MISTRZ I UCZEŃ * 1. Trzeba odróżnić dwa konteksty, w których mówi się o mistrzu. Pierwszy to kontekst, w którym chodzi o to, że ktoś jest mistrzem

Podobne dokumenty
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PLASTYKI W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 2 W PLESZEWIE. Barbara Walter

NAJCZĘSTSZE BŁĘDY POPEŁNIANE PODCZAS OCENIANIA

NAUCZYCIEL FILOZOFII

Wymaganie nr 2 - Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się

OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE

Realizacja podstawy programowej w klasach IV VI szkoły podstawowej poprzez różne formy aktywności

Opracowała Agnieszka Szczepaniak

Strona 1 z 7

ZNACZENIE BIOGRAFII EDUKACYJNEJ

Dlaczego matematyka jest wszędzie?

Czy potrafisz się uczyć? badanie ewaluacyjne

Każdy może snuć refleksje. Umiejętność refleksyjnego myślenia o sobie. fundacja. Realizator projektu:

TUTORING WYCHOWAWCZY I DYDAKTYCZNY ALTERNATYWNĄ FORMĄ PRACY Z UCZNIEM WNIOSKI Z 5 LAT OŚWIADCZEO.

Rok Nowa grupa śledcza wznawia przesłuchania profesorów Unii.

Opisy Poszczególnych Klas

UCZYMY DZIECKO SAMODZIELNOŚCI

Jak nauczyć dziecko odpowiedzialności? 5 skutecznych sposobów

Filozofia, ISE, Wykład X - Filozofia średniowieczna.

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO W KSZTAŁCENIU ZINTEGROWANYM

6. Zagadnienia źródła poznania I Psychologiczne zagadnienie źródła poznania

Sytuacja zawodowa pracujących osób niepełnosprawnych

Uczenie się i nauczanie WYZWANIA SZKOŁY DEMOKRACJI DO PODJĘCIA W TYM OBSZARZE:

Rozkład łatwości zadań

Wstęp Komentarze jako metoda wyjaśniania oraz interpretacji w średniowieczu Komentarz Akwinaty do Etyki nikomachejskiej krótka prezentacja Próba

5. OKREŚLANIE WARTOŚCI LOGICZNEJ ZDAŃ ZŁOŻONYCH

Przedmiotowy system oceniania w Niepublicznym Gimnazjum Nr 1 w Poznaniu z przedmiotu WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE klasa III

LOGIKA I TEORIA ZBIORÓW

Koncepcja pracy MSPEI

WYBUCHAJĄCE KROPKI ROZDZIAŁ 1 MASZYNY

Anonimowa ankieta dla uczniów - koncepcja pracy szkoły

Publiczne Katolickie Gimnazjum im. św. Kazimierza w Gdańsku

J. M. Spychały, dostosowując go do lekcji w klasach młodszych szkoły podstawowej.

Ankieta dla ucznia kandydata na beneficjentów projektu. Europraktyki autostradą do zawodowego sukcesu młodzieży POWERVET PL01-KA

Jak organizować społeczne środowisko uczenia się dzieci w klasie I? Ewa Lemańska-Lewandowska

Rajd, wycieczka, koncert... Lekcja historii w naszej szkole.

PG im. Tadeusza Kościuszki w Kościerzycach nadzór pedagogiczny nauczanie problemowe

EWA DŻYGAŁA SZKOŁA PODSTAWOWA NR 3 W GŁUSZYCY Nauczanie ortografii w klasach I - III W teorii i praktyce pedagogicznej spotykamy się z różnymi

PROGRAM WYCHOWAWCZY PUBLICZNEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ IM. WŁADYSŁAWA JAGIEŁŁY W PILŹNIE

SPOSÓB INFORMOWANIA UCZNIÓW EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ O CELACH LEKCJI

INNOWACJA PEDAGOGICZNA organizacyjno-metodyczna

WSTĘP. Ja i Ojciec jedno jesteśmy (J 10, 30).

Wymagania edukacyjne z fizyki II klasa Akademickie Gimnazjum Mistrzostwa Sportowego.

Rozkład łatwości zadań

I. Umiejscowienie kierunku w obszarze/obszarach kształcenia wraz z uzasadnieniem:

Danuta Kosior ZS CKR w Gołotczyźnie doradca metodyczny

Ocenianie Kształtujące. Opracowała: Jolanta Dobrowolska Gimnazjum Nr 3 w Legionowie

PLAN PRACY WYCHOWAWCY KLASY III W ROKU SZKOLNYM 2014 / 2015

Ocenianie. kształtujące

Wykorzystanie wyników maturalnych do organizacji procesów edukacyjnych

Mentoring naturalna droga zawodowego rozwoju. Zbigniew Brzeziński

Raport z ewaluacji wewnętrznej

EWALUACJA WEWNĘTRZNA 2018/ 2019 SZKOŁA PODSTAWOWA NR 12 W BYDGOSZCZY RAPORT KOŃCOWY

Wyniki ewaluacji. Sposób planowania procesów edukacyjnych w szkole służy rozwojowi uczniów, sprzyja realizacji ich potrzeb oraz motywacji do nauki.

Odniesienie efektów kierunkowych kształcenia do efektów obszarowych

Ocenianie kształtujące

RAPORT Z EWALUACJI WEWNĘTRZNEJ

Scenariusz lekcji 2 1/4

EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK SZTUKA PROJEKTOWANIA KRAJOBRAZU. Studia stacjonarne II stopnia. Profil ogólnoakademicki i praktyczny.

METODYKA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO Studia I stopnia. Autor: Tomasz Frołowicz

Przedmiotowy system oceniania z techniki kl. V Uczniowie i rodzice znają zasady oceniania i wymagania na poszczególne stopnie szkolne.

Rozkład łatwości zadań

REGULAMIN ORGANIZACJI ZAJĘĆ Z UCZNIEM UZDOLNIONYM w Zespole Szkół sportowych im. Olimpijczyków Śląskich w Mysłowicach

Przedmiotowy System Oceniania. Historia i społeczeństwo klasa IV VI szkoła podstawowa. Marian Grabas

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA NA LEKCJACH HISTORII W GIMNAZJUM W KLASACH I-III

INSPIRUJEMY DO WIELKOŚCI SZKOŁA TUTORÓW VI EDYCJA: KRAKÓW, WARSZAWA, WROCŁAW, SZCZECIN, GDAŃSK, POZNAŃ,

Rozkład wyników ogólnopolskich

Projekt Programu rozwoju edukacji w Warszawie w latach (streszczenie)

Przedmiotowy System Oceniania na lekcjach historii w gimnazjum

POLITOLOGIA Studia II stopnia. Profil ogólnoakademicki WIEDZA

Twórczość uczniowska na egzaminie gimnazjalnym z zakresu matematyki

TEMAT PRACY SOKRATEJSKA IDEA NIEWIEDZY JAKO ŹRÓDŁA ZŁA MORALNEGO A ETYKA ŚW. TOMASZA Z AKWINU ANALIZA PORÓWNAWCZA ETYKA SOKRATESA ETYKA ŚW.

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z HISTORII

REGULAMIN PRZYZNAWANIA NAGRÓD dla uczniów Szkoły Podstawowej w Kornatce im. Świętej Jadwigi Królowej Polski

Logika dla socjologów Część 2: Przedmiot logiki

PRAWA CZŁOWIEKA W KONTEKŚCIE PRAW DZIECKA

Efekty kształcenia dla kierunku studiów ANIMACJA KULTURY studia drugiego stopnia profil praktyczny

Koncepcja Funkcjonowania i Rozwoju Szkoły Podstawowej w Duchnicach

ARKUSZ OBSERWACYJNY LEKCJI. Uwagi nauczyciela hospitującego lekcję koleżeńską na temat zajęć:

I Z A B E L L A A N D R Z E J U K

Uchwała Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Nr 89/2017/2018. z dnia 24 kwietnia 2018 r.

Projekt z ZUS w gimnazjum

REGULAMIN. PRZYZNAWANIA NAGRÓD I WYRÓśNIEŃ UCZNIOWSKICH W SZKOLE PODSTAWOWEJ W KUNOWIE

Efekty kształcenia dla kierunku bezpieczeństwo wewnętrzne (Wydział Studiów Technicznych i Społecznych w Ełku)

Tutoring Szkolny. TOWARZYSTWO EDUKACJI OTWARTEJ Kolegium Tutorów ALA Autorskie Licea Artystyczne i Akademickie

posiada podstawową wiedzę o instytucjonalnych uwarunkowaniach polityki społecznej.

Problem nierozerwalności zagadnienia polityki i etyki w starożytnej Grecji. przyjaźń i polityka 2

Uchwała Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Nr 88/2017/2018. z dnia 24 kwietnia 2018 r.

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z RELIGII W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 18 IM. JANA MATEJKI W KOSZALINIE KLASY IV - VI

projektu na wiedzę, umiejętności i postawy uczniów. Ankietę wypełniły 52 osoby: 27 dziewcząt i 25 chłopców.

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PLASTYKI W KLASACH 4 6 W SP18 W ZIELONEJ GÓRZE Ocenianie osiągnięć jest w przypadku plastyki trudne ze względu na

Ewaluacja wewnętrzna raport. Badane wymagania: Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU SOCJOLOGIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

Kraków, dnia 9 czerwca 2015 r. Poz UCHWAŁA NR IX/75/15 RADY GMINY ŁUŻNA. z dnia 27 maja 2015 roku

RACHUNEK ZBIORÓW 5 RELACJE

GENERATOR MYŚLI HUMANISTYCZNEJ

Wewnątrzszkolne Zasady Oceniania uczniów klas 1 3 w Szkole Podstawowej im. Stefana Krasińskiego w Chotomowie

Uchwała Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Nr 117/2016/2017. z dnia 27 czerwca 2017 r.

Uniwersytet dziecięcy jako laboratorium

Rozwijanie twórczego myślenia uczniów

Transkrypt:

JACEK JADACKI Uniwersytet Warszawski MISTRZ I UCZEŃ * 1. Trzeba odróżnić dwa konteksty, w których mówi się o mistrzu. Pierwszy to kontekst, w którym chodzi o to, że ktoś jest mistrzem W PEWNEJ DZIEDZINIE. Dla uproszczenia będę w takim wypadku mówił nie o mistrzu lecz o fachowcu. Skłonny byłbym rozumieć to mniej więcej tak (symbol exp oznacza ekwiwalencję eksplikacyjną): (1) /\x/\z (x jest fachowcem w dziedzinie z exp x jest wybitnym przedstawicielem dziedziny z). A więc: ktoś jest fachowcem w pewnej dziedzinie, gdy jest jej wybitnym przedstawicielem. Dziedzina z, o której mowa w formule (1) może mieć postać jakiejś nauki, jakiejś umiejętności lub jakichś badań (twórczych resp. odkrywczych). W zależności od tego, z którym z tych wypadków mielibyśmy do czynienia można by powiedzieć, że wybitny przedstawiciel jakiejś dziedziny jest wybitnym znawcą w zakresie odpowiedniej nauki, wybitnym «uprawiaczem» w zakresie odpowiedniej umiejętności lub wybitnym uczonym (twórcą resp. odkrywcą) w zakresie pewnych badań. 2. Drugi kontekst, w którym mówi się o mistrzu to taki, w którym chodzi o to, że ktoś jest CZYIMŚ mistrzem. Tylko dla takiego kontekstu chciałbym zachować termin mistrz. Uważam, że genus proximum dla pojęcia mistrza jest tutaj pojęcie nauczyciela (symbol exp oznacza implikację eksplikacyjną): (2) /\x/\y/\z (x jest mistrzem y-a w dziedzinie z exp x jest nauczycielem y-a w dziedzinie z). Czyli: jeśli ktoś jest mistrzem pewnej osoby w danej dziedzinie, to jest on także jej nauczycielem w tej dziedzinie. * Pragnę podziękować p. prof. Annie Brożek i p. prof. Jackowi Paśniczkowi za wnikliwe uwagi w sprawie tytułowego tematu. Pozwoliły mi one znacznie ulepszyć pierwotną wersję tekstu.

78 Jacek Jadacki Św. Tomasz był z pewnością kontynuatorem Arystotelesa, ale nie był jego uczniem. Nie można więc powiedzieć, że Arystoteles jest mistrzem św. Tomasza. Bycie-nauczycielem danej osoby jest jednak tylko warunkiem niezbędnym bycia-mistrzem tej osoby. Jaka jest tu differentia specifica? Skłonny byłbym uważać, że jest to zbiór własności, z których jedne przysługują elementom dziedziny relacji bycia-nauczycielem, a inne samej relacji. Oto pierwsza wydaje mi się, że niesporna część listy tych własności: (a) x jest fachowcem w dziedzinie z; (b) x jest człowiekiem odpowiedzialnym (za swoje słowa i czyny); (c) x jest wybitnym nauczycielem; (d) x jest oddanym nauczycielem y-a. Komentarza wymagają punkty (c) i (d). Wybitny nauczyciel to taki nauczyciel, który ma wybitną UMIEJĘTNOŚĆ uczenia innych. Oddany nauczyciel to taki, który stara się przekazać swym uczniom CAŁĄ swoją wiedzę i WSZYSTKIE swoje umiejętności w danej dziedzinie, oraz robi to z zapałem i w zasadzie bezinteresownie. Nauczyciela opłacanego w pełni i bezpośrednio przez swego ucznia nie uznałbym za mistrza tego ostatniego, nawet gdyby ów nauczyciel spełniał warunki (a)-(c). Zwracam uwagę na to, że własności (a)-(d) są od siebie w zasadzie niezależne. Zdarza się więc np., że ktoś jest wybitnym fachowcem w pewnej dziedzinie, a zarazem jest kiepskim nauczycielem i vice versa: jego wiedza w danej dziedzinie może być niewielka, ale umie jej uczyć w stopniu wybitny. Zdarza się, że ktoś jest człowiekiem odpowiedzialnym i nawet umie w wybitnym stopniu uczyć innych ale nie ma ochoty korzystać z tej umiejętności (i swojej wiedzy) w procesie dydaktycznym. 3. Druga część listy nasuwać może więcej zastrzeżeń. Umieszczam bowiem na niej własności nie nauczyciela, lecz ucznia, będące skądinąd sui generis lustrzanym odbiciem własności z pierwszej części listy. Oto ona:

Mistrz i uczeń 79 (e) y staje się pod wpływem zabiegów swego nauczyciela fachowcem (tj. wybitnym znawcą, «uprawiaczem» lub twórcą (resp. odkrywcą)) w dziedzinie z; (f) y jest człowiekiem odpowiedzialnym (za swoje słowa i czyny); (g) y jest wybitnym (scil. uzdolnionym) uczniem; (h) y jest oddanym uczniem x-a. Zgodnie z moim poczuciem językowym mistrzem nie może być nie tylko ktoś, kto nie jest (w odpowiedniej dziedzinie) fachowcem lub jest człowiekiem nieodpowiedzialnym, lub jest kiepskim nauczycielem jako takim, lub wreszcie nie jest jako nauczyciel oddany swym uczniom. Mistrzem nie można być także wobec ucznia, który mimo zabiegów swego nauczyciela nie staje się fachowcem w danej dziedzinie, który jest człowiekiem nieodpowiedzialnym, który jest kiepskim uczniem i który nie jest oddany swemu nauczycielowi. Uważałbym, że jeśli spełnione są warunki (a)-(d), a nie są spełnione warunki (e)-(h), to x może być dla y-a kimś godnym naśladowania, a x może być dla y-a jak to się mówi niedościgłym wzorem, ale x nie jest mistrzem y-a. Świadectwem tego, że może być to sporna intuicja semantyczna, jest fakt, że o ile w języku naturalnym istnieje wyrażenie, nazywające konwers relacji bycia-nauczycielem mianowicie termin relacja bycia- -uczniem, o tyle nie ma w nim wyrażenia, nazywającego konwers relacji bycia-mistrzem. 4. Ostatecznie więc skłonny byłbym przyjąć następującą (ekwiwalencyjną już) eksplikację pojęcia mistrza: (3) /\x/\y/\z [x jest mistrzem dla y-a w dziedzinie z exp (i) (x jest wybitnym i oddanym nauczycielem y-a w dziedzinie z y jest wybitnym i oddanym uczniem x-a w dziedzinie z) (ii) x i y są ludźmi odpowiedzialnymi (za słowa i czyny) (iii) x jest fachowcem w dziedzinie z (iv) y staje się pod wpływem zabiegów x-a fachowcem w dziedzinie z].

80 Jacek Jadacki A więc: ktoś jest mistrzem pewnej osoby w danej dziedzinie, gdy: (i) jest wybitnym nauczycielem owej osoby w tej dziedzinie, a ta osoba jest wybitnym i oddanym jego uczniem w tej dziedzinie; (ii) i nauczyciel, i uczeń są ludźmi odpowiedzialnymi; (iii) nauczyciel jest fachowcem w tej dziedzinie, a (iv) uczeń staje się pod wpływem zabiegów nauczyciela takim fachowcem. 5. Zdaję sobie sprawę z tego, że warunki nałożone na mistrzostwo w formule (3) są bardzo mocne i niewiele da się podać w historii filozofii przykładów par nauczyciel-uczeń, które by je spełniały. Wyjaśniałbym to tym, że splot okoliczności, w których spełnione byłyby warunki (i)-(iv), jest po prostu bardzo rzadki. Na pewno spełnia te warunki trójka starożytnych filozofów: Sokrates-Platon-Arystoteles oraz dwójka filozofów średniowiecznych: św. Albert i św. Tomasz. Można oczywiście tę idealizację «sprowadzać na ziemię», rezygnując z większej lub mniejszej części warunków. Tak preparowane pojęcie mistrzostwa stawałoby się coraz słabsze. Gdyby usunięty został KOMPLET warunków (i)-(iv) słowo mistrz nabrałoby chyba co najwyżej sensu ironicznego. Postawiłbym w związku z tym ostrożnie dwie następujące hipotezy historyczne. Zgódźmy się najpierw, że: (4) /\x [x jest mistrzem exp \/y (x jest mistrzem dla y-a)]. Czyli: ktoś jest mistrzem, gdy jest osoba, której jest on mistrzem. Inaczej mówiąc: każdy mistrz jest mistrzem co najmniej jednego ucznia. Oznaczmy teraz kwantyfikacje Zwykle dla każdego x-a jest tak, że za pomocą symbolu /\zy, a Jest niewiele y-ów takich, że za pomocą symbolu \/ny. Mamy wtedy: (5) /\zx [x jest mistrzem \/ny (x jest mistrzem dla y-a)]. A więc: zwykle jest tak, że jest się mistrzem niewielu uczniów. Prawdopodobnie więc bardzo rzadko zdarza się, by ktoś był mistrzem wielu osób. Hipoteza druga brzmiałaby: (6) /\zx/\y1/\y2 [(x jest mistrzem dla y1 y1 jest mistrzem dla y2) \/y3 (y2 jest mistrzem dla y3)].

Mistrz i uczeń 81 Czyli: zwykle jest tak, że jeżeli ktoś jest mistrzem pewnej osoby, a ta druga osoba jest mistrzem innej osoby, to ta ostatnia osoba nie jest już niczyim mistrzem. Inaczej mówiąc: ciągi mistrz-uczeń zwykle mają co najwyżej trzy ogniwa. Mam wrażenie, że pod tym względem fenomenem w skali światowej był Kazimierz Twardowski i jego szkoła: Szkoła Lwowsko-Warszawska. Mistrzem Twardowskiego był Franz Brentano, Twardowski był mistrzem dla wielu swoich uczniów, a ponadto niektórzy jego uczniowie sami byli mistrzami dla niektórych swoich uczniów.