1 100,0 32,9 22,2 44,9 - woj. samorządowe 100,0 68,3 13,1 18,6 100,0 60,6 13,7 25,7 Analiza struktury dochodów ogółem j.s.t. województwa opolskiego, w odniesieniu do źródeł ich pochodzenia wskazuje, że podobnie jak w roku ubiegłym, we wszystkich stopniach samorządu, oprócz województwa, udział dochodów własnych jest wyższy niż średni dla danej grupy w kraju. Niższy od średniej krajowej o 7,7 punktu procentowego, udział dochodów własnych województwa samorządowego rzutuje na wielkość ogólnego udziału dochodów własnych j.s.t. województwa, który jest niższy od krajowego o 3,2 punktu procentowego. Udział dotacji był wyższy o 0,7 punktu procentowego od poziomu krajowego, natomiast subwencji o 2,5 punktu procentowego. Łączne dochody pochodzące ze środków unijnych i zagranicznych wyniosły tys. zł, co stanowiło 4,8% ogółu dochodów jednostek samorządu terytorialnego 24. Jednostki samorządu terytorialnego realizujące programy i projekty finansowane z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz zagranicznych źródeł korzystały również ze środków pochodzących z budżetu państwa w formie prefinansowania. Wydatki ogółem jednostek samorządu terytorialnego województwa opolskiego zostały wykonane w 92,1% i wyniosły tys. zł. W porównaniu do roku ubiegłego, uległy one zwiększeniu nominalnie o 6,1%, a realnie o 3,5%. W poszczególnych typach jednostek realny wzrost wydatków wyniósł od 1,2% w powiatach do 8,4% w województwie samorządowym. Realizacja planu wydatków mieściła się w przedziale od 88,4% w mieście na prawach powiatu do 96,9% w powiatach. 24 Z uwagi na przyjętą metodologię uzyskiwania danych o środkach pomocowych, do wyliczenia dochodów i wydatków przeznaczonych na finansowanie zadań uwzględniono tylko paragrafy oznaczone czwartą cyfrą: 1,3,5,7 i 8. 7

8 Łączne wydatki finansowane ze środków unijnych i zagranicznych wyniosły tys. zł, co stanowiło 4,0% ogółu wydatków jednostek samorządu terytorialnego 25. Różnica między dochodami a wydatkami pochodzącymi ze środków Unii Europejskiej i zagranicznych wynika z faktu, iż środki te refundują poniesione przez samorząd wydatki i wpływają do budżetów po rozliczeniu kosztów przedsięwzięcia. Strukturę wydatków jednostek samorządu terytorialnego województwa opolskiego na tle kraju obrazuje poniższa tabela. T a b e l a 3 Polska (%) woj. opolskie (%) Wyszczególnienie wydatki bieżące wydatki majątkowe wydatki bieżące wydatki majątkowe Wydatki wszystkich j.s.t. 79,0 21,0 78,3 21,7 - gminy 81,2 18,8 83,2 16,8 - Opole 76,6 23,4 64,6 35,4 - powiaty 86,9 13,1 91,4 8,6 - woj. samorządowe 63,3 36,7 53,8 46,2 Struktura wydatków jednostek samorządu terytorialnego województwa opolskiego poszczególnych stopni różni się od średnich wyników dla kraju. Podobnie jak w roku ubiegłym, województwo samorządowe oraz miasto na prawach powiatu przeznaczyły więcej od średniej krajowej na wydatki majątkowe, odpowiednio o 9,5 oraz 12,0 punktu procentowego. Niekorzystnie na tle kraju wypadła struktura wydatków opolskich powiatów, gdyż udział w niej wydatków bieżących był wyższy od średniego dla Polski o 4,5 punktu procentowego. Łączny deficyt budżetowy jednostek samorządu terytorialnego województwa opolskiego wyniósł tys. zł, natomiast nadwyżka budżetowa wyniosła tys. zł. Rok budżetowy zamknęło deficytem 26 gmin, 4 powiaty, województwo samorządowe oraz miasto na prawach powiatu. W załączniku 9 przedstawiono kwoty dochodów ogółem, dochodów własnych, wydatków ogółem i wydatków majątkowych oraz skutków obniżenia maksymalnych stawek podatków, udzielonych ulg, odroczeń, umorzeń i zwolnień podatkowych w przeliczeniu na 1 mieszkańca w poszczególnych jednostkach samorządu terytorialnego województwa opolskiego 26. Średnie dochody ogółem w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosły w: gminach zł, powiatach 611 zł, Opolu zł i województwie samorządowym 284 zł. Największa rozpiętość tego wskaźnika, podobnie jak w roku ubiegłym, wystąpiła w gminach: od zł w Zawadzkiem do zł w Dobrzeniu Wielkim. W powiatach skrajne wielkości dochodów w przeliczeniu na jednego mieszkańca to 385 zł w powiecie opolskim i 841 zł w głubczyckim. 25 patrz przypis Liczba ludności wg danych GUS na koniec trzeciego kwartału 2007 r. wynosi tys. mieszkańców. 8

9 W 2007 r. dochody własne samorządów w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosły w gminach zł, powiatach 201 zł, powiecie grodzkim zł i województwie 172 zł. Wydatki ogółem na jednego mieszkańca, w poszczególnych typach jednostek samorządu terytorialnego, ukształtowały się na poziomie: gminy zł, powiaty 601 zł, miasto na prawach powiatu zł i województwo 333 zł. Największe zróżnicowanie wydatków per capita, wystąpiło w gminach: od zł w Zawadzkiem do zł w Dobrzeniu Wielkim. W powiatach dysproporcje te były mniejsze, bowiem najniższa wartość wskaźnika wyniosła 362 zł w powiecie opolskim, a najwyższa 918 zł w głubczyckim. Wielkość wydatków majątkowych przypadających na jednego mieszkańca jest najbardziej obiektywnym wskaźnikiem w zakresie prowadzenia przez jednostkę polityki prorozwojowej. Wydatki te wyniosły średnio w gminach 345 zł, powiatach 52 zł, mieście na prawach powiatu zł i województwie samorządowym 154 zł. W gminach wystąpiły również największe dysproporcje w tej grupie wydatków per capita, gdyż wahały się od 28 zł w Zawadzkiem do zł w Dobrzeniu Wielkim. W powiatach wskaźnik ten ukształtował się w granicach od 9 zł w powiecie prudnickim do 196 zł w powiecie namysłowskim. WYKONANIE BUDŻETÓW GMIN W 2007 R. Dochody Uchwalone na 2007 rok budżety gmin, były w ciągu roku wielokrotnie zmieniane. Stosowne zmiany wprowadzano zgodnie z kompetencjami organów: uchwałami rad, bądź zarządzeniami prezydentów, burmistrzów i wójtów. Zaplanowane w budżetach gmin na 2007 rok dochody w ciągu roku wzrosły o tys. zł i na koniec roku wynosiły tys. zł. Gminy wykonały plan dochodów ogółem w 101,7%, co wynikało z realizacji w 36 jednostkach dochodów wyższych od zaplanowanych. Najwyższe wykonanie planu wystąpiło w gminie miejsko-wiejskiej Gogolin (115,1%), gdzie ponadplanowe dochody pochodziły z udziałów w podatku CIT, PIT oraz z pozostałych dochodów budżetowych tj. z pozyskanych środków na zadania inwestycyjne, sprzedaży składników majątkowych, opłat, odsetek od środków na rachunkach bankowych oraz dotacji na zadania własne i realizowane na podstawie porozumień i umów. Najniższe wykonanie planu odnotowano w gminie miejsko-wiejskiej Leśnica (90,3%), gdzie nie zrealizowano dochodów (środków) na dofinansowanie inwestycji z innych źródeł na budowę sieci wodociągowych z modernizacją ujęć oraz przebudowę spichlerza na budynek wystaw sztuki artystycznej. Realizację budżetów 27 przez poszczególne gminy przedstawia załącznik Wszelkie kwoty wykazane w załącznikach do niniejszej analizy zostały zaokrąglone do pełnych tysięcy zł. Pola puste oznaczają kwoty poniżej 500 zł. 9

10 Tabela 4 przedstawia realizację dochodów gmin w odniesieniu do planu oraz porównanie wykonania dochodów w stosunku do roku T a b e l a 4 w tym gminy: Wyszczególnienie Ogółem budżety gmin miejskie miejsko-wiejskie wiejskie Dochody plan (tys. zł) wykonanie (tys. zł) do planu 2007 r. (%) 101,7 103,4 100,8 102,8 do wykonania 2006 r. (%) 109,4 105,2 109,9 110,2 W 2007 r. gminy województwa opolskiego zrealizowały dochody w łącznej wysokości tys. zł. W porównaniu do roku poprzedniego, nastąpił wzrost łącznych dochodów wszystkich gmin nominalnie o 9,4% (realnie o 6,7%). W poszczególnych kategoriach wzrost dochodów ukształtował się następująco: w gminach wiejskich - o 10,2%, następnie miejsko-wiejskich - o 9,9% i miejskich o 5,2%. Dochody własne gmin uzyskane w 2007 r. wyniosły ogółem tys. zł (105,6% planu). Wielkość zrealizowanych dochodów własnych była wyższa o 12,4% niż w roku ubiegłym. Podstawowym źródłem dochodów własnych gmin były wpływy z podatku od nieruchomości i z udziałów w podatku dochodowym od osób fizycznych. Wyższe niż w roku 2006 kwoty dochodów uzyskano m.in. z: podatku od czynności cywilnoprawnych (o 45,8%), podatku rolnego (o 24,0%), udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych (o 22,9%), udziału w podatku dochodowym od osób prawnych (o 14,5%). Niższe niż przed rokiem były dochody z podatku opłacanego w formie karty podatkowej (o 6,6%) i opłaty skarbowej (o 8,6%). Dochody własne gmin, na skutek ustalenia przez rady niższych stawek podatków (głównie podatku od nieruchomości), były mniejsze od możliwych do uzyskania o tys. zł (co stanowiło 6,1% dochodów własnych). Najwyższą kwotę z tego tytułu odnotowano w gminie Nysa (4 496 tys. zł), a najniższą w Zębowicach (36 tys. zł). Udzielone przez gminy ulgi, zwolnienia spowodowały zmniejszenie potencjalnych dochodów gmin o tys. zł, natomiast skutki decyzji wydanych odnośnie odroczeń terminów płatności, rozłożenia płatności na raty i umorzenia zaległości podatkowych wyniosły tys. zł. Wygaśnięcie zobowiązań podatkowych na skutek potrącenia z wzajemnej, bezspornej i wymagalnej wierzytelności podatnika i przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz gminy 28 wystąpiło w 6 jednostkach na łączną kwotę 864 tys. zł. 28 Art. 65 i art pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 8, poz. 60 t. jedn. z 2005 r., ze zm.). 10

11 Subwencja ogólna została przekazana gminom województwa opolskiego przez Ministerstwo Finansów w wysokości tys. zł, a jej kwota była o 6,0% wyższa od uzyskanej w 2006 roku. Część oświatowa subwencji ogólnej dla wszystkich gmin wyniosła tys. zł. Część wyrównawczą subwencji ogólnej w łącznej wysokości tys. zł uzyskały 64 gminy, natomiast część równoważącą w kwocie tys. zł otrzymało 49 gmin. Uzupełnienie subwencji ogólnej w kwocie tys. zł przekazano 18 gminom na zadania związane pomocą społeczną oraz na wyrównywanie różnic w dochodach jednostek samorządu terytorialnego po zmianie finansowania zadań 29. Gminy uzyskały dotacje celowe w wysokości tys. zł - wzrost o 6,1%. Na zwiększenie wielkości dotacji miały przede wszystkim wpływ środki przekazane z budżetu państwa na realizację zadań bieżących z zakresu administracji oraz innych zadań zleconych gminom ustawami w wysokości tys. zł. Zadania na które otrzymano dotacje to m.in.: zwrot podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej oraz pokrycie kosztów postępowania w sprawie jego zwrotu poniesionych przez gminy, sfinansowanie wydatków na przygotowanie wyborów do Sejmu i Senatu RP, świadczenia rodzinne, zaliczka alimentacyjna oraz składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego, sfinansowanie kosztów wydawania dowodów osobistych, usuwanie skutków klęsk żywiołowych, pokrycie kosztów związanych z wypłatą zasiłków celowych dla rodzin rolników, którzy ponieśli straty w wyniku suszy. Dotacje na realizację własnych zadań bieżących gmin wyniosły tys. zł i wzrosły o blisko tys. zł (o 9,3%). Gminy otrzymały je na sfinansowanie, w ramach wdrażania reformy oświaty, nauczania języka angielskiego w klasach pierwszych szkoły podstawowej, na wypłatę dodatków w wysokości 250 zł miesięcznie na pracownika socjalnego zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, realizującego pracę socjalną w środowisku w roku 2007, na dofinansowanie świadczeń pomocy materialnej dla uczniów o charakterze socjalnym zgodnie z art. 90d i art. 90e ustawy o systemie oświaty, na realizację wieloletniego programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania, dofinansowanie podręczników dla dzieci rozpoczynających roczne przygotowanie przedszkolne lub naukę w klasach I-III szkoły podstawowej i w klasach I-III ogólnokształcącej szkoły muzycznej I stopnia oraz dofinansowanie zakupu jednolitego stroju dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów, dofinansowanie pracodawcom kosztów przygotowania zawodowego młodocianych pracowników, sfinansowanie w ramach wdrażania reformy oświaty prac komisji kwalifikacyjnych i egzaminacyjnych powołanych do rozpatrzenia wniosków nauczycieli o wyższy stopień awansu zawodowego. Dotacje otrzymane z funduszy celowych wyniosły tys. zł i wzrosły o 8,4 % w odniesieniu do roku poprzedniego. Dotacje te w przeważającej części były przekazane na inwestycje i tak np. gmina Namysłów uzyskała z Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej 880 tys. zł na zadanie Centrum Turystyki i Rekreacji w Namysłowie. 29 art. 26 ust. 1 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. z 2003 r. Nr 203, poz. 1966, z późn. zm.). 11

12 Dotacje na zadania realizowane na podstawie porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego wyniosły tys. zł, w tym dotacje na inwestycje tys. zł. W ramach porozumień między j.s.t. wykonywano budowę infrastruktury drogowej, a w gminie Ozimek realizowano zadanie Dinopark - budowa szlaku pieszego w Krasiejowie. Dotacje za zadania realizowane na podstawie porozumień z organami administracji rządowej tys. zł, które zmniejszyły się o 47,6%, zabezpieczały m.in. utrzymanie cmentarzy wojennych, modernizację i remonty mieszkań dla repatriantów. W roku 2007 gminy zaplanowały dochody ze środków Unii Europejskiej i zagranicznych w wysokości tys. zł, które zrealizowano w łącznej kwocie tys. zł, co stanowiło 1,9% ogółu ich dochodów 30. Gminy miejsko - wiejskie z tego tytułu otrzymały tys. zł, gminy wiejskie tys. zł, gminy miejskie 35 tys. zł. Struktura dochodów gmin województwa opolskiego w 2007 r. wskazuje na dominujący w niej udział dochodów własnych. W porównaniu do roku poprzedniego udział dochodów własnych wzrósł o 1,5 punktu procentowego. Załącznik 2a i 2b przedstawia strukturę dochodów poszczególnych gmin województwa opolskiego. Struktura dochodów gmin województwa opolskiego w 2007 roku Subwencje 30,6% Dochody własne 53,2% Dotacje celowe 16,2% Dochody własne stanowiły najważniejsze źródło dochodów gmin, ich udział w strukturze wyniósł 53,2%. Udział dochodów własnych w poszczególnych typach gmin zawierał się w przedziale od 46,7% w gminach wiejskich do 69,6% w gminach miejskich. Udział dochodów własnych poszczególnych gmin w ich dochodach ogółem był bardzo zróżnicowany. Największy udział dochodów własnych w strukturze zanotowano w 3 gminach: Dobrzeń Wielki 76,9%, Kędzierzyn-Koźle - 73,7% i Zdzieszowice 70,8%, a najmniejszy w gminach Radłów 23,7%, Zębowice 23,9%, Lasowice Wielkie 27,6%. Możliwości finansowe gmin, w których dochody własne stanowiły mniej niż 30% dochodów ogółem, były w znacznym stopniu ograniczone i uzależnione od otrzymanych z budżetu państwa subwencji i dotacji. 30 Patrz przypis 24 12

13 Strukturę dochodów własnych gmin w latach 2006 i 2007 przedstawia tabela 5. T a b e l a r r. Wyszczególnienie tys. zł % tys. zł % Dochody własne , , Udziały w podatku dochodowym od osób prawnych Udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych , , , ,8 3. Podatek rolny , ,0 4. Podatek od nieruchomości , ,4 5. Podatek leśny , ,4 Podatek od środków 6. transportowych , ,3 Podatek opłacany w formie 7. karty podatkowej , ,2 8. Podatek od spadków i darowizn , ,4 9. Opłata skarbowa , ,2 Podatek od czynności 10. cywilnoprawnych , ,7 11. Pozostałe dochody własne , ,5 Dane z tabeli wskazują, iż struktura dochodów własnych nie uległa zmianom na przestrzeni ostatnich dwóch lat. Największą część dochodów własnych gmin, choć ulegającą zmniejszeniu, stanowił podatek od nieruchomości 31,9%, a za nim udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych 30,4%. Pozostałe dochody własne stanowiły 24,7% dochodów ogółem. Drugim, co do wielkości, źródłem dochodów gmin była subwencja otrzymana z budżetu państwa, której udział w strukturze dochodów ogółem wyniósł 30,6%. Udział subwencji ogólnej w dochodach ogółem poszczególnych gmin ukształtował się na poziomie: 38,2% w gminach wiejskich, 29,7% w gminach miejsko-wiejskich i 18,1% w gminach miejskich. W poszczególnych gminach największy udział subwencji w dochodach ogółem wystąpił w gminie wiejskiej Zębowice (59,7%), a najmniejszy w mieście Kędzierzyn-Koźle (15,4%). Subwencja oświatowa, stanowiąca trzy czwarte części subwencji ogólnej, wzrosła w analizowanym okresie o 4,7%. Część wyrównawcza subwencji ogólnej, w odniesieniu do roku poprzedniego, wzrosła o 12,5%, natomiast zmalały część równoważąca subwencji o 1% i uzupełnienie subwencji ogólnej o 15,4%. W analizowanym okresie udział dotacji celowych w dochodach ogółem spadł o 0,5 punktu procentowego i wyniósł 16,2%. W poszczególnych typach gmin udział dotacji w dochodach ukształtował się na poziomie 17,5% w gminach miejsko-wiejskich, 15,1% w wiejskich oraz 12,3% w miejskich. W roku 2007 najbardziej wzrosły dotacje celowe na zadania inwestycyjne z zakresu administracji rządowej - o 197,8%. Dotacje w największym stopniu zasilały budżety gminy Kamiennik 34,0% i Świerczów 13

14 27,0%. Dotacje celowe otrzymane na cele inwestycyjne wynosiły średnio 1,2% w strukturze dochodów gmin, jedynie w gminie Olszanka oraz Skarbimierz udział ich wyniósł odpowiednio 10,4% i 8,9%. Wydatki Zaplanowane w budżetach gmin na 2007 r. wydatki w ciągu roku wzrosły o tys. zł i na koniec roku wynosiły tys. zł. Wykonane wydatki budżetowe gmin wyniosły tys. zł i wzrosły, w porównaniu do roku ubiegłego o tys. zł (nominalnie o 4,3%, a realnie o 1,7%). Średni poziom realizacji planu wydatków dla gmin wyniósł 91,5%. Rozpatrując wykonanie planu wydatków w poszczególnych gminach należy stwierdzić, iż najwyższy wskaźnik zrealizowanych wydatków odnotowano w gminach Pakosławice i Popielów - 96,9%, natomiast najniższy w gminie Rudniki 71,3%. Niższa realizacja wydatków w stosunku do założeń została spowodowana poczynionymi oszczędnościami, zmniejszonymi wydatkami na inwestycje, w tym częściowo z powodu braku możliwości pozyskania zewnętrznych źródeł finansowania oraz niewykorzystaniem rezerwy budżetowej. Strukturę wydatków gmin ogółem, z uwzględnieniem ich rodzajów, zaprezentowano na wykresie, natomiast strukturę wydatków poszczególnych jednostek przedstawia załącznik 5a i 5b. Struktura wydatków gmin w 2007 roku 37,6% 16,8% 0,5% 39,5% 5,6% majątkowe 16,8% wynagrodzenia z pochodnymi 39,5% dotacje 5,6% obsługa długu 0,5% pozostałe wydatki 37,6% Wydatki majątkowe gmin wyniosły ogółem tys. zł, co stanowiło 80,4% uchwalonego planu. Niski poziom wskaźnika wykonania planu wydatków majątkowych wiązał się głównie z przeniesieniem realizacji zadań inwestycyjnych na rok następny. W grupie wydatków majątkowych niemal całą kwotę stanowiły wydatki inwestycyjne, których źródłem finansowania były środki własne, środki pochodzące z funduszy europejskich oraz z kredytów i pożyczek. W odniesieniu do roku 2006 nastąpił nieznaczny spadek wielkości wydatków majątkowych - o 8,7%. 14

15 Udział wydatków majątkowych w strukturze wydatków zmalał o 2,3 punktu procentowego i wyniósł 16,8%. W gminach wiejskich ten udział wyniósł 20,1%, miejsko-wiejskich 15,6%, miejskich 14,7% ogółu wydatków. Największy udział wydatków majątkowych w wydatkach ogółem wystąpił w gminach Reńska Wieś 44,4% i Chrząstowice 44,3%. Ponadto jeszcze w pięciu gminach: Komprachcice, Dąbrowa, Turawa, Kolonowskie i Zdzieszowice wskaźnik ten przekroczył 30%. Gminy realizowały zadania przy wykorzystaniu środków unijnych i zagranicznych przeznaczanych na budowę kanalizacji, modernizację dróg oraz budowę sal widowiskowo-sportowych. Na wydatki inwestycyjne najmniej przeznaczyły gminy Pakosławice i Zawadzkie - odpowiednio 1,8 i 1,9% ogółu wydatków. Wydatki bieżące gmin na koniec 2007 r. wynosiły tys. zł i zostały wykonane w 94,2%. W porównaniu do roku poprzedniego wzrosły one o 7,3% i stanowiły średnio 83,2% wydatków ogółem gmin. Wydatki bieżące służyły głównie finansowaniu obligatoryjnych zadań własnych. Z budżetów gmin udzielono dotacji w wysokości tys. zł. Kwota ta była wyższa niż w roku poprzednim o 7,0%. Zróżnicowanie stopnia realizacji tej grupy wydatków bieżących, wynikało z przyjętego przez konkretną jednostkę sposobu realizacji nałożonych na nią zadań. Wydatki na obsługę długu wyniosły tys. zł. i w porównaniu do roku poprzedniego były nieznacznie wyższe o 2,1%. Wydatki z tytułu udzielonego poręczenia dla Ekologicznego Związku Gospodarki Odpadami Komunalnymi EKOGOK w analizowanym okresie poniosła gmina Brzeg w wysokości 542 tys. zł. Pozostałe wydatki gmin wyniosły tys. zł i były większe od wydatków w roku ubiegłym o 8,6%. Wpłat do budżetu państwa w łącznej wysokości tys. zł, z przeznaczeniem na część równoważącą subwencji ogólnej dla gmin, musiały dokonać 3 gminy województwa opolskiego: Dobrzeń Wielki, Zdzieszowice i Gogolin. Struktura wydatków bieżących w odniesieniu do roku poprzedniego nie uległa zmianie, gdyż nadal dominowały w niej wydatki na wynagrodzenia wraz z pochodnymi, które stanowiły 39,5% wydatków ogółem, a zaraz po nich znajdowały się pozostałe wydatki - 37,6%. Pozostałe wydatki obejmowały m.in. świadczenia społeczne na rzecz osób fizycznych, zakup materiałów i wyposażenia, remonty, usługi i inne wydatki związane z prawidłowym funkcjonowaniem jednostek wykonujących zadania gmin. W ramach realizacji programów finansowanych ze środków Unii Europejskiej i zagranicznych, gminy zaplanowały wydatki w łącznej wysokości tys. zł, a wykonały w kwocie tys. zł, co stanowiło 1,9% wydatków gmin ogółem 31. Większość planowanych i realizowanych w 2007 roku zadań z udziałem środków unijnych dotyczyło inwestycji, przede wszystkim w infrastrukturę wodociągową i kanalizacyjną wsi, drogi i ochronę wód. Strukturę wydatków ogółem uwzględniającą poszczególne działy klasyfikacji budżetowej przedstawia załącznik 6a i 6b oraz poniższa tabela. 31 Patrz przypis 24 15

16 T a b e l a 6 Struktura wydatków ogółem w % Struktura wydatków Wyszczególnienie majątko r r. wych w % w 2007 r Ogółem wydatki 100,0 100,0 100,0 Dz Oświata i wychowanie Dz Edukacyjna opieka wychowawcza 40,3 40,5 11,9 Dz Pomoc społeczna Dz Pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej 17,1 16,7 0,7 Dz Administracja publiczna 10,0 10,4 2,5 Dz Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 9,6 8,5 32,3 Dz. 600 Transport i łączność 6,9 6,3 22,7 Dz Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 4,1 4,0 5,2 Dz Gospodarka mieszkaniowa 3,2 4,0 6,8 Dz Kultura fizyczna i sport 2,7 2,6 5,8 Pozostałe działy 6,1 7,0 12,1 W strukturze wydatków działowych w ciągu ostatniego roku zaszły niewielkie zmiany. Chociaż w niektórych działach odnotowano wzrost wydatków (np. Gospodarka mieszkaniowa, Pozostałe działy, Administracja publiczna) w innych spadek, to nakłady poniesione na Oświatę i wychowanie wraz z Edukacyjną opieką wychowawczą nadal stanowiły największą grupę wydatków (40,5%). W poszczególnych typach gmin, udział wydatków oświatowych w wydatkach ogółem wyniósł: w gminach wiejskich 41,6%, miejsko-wiejskich 41,0%, gminach miejskich 35,5%. W poszczególnych jednostkach udział ten uzależniony jest od ich specyfiki i był największy w gminie Skoroszyce 59,0%, a najmniejszy w Chrząstowicach 30,5%. Drugą pod względem wielkości grupę 16,7%, stanowiły wydatki związane z pomocą społeczną oraz innymi działaniami w zakresie polityki społecznej, które w budżetach zajmowały: w gminach miejsko-wiejskich 18,2%, w gminach miejskich - 16,6%, a w wiejskich 13,7%. Największy udział wydatków na zadania z zakresu pomocy społecznej w strukturze wydatków wystąpił w gminach Prudnik i Kamiennik po 25,6%, najmniejszy w Dobrzeniu Wielkim 5,4%. Kolejną grupę stanowiły wydatki związane z bieżącym funkcjonowaniem administracji samorządowej zaklasyfikowane w dziale Administracja publiczna, których udział wyniósł średnio 10,4%. W strukturze wydatków najwięcej środków na ten cel przeznaczyła gmina Popielów 21,0%, najmniej gmina Dobrzeń Wielki 6,5%. Na wydatki w pozostałych działach przeznaczono od 2,6% w dziale Kultura fizyczna i sport do 8,5% w dziale Gospodarka komunalna i ochrona środowiska. 16

17 W strukturze wydatków majątkowych na pierwszym miejscu uplasowały się wydatki z działu Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 32,3%, które przeznaczano głównie na budowę wodociągów i kanalizacji. Wydatki na transport i łączność stanowiły 22,7% i finansowały budowę oraz modernizację dróg. Wydatki majątkowe w działach związanych z oświatą, stanowiące 11,9% ogółu wydatków, poniesiono na budowę sal gimnastycznych. Załącznik 7a i 7b przedstawia strukturę wydatków majątkowych gmin w działach klasyfikacji budżetowej. Zobowiązania i wynik finansowy Gminy województwa opolskiego planowały zamknąć rok budżetowy 2007 deficytem w łącznej wysokości tys. zł. Wykonanie budżetów sprawiło uzyskanie nadwyżki budżetowej w wysokości tys. zł. W 44 gminach budżet zamknął się nadwyżką budżetową w ogólnej kwocie tys. zł. Na deficyt w kwocie tys. zł złożył się ujemny wynik finansowy uzyskany w 26 gminach. Największą kwotę nadwyżki wygenerowano w gminie Rudniki tys. zł, zaś największa kwota deficytu tys. zł wystąpiła w gminie Głubczyce (17,2% w relacji do dochodów). Osiągnięte w 2007 r. przychody w wysokości tys. zł stanowiły 90,9% założonego planu. W odniesieniu do roku 2006, ich wielkość ogółem spadła o 18,7%. W strukturze przychodów, odmiennie niż w latach poprzednich, największy udział miały przychody z innych źródeł 44,0% (tj. wolnych środków powstałych jako nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu j.s.t., wynikających z rozliczeń kredytów i pożyczek z lat ubiegłych). Wielkość wolnych środków wzrosła o 58,4%. Kolejnym źródłem przychodów były zaciągnięte kredyty i pożyczki - 35,2%, ich kwota zmalała o 15,8%. Przychodów z tego tytułu nie uzyskały 22 gminy. Przychody osiągnięte przez gminy z emisji obligacji wyniosły tys. zł i były wyższe od ubiegłorocznych aż o 180%. Obligacje wyemitowały 4 jednostki: Brzeg tys. zł, Olszanka tys. zł, Tarnów Opolski tys. zł i Domaszowice tys. zł. Pozostałe źródła przychodów miały marginalny wpływ na ich ogólną wielkość. Spłata pożyczek udzielonych zaplanowana w wysokości tys. zł przez miasto Brzeg i gminę Namysłów została wykonana zaledwie w wysokości 51 tys. zł., a przychody z prywatyzacji majątku uzyskała gmina Prudnik w wysokości tys. zł. Rozchody budżetowe gmin w 2007 r., w porównaniu do roku ubiegłego, spadły o 20,6% i stanowiły kwotę tys. zł. Złożyły się na nie głównie spłaty rat kapitałowych kredytów i pożyczek w wysokości tys. zł (wzrost o 10,0%) oraz udzielone pożyczki w kwocie tys. zł (wzrost o 4,3%). Kwoty udzielanych pożyczek były zróżnicowane (od 19 tys. zł do ponad 300 tys. zł) i zależały od typu jednostki i wielkości jej budżetu. Gminy udzielały pożyczek głównie dla Urzędu Marszałkowskiego na realizację programu e-urząd dla mieszkańca Opolszczyzny. Celem projektu było zwiększenie dostępu do usług 17

18 publicznych on-line oraz zmniejszenie dysproporcji w zakresie dostępu i wykorzystania internetu przez mieszkańców województwa opolskiego. Wykupu obligacji samorządowych dokonała gmina Nysa na kwotę tys. zł. Gmina Strzelce Opolskie, zgodnie z uchwałą budżetową, ulokowała na rachunkach długoterminowych środki pieniężne w wysokości tys. zł, które traktowane są jako rozchody. Łączna kwota należności gmin wyniosła tys. zł i była wyższa o 0,3% od ubiegłorocznej. Na ogólną kwotę należności składały się głównie wymagalne należności pochodzące od jednostek spoza sektora finansów publicznych w kwocie tys. zł. Należności wymagalne pochodzące z tytułu dostaw towarów i usług stanowiły kwotę tys. zł, a należności z tytułu udzielonych pożyczek tys. zł. Zobowiązania gmin na koniec 2007 r. wyniosły tys. zł, co stanowiło 13,5% w relacji do dochodów. W stosunku do roku ubiegłego, była to kwota wyższa o 3,6%. Zadłużenie z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek wyniosło tys. zł. Zobowiązania z tytułu wyemitowanych papierów wartościowych, na łączną kwotę tys. zł, wystąpiły w gminach: Brzeg, Głuchołazy, Kietrz, Nysa, Domaszowice, Olszanka i Tarnów Opolski. W 2007 r. kwota zobowiązań wymagalnych wyniosła tys. zł, z czego tys. zł dotyczyło niezapłaconych zobowiązań z tytułu dostaw towarów i usług. Kwota zobowiązań wymagalnych była niższa niż przed rokiem o tys. zł. Niewymagalne zobowiązania z tytułu udzielonych poręczeń, w łącznej wysokości tys. zł wystąpiły w 10 gminach województwa opolskiego i tak jak w zeszłym roku tylko gmina Brzeg dokonywała za dłużnika spłat z tytułu realizacji udzielonego poręczenia w kwocie 542 tys. zł. WYKONANIE BUDŻETU MIASTA NA PRAWACH POWIATU W 2007 R. Opole posiadając status miasta na prawach powiatu realizuje zadania przypisane zarówno gminom jak i powiatom. Dane dotyczące realizacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów budżetu Opola przedstawia załącznik nr 10, natomiast strukturę i dynamikę wykonania dochodów oraz wydatków w latach przedstawia załącznik nr 11. Dochody Wykonanie dochodów ukształtowało się na poziomie tys. zł, co stanowiło 98,8% planu. W stosunku do roku 2006 dochody miasta wzrosły o kwotę tys. zł, tj. nominalnie o 19,0%, a w ujęciu realnym o 16,1%. Strukturę dochodów ogółem miasta Opola przedstawia poniższy wykres: 18

19 Struktura dochodów Opola w 2007 r. subwencje 18,5% dochody własne 69,4% dotacje celowe 12,1% Wielkość oraz struktura dochodów własnych określają możliwości rozwojowe jednostki samorządu terytorialnego. Dochody własne były głównym źródłem dochodów Opola, stanowiąc 69,4% ogółu dochodów. W stosunku do roku 2006 dochody te zwiększyły się o 21,7% (tj. o tys. zł) i wyniosły tys. zł. Dochodami o najwyższej dynamice były wpływy z tytułu podatku od czynności cywilnoprawnych (wzrost o 43,1%). Zwiększyły się wpływy z podatku rolnego o 40,0%, udziałów w podatku dochodowym od osób prawnych - o 34,4% oraz z podatku od środków transportowych - o 32,8%. Dochody z tych źródeł stanowiły łącznie jedynie 4,6% w strukturze ogółu dochodów. W stosunku do roku 2006 uległy zmniejszeniu: opłata skarbowa - o 5,6% oraz podatek opłacany w formie karty podatkowej - o 3,1%. Zmniejszenia te nie miały wpływu na kształt budżetu, gdyż źródła te stanowiły zaledwie 0,8% dochodów ogółem. Pozostałe dochody własne wykonane w kwocie tys. zł, stanowiły w strukturze dochodów 31,6% i były kolejny rok z rzędu największym, pod względem wielkości, źródłem dochodów własnych Opola. Wynikało to m.in. z uzyskania środków UE na dofinansowanie realizacji zadań w zakresie Programu Funduszu Spójności/ISPA w kwocie tys. zł (w 2006 roku tys. zł), środków z UE stanowiących zwrot z tytułu prefinansowania w kwocie tys. zł (przy tys. zł w 2006 roku) oraz dochodów z majątku gminy w kwocie tys. zł, w tym głównie ze sprzedaży majątku ( tys. zł). Innymi istotnymi składnikami pozostałych dochodów własnych były wpłaty spółek zarządzających nieruchomościami gminy (czynsze) w wysokości tys. zł, wpływy z tytułu odsetek od środków finansowych ulokowanych na rachunkach bankowych, od lokat terminowych oraz od nieterminowych wpłat podatków i opłat łącznie tys. zł, wpłaty za koncesje na sprzedaż alkoholu tys. zł, opłaty komunikacyjne (tablice rejestracyjne) tys. zł, dywidenda ECO w kwocie tys. zł oraz opłata targowa 947 tys. zł. Udziały we wpływach z podatków dochodowych wyniosły ogółem tys. zł, stanowiąc łącznie 24,9% dochodów ogółem i były drugim co do wielkości źródłem dochodów budżetu miasta Opola. Na poszczególne udziały przypadły kwoty: tys. zł w podatku dochodowym od osób 19