RANGER SURVIVAL CLUB MATERIAŁY SZKOLENIOWE PODSTAWY WYKORZYSTANIA NART BIEGOWYCH Narty biegowe są chyba jednym z najstarszych wynalazków związanych z aktywnością człowieka w zimie. Narty biegowe znajdują obecnie zastosowanie na dwa sposoby: sportowy, polegający na bieganiu po przygotowanych trasach. Jest to wspaniała zabawa i świetny trening wzmacniający i hartujący organizm. Dobrze przygotowana trasa pozwala na rozwinięcie sporej prędkości, porównywalnej z jazdą na rowerze. A juŝ taki biathlon, czyli jeŝdŝenie i strzelanie to coś, do czego śmieje się serce kaŝdego survivalisty (niestety moŝliwości uprawiania biathlonu amatorsko, czyli poza klubem sportowym są znikome). W ogóle do uprawiania sportowego narciarstwa biegowego w Polsce pewnym utrudnieniem jest mała ilość przygotowanych tras - ja korzystam i polecam Jakuszyce w Górach Izerskich. turystyczny, w którym uŝycie nart biegowych umoŝliwia przebycie terenów praktycznie niedostępnych dla wędrowca spieszonego (głęboki śnieg, zaspy). Tutaj juŝ nie da się biegać - tak naprawdę człowiek czasem ledwo przestawia nogi, ale jednak jakoś przesuwa się do przodu. Pamiętam, Ŝe kiedyś chcąc zrobić sobie krótki popas zdjąłem plecak i po bardzo starannym udeptaniu kawałka śniegu odpiąłem narty i zszedłem z nich, Ŝeby usiąść i coś zjeść. Natychmiast zapadłem się po szyję w puszystej zaspie i przez następnych kilkanaście minut próbowałem się wygrzebać. Udało się dopiero wtedy, gdy wczołgałem się na narty i jakoś na nich stanąłem. Od tej pory aŝ do noclegu nie odpiąłem juŝ nart. Na nartach biegowych moŝna jeździć tak po przygotowanych trasach... Pomimo duŝej popularności nart typu ski-tour (biegowo-zjazdowych), klasyczne biegówki ciągle są atrakcyjnym sprzętem dla survivalisty. Dzieje się tak przede wszystkim dzięki ich niskiej cenie. UŜywane narty biegowe moŝna kupić juŝ za 30-40 zł, a kijki juŝ za 10 zł! (ceny z lutego 2000 r. z wrocławskiej giełdy Na Niskich Łąkach"). Trochę droŝsze, ale ciągle tanie są narty na giełdach narciarskich, tanio moŝna je kupić w Niemczech i Czechach. Mając tanie narty nie przejmujesz się za bardzo, Ŝe je połamiesz. MoŜesz nawet zdecydować się - w razie konieczności - pozostawić je w lesie zagrzebane w śniegu i wrócić po nie później. Raczej nie zrobisz tego ze skitourami za trzy tysiące. W skład narciarskiego zestawu biegowego wchodzą narty, wiązania i buty, kijki.
Narty, wiązania i buty to jeden system. Inaczej mówiąc - jeśli do nart masz przymocowany określony typ wiązania, to będą do nich pasowały tylko buty tego samego typu. Na rynku dostępnych jest wiele systemów wiązań. Najbardziej rozpowszechnione są systemy NORDIC 75 i NORDIC 55. Ja uŝywam Nordic 75 i jestem z nich zadowolony. Plusem tego systemu jest to, Ŝe wiązanie trzyma czub buta na szerokości 75 mm, co bardzo stabilizuje stopę pozwalając nawet delikatnie skręcać lub płuŝyć w zjeździe, a ponadto jest bardzo wygodne w wędrówce offroad. Natomiast inne typy wiązań, trzymające czub buta bardzo wąsko (lub nawet w jednym punkcie) sprawdzają się lepiej w szybkiej jeździe sportowej). W kaŝdym razie, kupując nietypowe wiązania zastanów się, czy bez problemu dokupisz do nich buty. Narty mogą być drewniane (np. ciągle dostępne na rynku rosyjskie TISY albo z tworzyw sztucznych. Narty drewniane trzeba smarować, a to jest całe ogromne przedsięwzięcie. Narty z tworzyw sztucznych typu "No waxing" nie potrzebują smarowania, co nie znaczy niestety, Ŝe śnieg się do nich nigdy nie lepi. Spody nart są najczęściej wykończone na wzór dachówki, rybiej łuski albo skóry węŝa, co zapobiega cofaniu się nart podczas marszu. Niektóre typy nart (Atomic) mają na stałe zamontowane foki - paski sztucznej szczeciny włosem ułoŝonym od przodu do tyłu. Kupując narty trzeba wybrać odpowiednią do wzrostu długość. Tradycyjnie stosuje się następującą metodę: naleŝy stanąć wyprostowany z uniesioną pionowo do góry ręką. Narty prawidłowej długości ustawione pionowo tuŝ przy boku powinny sięgać czubem do zagłębienia dłoni. Natomiast kijek ustawiony w taki sam sposób powinien sięgać pod pachę. Pewnym ułatwieniem w pomiarach moŝe być ta tabela: Wzrost w cm Długość nart w cm Długość kijków w cm KOBIETY 145 185 110 150 185 115 155 190 120 160 190 125 165 195 130 170 200 135 175 205 140 MĘśCZYŹNI 155 195 120 160 200 125 165 205 130 170 210 135 175 210 140 180 210 145 185 215 150 190 220 155 Tabela jest ze starej ksiąŝki, kiedy ludzie nie byli jeszcze tacy wyrośnięci jak teraz. Dlatego jeśli jesteś wyŝszy (wyŝsza), stosuj narty i kijki o odpowiednio zwiększonej długości.
krótsze -takie, które pozwolą swobodnie manewrować w terenie zalesionym. Idealnie, jeśli długość narty daje moŝliwość przestawiania nogi, gdy z jakiś powodów (zaspa, upadek, krzaki) narty i nogi poplączą się na supeł - bez konieczności ich odpinania. Ja np. mając 180 cm wzrostu uŝywam nart o długości 185 cm (zamiast przepisowych 210 cm). Natomiast na długości kijków nie ma co oszczędzać - kijek o prawidłowej długości pozwala na dobre odepchnięcie się i dzięki temu wydłuŝenie kroku przy mniejszym zmęczeniu. Buty powinny być w miarę moŝliwości skórzane i sięgające za kostkę (często spotyka się w sprzedaŝy niskie buty sportowe o wyglądzie butów do joggingu). Dosyć dobre buty - ale niestety ze sztucznej skóry, przez co są zimne" i pękają - produkuje czeska firma Botas". MoŜna je kupić w sklepach sportowych w Czechach. Wybierając się na narciarską wycieczkę w teren (szczególnie dłuŝszą, kilkudniową) trzeba pamiętać, Ŝe w butach od nart chodzi się niewygodnie. Dlatego warto zabrać ze sobą normalne" buty. W razie awarii sprzętu lub nagłego pogorszenia się warunków śniegowych (gwałtowna odwilŝ, szczególnie na początku i końcu zimy, kiedy śniegu w ogóle jest mało) musisz być przygotowany na skończenie trasy pieszo. Dlatego ja zabieram do plecaka moje podstawowe buty "Borelae". Takie buty duŝo jednak waŝą, dlatego moŝna zaryzykować i zabrać jak najlŝejsze buty. Dobrym rozwiązaniem są tzw. śniegowce - wysokie, lekkie, ocieplane, w miarę nieprzemakalne i dosyć tanie, szczególnie jeśli kupisz ja na promocji w supermarkecie. Kijki najlepiej wybrać włókna szklanego, są lekkie i giętkie....jak i off-road Sporym problemem w warunkach polowych moŝe być awaria sprzętu. Najczęstsze problemy to: złamanie narty - praktycznie trudno temu zaradzić, moŝna jednak zamontować listwę lub mocny kij po wierzchniej stronie narty i próbować jakoś człapać; najlepiej zrobić to mocną taśmą samoprzylepną na tkaninie ripstop (na zimowe wycieczki zabierz całą rolkę takiej taśmy - przyda się w reperacji sprzętu, zalepianiu rozdarć w ubraniu czy poszyciu namiotu); jednak tak prowizorycznie naprawiona narta moŝe posłuŝyć jedynie do ewakuacji złamanie kijka - dobierz odpowiedni patyk, włóŝ go do środka kijka, złóŝ kijek w całość i oklej go mocno taśmą wypadnięcie, zagubienie lub pęknięcie blaszki trzymającej czub buta - zdarzyło mi się to kiedyś w Sudetach, jak na złość w nocy i pośrodku trasy - blaszka brzęknęła, strzeliła i tyle ją widziałem; śniegu było wtedy około dwóch metrów, na dodatek świeŝego puchu i mars bez nart był niemoŝliwy; przywiązałem jakoś but do narty trokiem od plecaka i ruszyłem dalej; dalszą część nocy wspominam jako koszmar- narta bez przerwy przekręcała się czubem do dołu, co chwilę przewracałem się i dosłownie tonąłem w zaspach; kiedy wreszcie dotarłem do odśnieŝonej drogi, miałem ochotę całować asfalt; od tej pory przywiązuję blaszki do reszty wiązania i staram się zabierać jedną zapasową Jeśli nigdy nie jeździłeś na biegówkach, zacznij od prostej jednodniowej wycieczki, najlepiej po przygotowanej trasie. Staraj się opanować technikę - najpierw stylu klasycznego, później łyŝwowego. Następnie moŝesz spróbować dłuŝszej trasy, a później wybrać się na kilkudniową wyprawę off-road. Narty są wygodnym sposobem pokonywania przestrzeni, poniewaŝ jechać niemal na azymut, nie przejmując się terenem - po wierzchu młodników, krzaków i kamieni, czyli w terenie niedostępnym latem. UwaŜaj jednak na stromizny i starsze gęste młodniki - pod gałęziami młodych świerków mogą być puste "kieszenie" wypełnione powietrzem. Wpadnięcie do takiej dziury moŝe skończyć się złamaniem narty albo co gorsza nogi (wpadłem w taką
kiedyś i wyłaziłem chyba ze dwadzieścia minut; w tym czasie zdąŝyłem nieźle zmarznąć). UwaŜaj takŝe przekraczając strumienie - moŝesz wpaść do wody i się przemoczyć. Orientacyjna tabela stosowania smarów biegowych rodzaj śniegu Objaśnienie tabeli: W tabeli zanaczono, jak zmienia się smarowanie w zaleŝności od temperatury oraz rodaju śniegu (śnieg zsiadły to taki, który leŝyco najmniej 30 godzin, śnieg stary to śnieg na granicy firnu czy lodu) MILITARNE ASPEKTY WYKORZYSTANIA NART BIEGOWYCH W zasadzie militarne wykorzystanie nart biegowych zbliŝone jest do ich turystycznego uŝytkowania. Konieczne jest jedynie zapoznanie się z technikami poruszania się skokami, czołgania się, oraz prowadzenia ognia i rzucania granatów ręcznych. WaŜne będzie równieŝ maskowanie pozostawionych śladów. Poruszanie się skokami Przyjęta technika zaleŝy od pokrywy śnieŝnej. JeŜeli śnieg jest twardy (typu gips) właściwe będzie odpięcie nart i poruszanie się bez nich. Narty naleŝy pozostawić, jeśli pozwala na to zadanie (to znaczy przewiduje ono powrót w to samo miejsce). W przeciwnym razie biegnąc trzymamy narty i kijki w jednej ręce, zaś broń w drugiej. JeŜeli natomiast śnieg jest głęboki i miękki trzeba poruszać się następująco - leŝąc skulić się przykurczając nogi ręce - pamiętając o tym aby narty nie były skrzyŝowane zaś ich czuby rozchylały się, w jednej ręce trzymając kijki a w drugiej broń po czym poderwać się wykorzystując kijki, szybkim sprintem przebiec wymagany odcinek i paść na śnieg, rozstawiając narty na boki.
Czołganie na nartach Tu teŝ czołgać moŝna się na dwa sposoby. Nie ma co się rozpisywać, najlepiej pokaŝe to rysunek: Marsz na czworakach z wykorzystaniem nart - przewieś kijki w dogodny sposób (np. zaczepiając o pas lub oporządzenie), oprzyj przedramiona na nartach chwytając dłońmi za wiązania a następnie oprzyj golenie na tylnej części nart; w tej pozycji przemieszczaj się do przodu przesuwając naprzemian lewą i prawą nartę (cofaniu się narty zapobiegaj czubem buta); w płytszym śniegu moŝesz opierać kolana bezpośrednio o snieg Czołganie się - w zasadzie nie róŝni się od czołgania po ziemi, jednakŝe cięŝar ciała oprzyj o narty i kijki (Ŝeby ich nie pogubić zaczep kijki kółkami na czubach nart) Najbardziej "techniczny" sposób czołgania się na nartach; jego wadą moŝe być trudnośc w szybkim powrocie do normalnej jazdy; złóŝ narty razem, przełóŝ pętle nadgarstkowe przez nart a następnie załóŝ kółka na czuby nart w ten sposób, aby kijki skrzyŝowały się; połóŝ się na tej konstrukcji i odpychając rękoma przesuwaj do przodu Prowadzenie ognia Z prowadzeniem ognia związany jest sposób przenoszenia broni. ZaleŜy on od specyfiki zadania, a więc głównie od tego, czy poruszamy się w styczności z nieprzyjacielem. PoniewaŜ jadąc na nartach strzelec ma zajęte obie ręce (pracując kijkami), konieczne jest uŝycie pasów nośnych. Trzeba pamiętać, Ŝeby broń umocowana była statecznie a jednocześnie pozwalała na jej w miarę szybkie uŝycie. PoniŜsze ilustracje dotyczą prowadzenia ognia z pozycji klęcząc i leŝąc. Strzelając z pozycji stojącej pamiętaj o pewnym oparciu - narty ślizgają się bardziej niŝ podeszwy. Pozycja strzelecka leŝąc bez nart - wykorzystaj narty jako podporę przeciwdziałającą zapadaniu się ich w śnieg,; pamiętaj, aby ustawić narty tak, Ŝeby nie zjeŝdŝały podczas strzelania
Przyjmowanie pozycji strzelckiej leŝąc z nartami - w zasadzie nie potrzeba komentarza Trzy sposoby strzelania klęcząc - wybierz odpowiedni dla rodzaju śniegu. Pamiętaj teŝ, Ŝe przy strzelaniu z pozycji klęczącej moŝna wykorzystać kijki narciarskie jako podporę (improwizowany dwójnóg) do broni. Trzeba je skrzyŝować i połączyć górą pętlami na nadgarstki. Rzucanie granatów Rzucanie granatów z pozycji stojącej czy klęczącej w zasadzie nie roŝnią się od normalnych. Specyficzna jest jedynie technika rzucania z pozycji leŝącej: LeŜąc przygotuj granat; przykurcz nogi i opierając się ręką bez granatu na połoŝonych na śniegu kijkach podnieś się do przyklęku, po czym wstań dynamicznie robiąc jednocześnie zamach i rzuć granatem natychmiast opadając z powrotem do leŝenia
Zacieranie śladów Ślad narciarza jest łatwy do odróŝnienia i natychmiast identyfikowalny. Co więcej układanie się śladów po kółkach" kijków wskazuje kierunek marszu. Niestety narciarz pozostawia za sobą zawsze ciągłą linię śladów i praktycznie nie ma sposobu aby tego uniknąć. Trzeba pamiętać, aby grupa maszerowała zawsze po swoich śladach (w ten sposób unika się dekonspiracji liczebności oddziału). MoŜna spróbować zatrzeć ślady poprzez ciągnięcie za ostatnim z grupy gęstej gałęzi albo obciąŝonego kawałka tkaniny. Sposób ten nie jest jednak rozwiązaniem wszystkich problemów: po pierwsze - gałąź czy szmata zaciera wprawdzie ślad nart, ale pozostawia własny ślad i to dosyć szeroki i głęboki; po drugie - w głębokim i mokrym śniegu całkowite zatarcie śladu nart moŝe okazać się niemoŝliwe. Takie zacieranie moŝe się sprawdzić przy opadach śniegu, silnym wietrze i sprzyjającym typie pokrywy śnieŝnej. Trzeba pamiętać, Ŝe wleczenie za sobą wycieraczki" jest cięŝką pracą, dlatego grupa powinna w miarę moŝliwości odciąŝyć ostatniego w szyku z części ekwipunku, ewentualnie często go zmieniać. Informacje dotyczące wojskowych technik narciarskich zaczerpnąłem ze źródeł radzieckich i rosyjskich; jeśłi ktoś dysponuje instrukcjami US Army lub kanadyjskimi, proszę o kontakt.