2011 Joanna Podgórska Zastępca Dyrektora Departament Rozwoju Przedsiębiorczości i Innowacyjności Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Jak wspierać potencjał kreatywny jednostek? Rekomendacje z badania PARP Wspieranie postaw proinnowacyjnych przez wzmacnianie kreatywności jednostki (2010 r.) Warszawa, 1 lutego 2011 r.
Zacznijmy od początku Warszawa, 1 lutego 2011 r. Kreatywność - zdolność twórczego myślenia, szeroko pojęta pomysłowość i elastyczność adaptacyjna, umiejętność odnajdowania twórczych, oryginalnych rozwiązań, wykraczających poza przyjęte schematy. Innowacyjność jednostki - zestaw wewnętrznych oraz nabytych predyspozycji dotyczących kreowania i wdrażania przez jednostkę zmian, prowadzących do podniesienia efektywności jej działalności - m. in. umiejętność uczenia się, zdolność i chęć wprowadzania zmian, zdolność do tworzenia, implementowania i adaptacji innowacji. Postawa proinnowacyjna: jako cecha indywidualna - otwartość na nowe rozwiązania, przejawiająca się min. umiejętnością uczenia się, gotowością do podejmowania ryzyka, krytycyzmem wobec zastanych schematów i standardów postępowania; jako cecha organizacji: otwartość na innowacje, konsekwentne łączenie własnej strategii rozwojowej z wchłanianiem bądź opracowywaniem innowacji (min. tworzeniem sprzyjającej atmosfery dla myślenia innowacyjnego i tworzeniem systemowych, strukturalnych warunków zachęcających do innowacji (kultura korporacyjna).
Kreatywność a skłonność do innowacyjności Kreatywność postrzegana jest jako warunek konieczny innowacyjności, ale nie wystarczający nie zawsze kreatywne myślenie, czy kreatywne działanie przynosi rezultaty w postaci innowacji. Kreatywność jawi się jako umiejętność postawienia pytania, jak można coś zrobić inaczej, lepiej połączona z umiejętnością projektowania szeroko rozumianych zmian. Innowacyjność określić można mianem urzeczywistnionej (w procesach organizacyjnych, w produktach, w technologiach itp.) kreatywności. Swoistym łącznikiem pomiędzy kreatywnością a innowacyjnością jest postawa proinnowacyjna, czyli żywotne zainteresowanie urzeczywistnieniem kreatywnych pomysłów czy idei, połączone z gotowością do wzięcia na siebie całości lub części odpowiedzialności za operacjonalizację projektu i jego wdrożenie.
Otoczenie kreatywnej jednostki zestaw uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych Kreatywność stanowi wypadkową interakcji kompetencji intelektualnych, uzdolnień twórczych oraz cech osobowości, jak i szeroko rozumianego otoczenia społeczno-kulturowego i gospodarczego
Co charakteryzuje jednostki kreatywne? Warszawa, 1 lutego 2011 r. Otwartość umysłu, czyli tolerancja na informacje niepewne, sprzeczne, dziwne, która nie polega na bezkrytycznej ich akceptacji lecz na uważnym ich rozpatrywaniu; Silna motywacja wewnętrzna charakteryzująca się wytrwałością i uporem w rozwiązywaniu problemów; głównym motywem pracy twórców jest ciekawość poznawcza i zadowolenie związane z rozwiązywaniem problemów, natomiast mniejsze znaczenie ma gratyfikacja materialna; Niezależność w myśleniu i działaniu - ludzie twórczy są nonkonformistami, postępują zgodnie z własnymi przekonaniami, tym samym trudniej ulegają naciskowi grupy, w której funkcjonują; Pozytywny stosunek do siebie oraz poczucie własnej wartości i godności; Preferencja umiarkowanego ryzyka; Umiarkowany krytycyzm, czyli umiejętność dokonania krytycznej oceny stanu wiedzy naukowej, duża ostrożność w przyjmowaniu nowych hipotez i teorii, nie uleganie presji mody i reklamy; Szerokie zainteresowania innymi dziedzinami wiedzy, niż zawodowe, np. wybitni fizycy interesują się sztuką lub filozofią.
Społeczno - kulturowe wyznaczniki kreatywności - środowisko rodzinne Warunki rozwoju i wychowania w rodzinie nie tylko należą do najistotniejszych czynników kształtujących zdolność i aktywność twórczą dziecka, ale są również tymi czynnikami, które mogą stać się przyczyną i niezbędnym warunkiem dalszego ich rozwoju albo też stagnacji czy zahamowania. stymulacja rodziców, z której powinna wynikać indywidualizacja, ciekawość, zróżnicowanie, zainteresowanie i chęć podejmowania wyzwań; wsparcie rodziców, ciepła emocjonalna akceptacja, której wynikiem jest pewność siebie, wewnętrzna harmonia i chęć współdziałania, wytrwałość i rozwijanie umiejętności; tworzenie dobrej atmosfery rodzinnej, okazywanie pozytywnych uczuć dziecku; ocenianie osiągnięć dziecka i pozytywne motywowanie do dalszej pracy; interesowanie się nauką dziecka i utrzymywanie kontaktu ze szkołą; pomoc dziecku w rozwiązywaniu napotykanych trudności; rozsądna tolerancja dla zainteresowań dziecka.
Społeczno - kulturowe wyznaczniki kreatywności - system edukacji szkolnej ma potencjalne możliwości kształtowania pro twórczego myślenia i działania - poprzez odpowiednie zaplecze (np. biblioteki czy pracownie), kreowanie atmosfery, czy klimatu; jako miejsca konfrontacji różnych pomysłów, koncepcji czy stylów myślenia, miejsca inspiracji chociażby poprzez sam fakt obecności licznej i wykształconej w różnych dziedzinach kadry pedagogicznej Panujący w szkole klimat w dużej mierze może wpływać, bądź wyzwalać postawy kreatywne: swoboda i podmiotowość - wiąże się z postrzeganiem szkoły jako przyjaznej, gdzie zadania rozwiązuje się bez presji czasowej, zdanie każdego ucznia jest wysłuchiwane i brane pod uwagę, (należy uczyć nauczycieli odpowiednich stylów przywództwa angażującego uczniów i pokazującego im nowe możliwości i sens podejmowania własnych działań), zaufanie i niekonfliktowość - to czynnik charakteryzujący miejsce, gdzie uczniowie mają dobry kontakt z kolegami, ufają im i dobrze czują się w ich towarzystwie, co współtworzy z kolei dobry klimat klasy.
Kultura organizacji a kreatywność jednostki
Klimat organizacyjny a kreatywność jednostki Pro twórczy i wspomagający kreatywność klimat organizacji wyznaczają: misja, strategia, struktura i rozmiar organizacji, kultura organizacji, zasoby, praktyki zarządzania, indywidualne zdolności członków grupy, indywidualne potrzeby i motywy działania. Ważnym czynnikiem rozwoju przedsiębiorstwa/organizacji jest nie tylko wdrażanie innowacji. To także: przyjęcie innowacji, jako wartości przedsiębiorstwa, sprzyjanie innowacjom poprzez otwartość na pomysły pracowników, przyjazne i partnerskie traktowanie osób generujących pomysły, wspieranie niezależności pracowników, w tym ich niezależnego myślenia, twórcza organizacja oparta na dostępie do wiedzy wszystkich pracowników, chęć dzielenia się nową informacją i pomysłami oraz zaangażowanie się i współuczestniczenie pracowników w realizacji strategii organizacji, styl przywództwa nastawiony na rozwój i zmiany (dynamizm, humor i zabawowość, debata, podejmowanie ryzyka),
Podstawowe kroki rozwoju kreatywności i innowacyjności pracowników Warszawa, 1 lutego 2011 r.
Rekomendacje kierunkowe: przedsiębiorcy budować kulturę organizacyjną opartą na relatywnie dużej elastyczności proceduralnej, akceptującej prawo do popełniania błędów, nagradzającej próby wykraczania poza schematyzm/rutynę działania, opartej na tolerancji dla myślenia wyłamującego się z konformizmu organizacyjnego, dążącej do funkcjonalizacji wewnętrznych konfliktów i napięć; przed przystąpieniem do rozpoczęcia procesu przeobrażania organizacji, rzetelnie autodiagnozować bariery innowacyjności; po zdiagnozowaniu barier blokujących postawy proinnowacyjne, tworzyć programy działań mające na celu ich stopniowe, sukcesywne usuwanie; odchodzić od modelu silosów komunikacyjnych, co może oznaczać zarówno dążenie do tworzenia nowych forów wymiany informacji jak i re-aranżacji przestrzeni tak, by bardziej sprzyjała ona nieformalnym kontaktom;
Rekomendacje kierunkowe: przedsiębiorcy, cd. tworzyć dokumenty o znamionach strategii, średnio- i długookresowych planów rozwojowych, które sprzyjają porzuceniu myślenia koncentrującego się wyłącznie na tu i teraz ; przed przystąpieniem do wdrażania konkretnych innowacji, przeprowadzać każdorazowo studia ich wykonalności; zarządzać innowacyjnością za pomocą podziału ról w procesie innowacyjnym, kreatywni pomysłodawcy nie muszą być równie dobrymi promotorami nowych rozwiązań, nie muszą też posiadać kompetencji koniecznych do ich wdrożenia; dawać czas pracownikom na opracowywanie projektów zmian, usprawnień i innowacji, dawać czas na własne działania, projekty, związane z funkcjonowaniem organizacji.
Dziękuję za uwagę joanna_podgorska@parp.gov.pl Zastępca Dyrektora Departament Rozwoju Przedsiębiorczości i Innowacyjności Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Pańska 81/83 00-834 Warszawa Telefony Informatorium 22 432 89 91, 22 432 89 92, 22 432 89 93 0 801 33 22 02 www.parp.gov.pl www.pi.gov.pl