Uczymy się ratować życie pierwsza pomoc przedmedyczna Program edukacyjny z zakresu pierwszej pomocy dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych Powiatu Lubińskiego Okres realizacji: wrzesień 2015 r. do czerwiec 2017 r. Autorzy programu: Starostwo Powiatowe w Lubinie Departament Edukacji i Spraw Społecznych 59-300 Lubin, ul. Kilińskiego 12b 2
SPIS TREŚCI WSTĘP 4 1. ANALIZA PROBLEMU ZDROWOTNEGO. 6 1.1. Opis problemu zdrowotnego. 6 1.2. Epidemiologia. 9 1.3. Populacja podlegająca Powiatowi Lubińskiemu i populacja kwalifikująca się 10 do włączenia do programu. 1.4. Obecne postępowanie w omawianym problemie zdrowotnym, ze 11 szczególnym uwzględnieniem gwarantowanych świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. 1.5. Uzasadnienie potrzeby wdrożenia programu. 12 2. CELE PROGRAMU 18 2.1. Cel główny 19 2.2. Cele szczegółowe. 19 2.3. Oczekiwane efekty. 20 2.4. Mierniki efektywności odpowiadające celom programu. 20 3. ADRESACI PROGRAMU 21 3.1. Oszacowanie populacji, której włączenie do programu jest możliwe. 21 3.2. Tryb zapraszania do programu. 22 4. SPOSÓB REALIZACJI PROGRAMU 22 4.1. Organizacja programu. 22 4.2. Planowane interwencje. 25 4.3. Kryteria i sposób kwalifikacji uczestników. 25 4.4. Zasady udzielania świadczeń. 25 4.5. Sposób powiązania działań ze świadczeniami zdrowotnymi finansowanymi 25 ze środków publicznych. 4.6. Sposób zakończenia udziału. 26 4.7. Bezpieczeństwo planowanych interwencji. 26 4.8. Kompetencje niezbędne do realizacji programu 26 3
4.9. Dowody skuteczności planowanych działań. 26 5. KOSZTY 26 5.1. Koszty jednostkowe i planowane koszty całkowite. 26 5.2. Argumenty przemawiające za tym, że wykorzystanie dostępnych zasobów 27 jest optymalne. 6. MONITOROWANIE I EWALUACJA. 28 7. OKRES REALIZACJI PROGRAMU 29 4
WSTĘP Powiat Lubiński, odpowiedzialny za realizację ustawowych zadań w zakresie promocji i ochrony zdrowia, ma obowiązek podejmować działania w tym kierunku. Warunkiem poprawy i utrzymania zdrowia społeczeństwa jest tworzenie i realizacja odpowiedniej polityki zdrowotnej. Samorządowy program zdrowotny o charakterze edukacyjno-szkoleniowym z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznej Uczymy się ratować życie pierwsza pomoc przedmedyczna Program edukacyjny z zakresu pierwszej pomocy dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych Powiatu Lubińskiego jest kontynuacją I edycji programu realizowanego w roku szkolnym 2014/2015 i obejmuje wzorem poprzedniego programu obejmuje cykl szkoleń oraz olimpiadę wiedzy i umiejętności w wyżej wymienionym zakresie dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych Powiatu Lubińskiego. Realizacja tego zadania wynika z założeń operacyjnych Programu ochrony zdrowia dla Powiatu Lubińskiego na lata 2014 2017, Cel operacyjny 3 zahamowanie umieralności i inwalidztwa z powodu wypadków, urazów i zatruć. Do głównych przyczyn zgonów w Polsce zalicza się choroby sercowo-naczyniowe, choroby nowotworowe oraz przyczyny zewnętrzne wypadki komunikacyjne, samobójstwa, upadki, zatrucia, urazy. Przy rozpatrywaniu zagadnienia pierwszej pomocy przedmedycznej, stanowiącej temat niniejszego programu, najistotniejsze są stany zagrożenia życia, wynikające przede wszystkim ze zdarzeń nagłych, dlatego zgony z powodu chorób sercowonaczyniowych oraz z przyczyn zewnętrznych na tym tle należałoby szczególnie wyróżnić. Zgony z przyczyn nagłych, takich jak nagłe zatrzymanie krążenia (NZK), stanowią ogromną liczbę wśród wszystkich przyczyn zgonów społeczeństwa. Liczbę zgonów z tego powodu szacuje się w Polsce na ok. 80 tyś rocznie. 1 Wielu z nich można by zapobiec lub zniwelować ich negatywne następstwa poprzez na czas udzieloną pomoc. Zgodnie z zapisami art. 24 ustawy z dnia 8 września 2006r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym 2 czas dotarcia na miejsce zdarzenia dla zespołu ratownictwa medycznego od chwili przyjęcia zgłoszenia przez dyspozytora medycznego dla miasta o liczbie mieszkańców poniżej 10 tyś. to 8 min, dla obszaru poza miastem poniżej 10 tyś mieszkańców - 15 min. Natomiast w miastach większych powyżej 10 tyś. mieszkańców, na obszarze miejskim karetka ma dotrzeć do poszkodowanego w ciągu 15 min, poza miastem powyżej 10 tyś. mieszkańców 20 min. Obecnie przyjmuje się, że śmierć mózgu w następstwie nieodwracalnych zmian, wynikłych z niedotlenienia komórek 1 Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 57/2011 o programie zdrowotnym Upowszechnianie umiejętności udzielania pierwszej pomocy w ratowaniu życia wśród mieszkańców miasta, [dokument elektroniczny]: http://aotm.gov.pl/assets/files/opinie-sam_pr_zdr/2011/op-57-2011.pdf 2 Art. 24 Ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym z dnia 8 września 2006 roku (Dz. U. z 2006, nr 191, poz. 1410 z późn. zm.) 5
mózgu, następuje u człowieka w ciągu 3-4 min od momentu zatrzymania krążenia. Zniszczenie kory mózgu, odpowiedzialnej za świadomość człowieka, sprowadza trwałą, nieodwracalną jej utratę, chociażby inne części mózgu, bardziej odporne na niedotlenienie, udało się uratować, np. rdzeń przedłużony. 3 Jasno wynika z wyżej przytoczonych parametrów, że niejednokrotnie nawet w modelowo zorganizowanym systemie ratownictwa medycznego w naszym kraju, czas dotarcia karetki i udzielenie pomocy przez wykwalifikowaną kadrę to dla osoby poszkodowanej pomoc otrzymana za późno, ponieważ potrzebna była natychmiast. Przeżycie osób ciężko rannych po wypadkach i katastrofach zależy od jak najszybszego udzielenia pomocy medycznej i właściwej organizacji transportu. Sprawny zaś transport do szpitala i wczesne wdrożenie odpowiedniego leczenia decyduje o dalszym losie poszkodowanych. Jednak, zanim na miejsce wypadku przybędzie fachowy personel medyczny, często dochodzi do sytuacji, w których poszkodowanemu należy udzielić natychmiast pomocy, decydującej o jego życiu. W wielu sytuacjach, brak świadomości ludzi o konieczności wezwania pomocy do konkretnego poszkodowanego powoduje, że już samo wezwanie pogotowia odbywa się za późno. A niejednokrotnie nieudzielenie pomocy wynika ze strachu i obojętności. Umiejętność udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej powinna być w społeczeństwie powszechna, gdyż nie wiadomo, kiedy i od kogo będziemy tej pomocy oczekiwali. Wychodząc naprzeciw potrzebie wyposażenia społeczeństwa w wiedzę i umiejętności poprzez konkretne szkolenie z podstaw udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej niniejszy program jest odpowiedzią na potrzeby szkolnego środowiska Powiatu Lubińskiego. 1. ANALIZA PROBLEMU ZDROWOTNEGO. 1.1. Opis problemu zdrowotnego. Sytuacje zagrożenia życia i zdrowia, które wymagają natychmiastowej interwencji mogą spotkać każdego, wszędzie. Możemy się w nich znaleźć zarówno w roli poszkodowanego jak i osoby, która znajdzie się w miejscu zdarzenia jako udzielający pomocy. Przez nagłe zagrożenie życia rozumiemy sytuacje, w których nieoczekiwanie następuje zaburzenie czynności co najmniej jednego z trzech układów organizmu, które decydują bezpośrednio o życiu. Są to układ krążenia krwi, układ oddychania i ośrodkowy układ nerwowy. Brak pomocy lub nieodpowiednie metody ratowania człowieka znajdującego się w sytuacji zagrażającej życiu są często przyczyną śmierci. 4 3 Sych M. Reanimacja i postępowanie w stanach nagłego zagrożenia życia, w: Janicki K. (red.) Domowy poradnik medyczny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008, s. 103 4 Sych M. Reanimacja i postępowanie w stanach nagłego zagrożenia życia, w: Janicki K. (red.) Domowy poradnik medyczny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008, ss. 101 6
Natychmiastowej reakcji ze strony przypadkowych świadków zdarzenia, najczęściej nie związanych z medycyną i ratownictwem, wymaga sytuacja nagłego zatrzymania krążenia (NZK). Jest to stan, w którym dochodzi do zatrzymania czynności mechanicznej serca, co powoduje ustanie krążenia krwi i niedotlenienie narządów oraz tkanek. Niezbędna w takim wypadku jest resuscytacja i jak najszybsza defibrylacja w celu przywrócenia prawidłowej czynności serca. Przyczynami NZK są: ostre zaburzenia pracy serca, zawał mięśnia sercowego i inne ostre zespoły wieńcowe, ostre zaburzenia rytmu serca, zaburzenia elektrolitowe: Mg 2+, Na+, K+, hipotermia. 5 Poważnym zagrożeniem dla poszkodowanego jest utrata przytomności, spowodowana urazem, zwykle głowy, wstrząsem, padaczką, udarem mózgu, chorobami układu nerwowego, chorobami metabolicznymi cukrzycą, chorobami układu krążenia zawałem serca czy wspomnianym NZK, chorobami układu oddechowego(ostrą niewydolnością oddechową), substancjami chemicznymi (alkohol, narkotyki, leki, jady zwierzęce), zadławieniem, przegrzaniem, hipotermią, reakcją uczuleniową, porażeniem prądem elektrycznym i innymi, związanymi z wpływem środowiska. Pierwszej pomocy wymagają także inne sytuacje, w których nie dochodzi do utraty przytomności, takie jak urazy, złamania, zranienia, oparzenia, zatrucia, zadławienia, wstrząs, ukąszenie, użądlenie itp. Szczególnego znaczenia nabiera wiedza i umiejętności z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznej w sytuacjach, w których reagować należy natychmiast. Konieczność zastosowania resuscytacji krążeniowo-oddechowej stanowi taką okoliczność. W celu podkreślenia wagi szkoleń z pierwszej pomocy przedmedycznej ważne jest zrozumienie pojęcia łańcucha przeżycia 6. Pojęcie to jest międzynarodowym symbolem na określenie działań ratowniczych w sytuacjach zagrożenia życia. Poszczególne ogniwa łańcucha przeżycia obrazują kluczowe dla ratowanego interwencje: 1. pierwsze ogniwo: umiejętność rozpoznania sytuacji zagrożenia i szybkie powiadomienie systemu ratowniczego; 2. drugie ogniwo: wprowadzenie uciskania klatki piersiowej i sztucznej wentylacji; 3. trzecie ogniowo: wykonanie defibrylacji, o ile jest wskazana; 4. czwarte ogniwo: specjalistyczne zabiegi resuscytacyjne, prowadzone przez wykwalifikowany personel. Łańcuch jest tak mocny, jak najsłabsze jego ogniwo. Słabość któregoś z ogniw, wpływa na funkcjonowanie całego systemu. Koniecznym jest zatem wzmacnianie poszczególnych części łańcucha. We wstępie zaleceń Polskiego Towarzystwa Medycyny Ratunkowej, 5 Bartnicki P. Nagłe zatrzymanie krążenia NZK, [dokument elektroniczny]: http://ratownik-med.pl/index.php?itemid=131&id=714&option=com_content&task=view, stan na: 22.07.2011 6 Andres J., Drab E., Cebula G., Krawczyk P., Byrska-Maciejasz E. Szkolenia w zakresie Resuscytacji Krążeniowo-Oddechowej w Polsce w oparciu o Kursy Certyfikowane przez Europejską Radę Resuscytacji, Twój Magazyn Medyczny Chirurgia Tom X, Vol. 4(153), 2005, ss. 8 7
dotyczącym nauczania pierwszej pomocy, stwierdzono, że początkowe ogniwo łańcucha przeżycia, którym jest pierwsza pomoc udzielona przez przypadkowych świadków nagłego zdarzenia, częstokroć decyduje o możliwości przeżycia osoby zagrożonej lub rozległości ewentualnego przyszłego kalectwa. 7 Nieprofesjonaliści mogą być podmiotami kluczowymi w pierwszym, ale także drugim, a w przypadku dostępu do Automatycznych Defibrylatorów Zewnętrznych (AED), nawet trzecim ogniwie łańcucha przeżycia. Bezwzględnie należy więc podnosić świadomość społeczną w tym zakresie, szkoląc jak największą liczbę osób. Zwiększy to prawdopodobieństwo, że podstawowe zabiegi resuscytacyjne zostaną podjęte na czas i we właściwy sposób. W każdym z tych przypadków zarówno w NZK, jak i innych okolicznościach, stanowiących zagrożenie dla życia czy zdrowia, podjęcie na czas właściwego działania pozwala na zniwelowanie bądź ograniczenie negatywnych skutków zdrowotnych, a w niektórych sytuacjach ratuje życie. Obecnie przyjmuje się, że śmierć mózgu w następstwie nieodwracalnych zmian, wynikłych z niedotlenienia komórek mózgu, następuje u człowieka w ciągu 3 4 min. Od momentu zatrzymania krążenia, podjęcie resuscytacji przez świadków zdarzenia może nawet 3-krotnie zwiększyć przeżywalność osoby poszkodowanej. Każdy powinien być zatem wyposażony w podstawową wiedzę i umiejętności w zakresie udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej. Jest to ważne, gdyż wiele czynników zmniejsza chęć świadków zdarzenia do podejmowania choćby resuscytacji krążeniowooddechowej (RKO), są to panika, strach przed zakażeniem, możliwość wyrządzenia krzywdy osobie poszkodowanej lub strach przed nieprawidłowo wykonywaną RKO. Szkolenia osób niezwiązanych zawodowo z medycyną zwiększają świadomość podejmowania RKO. Warto także dodać, że szkolenia z zakresu RKO i wykonywanie RKO w rzeczywistym zatrzymaniu krążenia w większości przypadków są bezpieczne 8. Wytyczne Europejskiej Rady Resuscytacji potwierdzają, że resuscytacja krążeniowooddechowa wykonywana przez przypadkowych świadków i wczesna defibrylacja ratują życie. 9 Co więcej, odległe wyniki zabiegów resuscytacyjnych zależą w dużej mierze od szybkości podjęcia akcji przez przygodnych świadków zdarzenia 10. W związku z tym, idealnie byłoby, aby wszyscy obywatele posiadali wiedzę z zakresu RKO 11. Sytuacja nagła, 7 Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 11/2011 z dnia ( ) o projekcie Program zdrowotny w zakresie udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej w ramach projektu edukacyjnego ( ) Szkoła Ratownictwa; [dokument elektroniczny]: http://aotm.gov.pl/assets/files/opinie-sam_pr_zdr/2011/op-11-2011.pdf 8 Zasady nauczania resuscytacji w: Wytyczne resuscytacji 2010; Polska Rada Resuscytacji [dokument elektroniczny]: http://www.prc.krakow.pl/2010/09.pdf, s. 267 9 Zasady nauczania resuscytacji w: Wytyczne resuscytacji 2010; Polska Rada Resuscytacji [dokument elektroniczny]: http://www.prc.krakow.pl/2010/09.pdf, s. 267 10 Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 57/2011 z dnia ( ) o programie zdrowotnym Upowszechnianie umiejętności udzielania pierwszej pomocy w ratowaniu życia wśród mieszkańców miasta; [dokument elektroniczny]: http://aotm.gov.pl/assets/files/opinie-sam_pr_zdr/2011/op-57-2011.pdf 11 Zasady nauczania resuscytacji w: Wytyczne resuscytacji 2010; Polska Rada Resuscytacji [dokument elektroniczny]: http://www.prc.krakow.pl/2010/09.pdf, s. 267 8
kiedy konieczna będzie natychmiastowa pomoc z naszej strony może zdarzyć się każdemu, wszędzie, dlatego uczenie obywateli prowadzenia RKO powinno być szeroko promowane 12. 1.2. Epidemiologia. W dostępnej literaturze oraz materiałach źródłowych brak jest szczegółowych danych na temat liczby zdarzeń, podczas których udzielona zostaje przez świadków zdarzenia pierwsza pomoc przedmedyczna przed interwencją profesjonalnych ratowników. Brak również informacji, w ilu takich przypadkach pomoc została udzielona we właściwy sposób. Dlatego też opisanie problemu zdrowotnego jakim jest pierwsza pomoc przedmedyczna od strony epidemiologicznej jest zadaniem złożonym. Powiat Lubiński nie dysponuje danymi statystycznymi dotyczącymi ilości przypadków, podczas których świadkowie zdarzeń zewnętrznych udzielili pierwszej pomocy przedmedycznej i to w sposób właściwy i skuteczny. Należy jednak zauważyć, że już samo wezwanie służb ratowniczych jest także sposobem udzielenia pomocy poszkodowanemu. Przedstawione poniżej dane statystyczne Pogotowia Ratunkowego w Legnicy, dotyczące liczby wyjazdów interwencyjnych karetek dla Powiatu Lubińskiego w latach 2010 do 2013, z podziałem na poszczególne zespoły wyjazdowe: karetka S (specjalistyczna z lekarzem) oraz karetka P (podstawowa) można zinterpretować jako zapotrzebowanie na taką pomoc na terenie powiatu na przestrzeni ostatnich czterech lat. Dane te można zinterpretować jako potwierdzenie występowania zdarzeń zewnętrznych, które uzasadniają potrzebę rozpowszechnienia problemu, na jaki chcemy zareagować poprzez szkolenia z pierwszej pomocy przedmedycznej. Tab. 1 Wyjazdy karetek PR w Legnicy (dane statystyczne Pogotowia Ratunkowego w Legnicy wg stanu na dzień 31.12.2014r.) Typ wyjazdu Rok 2011 Rok 2012 Rok 2013 Rok 2014 ogółem wypadki dzieci ogółem wypadki dzieci ogółem wypadki dzieci ogółem wypadki dzieci Karetka S 3 748 396 583 3 294 491 583 3 261 468 609 3 362 567 594 Karetka P 6 943 1089 7 092 1 037 7 528 1 134 7 749 1 231 Razem 10 691 10 386 10 789 11 111 W związku z tym, iż zarówno w Polsce, jak i na świecie, urazy w następstwie wypadków są główną przyczyną zgonów dzieci 13, uzasadnionym jest przyjęcie stanowiska, że wypadki i zdarzenia nagłe zewnętrzne również były główną przyczyną wyjazdów karetek do dzieci 12 Zasady nauczania resuscytacji w: Wytyczne resuscytacji 2010; Polska Rada Resuscytacji [dokument elektroniczny]: http://www.prc.krakow.pl/2010/09.pdf, s. 268 13 Skóbel B., Wójcik M. Marsz po zdrowie. Poradnik tworzenia i wdrażania samorządowych programów zdrowotnych, Lublin- Warszawa 2010, s.58 9
w Powiecie Lubińskim, natomiast w starszej populacji dominowały incydenty krążeniowe, ponieważ to choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Powiecie Lubińskim. 1.3. Populacja podlegająca Powiatowi Lubińskiemu i populacja kwalifikująca się do włączenia do programu. Obszar Powiatu Lubińskiego według danych z 2012 roku zamieszkiwało 106 818 osób, co stanowi 3,67 % ludności całego województwa dolnośląskiego. Liczba kobiet mieszkających w Powiecie Lubińskim wynosi 54 843 natomiast mężczyzn 51 975. Stolicę powiatu - Lubin zamieszkuje 74 669 osób, gminę Lubin 14 093 osób, gminę i miasto Ścinawa 10 482 osób, a gminę Rudna 7 574 osób. W latach 2008 2012 widoczne jest wyraźne zwiększenie liczby mieszkańców gminy wiejskiej Lubin oraz gminy Rudna, przy jednoczesnym zmniejszeniu liczby mieszkańców miasta Lubin, co niewątpliwie związane jest z migracją mieszkańców miasta do gmin ościennych. Tabela 2. Stan ludności w Powiecie Lubińskim w 2012 r. Ludność Jednostka razem mężczyźni kobiety Powiat Lubiński 106 818 51 975 54 843 Gmina Miejska Lubin 74 669 35 920 38 749 Gmina Wiejska Lubin 14 093 7 111 6 982 Gmina Wiejska Rudna 7 574 3 725 3 849 Gmina Miejsko-wiejska Ścinawa 10 482 5 219 5 263 (Źródło: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan na dzień 30.06.2013 r.) Tabela 3. Ludność Powiatu Lubińskiego wg. grup wieku i płci w 2012 r. Wiek Powiat lubiński Gmina Miejska Lubin Ludność wg grup wieku i płci Gmina Wiejska Lubin Gmina Wiejska Rudna Gmina Miejsko- Wiejska Ścinawa mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 2 820 2 713 1 935 1 822 399 379 232 239 254 273 2 612 2450 1 733 1 664 426 361 196 191 257 234 2 422 2 380 1 570 1 530 407 382 190 225 255 243 2 929 2 751 1 790 1 754 523 466 286 236 330 295 3 407 3 441 2 224 2 249 496 508 291 295 396 389 4145 4 014 2 858 2 843 492 435 312 306 483 430 4 667 4 503 3 405 3 285 523 531 288 302 451 385 4 605 4 341 3 206 3 076 701 638 288 281 410 346 3 463 3 410 2 304 2 308 548 542 270 253 341 307 3 032 3 075 1 972 2 068 491 470 236 219 333 318 10
50-54 3 638 3 997 2 341 2 777 564 516 303 278 430 426 55-59 4321 4 843 3 065 3 705 532 495 287 211 437 432 60-64 4119 4 770 3 115 3 779 449 381 184 229 371 381 65-69 2 337 2 675 1 853 2 095 202 235 125 148 157 197 70 i więcej 3 458 5 480 2 549 3 794 358 643 237 436 314 607 (Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS) Program zdrowotny Uczymy się ratować życie pierwsza pomoc przedmedyczna Program edukacyjny z zakresu pierwszej pomocy dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych Powiatu Lubińskiego skierowany jest do młodzieży klas pierwszych szkół ponadgimnazjalnych Powiatu Lubińskiego w grupie wiekowej 15-16 rok życia. Prognozowana łączna liczba uczniów objęta programem: - w roku szkolnym 2015/2016-1 100 uczniów. - w roku szkolnym 2016/2017 1 100 uczniów. 1.4. Obecne postępowanie w omawianym problemie zdrowotnym, ze szczególnym uwzględnieniem gwarantowanych świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Obecnie kursy z zakresu pierwszej pomocy prowadzone są zarówno przez firmy prywatne jak i organizacje non-profit. Ponadto kwestię nauczania pierwszej pomocy w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych regulują przepisy rozporządzenia MEN z dnia 27 sierpnia 2012 r., w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2012 r., poz. 977), wydane na podstawie delegacji zawartej w art. 22 ust. 2 pkt 2, lit. a i b ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z póź. zm.). Według przywołanych zapisów, uczeń szkoły podstawowej potrafi opisać zasady udzielania pierwszej pomocy w niektórych urazach (stłuczenia, zwichnięcia, skaleczenia, złamania, ukąszenia, użądlenia), potrafi wezwać pomoc w różnych sytuacjach. W gimnazjach i szkołach gimnazjalnych wprowadzony jest osobny przedmiot Edukacja dla bezpieczeństwa, w ramach którego młodzież zdobywa szeroką wiedzę z zakresu pierwszej pomocy, obejmującą, m. in.: wezwanie pomocy, zasady bezpieczeństwa udzielania pierwszej pomocy, rozpatrywanie stanu przytomności, układanie w pozycji bezpiecznej, wykonywanie CPR, postępowanie w przypadku krwotoku, porażenia prądem, wstrząsu, złamania, zwichnięcia, zatrucia, oparzenia, zadławienia. 14 14 Opinia prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych Nr 32/2013 z dnia 25 lutego 2013 0 projekcie programu Pierwsza pomoc przedmedyczna wraz z oznaczeniem grupy krwi uczestników Programu [dokument elektroniczny] 11
1.5. Uzasadnienie potrzeby wdrożenia programu. W roku szkolnym 2014/2015 Powiat Lubiński realizował I edycję Programu zdrowotnego Uczymy się ratować życie pierwsza pomoc przedmedyczna Program edukacyjny z zakresu pierwszej pomocy dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych Powiatu Lubińskiego. Szkoleniem objęto 845, na zaplanowaną populację 1 074 uczniów klas pierwszych 11 szkół ponadgimnazjalnych Powiatu Lubińskiego w grupie wiekowej 15-16 rok życia. Dodatkowo w ramach realizacji I edycji programu szkoły biorące udział w programie zostały doposażone w sprzęt edukacyjny niezbędny do prowadzenia zajęć praktycznych z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznej w ramach przedmiotu Edukacja dla bezpieczeństwa: 1) Zestaw Fantomy Little Family (zestaw osoba dorosła, dziecko, niemowlę); 2) Zestaw 21 tablic Pierwsza pomoc Edukacja Prozdrowotna; 3) Apteczka szkolna w plecaku. Ponadto regulacje prawne nakładają na samorząd obowiązek podejmowania działań z zakresu ochrony i promocji zdrowia, w tym działań edukacyjnych. Są to m. in. następujące akty prawne: 1. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym (Dz. U. 2013 r. poz. 595 z późn. zm.): Art. 4 ust. 1 pkt 2: Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie ( ) 2) promocji i ochrony zdrowia, ( ). 2. Narodowy Program Zdrowia na lata 2007 2015: Cel operacyjny 12: Aktywizacja jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych do działań na rzecz zdrowia społeczeństwa; Cel operacyjny 15: Zwiększenie i optymalne wykorzystanie systemu ochrony zdrowia oraz infrastruktury samorządowej dla potrzeb promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej. 3. Powiatowa strategii rozwiazywania problemów społecznych w Powiecie Lubińskim na lata 2011 2015., przyjęta uchwałą Nr VI/48/2011 Rady Powiatu w Lubinie z dnia 11 lutego 2011 r., w której zawarto: cel strategiczny 6: Rozwiązywanie problemów zdrowotnych mieszkańców Powiatu Lubińskiego oraz cel operacyjny 6.1. Poprawa sytuacji zdrowotnej mieszkańców poprzez: Zagwarantowanie pełnego i równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej, Inicjowanie i promocja działań w zakresie profilaktyki zdrowia, Prowadzenie w placówkach oświatowych programów edukacji zdrowotnej, Prowadzenie kampanii społecznych w zakresie udzielania pierwszej pomocy i zachowania w sytuacjach zagrożeń. Rozpatrując zagadnienie pierwszej pomocy przedmedycznej wzięto pod uwagę sytuację demograficzną i zdrowotną regionu. 12
Powiat Lubiński utworzony w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej położony jest w północnej części województwa dolnośląskiego na Wysoczyźnie Lubińskiej i zajmuje powierzchnię ok. 712 km 2, co stanowi 3,57 % obszaru Dolnego Śląska i 0,23% powierzchni kraju. Na terenie powiatu występują dwa miasta - Lubin i Ścinawa, 92 miejscowości i 79 sołectw. Pod względem administracyjnym powiat dzieli się na 4 jednostki administracyjne: Gmina miejska Lubin - o powierzchni 40,7 km 2, co stanowi 5,72 % powierzchni Powiatu Lubińskiego, Gmina miejsko-wiejska Ścinawa - 164,6 km 2 (23,11 %) powierzchni Powiatu Lubińskiego, Gmina wiejska Rudna - 216,6 km 2 - (30,42 %) powierzchni Powiatu Lubińskiego, Gmina wiejska Lubin - 290,2 km 2 (40,75 %) powierzchni powiatu. Siedzibą władz powiatu jest miasto Lubin, które stanowi osobną gminę miejską. Obszar Powiatu Lubińskiego według danych z 2012 roku zamieszkiwało 106 818 osób, co stanowi 3,67 % ludności całego województwa dolnośląskiego. Liczba kobiet mieszkających w Powiecie Lubińskim wynosi 54 843 natomiast mężczyzn 51 975. Stolicę powiatu - Lubin zamieszkuje 74 669 osób, gminę Lubin 14 093 osób, gminę i miasto Ścinawa 10 482 osób, a gminę Rudna 7 574 osób. W latach 2008 2012 widoczne jest wyraźne zwiększenie liczby mieszkańców gminy wiejskiej Lubin oraz gminy Rudna, przy jednoczesnym zmniejszeniu liczby mieszkańców miasta Lubin, co niewątpliwie związane jest z migracją mieszkańców miasta do gmin ościennych. Tabela 4. Liczba mieszkańców w gminach Powiatu Lubińskiego w latach 2008-2012 Jednostka 2008 Liczba mieszkańców w gminach powiatu lubińskiego w okresie 2008-2012 2009 2010 2011 2012 Powiat lubiński 105 248 105 170 106 973 106 966 106 818 Gmina Miejska Lubin 75 225 74 552 75 516 75 147 74 669 Gmina Wiejska Lubin 12 268 12 852 13 390 13 750 14 093 Gmina Wiejska Rudna 7 266 7 320 7 525 7 569 7 574 Gmina Miejsko-wiejska Ścinawa 10 489 10 446 10 542 10 500 10 482 (źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS) Warto zwrócić uwagę na strukturę ludności zamieszkującej Powiat Lubiński, która różni się od struktury mieszkańców całego województwa dolnośląskiego. W przedstawionej poniżej tabeli widać wyraźną tendencję, która świadczy, że społeczeństwo Powiatu Lubińskiego jest młodsze niż mieszkańcy województwa w przedziale wiekowym 0 19 rok życia, odsetek osób zamieszkujących Powiat Lubiński jest wyższy niż dla województwa dolnośląskiego. W pozostałych przedziałach wiekowych występuje tendencja starzenia się mieszkańców powiatu. 13
Tabela 5. Ludność Powiatu Lubińskiego wg grup wieku w 2012 r. Jednostka terytorialna Wiek Dolnośląskie Powiat lubiński 0-4 5,1% 5,2 % 5-9 4,5% 4,7% 10-14 4,4% 4,5% 15-19 5,3% 5,3% 20-24 6,6% 6,4% 25-29 8,3% 7,6% 30-34 8,6% 8,6% 35-39 7,8% 8,4% 40-44 6,2% 6,4% 45-49 5,8 % 5,7% 50-54 7,3 % 7,2 % 55-59 8,3 % 8,6 % 60-64 7,5 % 8,3% 65-69 4,2 % 4,7% 70 i więcej 10,1 % 8,4 % (Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS) Struktura wiekowa społeczeństwa Powiatu Lubińskiego w 2012 r. wskazuje na 68,1 % udział osób w wieku produkcyjnym, 14,4 % udział osób w wieku przedprodukcyjnym, oraz 17,5 % udział osób w wieku poprodukcyjnym. Wskaźnik osób w wieku produkcyjnym jest wyższy od średniej dla województwa dolnośląskiego, która w 2012 r. wynosiła 68 %. Tabela 6. Ludność w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym, poprodukcyjnym Powiatu Lubińskiego i województwa dolnośląskiego 2012 r. (porównanie) Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Województwo dolnośląskie 407 319 13,9 % 1 975 484 68 % 531 559 18,1 % Powiat 15 397 14,4 % 72 701 68,1 % 18 720 17,5 % lubiński (Źródło: Dane Urzędu Statystycznego ) Sytuacja w Powiecie Lubińskim odzwierciedla ogólnopolski trend starzenia się społeczeństwa. Wartość wskaźnika urodzeń żywych w Powiecie Lubińskim systematycznie maleje. W roku 2008 wyniósł on 10,8 (1 137 urodzeń żywych), natomiast w 2012 r. 9,6 (1 026 urodzeń żywych). 14
Starzenie się ludności musi znaleźć swoje odbicie w zmianach struktury potrzeb zdrowotnych. Z danych demograficznych i z przedstawionej poniżej tabeli nr 7 wynika, że ludność Powiatu Lubińskiego ciągle maleje i w 2030 roku osiągnie wielkość 90,6 tys. osób. Ta tendencja nie jest ewenementem, lecz normą w skali kraju i Europy. Tabela 7. Prognoza ludności. Rok 2015 2020 2025 2030 Liczba ludności w tyś. 101,8 98,9 95,1 90,6 (Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS) Dodatkowo, sama statystyka zgonów w pewien sposób przybliża rozpowszechnienie problemów zdrowotnych, w przypadku których udzielenie pierwszej pomocy przedmedycznej z uwagi na charakter problemu zdrowotnego jest uzasadnione. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opracowała prognozę dotyczącą roku 2020 uwzględniającą najważniejsze przyczyny zgonów. Zostały one przedstawione w poniższej tabeli: Tabela 8. Przewidywane główne przyczyny zgonów w 2020 roku regiony rozwinięte. Obie płcie razem Mężczyźni Kobiety Lp. Choroba lub uraz % zgonów Choroba lub uraz % zgonów Choroba lub uraz % zgonów 1. Choroba Choroba Choroba niedokrwienna 24,1 niedokrwienna 23,6 niedokrwienna 24,8 serca serca serca 2. Choroba naczyń Choroba naczyń Choroba naczyń mózgowych 12,7 mózgowych 10,3 mózgowych 15,4 3. Nowotwory Nowotwory Nowotwory złośliwe tchawicy, 5,9 złośliwe tchawicy, 7,9 złośliwe tchawicy, 3,6 oskrzela, płuca oskrzela, płuca oskrzela, płuca 4. POCHP POCHP POCHP (przewlekła 4,1 (przewlekła 4,7 (przewlekła 3,6 obturacyjna choroba płuc) obturacyjna choroba płuc) obturacyjna choroba płuc) 5. Zakażenia Zakażenia Zakażenia dolnych dróg 3,2 dolnych dróg 2,9 dolnych dróg 3,3 oddechowych oddechowych oddechowych 6. Nowotwory Nowotwory Nowotwory złośliwe okrężnicy 2,7 złośliwe okrężnicy 2,9 złośliwe okrężnicy 3,0 i odbytnicy i odbytnicy i odbytnicy 7. Nowotwór złośliwy Nowotwór złośliwy Nowotwór złośliwy 15
żołądka 2,4 żołądka 2,7 żołądka 2,7 8. Samouszkodzenie 1,8 Samouszkodzenie 2,3 Samouszkodzenie 2,4 9. Cukrzyca 1,6 Cukrzyca 2,2 Cukrzyca 1,9 (Źródło: Biuletyn statystyczny ochrony zdrowia Województwa Dolnośląskiego 2012) Z powyższych danych wynika, że głównymi przyczynami zgonów pozostaną choroby układu krążenia (choroba niedokrwienna serca oraz choroba naczyń mózgowych). Duża część zgonów spowodowana będzie także chorobami nowotworowymi oraz chorobami wywołanymi przez zakażenia dolnych dróg oddechowych i cukrzycę 15 Poniższe zestawienie przedstawia najczęstsze przyczyny zgonów mieszkańców Powiatu Lubińskiego w zestawieniu ze statystyką województwa. dolnośląskiego. Tabela 9. Struktura zgonów wg przyczyn w latach 2008-2011 roku przyczyny zgonów Województwo dolnośląskie Powiat Lubiński liczby bezwzględne % ogółu zgonów Liczby bezwzględne % ogółu zgonów ogółem 29 396-840 - choroby zakaźne i pasożytnicze 233 0,8 8 0,95 nowotwory 7 699 26,2 241 28,69 choroby układu krążenia 14 014 47,7 342 40,71 choroby układu oddechowego 1 116 3,8 42 5 choroby układu trawiennego 1 212 4,1 48 5,71 Choroby krwi i narządów krwiotwórczych oraz niektóre choroby przebiegające z udziałem 32 0,1 2 0,23 mechanizmów autoimmunologicznych Zaburzenia wydzielania wewnętrznego stanu odżywiania i przemiany metabolicznej 689 2,3 23 2,74 Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania 207 0,7 15 1,79 Choroby układu nerwowego 357 1,2 17 2,02 Choroby układu kostno- stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej 32 0,1 1 0,11 Choroby układu płciowego 334 1,1 4 0,48 Niektóre stany rozpoczynające się w okresie okołoporodowym 85 0,3 3 0,36 15 Źródło: Strategia rozwoju ochrony zdrowia w Polsce na lata 2007 2013, dokument przyjęty przez Radę Ministrów 21 czerwca 2005r., dokument towarzyszący realizacji Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013. 16
Wady rozwojowe wrodzone, zniekształcenia i aberracje chromosomowe Objawy, cechy chorobowe oraz nieprawidłowe wyniki badań klinicznych i laboratoryjnych, gdzie indziej niesklasyfikowane 59 0,2 1 0,11 1 734 5,9 49 5,83 przyczyny zewnętrzne 1 593 5,4 51 6,07 (Źródło: Biuletyn statystyczny ochrony zdrowia Województwa Dolnośląskiego 2012) Tabela 10. Zgony wg wybranych przyczyn w Powiecie Lubińskim w latach 2009 2011 2009 2010 2011 przyczyny zgonów liczby % ogółu liczby % ogółu liczby % ogółu ogółem 934-861 - 840 - choroby zakaźne i pasożytnicze 6 0,64 8 0,93 8 0,95 nowotwory 243 26,01 244 28,34 241 28,69 choroby układu krążenia 335 35,87 348 40,42 342 40,71 choroby układu oddechowego 39 4,18 55 6,39 42 5 choroby układu trawiennego 49 5,25 36 4,18 48 5,71 przyczyny zewnętrzne 54 5,78 39 4,53 44 5,23 (Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS) Z analizy powyższych danych wynika, że jednym z głównych problemów zdrowotnych mieszkańców Powiatu Lubińskiego w 2011 r. oraz przyczyn zgonu mieszkańców były przyczyny zewnętrzne, stanowiły one przyczynę ok. 5,23 % zgonów. Wydaje się zatem, że rzetelna wiedza z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznej, dostarczana przez szkolenia, na tym tle jest bardzo uzasadniona. Szerszy kontekst kulturowo-społeczno-ekonomicznego środowiska ma ogromny wpływ na zdrowie mieszkańców, a także na styl życia, w dużej mierze warunkujący potencjał zdrowotny jednostki. Analizując wg schematu Lalonde a 16 przyczyny niektórych incydentów nagłych, które powodują ryzyko zagrożenia zdrowia i życia oraz konieczność udzielenia pierwszej pomocy przedmedycznej, tj. choroby serca, wypadki drogowe, inne wypadki, wylewy, można łatwo zauważyć, że to styl życia jest głównym czynnikiem, odpowiedzialnym za ich wystąpienie. Prozdrowotny styl życia to także większa świadomość zdrowotna, również w temacie pierwszej pomocy przedmedycznej, a także chęć do podejmowania szkoleń z tego zakresu. Za celowością wdrożenia programu edukacyjno-profilaktycznego w zakresie ratownictwa przedmedycznego, jako uzupełnienie treści programowych ujętych w podstawie programowej kształcenia ogólnego przedmiotu Edukacja dla bezpieczeństwa, realizowanego w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej, przemawiają również wytyczne zarówno Polskiego Towarzystwa Medycyny Ratunkowej (PTMR) oraz światowych organizacji 16 Pola zdrowia Lalond a: styl życia, środowisko, geny, opieka zdrowotna 17
zajmujących się problematyką resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Najważniejsze rekomendacje zawarte w wytycznych to: Brak odpowiednich umiejętności z zakresu pierwszej pomocy może skutkować niepodjęciem działań ratunkowych, co może wobec poszkodowanego prowadzić do przedwczesnego zgonu, niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji, przewlekłego cierpienia lub przewlekłej choroby; Prowadzenie słabych jakościowo czynności ratunkowych jest bardziej efektywne niż ich niepodejmowanie; podjęcie resuscytacji przez świadków zdarzenia może 2-3 krotnie zwiększyć przeżywalność poszkodowanego; Umiejętności praktyczne związane z udzielaniem pierwszej pomocy są z czasem zapominane, po upływie 6 miesięcy tylko 7% osób jest w stanie bezpiecznie i efektywnie przeprowadzić BLS na manekinie; Szkolenie z wykorzystaniem sprzętu dostarczającego kursantom informacji zwrotnej jest skuteczniejsze niż szkolenie z wykorzystaniem tradycyjnego sprzętu, kursanci sprawniej i na dłużej przyswajają umiejętności związane z udzielaniem pierwszej pomocy; Prowadzenie CRP przez przygodnych świadków znacząco wpływa na przeżywalność osób poszkodowanych; Trening w zakresie udzielania pierwszej pomocy w przypadku wystąpienia nagłego bólu w klatce piersiowej poprawia jakość podejmowanych działań, ponadto osoby przeszkolone w tym zakresie częściej podejmują się udzielania pierwszej pomocy; We wszystkich badaniach podkreśla się również potrzebę edukowania w zakresie postępowania w przypadku krwawienia z nosa czy oparzenia; Szkolenie losowo wybranych osób bez wykształcenia medycznego jest porównywalne pod względem efektywności kosztowej z innymi inicjatywami z zakresu zdrowia publicznego. 17 Po zakończeniu realizacji programu planuje się w kolejnych latach szkolnych cykliczne szkolenia kolejnych klas pierwszych szkół ponadgimnazjalnych, tak aby zdobyta podczas szkoleń wiedza i umiejętności praktyczne z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznej były uzupełnieniem szkolnych zadań nałożonych przepisami prawa oświatowego. 2. CELE PROGRAMU Nadrzędnym celem programu Uczymy się ratować życie pierwsza pomoc przedmedyczna Program edukacyjny z zakresu pierwszej pomocy dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych Powiatu Lubińskiego, będącego kontynuacją i edycji programu 17 Opinia Agencji Oceny Technologii Medycznych Nr 32/2013 z dnia 25 lutego 2013r. o projekcie programu Pierwsza pomoc przedmedyczna wraz z oznaczeniem grupy krwi uczestników Programu 18
realizowanego w roku szkolnym 2014/2015 jest dostarczenie uczniom szkół ponadgimnazjalnych - uczestnikom programu wiedzy teoretycznej i praktycznej oraz jej usystematyzowanie w zakresie udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej, a także wytworzenie w nich pozytywnego nastawienia emocjonalnego, popartego poczuciem własnej skuteczności w tym zakresie. Zadania te będą realizowane przez cel główny i cele szczegółowe. 2.1. Cel główny: zmniejszenie liczby zgonów oraz niepełnosprawności w wyniku zdarzeń nagłych w związku z nieudzielaniem, zbyt późnym bądź niewłaściwym udzieleniem pierwszej pomocy przedmedycznej znaczący udział pierwszej pomocy przedmedycznej w ukształtowaniu kompetencji młodego człowieka. doposażenie szkół biorących udział w programie w sprzęt edukacyjny niezbędny do prowadzenia zajęć praktycznych z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznej w ramach przedmiotu Edukacja dla bezpieczeństwa: manekin do ćwiczeń resuscytacyjnych w wersjach dorosły i niemowlę, zastaw tablic Pierwsza Pomoc - edukacja prozdrowotna, apteczka szkolna w plecaku z wyposażeniem. 2.2. Cele szczegółowe: wykorzystanie wiedzy o ochronie zdrowia i życia w praktyce codziennej oraz podniesienie świadomości zagrożeń, powodujących stan zagrożenia życia i zdrowia; podniesienie poziomu wiedzy na temat właściwego sposobu udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej w sytuacji zagrożenia życia i zdrowia; usystematyzowanie, utrwalenie i wzmocnienie posiadanej wiedzy z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznej zwiększenie liczby osób posiadających wiedzę teoretyczną z zakresu udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej oraz o ochronie zdrowia i życia; zwiększenie liczby osób posiadających praktyczne umiejętności z zakresu udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej, poprzez trening umiejętności praktycznych w zakresie udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej zwiększenie liczby osób potrafiących działać w sytuacji trudnej i z obniżonym poziomem lęku przed udzielaniem pierwszej pomocy przedmedycznej; zwiększenie liczby osób posiadających poczucie własnej skuteczności w zakresie udzielania pierwszej pomocy, poprzez podniesienie poczucia własnej kompetencji w zakresie udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej 19
wyzwalanie postawy prospołecznej, prowadzącej do gotowości niesienia pomocy innym poprzez niwelowanie lęku przed udzielaniem pierwszej pomocy uczenie się współpracy w zespole, przestrzegania norm, reguł i zasad postępowania; kształtowanie takich cech jak: wrażliwość, odwaga, rzetelność, wytrwałość, dyscyplina wewnętrzna. 2.3. Oczekiwane efekty. Uczymy się ratować życie pierwsza pomoc przedmedyczna Program edukacyjny z zakresu pierwszej pomocy dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych Powiatu Lubińskiego jest programem edukacyjno-szkoleniowym, dostarczającym beneficjentom wiedzę i umiejętności praktyczne z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznej a także wyposażającym w umiejętności działania w sytuacji trudnej, obniżającym poziom lęku przed wykonywaniem działań ratowniczych oraz dającym uczestnikom poczucie własnej skuteczności w zakresie udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej. Oddziaływanie programu na te komponenty zachowania (wiedza, umiejętności, aspekt emocjonalny, poczucie własnej skuteczności) ma przyczynić się do zwiększenia liczby osób, które w razie zaistnienia takiej konieczności, skutecznie udzielą pierwszej pomocy przedmedycznej, realizując tym samym cel główny programu, jakim jest zmniejszenie liczby zgonów oraz niepełnosprawności w wyniku zdarzeń nagłych w związku z nieudzielaniem, zbyt późnym bądź niewłaściwym udzieleniem pierwszej pomocy przedmedycznej. Zakłada się uzyskanie następujących efektów wdrożenia programu: 1. podniesienie u uczniów poziomu wiedzy w zakresie pierwszej pomocy przedmedycznej; 2. podniesienie u uczniów poziomu praktycznych umiejętności w zakresie udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej; 3. nabycie przez uczestników programu umiejętności działania w sytuacji trudnej i zredukowanie poziomu lęku przed udzielaniem pierwszej pomocy przedmedycznej; 4. wzrost ich poczucia własnej skuteczności w zakresie udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej. Dzięki kontynuacji programu edukacyjnego w kolejnych latach szkolnych: 2015/2016 oraz 2016/2017 w okresie trzyletnim wszyscy uczniowie szkół ponadgimnazjalnych funkcjonujących na terenie Powiatu lubińskiego zostaną przeszkoleni w zakresie umiejętności udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej oraz wyposażeni w niezbędna wiedze. 2.4. Mierniki efektywności odpowiadające celom programu. Stopień opanowania treści zawartych w programie będzie oceniony przez wyliczenie wskaźnika przyrostu wiedzy dla każdego ucznia na podstawie wyników testów Pre-test i Post-test oraz zestawienia statystycznego wyników wg wzoru: 20
Wskaźnik wyniki testu po szkoleniu wyniki testu przed szkoleniem przyrostu = ------------------------------------------------------------------------------------ x 100% wiedzy wyniki możliwe do osiągnięcia wyniki testu przed szkoleniem Otrzymane wyniki to wartość w przedziale 0 100%, których wielkość pozostaje w proporcji do ilości przyswojonej w trakcie szkolenia wiedzy. Ocena stopnia opanowania nowych umiejętności praktycznych dokonywana będzie w oparciu o obserwację przez prowadzącego procesów wykonywania czynności przez szkolących się, przy konfrontacjach z określonymi fikcyjnymi zdarzeniami, które będą umiejętnie rozwiązywane przez uczniów, co potwierdzi nabycie przez nich umiejętności. Powyższe spostrzeżenia zostaną opisane w sprawozdaniu z realizacji programu przez firmę realizującą program 18. 3. ADRESACI PROGRAMU 3.1. Oszacowanie populacji, której włączenie do programu jest możliwe. Jako grupę docelową, objętą programem, planuje się młodzież klas pierwszych szkół ponadgimnazjalnych Powiatu Lubińskiego. Na terenie Powiatu Lubińskiego funkcjonuje 11 szkół ponadgimnazjalnych: 1. I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Lubinie; 2. II Liceum Ogólnokształcące w Lubinie; 3. Zespół Szkół Nr 1 im. Prof. Bolesława Krupińskiego w Lubinie; 4. Zespół Szkół Nr 2 im. Jana Wyżykowskiego w Lubinie; 5. Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Rudnej; 6. Zespół Szkół Sportowych w Lubinie; 7. Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Lubinie; 8. Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące im. Św. Jana Bosko w Lubinie; 9. Zespół Szkół Miedziowego Centrum Kształcenia Kadr w Lubinie; 10. Zespół Szkół i Placówek Oświatowych w Lubinie; 11. Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Przyjaciół Dzieci w Szklarach Górnych; Łącznie w wymienionych powyżej szkołach planuje się nabór w roku szkolnym 2015/2016 do 42 klas pierwszych i w kolejnym roku szkolnym 2016/2017 do 42 klas pierwszych. 18 Ryl-Zalewska M. Metody oceny efektywności kształcenia online [źródło: e-edukacja.com.pl/_9_e-edukacja.pdf ] 21
Prognozowana liczba uczniów rozpoczynających naukę w jednym roku szkolnym - 1 100 uczniów. Prognozuje się objęciem programem edukacyjnym w okresie 2-letnim łącznej liczby uczniów 2 200 osób. Wyboru powyższej grupy dokonano, biorąc pod uwagę zadania własne samorządu powiatowego jednym z nich jest zapewnienie edukacji na poziomie ponadgimnazjalnym 19. Wyboru grupy dokonano także w oparciu o przekonanie, że na tym etapie kształcenia młodzi ludzie są już wyposażeni w pewne treści z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznej, które takim szkoleniem należy usystematyzować, wzmocnić i utrwalić. Młodzież szkół ponadgimnazjalnych jest także bardziej świadoma, wraz z wiekiem wzrasta poczucie odpowiedzialności za innych i sprawstwa, jest więc uzasadnionym, aby szkolić właśnie tę grupę. Dodatkowym argumentem jest stosunkowa łatwość w zebraniu uczestników celem przeszkolenia uczniowie, w zgodnych z harmonogramem terminach, odbywają szkolenie w zespołach klasowych, na sali gimnastycznej danej szkoły. 3.2. Tryb zapraszania do programu. Informacja o realizacji programu, jako działań kontynuujących przedstawiona zostanie w mediach lokalnych, tj.: strona internetowa powiatu i gmin, prasa lokalna, plakaty w jednostkach oświatowych biorących udział w programie. Warunkiem przystąpienia do kolejnej edycji programu jest złożenie przez szkołę deklaracji przystąpienia podpisanej przez dyrektora jednostki oświatowej. O oparciu i złożony dokument zostanie opracowany harmonogram szkoleń. Wyodrębniona grupa docelowa, korzystająca ze szkoleń, poddawana będzie procesowi ewaluacji (analiza porównawcza Pre-testów i Post-testów), co wraz z innymi miernikami ewaluacji pozwoli określić skuteczność podjętych w ramach programu działań oraz wyciągnąć wnioski na przyszłość. Komplementarną część programu stanowić będzie także organizowana w miesiącu czerwcu 2016 r. i 2017 r. Olimpiada z Pierwszej Pomocy Przedmedycznej dla uczestników danej edycji szkoleń, a także dla chętnych uczniów, nie biorących w danym roku udziału w programie. Każda szkoła uczestnicząca w programie wystawi swoją reprezentację 6-osobową do uczestnictwa w rozgrywkach. Olimpiada składać się będzie z części 1 - test wiedzy oraz części 2 - zadania praktyczne z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznej. 4. SPOSÓB REALIZACJI PROGRAMU 4.1. Organizacja programu: 19 Art. 5 ust. 5a Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r., Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) 22
Realizacja zadań wynikających z Programu Uczymy się ratować życie pierwsza pomoc przedmedyczna Program edukacyjny z zakresu pierwszej pomocy dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych Powiatu Lubińskiego zostanie poprzedzona szeroką kampanią informacyjną (plakaty w urzędach, placówkach oświatowych, informacja o programie na stronach internetowych powiatu, gmin i placówek oświatowych biorących udział w programie oraz w prasie lokalnej. Celem tej kampanii będzie przedstawienie informacji na temat głównych założeń projektu oraz zdefiniowanie głównych stanów zagrożeń życia pochodzenia zewnętrznego, które mogą skutkować, przy braku pożądanej wiedzy i umiejętności praktycznych z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznej, zagrożeniem życia. Planowany czas trwania projektu : wrzesień 2015 r. do czerwiec 2017 r. Forma prowadzonych zajęć : 8 godz. dla każdego zespołu klasowego, w tym: 3 godz. szkolenia wykładowego i prezentacji i 5 godz. zajęć ćwiczeniowych. Cykl szkoleń obejmuje 8-godzinne szkolenie dla każdego zespołu klasowego (ok. 30 uczniów). Łączna liczba godzin szkoleń w ramach projektu: Rok szkolny 2015/2016-42 x 8 godz. = 336 godz. Rok szkolny 2016/2017-42 x 8 godz. = 336 godz. Założenia programowe - szkolenie 8-godzinne Tabela 11. Założenia programowe jednostki szkoleniowej Lp. Tematyka wykładów Teoria (godz.) Praktyka (godz.) Razem (godz.) 1. Zabezpieczenie miejsca zdarzenia. 0,25 0,25 0,5 2. Ocena poszkodowanych. - 0,5 0,5 3. Obserwacja czynności życiowych. 0,25 0,25 0,5 4. Opanowanie poważnych krwotoków. 0,5 0,5 1,0 5. Poszkodowany nieprzytomny. 0,25 0,25 0,5 6. Poszkodowany z zaburzeniami oddychania. 0,5 0,5 1,0 7. Nagłe zatrzymanie krążenia. 0,25 0,75 1,0 8. Zakrztuszenie. - 0,5 0,5 9. Poważne oparzenia i rany. 0,25 0,75 I,0 10. Wezwanie pomocy. - 0,25 0,25 11. Złamania kości i zwichnięcia stawów. - 0,25 0,25 23
12. Porażenie prądem elektrycznym. - 0,25 0,25 13. Zestaw pierwszej pomocy. 0,25-0,25 14. Zasady użycia AED (Automated External Defibrillator) 0,50-0,50 15. Razem godziny: 3,0 5,0 8,0 Wykaz sprzętu używanego do szkoleń: 1. Laptop z programem szkoleniowym 2. Projektor multimedialny 3. Ekran multimedialny 4. Fantomy do resuscytacji: dorosły, junior, dziecko. 5. Wskaźnik -symulacyjny udrożnienia dróg oddechowych 6. Przykładowa apteczka pierwszej pomocy 7. Środki do pozoracji opatrunków. 8. AED Materiały sanitarno -pozoracyjne: 1. opatrunki sterylne (kompresy ) 2. opaski podtrzymujące (bandaże) 3. chusty trójkątne 4. koc termiczny 5. plastry 6. maseczki do prowadzenia oddechu zastępczego 7. środki do dezynfekcji woda utleniona, sól fizjologiczna Etapy wdrożenia programu: Etap I: Działania przygotowawcze: 1. Diagnoza potrzeb wdrożenia programu maj 2015. 2. Opracowanie projektu programu. 3. Uzyskanie opinii AOTM. 4. Uchwała Zarządu Powiatu przyjmująca program i jego budżet. 5. Opracowanie testów wiedzy z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznej oceniających wiedzę na rozpoczęciu projektu Pre-test i po zakończeniu szkolenia Post-test, celem oceny przyrostu wiedzy jako miernik efektywności projektu (odpowiedzialni: Departament Edukacji i Spraw Społecznych i Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego Starostwa Powiatowego w Lubinie). 6. Opracowanie testu wiedzy oraz zadań praktycznych do Międzyszkolnej Olimpiady pierwszej pomocy przedmedycznej (odpowiedzialni: Departament Edukacji i Spraw Społecznych i Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego Starostwa Powiatowego w Lubinie). 24
Etap II: Wdrożenie i realizacja: 1. Przeprowadzenie konkursu ofert wyłonienie wykonawcy szkoleń. 2. Spotkanie dyrektorów i pedagogów szkolnych szkół uczestniczących w programie z firmą prowadząca szkolenia, prezentacja założeń programu, złożenie przez szkoły deklaracji przystąpienia do programu, ustalenie harmonogramu szkoleń. 3. Przeprowadzenie 8-godzinnych zajęć szkoleniowych, zgodnych z zaplanowaną tematyką i czasem realizacji wg zatwierdzonego harmonogramu szkoleń. 4. Przeprowadzenie Międzyszkolnej Olimpiady Pierwszej Pomocy Przedmedycznej. Etap III: Monitorowanie efektów programu: 1. Analiza porównawcza wyników Pre-testów oraz Post-testów wskaźnik przyrostu wiedzy. 2. Analiza wyników Międzyszkolnej Olimpiady Pierwszej Pomocy Przedmedycznej. 4.2. Planowane interwencje. Nie dotyczy. 4.3. Kryteria i sposób kwalifikacji uczestników Programem Uczymy się ratować życie pierwsza pomoc przedmedyczna Program edukacyjny z zakresu pierwszej pomocy dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych objęci będą wszyscy uczniowie klas pierwszych publicznych szkół ponadgimnazjalnych, funkcjonujących na terenie Powiatu Lubińskiego uczęszczający do szkół w kolejnych latach szkolnych 2015/2016 i 2016/2017, na podstawie deklaracji przystąpienia do programu złożonych przez dyrektorów jednostek. 4.4. Zasady udzielania świadczeń w ramach programu. Harmonogram szkoleń zostanie ustalony w oparciu o deklaracje udziału w szkoleniu złożone przez dyrektorów jednostek oświatowych uczestniczących w programie. Równocześnie zapewnienie ze strony szkół sal do przeprowadzenia szkolenia pozwoli na sprawną organizację szkoleń w ramach czasu pracy szkoły, nie obciąży dodatkowo uczniów beneficjentów programu oraz pozwoli na wyeliminowanie kosztów, związanych z wynajmem miejsca szkolenia. 4.5. Sposób powiązania działań programu ze świadczeniami zdrowotnymi finansowanymi ze środków publicznych. Program Uczymy się ratować życie pierwsza pomoc przedmedyczna Program edukacyjny z zakresu pierwszej pomocy dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych Powiatu Lubińskiego jest uzupełnieniem treści programowych realizowanych w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu Edukacja dla bezpieczeństwa, na podstawie rozporządzenia MEN z dnia 27 sierpnia 2012r, w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2012 r., poz. 977). 25