ZARZĄDCZA wykład I dr Marek Masztalerz Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 2011 POJĘCIE RACHUNKOWOŚCI system informacyjny księgowość i podatki system ewidencyjny język biznesu 1
SYSTEM RACHUNKOWOŚCI RACHUNEK KOSZTÓW FINANSOWA ZARZĄDCZA PODATKOWA SYSTEM INFORMACYJNY RACHUNKOWOŚCI GROMADZENIE DANYCH obserwacja pomiar i wycena dokumentacja PRZETWARZANIE DANYCH ewidencja rozliczanie kalkulacja PREZENTACJA INFORMACJI sprawozdawczość finansowa raportowanie wewnętrzne deklaracje podatkowe 2
ZARZĄDCZA Rachunkowość zarządcza (menedŝerska) to system gromadzenia, przetwarzania i prezentacji informacji finansowych i niefinansowych na temat firmy oraz jej otoczenia, którego celem jest wspomaganie menedŝerów w podejmowaniu decyzji operacyjnych i strategicznych. PLANOWANIE ZARZĄDCZA ORGANIZOWANIE MOTYWOWANIE KONTROLA Rachunkowość zarządcza czy controlling??? FINANSOWA I ZARZĄDCZA UŜytkownicy informacji Wymagania prawne Zakres informacji Cechy jakościowe informacji Częstotliwość informacji Metody wyceny Stopień standaryzacji Obligatoryjność Prezentacja informacji Horyzont czasowy FINANSOWA zewnętrzni i wewnętrzni przepisy prawne i standardy określony przepisami dokładność, rzetelność, wiarygodność ściśle określony jednolite wysoki tak sprawozdanie finansowe ex post ZARZĄDCZA wewnętrzni brak dowolny istotność i szybkość pozyskania dowolny róŝne brak nie dowolne raporty i analizy dowolny 3
CONTROLLING Controlling to instrument wspomagający zarządzanie poprzez spójny, ponadfunkcjonalny system informacyjny wspierający podejmowanie decyzji w róŝnych obszarach funkcjonowania organizacji. CONTROLLING KONTROLA CONTROLLING = REGULACJA, STEROWANIE ang. to control Według róŝnych koncepcji CONTROLLER w firmie to: nawigator na statku,błazen królewski lub duszpasterz w parafii. FIRMA JAKO SYSTEM CYBERNETYCZNY KAPITAN Wytyczanie celu podróŝy O C E A N NAWIGATOR STERNIK WIOŚLARZE KRONIKARZ Wyszukiwanie dróg, obserwacja nieba i oceanu, prognozowanie pogody Utrzymywanie kursu Wiosłowanie Prowadzenie dziennika pokładowego 4
Czym powinien się zajmować controlling? budŝetowanie kalkulacja biznesplany analiza odchyleń od budŝetu wspomaganie zarządzania rachunek ekonomiczny zarządzanie kosztami i efektywnością raportowanie wewnętrzne analiza finansowa firmy Czym (czasem) zajmuje się controlling? Dział Controllingu składa się z dwóch osób. Pani X zajmuje się kontrolą firmy a pan Y robi prognozy i analizy rentowności. W praktyce pani X chodziła po firmie i dokonywała wyrywkowej kontroli, np. magazynów, a pan Y najwięcej czasu poświęcał na przeglądanie faktur i innych dokumentów księgowych, Ŝeby zrobić zestawienia kosztów w innym przekroju niŝ ten stosowany w księgowości. Dział Controllingu zajmuje się sporządzaniem sprawozdań finansowych i kontrolą finansową. Nie mamy działu controllingu. PrzecieŜ księgowość się zajmuje finansami firmy, więc ma kontrolę nad tym, co się w firmie dzieje. 5
Czemu się nie lubią? KSIĘGOWOŚĆ nie lubi CONTROLLINGU My tutaj harujemy a oni spijają całą śmietankę: biorą nasze dane, robią kolorowe tabelki w Excelu i jeszcze dostają za to więcej od nas! PrzecieŜ tych ich analiz nikt nie czyta! Komu to potrzebne? Ciągle nam zawracają głowę i próbują wcisnąć dodatkową robotę. Nie szanują nas: myślą, Ŝe my tutaj tylko klepiemy faktury. CONTROLLING nie lubi KSIĘGOWOŚCI Oni nie rozumieją, Ŝe rachunkowość to nie tylko podatki i ZUS-y. W ogóle nie chcą współpracować. Robią problemy z przekazywaniem danych. W dodatku nie szanują naszej pracy i uwaŝają, Ŝe jest zbędna. Nie śpieszą się z księgowaniami muszę czekać do 20., Ŝeby mieć dane z poprzedniego miesiąca. A ja potrzebuję danych aktualnych! Wspomaganie zarządzania... 6
RACHUNEK KOSZTÓW EWIDENCJA KOSZTÓW gromadzenie informacji o poniesionych kosztach w róŝnych przekrojach KALKULACJA KOSZTÓW PLANOWANIE KOSZTÓW kalkulacja kosztu wytworzenia na potrzeby sprawozdawcze (rachunkowość finansowa) oraz kalkulacja na potrzeby zarządcze prognozowanie i planowanie przyszłych kosztów w ramach budŝetu, ustalanie standardów/normatywów kosztowych ZARZĄDZANIE KOSZTAMI kształtowanie poziomu i struktury kosztów POJĘCIE KOSZTÓW koszty i straty to uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do spadku kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niŝ wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli (UoR) KOSZTY WYDATKI Nie kaŝdy wydatek jest kosztem, ale kaŝdy koszt pociąga za sobą wydatek. 7
KLASYFIKACJE I KATEGORIE KOSZTÓW koszty bezpośrednie i koszty pośrednie koszty stałe i koszty zmienne koszty produkcyjne i koszty pozaprodukcyjne koszty kontrolowane i koszty niekontrolowane koszty istotne i koszty nieistotne koszty uŝyteczne i koszty puste koszty rzeczywiste i koszty normatywne koszty zapadłe (utopione) koszty utraconych korzyści KOSZTY ZMIENNE KRÓTKI OKRES DŁUGI OKRES KOSZTY ZMIENNE CAŁKOWITE KOSZT ZMIENNY JEDNOSTKOWY 8
KOSZTY STAŁE KRÓTKI OKRES DŁUGI OKRES KOSZTY STAŁE CAŁKOWITE KOSZT STAŁY JEDNOSTKOWY PODZIAŁ KOSZTÓW NA STAŁE I ZMIENNE metoda księgowa (werbalna) metody statystyczne, np. MNK kzj n ( Q t t = 1 = n t = 1 Q )( K ( Q t t Q ) 2 K ) KS = K kzj Q 9
PODZIAŁ KOSZTÓW NA STAŁE I ZMIENNE Okre s Wie lkość produkcji Qt Ś re dnia produkcja Q* Qt - Q* Ko szty pro dukcji Kt Ś re dnie koszty pro dukcji K* Kt - K* Kow a riancja (Qt - Q*) x(kt - K*) Wa ria ncja (Qt - Q*)^2 sty 852 1 000-148 82 568 100 000-17 432 2 579 936 21 904 lut 923 1 000-77 91 452 100 000-8 548 658 196 5 929 ma r 966 1 000-34 98 362 100 000-1 638 55 692 1 156 kw i 1 067 1 000 67 105 478 100 000 5 478 367 026 4 489 ma j 1 085 1 000 85 110 463 100 000 10 463 889 355 7 225 cze 1 102 1 000 102 106 330 100 000 6 330 645 660 10 404 lip 1 130 1 000 130 108 501 100 000 8 501 1 105 130 16 900 sie 1 089 1 000 89 103 774 100 000 3 774 335 886 7 921 wrz 1 037 1 000 37 99 668 100 000-332 - 12 284 1 369 paź 985 1 000-15 101 537 100 000 1 537-23 055 225 lis 902 1 000-98 97 804 100 000-2 196 215 208 9 604 gru 862 1 000-138 94 063 100 000-5 937 819 306 19 044 12 000 1 200 000 7 636 056 106 170 Koszt zmienny jednostkowy = 7 636 056 / 106 170 = 71,923 zł/szt. Koszty stałe = 100 000 1000 * 71,92 = 28 077 zł/mies. PODZIAŁ KOSZTÓW NA STAŁE I ZMIENNE 115 000 110 000 K = 71,92 Q + 28 077 105 000 Koszty produkcji 100 000 95 000 90 000 85 000 80 000 800 850 900 950 1 000 1 050 1 100 1 150 Wie lkość produkcji 10