SCENARIUSZ ZAJĘĆ HUMANISTYCZNYCH

SCENARIUSZ ZAJĘĆ HUMANISTYCZNYCH Autor: Danuta Górecka Etap edukacyjny: gimnazjum Temat: Jak Maćko herbu Tępa Podkowa kasztel budował? Czas: 3 godziny dydaktyczne (oraz dwa tygodnie pracy nad projektem) Cele ogólne: poszerzanie wiedzy z zakresu architektury średniowiecznej, uczenie się pracy zespołowej Cele szczegółowe: Uczeń: posługuje się terminologią dotyczącą architektury średniowiecznej charakteryzuje podstawowe elementy średniowiecznej budowli omawia proces powstawania kasztelu czyta ze zrozumieniem różnego typu teksty rozwiązuje problemy w twórczy sposób prezentuje efekty pracy grupy uzasadnia swoje zdanie wnioskuje uczy się we współpracy z innymi dokonuje samooceny swoich działań Kształtowane umiejętności: współpraca z innymi praca z tekstem Metody i formy pracy: projekt dyskusja praca z tekstem praca całej klasy praca w grupach praca w parach Środki dydaktyczne i materiały: tekst zawierający cytaty z Krzyżaków Henryka Sienkiewicza tekst opracowany na podstawie artykułu Leszka Kajzera Jak Maćko herbu Tępa Podkowa kasztel budował? karty dotyczące pracy w grupach arkusze samooceny wykaz bibliograficzny materiały potrzebne do przygotowania prezentacji arkusze papieru, mazaki, farby, kredki, ewentualnie plastelina lub modelina środki techniczne rzutnik multimedialny i ekran Uwagi o realizacji lekcji: Cykl zajęć z uczniami gimnazjum z zakresu edukacji humanistycznej można realizować na języku polskim, historii, podczas lekcji bibliotecznych. Mogą to być również zajęcia pozalekcyjne, np. Koło Miłośników Historii Przebieg zajęć 1. Nauczyciel przedstawia uczniom temat oraz cele zajęć, wprowadza ich w zagadnienia poruszane na lekcji, krótko zapoznaje z metodą pracy i dzieli młodzież na grupy (najlepiej pięcioosobowe). Są to zespoły BADACZY, ARCHITEKTÓW i KRONIKARZY, którym 1

przydzielone zostaną odpowiednie zadania. Uczniowie powinni sami zgłaszać się do poszczególnych grup po zapoznaniu się z zadaniami, kierując się własnymi zainteresowaniami i zdolnościami. Najlepiej gdyby młodzież pracowała w trzech grupach. Nie jest to jednak możliwe w przypadku dużej liczby uczniów. Trzeba wówczas podzielić klasę na sześć grup, co oznacza, że będą dwie grupy BADACZY, dwie grupy ARCHITEKTÓW, dwie grupy KRONIKARZY. 2. Nauczyciel omawia zadania, nad którymi będą pracowały poszczególne grupy, zwraca uwagę na pojawiające się w nich problemy. Kiedy zespoły BADACZY, ARCHITEKTÓW i KRONIKARZY ukonstytuują się, wręcza ich przedstawicielom koperty z dokładną instrukcją, która powinna zawierać: a) temat projektu i jego cele b) opis zadań, które mają doprowadzić do osiągnięcia celów c) wykaz źródeł, w których należy poszukiwać potrzebnych informacji d) termin prezentacji (oraz poprzedzających ją konsultacji z nauczycielem) e) propozycje sposobów prezentacji projektu wraz z określeniem czasu jej trwania f) kryteria oceny projektu PRZYKŁADOWE INSTRUKCJE Grupa BADACZY Jesteście grupą BADACZY uczestniczących w projekcie Jak Maćko herbu Tępa Podkowa kasztel budował?. Będziecie się zajmować architekturą okresu średniowiecza. Waszym celem jest zapoznanie klasy z wybraną terminologią odnoszącą się do budownictwa epoki. Aby ten cel osiągnąć, przygotujecie kilka kart Ilustrowanego słownika architektury średniowiecznej wybierzecie ważne, Waszym zdaniem, terminy z zakresu architektury tego okresu, dokładnie zbadacie, co one oznaczają, sformułujecie w przystępny sposób ich wyjaśnienie i dodatkowo wzbogacicie słownikowe hasła ilustracjami (lub fotografiami skopiowanymi z książki lub strony internetowej). Punktem wyjścia do Waszych badań jest tekst zawierający cytaty z Krzyżaków Henryka Sienkiewicza (załącznik 1). Powinniście również skorzystać z podręczników szkolnych, słowników oraz Internetu. Jeśli zdecydujecie się na kopiowanie zdjęć, pamiętajcie, by wskazać ich źródło. Hasła ze słownika możecie przedstawić na planszach, w postaci prezentacji (np. Power Point) lub w innej, wymyślonej przez Was formie. Ważny jest również sposób omówienia przygotowanego materiału. Nad projektem będziecie pracować przez najbliższe dwa tygodnie. Ilustrowany słownik architektury średniowiecznej przedstawicie.. Czas prezentacji do 10 minut. Przygotowując projekt, zgłoście się do mnie na konsultację (. o godzinie..), podczas której przedstawicie stan swoich prac i pomysł końcowej prezentacji zadania. Możecie również konsultować się z innymi nauczycielami (np. plastyki, języka polskiego, nauczycielami bibliotekarzami), jeśli tylko wyrażą na to zgodę. Kryteria oceny pracy: Etap realizacji projektu Co podlega ocenie? Ocena Zbieranie i opracowanie selekcja informacji 0 3 materiałów krytyczna ocena informacji przetworzenie informacji (nadanie im nowej postaci) Konsultacja systematyczność pracy nad projektem 0 2 2

Prezentacja poprawność merytoryczna pomysłowość wykorzystanie czasu zainteresowanie słuchaczy sposób mówienia Praca w grupie zaangażowanie w pracę właściwy podział ról udzielanie sobie informacji 0 5 0 5 (na podstawie Arkusza samooceny załącznik 2) Kryteria zostaną dokładnie omówione podczas konsultacji. Mam nadzieję, że praca nad tym zadaniem przyniesie Wam wiele satysfakcji i wzbogaci Waszą wiedzę o średniowieczu. Powodzenia! Grupa ARCHITEKTÓW Jesteście grupą ARCHITEKTÓW uczestniczących w projekcie Jak Maćko herbu Tępa Podkowa kasztel budował?. Będziecie się zajmować architekturą okresu średniowiecza. Waszym celem jest zapoznanie klasy z budownictwem epoki. Aby ten cel osiągnąć, samodzielnie przygotujecie planszę przedstawiającą kasztel średniowieczny. Ważne jest, aby podczas prezentacji tej średniowiecznej budowli wskazać i omówić wszystkie charakterystyczne dla niej elementy architektoniczne. Kasztel możecie narysować, namalować, wykleić, a nawet ulepić (np. z plasteliny). Pozostawiam Wam wybór techniki. Jak wyglądał kasztel średniowieczny? Na to pytanie poszukajcie odpowiedzi w tekście zawierającym cytaty z Krzyżaków Sienkiewicza (załącznik 1). Możecie również szukać inspiracji w podręcznikach szkolnych oraz Internecie. Nad projektem będziecie pracować przez najbliższe dwa tygodnie. Planszę przedstawiającą kasztel zaprezentujecie.. Czas prezentacji do 10 minut. Przygotowując projekt, zgłoście się do mnie na konsultację (. o godzinie..), podczas której przedstawicie stan swoich prac i pomysł końcowej prezentacji zadania. Możecie również konsultować się z innymi nauczycielami (np. plastyki, języka polskiego, nauczycielami bibliotekarzami), jeśli tylko wyrażą na to zgodę. Kryteria oceny pracy: Etap realizacji projektu Co podlega ocenie? Ocena Zbieranie i opracowanie selekcja informacji 0 3 materiałów krytyczna ocena informacji przetworzenie informacji (nadanie im nowej postaci) Konsultacja systematyczność pracy nad 0 2 projektem Prezentacja poprawność merytoryczna 0 5 pomysłowość wykorzystanie czasu zainteresowanie słuchaczy sposób mówienia Praca w grupie zaangażowanie w pracę 0 5 (na właściwy podział ról podstawie udzielanie sobie informacji Arkusza 3

samooceny załącznik 2) Kryteria zostaną dokładnie omówione podczas konsultacji. Mam nadzieję, że praca nad tym zadaniem przyniesie Wam wiele satysfakcji i wzbogaci Waszą wiedzę o średniowieczu. Powodzenia! GRUPA KRONIKARZY Jesteście grupą KRONIKARZY uczestniczących w projekcie Jak Maćko herbu Tępa Podkowa kasztel budował?. Będziecie się zajmować architekturą okresu średniowiecza. Waszym celem jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie zawarte w tytule projektu. Wszystkie potrzebne informacje znajdziecie w tekście zawierającym cytaty z Krzyżaków Sienkiewicza (załącznik 1). Warto zastanowić się, dlaczego Maćko budował kasztel, jakie wybrał miejsce budowy, skąd wziął środki na tę inwestycję, jakie materiały wykorzystał, jak długo trwała budowa itp. Ponieważ jesteście KRONIKARZAMI, Wasza prezentacja może mieć formę wypowiedzi pisemnej, np. zapisu kronikarskiego, reportażu, artykułu do gazety. Możecie również przeprowadzić wywiad z Maćkiem herbu Tępa Podkowa, przygotować audycję radiową lub stworzyć komiks. Nad projektem będziecie pracować przez najbliższe dwa tygodnie. Swoją pracę przedstawicie.. Czas prezentacji do 10 minut. Przygotowując projekt, zgłoście się do mnie na konsultację (. o godzinie..), podczas której przedstawicie stan swoich prac i pomysł końcowej prezentacji zadania. Możecie również konsultować się z innymi nauczycielami (np. plastyki, języka polskiego, nauczycielami bibliotekarzami), jeśli tylko wyrażą na to zgodę. Kryteria oceny pracy: Etap realizacji projektu Co podlega ocenie? Ocena selekcja informacji 0 3 Zbieranie i opracowanie krytyczna ocena informacji materiałów przetworzenie informacji (nadanie im nowej postaci) Konsultacja systematyczność pracy nad projektem 0 2 poprawność merytoryczna 0 5 pomysłowość Prezentacja wykorzystanie czasu zainteresowanie słuchaczy sposób mówienia zaangażowanie w pracę 0 5 właściwy podział ról (na udzielanie sobie informacji podstawie Praca w grupie Arkusza samooceny załącznik 2) Kryteria zostaną dokładnie omówione podczas konsultacji. Mam nadzieję, że praca nad tym zadaniem przyniesie Wam wiele satysfakcji i wzbogaci Waszą wiedzę o średniowieczu. Powodzenia! 4

3. Przed przystąpieniem do pracy nad projektem warto trochę uwagi poświęcić zasadom pracy w grupach i zwrócić uwagę młodzieży np. na problem pełnienia określonych ról w zespole (załącznik 3). Uczniowie powinni odpowiedzieć sobie na pewne pytania: a) jak chcą podzielić między siebie odpowiedzialność za różne zadania? b) w jaki sposób wyłonią lidera? c) w jaki sposób będą podejmować decyzje grupowe? d) jak będą rozwiązywane ewentualne spory i konflikty? Ponadto każda grupa powinna ustalić, gdzie i kiedy będzie się spotykać. 4. Uczniowie w czasie pozalekcyjnym pracują nad projektem. Ważnym elementem tej fazy projektu są konsultacje. Nauczyciel może przygotować specjalny arkusz, który ułatwi mu pracę związaną z koordynacją projektu. Grupa I II III Członkowie grupy Uwagi na temat konsultacji Ponadto nauczyciel koordynujący projekt powinien porozumieć się z nauczycielami innych przedmiotów, którzy wyrazili chęć współpracy i znajdą czas na konsultację z uczniami. Jak Maćko herbu Tępa Podkowa kasztel budował? (prezentacje) 5. Nadszedł czas prezentacji. Nauczyciel musi zadbać o to, aby w klasie były warunki do przedstawienia wykonanych prac (miejsce, w którym można wyeksponować plansze i arkusze z ilustracjami, rzutnik multimedialny, ekran). 6. Wystąpienia uczniów są oceniane według kryteriów podanych w instrukcji przekazanej poszczególnym grupom (można je doprecyzować podczas konsultacji). 7. Tę część zajęć zamyka refleksja uczniów wymieniają się doświadczeniami na temat pracy nad projektem. Zastanawiają się nad tym, czego się nauczyli. Wskazują to, co udało im się zrobić. Zwracają uwagę na niedociągnięcia. Dyskutują, w jaki sposób je wyeliminować. Jak współczesny badacz opisuje inwestycję podjętą przez Maćka? (zamknięcie projektu) 8. Nauczyciel rozdaje uczniom kartki z cytatami z Krzyżaków Henryka Sienkiewicza (załącznik 1) oraz z tekstem opracowanym na podstawie artykułu Leszka Kajzera (załącznik 4) i formułuje polecenie (można je również zapisać na tablicy): Przeczytajcie uważnie oba teksty. Pierwszy z nich na pewno dobrze znacie, bowiem korzystaliście z niego podczas pracy nad projektem, drugi, opracowany na podstawie artykułu Leszka Kajzera Jak Maćko herbu Tępa Podkowa kasztel budował, widzicie po raz pierwszy. W artykule tym, zamieszczonym w publikacji o charakterze naukowym, autor spojrzał na inwestycję poczynioną przez Maćka oczami współczesnego historyka. Porównajcie opis średniowiecznej budowli i procesu jej powstawania pióra Henryka Sienkiewicza z wypowiedzią współczesnego naukowca i uzasadnijcie stwierdzenie, że 5

Henryk Sienkiewicz był dobrym historykiem. Swoje argumenty zilustrujcie odpowiednimi cytatami. Pracujecie w parach przez 20 minut. 9. Uczniowie formułują wnioski, które zapisywane są na tablicy, a następnie w zeszytach. PRZYKŁADOWE WNIOSKI Pisarz właściwie posługiwał się terminologią dotyczącą architektury średniowiecznej. Henryk Sienkiewicz wiedział, w jaki sposób budowano kasztel. Tego typu kasztele powstawały pod koniec średniowiecza na Mazowszu (w Sieradzkiem) i podobne były do budowli opisanej przez Henryka Sienkiewicza. Badacz potwierdza słowa pisarza, że kasztel budowano długo, że była to inwestycja kosztowna, a posiadanie kasztelu podnosiło prestiż społeczny właścicieli. Z książek Henryka Sienkiewicza można się uczyć historii Polski. 10. Nauczyciel dziękuje uczniom za pracę nad projektami, gratuluje im ciekawych prezentacji. Praca domowa (dla chętnych): napisanie opowiadania, którego akcja toczyć się będzie w średniowieczu, a jego bohaterem będzie rycerz. Wykaz załączników Załącznik 1 (Henryk Sienkiewicz, Krzyżacy [fragmenty]) Załącznik 2 (Arkusz samooceny) Załącznik 3 (Zasady pracy w grupie) Załącznik 4 (Leszek Kajzer, Jak Maćko herbu Tępa Podkowa kasztel budował? [fragmenty]) Bibliografia: 1. Kajzer L. Jak Maćko herbu Tępa Podkowa kasztel budował, w: Arma et ollae, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich Oddział w Łodzi, Łódź 1992, s. 89 97. 2. Klein A. i in. Album grunwaldzki, Olsztyńskie Wydawnictwo Prasowe, Olsztyn1988. 3. Monarchia Jagiellonów 1399 1586, Wydawnictwo Dolnośląskie, Warszawa, Wrocław 2003. 4. Nadolski A. Broń i strój rycerstwa polskiego w średniowieczu, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław 1979. 5. Nowakowski A. O wojskach Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie zwanego krzyżackim, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn 1988. 6. Polityka. Pomocnik historyczny, Wydanie specjalne 4/2010. 7. Program Nowa Szkoła. Materiały dla rad szkoleniowych. Integracja międzyprzedmiotowa, Wydawnictwo CODN, Warszawa 1999, s. 107 117. 8. Sienkiewicz H. Krzyżacy, cz. 1 2, Zysk i S-ka, Poznań 1994. 6

Załącznik 1 Henryk Sienkiewicz Krzyżacy (fragmenty) Stare, ogromne domisko pochyliło się jednakże znacznie do upadku. Popękały polepy, skrzywiły się ściany i pułapy, a modrzewiowe belki zrębione przed dwustu albo i więcej laty poczęły próchnieć. We wszystkich izbach, które zamieszkiwał ongi liczny ród Gradów Bogdanieckich, zaciekało w czasie obfitych dżdżów letnich. Dach zdziurawiał i pokrył się całymi kępami zielonych i rudych mchów. Cała budowa przysiadła i wyglądała jak grzyb rozłożysty, ale zmurszały ( ). Oni mieszkali w Moczydołach, a stary Maćko wznosił dla nich kasztel w Bogdańcu. Wznosił mozolnie, gdyż chciał, żeby odsady były z kamienia na wapno, a czatownia z cegły, o którą trudno było w okolicy. W pierwszym roku wykopał rowy, co przyszło dość łatwo, albowiem wzgórze, na którym miał stanąć kasztel, było niegdyś okopane, może za czasów jeszcze pogańskich, należało więc tylko oczyścić owe wądoły z drzew i z głogowych gąszczów, którymi zarosły, a następnie umocnić je i pogłębić należycie. Przy pogłębianiu dokopano się też obfitego źródła, które w niedługim czasie napełniło fosę tak, że musiał Maćko obmyślać ujście dla zbytku wody. Potem na wale wzniósł częstokół i począł zgromadzać budulec na ściany zameczku, bale dębowe tak grube, że trzech chłopów jednego objąć nie mogło, i modrzewiowe, nie gnijące ni pod glinianą polepą, ni pod przykryciem z darniny. Do wznoszenia tych ścian zabrał się pomimo stałej pomocy chłopów ze Zgorzelic i Moczydołów dopiero po roku, ale zabrał się tym gorliwiej dlatego, że przedtem jeszcze Jagienka powiła bliźnięta. Niebo otworzyło się wówczas przed starym rycerzem, miał już bowiem dla kogo pracować, zabiegać i wiedział, że ród Gradów nie zaginie, a Tępa Podkowa nieraz jeszcze ubroczy się we krwi nieprzyjacielskiej ( ). W czwartym dopiero roku, licząc od małżeństwa Zbyszka, stanął kasztel, a i to z pomocą rąk roboczych nie tylko miejscowych, zgorzelickich, moczydłowskich, lecz i sąsiedzkich, a szczególnie starego Wilka z Brzozowej, który zostawszy sam po śmierci syna na świecie, zaprzyjaźnił się bardzo z Maćkiem, a potem zwrócił serce ku Zbyszkowi i Jagience. Maćko przyozdobił komnaty łupami z wojen, które albo sami ze Zbyszkiem wzięli, albo po Jurandzie ze Spychowa odziedziczyli, przydał do tego dostatki po opacie i to, co Jagienka z domu wywiozła, okna szklane sprowadził z Sieradza i wspaniałą urządził siedzibę. Zbyszko z żoną i dziećmi przeniósł się jednak do kasztelu w piątym dopiero roku, gdy już i inne budowy, jak oto: stajnie, obory, kuchnie i łaźnie, były ukończone, a z nimi razem i sklepy podziemne, które stawił stary na kamień i wapno, aby zaś trwałość miały niepożytą. Sam się jednak do zamku nie przeniósł; wolał zostać w starym domostwie, a na wszelkie prośby Zbyszka i Jagienki odpowiadał odmownie, w taki sposób myśl swoją wyłuszczając: - Tu już zamrę, gdziem się urodził. Widzicie, za czasów wojny Grzymalitów z Nałęczami spalon był do cna Bogdaniec wszystkie budynki, wszystkie chałupy ba! płoty nawet, jeno to domisko ostało. Ludzie gadali, że dla zbytku mchów na dachu nie chciało gorzeć ale ja myślę, że była w tym i łaska Boża i wola, abyśmy tu wrócili i stąd znowu wyrośli. Za czasów naszej wojaczki biadałem ja nieraz, że nie mamy do czego wracać, alem nie całkiem słusznie tak mówił, bo, wiera, nie było na czym gospodarzyć i co do gęby włożyć, ale było się gdzie schronić. Wy młodzi, to co innego, ale ja tak już myślę, że skoro nas ów stary dom nie poniechał to i mnie nie godzi się go poniechać. I został. Lubił jednakże przychodzić do zameczku, aby oglądać jego wielkość i wspaniałość w porównaniu z dawną siedzibą, a zarazem patrzeć na Zbyszka, na Jagienkę i na»wnęków«. Wszystko, co tam widział, było w znacznej części jego dziełem, a jednak przejmowało go ono dumą i podziwem. Przyjeżdżał czasem do niego stary Wilk, aby z nim 7

»ugwarzyć«przy ognisku, albo też on sam odwiedzał go w tymże zamiarze w Brzozowej, więc raz tak mu swoje myśli o tych»nowych porządkach«wypowiedział: - Wiecie! Aże mi czasem cudnie. Bo przecie wiadomo, że Zbyszko i w Krakowie na zamku u króla bywał (ba! mało mu tam głowy nie ucięli!), i na Mazowszu, i w Malborgu, i u księcia Janusza, a Jagienka też się w dostatku chowała, ale przecie własnego kasztelu nie mieli... Ale teraz to tak, jakby nigdy inaczej nie żywili... Chodzą, mówię wam, po komnatach, chodzą, chodzą i służbie rozkazania dają, a jak się zmęczą, to sobie siedną. Prawy kasztelan i kasztelanowa! Mają ci też komnatę, w której z sołtysami, z karbowymi i czeladzią obiadują, a w niej ławy, dla niego i dla niej wyższe Inni zaś poniżej siedzą i czekają, póki państwo godnie mis nie nałożą. Taki to dworski obyczaj, aże człek musi sobie przypominać, że to nie żadne wielkie państwo, jeno bratanek i bratankowa, którzy po ręku starego boćka-ją, na pierwszym miejscu sadzą i dobrodziejem swoim zowią ( ). Ludzie jednak domyślali się, wiedzieli i opowiadali sobie aż do przesady zwłaszcza o bogactwach, które Bogdanieccy mieli wywieźć ze Spychowa. Mówiono, że pieniądze solówkami wozili z Mazowsza. Wygodził też raz Maćko pożyczką kilkunastu grzywien możnym dziedzicom na Koniecpolu, co do ostatka utwierdziło okolicę w mniemaniu o jego»skarbach«. Z tego powodu rosło znaczenie Bogdanieckich, rósł szacunek ludzki i gości nigdy nie brakło w kasztelu, na co Maćko, choć oszczędny, nie patrzał niechętnym okiem, gdyż wiedział, że i to sławy rodowi przymnaża. Szczególnie chrzciny bywały sute, a raz na rok, po Matce Boskiej Zielnej, wyprawiał Zbyszko wielką ucztę dla sąsiedztwa, na którą i szlachcianki przyjeżdżały patrzeć na ćwiczenia rycerskie, słuchać gądków i pląsać z młodymi rycerzami przy smolnych pochodniach aż do rana. Wtedy to pasł oczy i radował się w sercu stary Maćko widokiem Zbyszka i Jagienki, tak wyglądali dwornie i pańsko. Zbyszko zmężniał, rozrósł się, a choć przy potężnej i wyniosłej postawie twarz jego wydawała się zawsze zbyt młoda, jednakże gdy bujny włos opiął przepaską z purpury, przybrał się w świetną, naszytą srebrnymi i złotymi nićmi szatę, to nie tylko Maćko, ale i niejeden szlachcic mówił sobie w duszy:»boga mi! iście książę jakoweś na zamku swoim siedzące«. A przed Jagienką przyklękali nieraz rycerze znający zachodni obyczaj, prosząc, by chciała im być damą ich myśli taki bił od niej blask zdrowia, młodości, siły i urody. 8

Załącznik 2 Arkusz samooceny Imię i nazwisko... Arkusz samooceny: jak pracuję w grupie? 1 Zakreśl kółkiem właściwą odpowiedź 1. Wywiązywałem się powierzonych mi obowiązków źle raczej źle raczej dobrze dobrze 2. Dzieliłem się z innymi członkami grupy moją wiedzą i opiniami na omawiany temat nie raczej nie raczej tak tak 3. Formułowałem pomysły rozwiązywania problemu nigdy czasami często 4. Pomagałem innym członkom grupy w wykonaniu zadania nie raczej nie raczej tak tak 5. Pomagałem innym członkom grupy skoncentrować się na pracy, którą mieliśmy wykonać nie raczej nie raczej tak tak 6. Dbałem o to, aby wszyscy członkowie grupy zostali włączeni do pracy nie raczej nie raczej tak tak Swoją pracę w grupie oceniam na (wpisz ocenę) 1 Z materiałów programu KREATOR. 9

Załącznik 3 Zasady pracy w grupie 2 NAJEFEKTYWNIEJ PRACUJE SIĘ W ZESPOLE PIĘCIOSOBOWYM Wybierzcie spośród siebie LIDERA, SEKRETARZA oraz SPRAWOZDAWCĘ Pamiętajcie, że LIDER kieruje pracą grupy, organizuje ją, a nie przewodzi, zwłaszcza nie dominuje, nie narzuca swoich poglądów, dba o to, by wszyscy mogli się wypowiedzieć, ale nie naraz, więc ustala, kto w danej chwili mówi; LIDER dba też o to, by wszyscy pracowali, by każdy miał udział w rozwiązywaniu zadania, pilnuje, aby grupa pracowała nad zadaniem tematem, a nie poświęcała uwagi kwestiom ubocznym, nieistotnym dla osiągnięcia celu SEKRETARZ pilnuje, by nie umknęły uwadze i pamięci ciekawe pomysły zgłaszane w czasie pracy nad rozwiązaniem problemu SPRAWOZDAWCA stara się wyławiać w trakcie pracy zespołu ważne ustalenia, uzgadnia z grupą stanowisko rezultat pracy, przedstawia efekt pracy zespołu publicznie KAŻDY CZŁONEK ZESPOŁU stara się pracować intensywnie, na miarę swoich możliwości, ale z dbałością o wspólny udział w osiągnięciu celu; uważnie słucha, co mają inni do powiedzenia, nie przerywa wypowiedzi kolegów, czeka na swoją kolej w zgłaszaniu pomysłów i spostrzeżeń 2 Z materiałów programu KREATOR. 10

Załącznik 4 Leszek Kajzer Jak Maćko, herbu Tępa Podkowa, kasztel budował (fragmenty) Koniec wieku XIV, a szczególnie wiek XV, był epoką wznoszenia zamków i dworów obronnych, budowanych przez elitę polskiego rycerstwa, przemieniającego się od połowy stulecia w osiadłe ziemiaństwo ( ). We współczesnej literaturze określenie kasztelu odnosi się do dość ściśle określonego typu budynku średniowiecznego»castello di quadro torre«czy renesansowego dworu kasztelowego, typowego dla Małopolski, Słowacji i ziem ościennych, choć pojawiającego się też w Pabianicach, a więc na terenie województwa sieradzkiego. Dla autora Krzyżaków kasztel był po prostu synonimem zamku czy dworu obronnego ( ). [Lokalizacja kasztelu na miejscu starego obiektu obronnego jest dość typowa], gdyż np. zamek królewski w Sieradzu powstał właśnie na miejscu starszej warowni o metryce XIwiecznej. Podobnie w obronnym dworze ulokowanym na starym grodzisku mieszkał w swym rodzinnym Ryńsku na Ziemi Chełmińskiej Mikołaj, jeden z założycieli Związku Jaszczurzego i osoba znana w czasach omawianych. [Budownictwo obronne na terenie sieradzkiego późnym średniowieczu]. Na terenie województwa tego (o obszarze około 9,5 tys. km 2 ) stwierdzono funkcjonowanie ponad 130 założeń obronnych, z czego około 80 90 dowodnie powstało i istniało w późnym średniowieczu. Nie był jednak w późnym średniowieczu»kasztel«na terenie Sieradzkiego zjawiskiem wyjątkowym, choć naturalnie wzniesienie warownego dworu ograniczone było w tym czasie do kręgu bogatszych possersorów i poziomu»urzędniczego«. Najbardziej typową formą siedziby była najpierw drewniana wieża, ulokowana na kopcu ziemnym, otoczona fosą, potem drewniany dwór, także okolony obwodem warownym. Dwory takie, nazywano w źródłach pisanych głównie fortalicjami; popularny jest też zwrot»curia et fortalicium«informujący, że obok obiektu mieszkalno-obronnego funkcjonował też dwór z całym zapleczem gospodarczym ( ). Sytuacją typową, stwierdzaną na terenie Sieradzkiego w trakcie badań terenowych i kameralnych były tzw. małe siedziby obronne dwory na kopcach zwane przez archeologów»gródkami stożkowatymi«( ) były bowiem na omawianym terenie całkowicie drewnianymi, choć i tak nieraz określano je w źródłach jako»castrum«. Nieliczne murowane zamki prywatne są poznane natomiast bardzo słabo (Byki, Majkowice, Lutomiersk) i tylko w przypadku tego ostatniego, wiem, że powstał w piwrszej połowie XV wieku z inicjatywy rodu Zarembów. ( ) należy zadać sobie pytanie o koszta zbudowania takiej siedziby. W pracy z 1984 roku szacowałem orientacyjne koszta dworów murowanych budowanych przez arcybiskupa Jarosława Bogorię ze Skotnik na 800 1000 grzywien. J. Szymczak, obliczył, że średni koszt wzniesienia 1 m 3 muru wynosił w latach około 1400, 19 groszy. Przy systemie przeliczeniowym XIV-wiecznej grzywny (48 groszy z grzywny) przyjąć można, że koszt wzniesienia 1 m 3 muru Maćkowej czatowni, oscylować mógł w granicach pół grzywny (24 grosze).wieża o założonych wyżej wymiarach (około 12 m, przy średniej grubości ścian wynoszącej 1 m, posiadająca trzy kondygnacje, wyniesiona z cegły, na kamiennym fundamencie) zbudowana więc była z muru, którego łączna objętość wynosiła około 200 m 3. Koszt tej inwestycji ocenić więc można orientacyjnie na około 100 grzywien. Jest to wartość porównywalna z cenami całkowicie drewnianych warowni z XV wieku. ( ) wartość całkowicie drewnianego dworu obronnego wynosić mogła w opisanych latach 100 150 grzywien. Dodawszy do tego koszta zbudowania murowanej wieży, ( ) sądzić można, że»kasztel«kosztował Maćka w stanie surowym, około 250 300 grzywien. Była to suma znacząca, odpowiadająca czynszom z dość astronomicznej liczby łanów (100 1200). 11