CHARAKTERYSTYKI ZŁOŻONYCH UKŁADÓW Z TURBINAMI GAZOWYMI

Transkrypt

1 CHARAERYSYI ZŁOŻOYCH UŁADÓW Z URBIAMI AZOWYMI Autor: rzysztof Badyda ( Rynek Energii nr 6/200) Słowa kluczowe: wytwarzanie energii elektrycznej, turbina gazowa, gaz ziemny Streszczenie. W artykule rzedstawiono rozważania dotyczące modelowania osiągów wybranych układów z turbinami gazowymi. W literaturze omawiane są często rozwiązania związane z innymi niż układy gazowo-arowe tyu combined cycle koncecjami włączenia turbiny gazowej w bardziej złożone instalacje energetyczne. Są to na rzykład: układ z regeneracją cieła, układ Brayton-Brayton, Brayton-Diesel i szereg innych rozważanych, często jedynie drogą wzmiankowania w literaturze.. WSĘP Siłownie z turbinami gazowymi, w szczególności układy gazowo-arowe należą obecnie do najszybciej rozwijających się w świecie tyów instalacji energetycznych. Jest to wynikiem bardzo szybkiego ostęu technologicznego umożliwiającego stosowanie coraz wyższych arametrów czynnika roboczego na wylocie z komory salania i coraz większych mocy jednostkowych. Równoległym nurtem rozwojowym jest tu oszukiwanie nowych, niekonwencjonalnych rozwiązań, które ozwoliłyby na uzyskiwanie srawności wyższej niż możliwa do uzyskania w obiegu rostym. W ramach tego drugiego nurtu rozważane są koncecje złożonych układów z wykorzystaniem turbin gazowych. ajszersza aleta rozwiązań dotyczy układów gazowo-arowych imlementowanych w zarówno elektrowniach jak i elektrociełowniach, najczęściej dużej mocy, w układzie zwanym szeregowym lub Combined Cycle (CC). a klasa instalacji rozważana jest na rzykład w [, 2]. Równolegle oszukiwane są rozwiązania związane z innymi niż combined cycle koncecjami. Są to na rzykład [6, 7, 9]: układ z regeneracją cieła, układ Brayton-Brayton, Brayton-Diesel i szereg innych rozważanych, często jedynie drogą wzmiankowania w literaturze [3, 8]. W artykule rzedstawiono rozważania dotyczące wyznaczenia, drogą modelowania, osiągów wybranych układów ostatniego tyu w funkcji odstawowych arametrów obiegu turbin gazowych wchodzących w ich skład. Materiał oarto na wcześniej ublikowanych racach z udziałem autora, na rzykład [7, 9] oraz analizach własnych. 2. OBIE PROSY URBIY AZOWEJ Znaczna część eksloatowanych i budowanych obecnie turbin gazowych realizowana jest w układzie rostym, jak na rys.. Analiza właściwości tego odstawowego układu ma więc istotne znaczenie dla celów orównawczych.

2 Rys.. Schemat turbiny gazowej w układzie rostym; S-srężarka, -turbina, -rądnica, S-komora salania, P-oma aliwa, Z-zawór obejściowy Moc wewnętrzną j turbiny gazowej można wyznaczyć drogą analityczną korzystając z zależności (), uzyskanej rzy założeniu realizacji rocesu cielnego z uwzględnieniem strat (rzeczywistego) oraz modelu gazu ółdoskonałego dla czynnika roboczego [6]: i c 3 ( x ) c ( x ) c c ( x gdzie:,,, oznaczają odowiednio moc wewnętrzną i strumień masy czynnika dolotowego w turbinie i srężarce, η - srawność wewnętrzną turbiny, η - srawność (olitroową) srężarki, : c, c - uśrednione cieło właściwe rzy stałym ciśnieniu dla czynnika w turbinie oraz w srężarce, k, k - uśrednione dla srężarki oraz turbiny wykładniki izentroy owietrza i salin. Inne oznaczenia we wzorze () to: ) ( x c 3 c ; ; (2) c ) ( ) x m ; m k k ; 3 4 ; (3) x m k 2 ; m ; ; (4) k 2 3 ; ; (5) 4 (6) gdzie: - strumień masy aliwa, dorowadzonego do komory salania, Δ - strumień masy owietrza odrowadzanego do chłodzenia najgorętszych elementów turbiny i łożysk oraz straty nieszczelności, Π, Π są stosunkami ciśnień wylotowego i dolotowego srężarki i turbiny, wsółczynnik strat ε obejmuje straty ciśnienia czynnika roboczego w obrębie układu dolotowego srężarki, w komorze salania oraz na wylocie.

3 Δ 2 3 = 3 3 m ax 3 id 3 = 2 2 m ax 4 Δ s 4 4 id s Δ 0 0 S Rys. 2. Schemat rocesu cielnego turbiny gazowej w układzie rostym; indeksy oznaczeń odowiadają unktom zaznaczonym na schemacie turbiny (rys.) Indeksy dotyczące arametrów czynnika roboczego (ciśnienie i temeratura) oznaczono zgodnie z lokalizacją na schemacie turbiny (rys.). Jednostkowa moc wewnętrzna z definicji jest określana jako: i j, (7) zaś srawność cielna jest stosunkiem mocy wewnętrznej oraz mocy dorowadzanej w aliwie: c i. (8) Poniżej rzedstawiono uzyskane z wykorzystaniem rzedstawionego algorytmu charakterystyki turbiny gazowej w układzie rostym. Obliczenia rzerowadzono w funkcji srężu Π i temeratury 3 (na wlocie do turbiny), z ominięciem strat chłodzenia (Δ = 0). Założono stałe wartości olitroowych srawności turbiny = 0,88 oraz srężarki = 0,88, wsółczynnika strat ciśnienia = 0,95. emeraturę (oraz ciśnienie) otoczenia rzyjęto zgodnie z warunkami ISO 0 = 288 (5 C). Rys. 3. Zależność mocy jednostkowej i srawności cielnej turbiny gazowej w układzie rostym od srężu; obliczenia rzerowadzono według oisanego algorytmu i założeń, linie rzerywane dotyczą mocy jednostkowej

4 Pierwsza z charakterystyk (rys.3) stanowi ilustrację odstawowych osiągów turbozesołu (moc jednostkową i srawność) w funkcji srężu oraz temeratury salin rzed turbiną. Jak można zauważyć, jako charakterystyczną cechę obiegu rzeczywistego, maksymalny oziom mocy jednostkowej uzyskiwany jest dla niższych niż maksymalna srawność wartości srężu. Rys. 4. Srawność cielna turbiny gazowej w układzie rostym w funkcji mocy jednostkowej oraz temeratury salin rzed turbiną; obliczenia rzerowadzono według oisanego algorytmu i założeń olejna charakterystyka dotyczy zmienności srawności w funkcji mocy jednostkowej (rys.4). Wyniki zestawiono z wykorzystaniem tego samego algorytmu i założeń jak dla rys.3. Poszerzono zakres temeratury (ozostawiając założenie o braku chłodzenia skutkujące ewnym zawyżeniem osiągów). Punktami na oszczególnych liniach zaznaczono wybrane wielkości srężu. Analizy dotyczące wływu chłodzenia na osiągi turbiny gazowej można odnaleźć na rzykład w []. 3. URBIA AZOWA Z REEERACJĄ CIEPŁA Schemat układu turbiny gazowej z regeneracją cieła widoczny jest na rys.5. Zasada regeneracji olega tu na odgrzewaniu srężonego owietrza rzed komorą salania rozrężonymi w turbinie salinami. emeratura czynnika ouszczającego turbinę jest jeszcze wysoka (unkt 4). Jest to główną rzyczyną niewielkiej srawności układu rostego. Podgrzewanie owietrza realizowane jest w regeneratorze - owierzchniowym wymienniku cieła. Istota regeneracji cieła srowadza się do rzekazywania części Q R cieła Q 2 odrowadzanego do otoczenia, na stronę cieła Q dorowadzanego do układu. Potrzebna do uzyskania tej samej temeratury 3 = max ilość aliwa jest rzy tym odowiednio mniejsza niż w układzie rostym turbiny, co daje zysk na srawności. órną granicę teoretycznych możliwości stanowi odgrzanie owietrza do temeratury 5 równej temeraturze 4 salin za turbiną oraz ochłodzenie salin odlotowych do temeratury 6 równej temera turze 2 owietrza za srężarką. Rys. 5. urbina gazowa w układzie z regeneracją cierła, schemat: S-srężarka, -turbina, -rądnica, S-komora salania, R-regenerator

5 Rys. 6. Srawność cielna turbiny gazowej w układzie z regeneracją w funkcji srężu; założenia do obliczeń rzyjęto zgodne z rys.3 oraz rys.4; linie rzerywane odowiadają turbinie z regeneracją, stoień regeneracji = 0,75 W rzeczywistości 5 < 4 oraz 6 > 2. Miarę wykorzystania otencjalnych możliwości stanowi stoień regeneracji definiowany jako [6]: (9) Wartość bardzo silnie wływa na otrzebną owierzchnię wymiany cieła w regeneratorze oraz na wystęujące w nim straty ciśnienia. Proces cielny turbiny gazowej w układzie z regeneracją jest odobny do realizowanego w obiegu rostym. Moc jednostkowa określona jest tą samą zależnością jak w układzie rostym. Przyjęto, że oory rzeływu w układzie z regeneracją wzrastają zgodnie z zależnością: R a, (0) rzy czym wsółczynnik a R założony został do dalszych obliczeń (rys.6, rys.7 oraz rys.8) jako równy Obliczenia osiągów układu zrealizowano rzy tych samych założeniach jak dla układu rostego rzy wybranych wartościach stonia regeneracji tyowych dla zastosowań raktycznych ( ) decydujących o bilansie regeneratora i arametrach rzed komorą salania. Rys.7. Srawność cielna turbiny gazowej w układzie z regeneracją w funkcji srężu oraz stonia regeneracji; założenia do obliczeń rzyjęto zgodne z rys. 3 oraz rys. 4; linie rzerywane odowiadają temeraturze 3 = 440 (67 C, Θ = 5,0), linie ciągłe (023 C, Θ = 4,5)

6 Zakres rozważanego srężu zawężono na rys.7 oraz rys.8 w stosunku do orzednich wykresów. ajwiększe rzyrosty srawności daje regeneracja rzy stosunkowo niskim srężu, rzy czym istnieje jego wartość graniczna, owyżej której zastosowanie regeneracji nie ma sensu (atrz rys.6). Wraz ze wzrostem srężu temeratura 2 owietrza za srężarką zbliża się do temeratury 4 salin za turbiną (rys.8). Rys. 8. emeratura czynnika w wybranych miejscach obiegu turbiny gazowej w układzie z regeneracją w funkcji srężu oraz stonia regeneracji; indeksy odowiadają numeracji unktów rzyjętej na rys.5; założenia oraz układ wielkości wyjściowych do obliczeń rzyjęto jak dla rys.7 a rys.9 rzedstawiono charakterystyki turbiny gazowej z regeneracją ilustrujące zmienność srawności cielnej w funkcji mocy jednostkowej z uwzględnieniem wływu stonia regeneracji oraz temeratury rzed turbiną Zachowano zgodny z orzednimi rysunkami układ danych wejściowych oraz identyczne założenia do obliczeń. Charakterystyczne jest, że rzy stoniu regeneracji bliskim 0,5 uzyskuje się bliskie sobie maksimum srawności cielnej oraz maksimum mocy jednostkowej. Skutkuje to secyficznym rzebiegiem zależności srawności od mocy jednostkowej rzy = 0,5. Dla jednego rzyadku ( = 0,0 oraz Θ = 5,0) na charakterystyce zaznaczono w wybranych unktach liczbowe wartości srężu, odobnie jak na rys.4. Rys. 9. Srawność cielna turbiny gazowej w układzie z regeneracją w funkcji mocy jednostkowej; wływ stonia regeneracji oraz temeratury 3 uwzględniono w sosób zgodny z rys.7 i rys.8

7 4. UŁAD BRAYO-BRAYO Układ tyu Brayton - Brayton (schemat widoczny na rys.0) jest ołączeniem dwóch układów rostych turbiny gazowej. W jednym czynnikiem roboczym są saliny, w drugim owietrze. urbiny ołączone zostały wysokotemeraturowym wymiennikiem owietrze - saliny. Z uwagi na utylizację cieła odlotowego w turbinie owietrznej możliwe jest w nich zauważalne odniesienie srawności w stosunku do obiegu rostego. W orównaniu na rzykład do cyklu kombinowanego w układzie Brayton-Brayton otrzebne jest mniej urządzeń omocniczych. Zajmuje on mniej miejsca i wymaga niższych nakładów inwestycyjnych. Układy tego tyu nie są szerzej analizowane w literaturze, a rezentowane w niniejszym artykule oisane są szerzej w [9]. Osiągi każdej z turbin gazowych w układzie wyznaczyć można zgodnie z zasadami oraz zależnościami oisanymi w unkcie 2. Wymiennik cieła saliny-owietrze ełni tu rolę zbliżoną do regeneratora w układzie rezentowanym w unkcie 3. Podlega też odobnym ograniczeniom dotyczącym temeratury odgrzewanego owietrza oraz schładzanych salin. aliwo S S owietrze saliny S owietrze owietrze Rys. 0. Schemat układu złożonego z turbiny gazowej oraz zasilanej ciełem odzyskiwanym ze salin wylotowych turbiny owietrznej (Brayton-Brayton) Osiągi układu jako całości zależne są od arametrów (zasad doboru) wymiennika oraz turbiny owietrznej. Do obliczeń rzerowadzonych w celu wyznaczenia osiągów układu o schemacie ołączeń zgodnym z rezentowanym na rys.0 osłużono się nastęującymi założeniami: część owietrzna układu dobierana jest od kątem maksymalnego wykorzystania energii salin ouszczających turbinę gazową, saliny schładzane są w miarę możliwości, ale do temeratury nie niższej niż 200ºC, wymiennik cieła owietrze-saliny racuje ze srawnością 80%; minimalna różnica temeratur jest równa 30ºC, sręż części owietrznej dobierany jest każdorazowo jako umożliwiający uzyskanie najwyższej jej mocy wewnętrznej, srawność olitroową srężarek i turbin w układzie założono równą 88% (odobnie jak dla układu rostego), straty ciśnienia owietrza i salin w obrębie wymiennika cieła rzyjęto każdorazowo jako równe 3,4% co rowadzi do wsółczynnika strat ciśnienia = 0,928, odobnie jak w orzednich obliczeniach nie uwzględniono zmiany osiągów będącej wynikiem chłodzenia układu rzeływowego turbiny gazowej.

8 Rys.. Srawność cielna układu Brayton-Brayton w funkcji mocy jednostkowej oraz temeratury salin rzed turbiną gazową; obliczenia rzerowadzono według oisanego algorytmu i założeń; zaznaczone na wykresach wartości liczbowe dotyczą srężu turbiny gazowej Rys. 2. Srawność cielna układu Brayton-Brayton w funkcji srężu oraz temeratury salin rzed turbiną gazową Rys. 3. Udział mocy wewnętrznej turbiny owietrznej w mocy wewnętrznej układu Brayton-Brayton w funkcji srężu turbiny gazowej oraz temeratury salin rzed turbiną gazową Pozostałe założenia do obliczeń oraz algorytm oracowano zgodne z rzyjętymi dla układu rostego. Wyniki zostały zilustrowane na wykresach -charakterystykach układu Brayton-Brayton. a rys. widoczna jest zależność srawności układu od mocy jednostkowej. Wyznaczone tu wartości wskazują na zauważalny rzyrost możliwy do uzyskania w orównaniu z obiegiem rostym (or. rys.4). Maksimum mocy jednostkowej oraz srawności wystęuje rzy niższym srężu niż w układzie rostym, ale rzy wartościach wyższych niż dla układu z regeneracją. Moc jednostkowa rzyjmuje wartości znacznie większe niż w układzie rostym, czy w układzie z regeneracją.

9 Rys. 4. Stosunek srężu części gazowej do srężu części owietrznej układu Brayton-Brayton w funkcji srężu części gazowej a rys.2 widoczny jest rzebieg zmienności srawności układu Brayton-Brayton w funkcji srężu części gazowej. olejny rysunek (rys.3) stanowi ilustrację odziału mocy wewnętrznej omiędzy część gazową oraz owietrzną. Duży udział części owietrznej rzy niskim srężu części gazowej jest wynikiem wysokiej temeratury salin trafiających do wymiennika za turbiną gazową. Skutkuje to wysoką wartością srężu części owietrznej dobieranego, jak wsomniano, od kątem uzyskania najwyższej mocy. Jak jest to widoczne na rys.4 sręż części owietrznej rzy niskim srężu części gazowej okazuje się wysoki (wartości Π P /Π znacząco niższe od jedności). Wynik należy traktować w tym zakresie jako zawyżony, bowiem w modelu nie narzucono ograniczenia na maksymalną (możliwą do uzyskania) temeraturę owietrza za wymiennikiem. W rzeczywistości ograniczenie takie owinno wynikać ze względów materiałowych, co raktycznie eliminowałoby z rozważań układy o niskim srężu części gazowej. W raktyce jako rozwiązania racjonalne należy traktować te, w których arametry części gazowej są zbliżone do stosowanych w obiegu rostym, a więc bliskie rzedziału obejmującego maksimum mocy jednostkowej oraz srawności (atrz rys. 3 oraz rys. 4). 5. UŁAD BRAYO-DIESEL Analizowany rzyadek dotyczy instalacji, która jest ołączeniem układu rostego turbiny gazowej z wymiennikiem cieła i rozrężarką tłokową. Schemat ołączeń rzedstawiono na rys.5. Czynnikami roboczymi są saliny i owietrze. Część owietrza ze srężarki trafia do komory salania, natomiast ozostały jego strumień kierowany jest do wymiennika cieła gdzie odbiera cieło od salin wylotowych z turbiny gazowej. astęnie owietrze to rozręża się w rozrężarce tłokowej, skąd trafia na niskorężne stonie turbiny oraz miesza się ze salinami. Założono, że mieszanie to zachodzi rzy stałym ciśnieniu. ak owstała mieszanina rozręża się do ciśnienia anującego na wylocie z turbiny. aliwo S 3 S saliny saliny 4 owietrze 5 owietrze 0 Rys. 5. Schemat układu złożonego z turbiny gazowej oraz rozrężarki tłokowej zasilanej owietrzem uustowym ze srężarki turbiny (Brayton-Diesel)

10 W obliczeniach układu dla każdej wartości srężu wyznaczone zostały otymalne wartości trzech zmiennych: srężu π owietrza trafiającego do rozrężarki tłokowej, stosunku s wydatku owietrza dla rozrężarki do wydatku owietrza tylko dla układu rostego (do komory salania) oraz ciśnienia k końca rozrężania owietrza w rozrężarce tłokowej. Zakładano, że raca rozrężania owietrza w rozrężarce tłokowej musi być większa niż raca srężania tego czynnika w srężarce wirowej. Założenie to jest uzasadnione tym, że stosowanie rozrężarki z ekonomicznego unktu widzenia wymaga, aby generowała ona stosunkowo dużą moc w orównaniu z turbozesołem. Otymalizacja olegała na oszukiwaniu zestawu wskazanych zmiennych, dla których moc wewnętrzna całego układu liczona jako suma mocy turbozesołu gazowego oraz rozrężarki osiąga wartość maksymalną, () ibd z R gdzie:, R, z moc wewnętrzna odowiednio: turbiny, rozrężarki tłokowej i srężarki dla układu złożonego. Założenia dotyczące części turbinowej oraz algorytm obliczeń dla tej części rzyjęto jak dla orzednio analizowanych układów. Wyniki obliczeń osiągów układu zilustrowano na rys.6 oraz rys.7. Połączenie układu rostego turbiny gazowej z wymiennikiem cieła i rozrężarką tłokową skutkuje, odobnie jak w orzednich rzyadkach możliwością ewnego zwiększenia srawności cielnej oraz mocy jednostkowej. Przyrost mocy jednostkowej dotyczy rzede wszystkim zakresu niskiego srężu turbozesołu gazowego (rys.7). Wyższe rzyrosty uzyskuje się dla wyższej temeratury rzed turbiną. Przyrost srawności jest znacząco niższy niż dla układów analizowanych w orzednich rozdziałach. Podobnie jak w orzednich rzyadkach otymalne wartości srężu dla układu złożonego uzyskiwane są rzy niższych wartościach niż dla układu rostego Rys. 6. Srawność cielna układu z rozrężarką tłokową w funkcji mocy jednostkowej oraz temeratury salin rzed turbiną gazową Rys. 7. Przyrost mocy jednostkowej układu z rozrężarką tłokową w stosunku do mocy jednostkowej turbiny gazowej w układzie rostym w funkcji srężu turbiny gazowej oraz temeratury salin do turbiny

11 Układ można analizować jako zesół turbiny gazowej oraz wsółracującego z nią silnika Diesla (zasilanego osobnym strumieniem aliwa). W takim rzyadku wynik analizy odnośnie odziału strumienia owietrza i mocy omiędzy turbinę gazową oraz silnik Diesla będzie różny od wynikającego z rzedstawionych analiz. 6. PODSUMOWAIE Przedstawione wyniki analiz dotyczą wybranych układów z turbinami gazowymi o złożonej strukturze. Obliczenia rzerowadzono dla odstawowych osiągów - rzede wszystkim mocy jednostkowej oraz srawności obiegu (z uwzględnieniem strat) w funkcji odstawowych arametrów obiegu ciśnienia i temeratury rzed turbiną. Z rozważań wyłączono układy gazowo-arowe. Przyjęto konfiguracje w których cieło (aliwo) dostarczane jest w jednym miejscu - w komorze salania turbiny gazowej. W rezentowanych zestawieniach wyników obliczeń nie udało się zachować w ełni jednolitego zestawu wielkości wejściowych, rzede wszystkich temeratury czynnika rzed turbiną gazową. Pewne różnice, rzede wszystkim dotyczące zakresu temeratury nieco utrudniają roces orównywania rezentowanych charakterystyk. Omawiane układy stwarzają w różnym stoniu możliwość odwyższenia osiągów w stosunku do obiegu rostego. W literaturze (na rzykład [3, 8]), rócz omawianych, można naotkać wzmianki z roozycjami innych rozwiązań. Są to na rzede wszystkim kombinacje układu turbiny gazowej z obiegami realizowanymi rzez inne silniki cielne. Zgodnie z rzyjętą (umownie odniesioną do nazw związanych z obiegami orównawczymi) nomenklaturą byłyby to na rzykład układy Brayton-alina, ewentualnie Brayton-ORC, Bratyon-Stirling. Dodatkowo w grę wchodzi gama rozwiązań z wykorzystaniem kombinacji turbiny gazowej z układami ogniw aliwowych [4, 5] czy chemicznym odzyskiwaniem energii salin ouszczających turbinę gazową. Część sośród omawianych układów jest rodukowana oraz oferowana komercyjnie. Są to rzede wszystkim turbiny gazowe z regeneracją. Dostęny handlowo jest również układ Brayton-Brayton. Wszystkie rozwiązania adresowane są do instalacji małej, ewentualnie średniej mocy, w tym rozważane do zastosowań kogeneracyjnych. LIERAURA [] otowicz J.: Elektrownie gazowo-arowe. arint, Lublin [2] otowicz J., Bartela Ł.: Otymalizacja termodynamiczna i ekonomiczna elektrowni gazowoarowej z wykorzystaniem algorytmów genetycznych. Rynek Energii 2008, 2(27), [3] orobitsyn M.A.: ew and advanced energy conversion technologies. Analysis of cogeneration combined and integrated cycles. PhD hesis. University of wente; 998. [4] Milewski, J., Miller, A., Sałacinski, J.: Off-Design Analysis of SOFC Hybrid System. International Journal of Hydrogen Energy, 2007, 32(6),

12 [5] Milewski J., Miller A., Sałaciński J., Badyda.: Influence of the Fuel Utilization Factor on the Performance of Solid Oxide Fuel Cell Hybrid Systems. Inżynieria Chemiczna i Procesowa 27, (2006). [6] Miller A., Lewandowski J.: Układy gazowo-arowe na aliwo stałe. W, Warszawa 993. [7] iezgoda W., Badyda.: Model numeryczny układu tyu Brayton Brayton. Zeszyty aukowe Politechniki Warszawskiej seria onferencje 2009 z [8] Poullikkas A.: An overview of current and future sustainable gas turbine technologies. Renewable and Sustainable Energy Reviews 9 (2005). [9] Suchcicki S., Badyda., Rajewski A.: Cooeration Between a as urbine and a Recirocating Engine Analysis of a Selected Case. Materiały onferencji Silniki azowe 200 (w druku). CHARACERISCS OF ADVACED AS URBIE CYCLES ey words: electricity generation, gas turbine, natural gas Summary. Reflections concerning, using mathematical modelling, erformance of selected systems with gas turbines are resented in this aer. hese issues discussed in the literature, are often associated with other solutions than the gas-steam cycles such concets including Combined Cycle in more comlex lants with gas turbines. hese are, for examle: recueration (regenerative heat) cycle, Brayton-Brayton cycle, Brayton-Diesel cycle and many others considered, often only mentioned in the literature. rzysztof Badyda, dr hab. inż. rofesor nadzwyczajny na Politechnice Warszawskiej, Prodziekan Wydziału Mechanicznego Energetyki i Lotnictwa (MEiL); autor wielu rac z obszaru matematycznego modelowania instalacji energetycznych, roblematyki ograniczania emisji w instalacjach energetycznych, orawy ekonomiki racy elektrowni i elektrociełowni oraz analiz awarii w instalacjach energetycznych.