Przemysław Hadała Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Zarządzanie środkami pieniężnymi, zarządzanie należnościami oraz zarządzanie zapasami na przykładzie przedsiębiorstwa z branży energetycznej. JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: Środki pieniężne, zarządzanie należnościami, zapasy Streszczenie: Poniższy raport przedstawia sposób zarządzania środkami pieniężnymi, zarządzania należnościami oraz zarządzania zapasami na przykładzie predsiębiorstwa z branży energetycznej.
Wstęp Zarządzanie zapasami to wartość lub ilość surowców, komponentów, dóbr użytkowych, półproduktów i wyrobów gotowych, które są przechowywane lub składowane w celu zużycia w razie zasinienia takiej potrzeby. Przedsiębiorstwo w zakresie zarządzania zapasami stosuje jak to wynika z ankiety strategie umiarkowana, czyli to strategie o charakterze pośrednim między strategia defensywna a ofensywną. Zarządzanie należnościami jest procesem, którego celem jest zapobieganie powstawaniu przeterminowanych należności i ich odzyskiwanie. Przedsiębiorstwo, które potrafi we właściwy sposób zarządzać wierzytelnościami zapewnia sobie zwiększoną płynność finansową i może być bardziej konkurencyjne na rynku. Na proces ten składają się działania, jakie należy podjąć na etapie prewencji, monitoringu i windykacji. Ze sprawozdania wynika że odpisy aktualizujące należności stanowią około 3% w stosunku do wartości brutto należności co oznacza właściwy sposób monitowania i zarządzania należnościami Zarządzanie środkami pieniężnym ma na celu przyśpieszenie dyspozycyjności wpływów gotówkowych, poprzez skrócenie czasu ich obiegu, lokowanie przejściowych nadwyżek środków pieniężnych w sposób zapewniający odpowiednie korzyści oraz pozyskiwanie najtańszych źródeł finansowania niedoborów gotówki w przedsiębiorstwie. Informacje ogólne Analizowane przeze mnie przedsiębiorstwo działa na rynku energetycznym. Podstawowym przedmiotem działalności Spółki jest: Wytwarzanie energii elektrycznej, Przesyłanie i dystrybucja energii elektrycznej, Wytwarzanie i zaopatrywanie w parę wodną i gorącą wodę, Wydobywanie węgla brunatnego, Świadczenie innych usług związanych z realizacją zadań, o których mowa powyżej. Działalność prowadzona jest na podstawie odpowiednich koncesji. Przedsiębiorstwo posiada kilka oddziałów na terenie całego kraju. Niniejsze planowanie zostało sporządzone przy założeniu kontynuowania działalności gospodarczej przedsiębiorstwa w dającej się przewidzieć przyszłości. Aktualnie nie występują okoliczności wskazujące na zagrożenie kontynuowania działalności przez przedsiębiorstwo. Walutą funkcjonowania przedsiębiorstwa jest polski złoty, dlatego też wszystkie dane przedstawione w sprawozdaniu są w polskich złotych.
Zapasy Do zapasów zalicza się aktywa: Przeznaczone do sprzedaży w toku zwykłej działalności gospodarczej, Będące w trakcie produkcji w celu sprzedaży, Mające postać materiałów lub surowców zużywanych w procesie produkcyjnym lub w trakcie świadczenia usług. Zapasy obejmują także prawa majątkowe pochodzenia energii wytworzonej w odnawialnych źródłach energii oraz prawa majątkowe pochodzenia energii wytworzonej w Kogeneracji, które są utrzymywane w celu sprzedaży lub na własne potrzeby. Wytworzone we własnym zakresie prawa pochodzenia energii są ujmowane w momencie ich wytworzenia według ceny rynkowej z ostatniego dnia miesiąca, w którym zostały wyprodukowane. Jeżeli Spółka zawarła wiążący kontrakt sprzedaży praw majątkowych, w którym jest określona cena sprzedaży tych praw, to wycena praw w ilości nie wyższej niż ilość wynikająca z zawartego kontraktu, następuje według ceny określonej w kontrakcie. Zapasy są wyceniane według niższej z dwóch wartości: Ceny nabycia, Kosztu wytworzenia i możliwej do uzyskania wartości netto. Należności Należności wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy w kwocie wymagalnej, tj. w wartości nominalnej należności powiększonej o ewentualne, należne przedsiębiorstwu na dzień wycen odsetki z tytułu zwłoki, z zachowaniem zasady ostrożności, tj. po ewentualnym pomniejszeniu o odpisy aktualizujące ich wartość. Na dzień bilansowy przedsiębiorstwo ocenia czy istnieją obiektywne dowody utraty wartości składnika należności lub grupy należności. Jeżeli wartość odzyskiwana składnika aktywów jest niższa od jego wartości bilansowej przedsiębiorstwo dokonuje odpisu aktualizującego do poziomu bieżącej wartości planowanych przepływów pieniężnych. Odpisy aktualizujące wartość należności zalicz się odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych lub do kosztów finansowych - zależnie od rodzaju należności, której dotyczy odpis. Należności o terminie zapadalności powyżej 12 miesięcy są wykazywane w wartości bieżącej (zdyskontowanej). Środki pieniężne i ekwiwalenty środków pieniężnych Środki pieniężne składają się z gotówki w kasie oraz depozytów płatnych na żądanie. Ekwiwalenty środków pieniężnych są krótkoterminowymi inwestycjami o dużej płynności, łatwo wymienialnymi na określone kwoty środków pieniężnych oraz narażonymi na nieznaczne ryzyko zmiany wartości.
1. Tabela zapasów Tytuł Stan prognozowany na 31 Stan na 31 grudnia 2011 Stan na 31 grudnia 2010 grudnia 2012 Materiały 697 669 026,51 658 178 326,90 490 953 903,01 Produkty - - 51 229,81 Półprodukty i produkcja w 48 642 861,57 45 889 492,05 40 411 323,12 toku Prawa pochodzenia energii 180 586 849,31 170 364 952,18 180 594 018,15 Towary 2 150 199,72 2 028 490,30 1 934 863,07 Razem 929 048937,12 876 461 261,43 713 945 337,79 1.Źródło: Obliczenia własne na podstawie Jednostkowe sprawozdanie finansowe za rok zakończony dnia 31 grudnia 2011 roku zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej zatwierdzonymi przez Unię Europejską. 2.Tabela należności Tytuł Prognozowany stan na rok Rok 2011 Rok 2010 2012 Należności z tytułu dostawa 353 056 330,56 333 072 009,96 822 105 080,78 i usług Pozostałe pożyczki i 434 953 941,75 410 333 907,31 856 887 717,54 należności finansowe Udziały i akcje w 341 215 576,03 321 901 486,82 317 954 438,25 podmiotach nienotowanych na aktywnych rynkach oraz udziały w jednostkach zależnych Razem 1 129 225 848,34 1 065 307 404,09 1 996 947 236,54 2.Źródło: Obliczenia własne na podstawie Jednostkowe sprawozdanie finansowe za rok zakończony dnia 31 grudnia 2011 roku zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej zatwierdzonymi przez Unię Europejską. 3.Tabela środków pieniężnych i ich ekwiwalentów Tytuł Prognozowany stan na rok 2012 Stan na 31 grudnia 2011 roku Stan na 31 grudnia 2010 roku Środki pieniężne w banku i 124 460 031,83 117 415 124,37 73 791 134,37 w kasie Lokaty typu overnight 12 663 904,73 11 947 079,93 685 239 949,74 Lokaty krótkoterminowe do 504 008 804,97 475 480 004,69 317 020 964,06 3 miesięcy od momentu zawarcia lokaty Razem saldo środków 641 132 741,53 604 842 208,99 1 076 052 048,17 pieniężnych i ich ekwiwalentów wykazane w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Niewykorzystane, 259 998 529,64 245 281 631,47 200 279 068,33 przyznane środki kredytowe w ramach kredytów w rachunkach bieżących 3.Źródło: Obliczenia własne na podstawie Jednostkowe sprawozdanie finansowe za rok zakończony dnia 31 grudnia 2011 roku zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej zatwierdzonymi przez Unię Europejską.
Przyrost zapasów za 2011 rok w stosunku do 2010 roku wynosi około 23 %, w związku z umiarkowanym wzrostem kosztów zmiennych produkcji i sprzedaży, na podstawie ankiety i danych w sprawozdaniu finansowym i raporcie biegłych, prognoza na 2012 została zaprezentowana w powyższej tabeli i obejmuje ona wzrost w stosunku do 2011 roku 6%. Należności z tytułu dostaw i usług oraz z pozostałych tytułów za 2011 rok w stosunku do 2010 roku obniżyły się około 49%. Wynika to przede wszystkim z szybkości obrotu należnościami z 29 dni w roku 2010 do 11 dni w roku 2011. Wyliczony wskaźnik jest zaprezentowany w raporcie biegłych. W roku 2012 podtrzymuje dane z roku 2011, powiększając o 6%, jest to wynik wzrostu sprzedaży. Środki pieniężne w 2011 roku w stosunku do 2010 roku zmniejszyły się o około 43% jest to efekt rozwiązania lokat typu overnight. Prognozowane środki w 2012 roku również w powyższej tabeli obejmują przyrost w stosunku do 2011 roku 6% zgodnie z polityką przedsiębiorstwa zakładającą umiarkowany wzrost kosztów, produkcji, sprzedaży. Podsumowanie W analizowane przedsiębiorstwo zarządza środkami pieniężnymi poprzez dywersyfikację banków, w których lokowane są nadwyżki środków. Wszystkie podmioty z którymi spółka zawiera transakcje depozytowe działają w sektorze finansowym są to wyłącznie banki zarejestrowane w Polsce bądź w formie oddziałów banków zagranicznych, posiadające rating na wysokim poziomie, a także dysponujące odpowiednim kapitałem własnym oraz silną i ustabilizowaną pozycją rynkową.
Spis tabel 1. Tabela zapasów.4 2. Tabela należności..4 3. Tabela środków pieniężnych i ich ekwiwalentów....4 Bibliografia 1. Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value - Based Liquidity Framework), oddk, Gdańsk 2008. 2. Jednostkowe sprawozdanie finansowe za rok zakończony dnia 31 grudnia 2011 roku zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej zatwierdzonymi przez Unię Europejską. 3. Opinia i raport Niezależnego Biegłego Rewidenta Rok obrotowy kończący się 31 grudnia 2011 roku. 4. Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdańsk 2009. 5. Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, 12 19 6. Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. 7. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. 8. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Frame-work. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. 9. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53. 10. Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90. 11. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160. 12. Michalski Grzegorz (2008), Decreasing operating risk in accounts receivable mangement: influence of the factoring on the Enterprise value, [in] Culik, M., Managing and Modelling of Financial Risk, 130-137. 13. Dudycz Tadeusz, Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne 14. Michalski Grzegorz (2010) Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment. Romanian Journal of Economic Forecasting vol. 13 iss 1 pp 198-214
15. Polak Petr, Robertson, D. C. and Lind, M. (2011), The New Role of the Corporate Treasurer: Emerging Trends in Response to the Financial Crisis (December 12, 2011). International Research Journal of Finance and Economics, No. 78, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1971158 16. Soltes Vincent (2012), Paradigms of Changes in the 21th Century - Quest for Configurations in Mosaic, Ekonomicky Casopis, v.60 is.4 pp. 428-429. 17. Soltes Vincent (2011), The Application of the Long and Short Combo Option Strategies in the Building of Structured Products, 10th International Conference of Liberec Economic Forum, Liberec. 18. Zmeskal Zdenek, Dluhosova Dana (2009), Company Financial Performance Prediction on Economic Value Added Measure by Simulation Methodology, 27th International Conference on Mathematical Methods in Economics, Mathematical Methods in Economics, 352-358. 19. Polak Petr, Sirpal R., Hamdan M. (2012), Post-Crisis Emerging Role of the Treasurer, European Journal of Scientific Research, 86, 3, 319-339 20. Kresta A.; Tichy Tomas (2012), International Equity Portfolio Risk Modeling: The Case of the NIG Model and Ordinary Copula Functions, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE 62, 2, 141-161. 21. Kopa Milos, D'Ecclesia RL, Tichy Tomas (2012), Financial Modeling, FINANCE A UVER-CZECH JOURNAL OF ECONOMICS AND FINANCE, 62, 2, 104-105. 22. Michalski, Grzegorz Marek, Crisis Caused Changes in Intrinsic Liquidity Value in Non-Profit Institutions (December 14, 2012). Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 2012, Volume 7, Issue 2. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2189488 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2189488 23. Michalski, Grzegorz Marek, Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach (Financial Liquidity Management in Small and Medium Enterprises) (2013). Plynnosc Finansowa w Malych i Srednich Przedsiebiorstwach, PWN, 2013. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2214715 24. W.Pluta, G.Michalski, Krótkoterminowe zarządzanie kapitałem, CHBeck, Warszawa 2005 25. T.Jajuga, T.Słoński; Finanse spółek. Długoterminowe decyzje finansowe, Wyd. AE we Wrocławiu 1999 26. Zarzadzanie finansami firm - teoria i praktyka, PNAE No. 1159, pp. 260-273, B. Bernas, W. Pluta, Wroclaw, 2007 27. Holliwell J., Ryzyko finansowe. Metody identyfikacji i zarządzania ryzykiem finansowym, K.E. Liber, Warszawa 2001 Chong.