Kwalifikacja i orzekanie odnośnie dzieci niezdolnych do nauki w szkołach masowych. Podstawy prawne, rola psychologa, rola poradni w kwalifikowaniu do szkół specjalnych. Opracowała: Monika Haligowska
Podstawy prawne organizowania pomocy uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2012 r. zminiające rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach. (Dz.U. z dnia 2 grudnia 2010r. Nr 228, poz. 1489) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 17 listopada 2010r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych. (Dz.U. z dnia 2 grudnia 2010 r. Nr 228, poz. 1490)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologicznopedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2 grudnia 2010r. Nr 228, poz. 1487) - weszło w życie z dniem 1 lutego 2011r. I inne: - w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych; - w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz szkół publicznych; - w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy; - w sprawie przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych; - w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno - pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych; w sprawie ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno- pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej;
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana uczniowi w przedszkolu, szkole i placówce polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia, wynikających w szczególności z: niepełnosprawności niedostosowania społecznego zagrożenia niedostosowania społecznego ze specyficznych trudności w uczeniu się zaburzeń komunikacji językowej choroby przewlekłej sytuacji kryzysowej lub traumatycznej niepowodzeń edukacyjnych trudności wynikające z zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposobem spędzania czasu wolnego, kontaktami środowiskowymi trudności adaptacyjne związane z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanymi z wcześniejszym kształceniem za granicą
Każde dziecko w przedszkolu, szkole i placówce ma prawo być objęte działaniami pedagogicznymi i psychologicznymi, mającymi na celu rozpoznanie jego możliwości psychofizycznych (w tym szczególnych uzdolnień), indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz zaspokojenie tych potrzeb. Działania wynikające z przepisów prawa to: - praca zespołów do spraw wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, tworzonych w przedszkolach, w szkołach podstawowych (w tym specjalnych), w ośrodkach oraz w publicznych i niepublicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (w tym poradniach specjalistycznych); - celem wczesnego wspomagania jest stymulacja rozwoju psychoruchowego oraz społecznego dziecka od chwili wykrycia niepełnosprawności do podjęcia nauki w szkole; - wczesne wspomaganie jest prowadzone bezpośrednio z dzieckiem i jego rodziną;
2. 2. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana w przedszkolu, szkole i placówce rodzicom uczniów i nauczycielom polega na wspieraniu rodziców i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych oraz rozwijaniu ich umiejętności wychowawczych w celu zwiększania efektywności pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów. 3. Korzystanie z pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolu, szkole i placówce jest dobrowolne i nieodpłatne. 4. 1. Pomoc psychologiczno-pedagogiczną organizuje dyrektor przedszkola, szkoły i placówki. (ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ) z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologicznopedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach.
DWA PODEJŚCIA DO UCZNIA ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI: podejście typu dziecko ma problem, chcę mu pomóc ; wspomaganie zmierza do zapewnienia dziecku możliwie najlepszych warunków do samodzielnego działania, stosownie do jego możliwości psychofizycznych i indywidualnych potrzeb; podejście typu ja mam problem z dzieckiem, muszę go rozwiązać ; na pierwszym planie jest niepełnosprawność lub inne zaburzenie oraz związane z tym trudności dla rodziców, nauczycieli i specjalistów Wspomagając dziecko na drodze do samodzielności rodzice i Zespół powinni mieć na względzie podejście pierwszego typu, to znaczy powinni realizować działania ze świadomością, że problem ma przede wszystkim dziecko. (A.Brzezińska, 2009, s. 16, 17)
Uczeń o specjalnych potrzebach edukacyjnych: Uczeń niesłyszący lub słabo słyszący Uczeń niewidomy lub słabo widzący Uczeń z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją Uczeń z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim Uczeń z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym Uczeń z niepełnosprawnością sprzężoną Uczeń z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera Uczeń niedostosowany społecznie lub zagrożony niedostosowaniem społecznym Uczeń z ADHD Uczeń z chorobą przewlekłą Uczeń szczególnie uzdolniony
Ustalenie, czy: - dziecko jest upośledzone umysłowe, - z racji obserwowanych deficytów posiada specjalne potrzeby edukacyjne, - w jakiej szkole powinno się uczyć należy do PORADNI PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNEJ znajdującej się w rejonie zamieszkania dziecka. W poradni dziecko powinno zostać objęte następującymi badaniami: ogólnym badaniem lekarskim i specjalistycznym, badaniem psychologicznym dotyczącym rozwoju intelektualnego, motoryki, funkcjonowania analizatorów, dojrzałości społecznej i niektórych cech osobowości, badaniami pedagogicznymi, określającymi poziom wiadomości i umiejętności oraz trudności w procesie uczenia się, badaniami ustalającymi aktualną sytuację rodzinną, status rodziny i jej wpływ na rozwój dziecka.
W oparciu o uzyskane dane z przeprowadzonych badań opracowywane są opinie i wnioski w sprawie określenia rozwoju i stopnia odchylenia od normy oraz dalszego kształcenia dziecka. Na zebraniu tzw. zespołu orzekającego w składzie: dyrektor poradni, lekarz, psycholog, pedagog, przedstawiciel administracji, następuje zatwierdzenie opinii i wniosków, co jest prawną podstawą do napisania ORZECZENIA. W ORZECZENIU powinny być informacje dotyczące: rozwoju i stopnia odchylenia od normy, wskazówki co do formy dalszego kształcenia dziecka: rodzaj szkoły, zalecenia co do metod i sposobów pracy z dzieckiem. (Kosmowska, 1999)
Zgodnie z przepisami prawa, w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego znajdują się: DIAGNOZA, w której zawarte są ogólne informacje o: - możliwościach, - ograniczeniach - potencjale rozwojowym dziecka W opinii zespołu orzekającego powinna być zawarta informacja, zgodnie z obecnym stanem wiedzy, że dziecko nie będzie w stanie samodzielnie poradzić sobie z własną edukacją. ZALECENIA, wskazujące warunki realizacji potrzeb edukacyjnych, których spełnienie byłoby pożądane, m. in. formy stymulacji, rewalidacji, terapii, usprawniania, rozwijania potencjalnych możliwości i mocnych stron dziecka oraz inne formy wsparcia psychologiczno-pedagogicznego, a także najkorzystniejsze dla niego formy kształcenia specjalnego. UZASADNIENIE, w którym przedstawione są m.in. spodziewane efekty działań (diagnoza prognostyczna).
Raz wydana opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej o specyficznych trudnościach w uczeniu się będzie na każdym etapie edukacyjnym podstawą dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb i możliwości ucznia oraz podstawą do dostosowania warunków przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Ostateczną decyzję dotyczącą wyboru przedszkola czy szkoły dla dziecka niepełnosprawnego podejmują jego rodzice. Stąd ogromnie istotne są kontakty rodziców z kadrą pedagogiczną, pracującą w przedszkolu czy szkole, którą widzą jako miejsce realizacji rocznego obowiązkowego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego czy też obowiązku nauki swojego dziecka. Wszyscy powinni być gotowi do życzliwej i uczciwej rozmowy o warunkach, jakich wymaga dziecko, oraz jakie jest w stanie zapewnić dziecku przedszkole lub szkoła, którą wybrali.
W 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych podkreśla się, że kształcenie uczniów niepełnosprawnych odbywa się w integracji z uczniami pełnosprawnymi, w przedszkolu i szkole najbliższej ich miejsca zamieszkania.
Istotna zmiana w nowych przepisach w porównaniu z dotychczas obowiązującymi polega na poszerzeniu grona osób, które mogą inicjować objęcie ucznia pomocą psychologiczno- pedagogiczną ( 5 rozporządzenia MEN z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkole). Jako osoby mogące wystąpić z inicjatywą udzielenia uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej wskazano również pomoc nauczyciela oraz asystenta edukacji romskiej.
System oświaty zapewnia w szczególności: możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną, zgodnie z ich indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami; opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie realizowania indywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych.
Kształcenie specjalne dla dzieci i młodzieży: z chorobami przewlekłymi z zaburzeniami psychicznymi z zaburzeniami zachowania zagrożone uzależnieniem posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, które przed dniem wejścia w życie rozporządzenia rozpoczęły naukę w szkole lub oddziale integracyjnym, mogą kontynuować naukę w szkole lub oddziale aż do ukończenia szkoły danego typu.
Kształcenie specjalne może być organizowane we wszystkich typach szkół: w szkołach podstawowych w gimnazjach w szkołach ponadgimnazjalnych oraz we wszystkich rodzajach szkół: - ogólnodostępnych - ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi - ogólnodostępnych z oddziałami specjalnymi - integracyjnych - specjalnych