itax Nowy system finansów publicznych dla Polski Dr Kamil ZUBELEWICZ Przemysław REMIN
SPIS TREŚCI Struktura środków sektora finansów publicznych Akcyza VAT CIT vs. PIT w 2010 roku PIT+ZUS Podatnicy Obserwacje Modele Bilans 2
Struktura środków sektora finansów publicznych 678 407 mln PLN UE pozostałe daniny od wynagrodzeń podatek od nieruchomości daniny od rent i emerytur daniny od osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą CIT akcyza VAT 3
Akcyza Akcyza obejmuje szereg dóbr, które wydaje się, że ludzie zechcą kupić prawie niezależnie od ich ceny. Dobra te to m.in. paliwa, papierosy, alkohol. Brak szczegółowych danych uniemożliwia prostą analizę. Szacunki wskazują na możliwość obniżenia akcyzy na paliwa, prawdopodobieństwo podwyżek akcyzy na papierosy i zmiany konsumpcji alkoholu. 4
VAT Mechanizm VAT naliczanie podatku przy sprzedaży i równoległe odliczanie podatku od własnych kosztów Objęcie kolejnego producenta VAT powinno zwiększać proporcję między wpływami z VAT a ogólną wartością produkcji. Tak się jednak nie dzieje, bo kolejni podatnicy VAT są często kontrahentami innych podatników, a sami odliczają VAT od prywatnej konsumpcji swojej i rodzin. 5
Faktyczne stawki VAT faktyczna stawka netto VAT v' = V v PKB max * ED ED V skorygowana faktyczna stawka netto VAT V v" = PKB + v max * ED ( I E ) ED V 6
Skorygowana faktyczna stawka netto VAT w latach 1993 2011 12% 10% Podstawa opodatkowania 8% 6% 4% 1993 1994 1995 1997 1996 1998 1999 2003 2002 2000 2001 2006 2007 2005 2004 2008 2009 2012 2010 2011 2% 0% 0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 1 600 000 1 800 000 Liczba podatników Skorygowana stawka netto VAT w okresie wzrostu w okresie stabilizacji po wejściu do Unii Europejskiej 7
Podwyższona faktyczna stawka netto VAT w latach 1993 2011 12% Podstawa opodatkowania 8% 4% 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2003 2006 2007 2002 2005 2008 2001 2004 2011 2010 2009 2012 0% 0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 1 600 000 1 800 000 Liczba podatników Podwyższona stawka netto VAT w okresie wzrostu w okresie stabilizacji po wejściu do Unii Europejskiej 8
CIT vs. PIT w 2010 roku Niecałe 37% osób prawnych wpłaca podatek dochodowy do budżetu. Udział podatku dochodowego w przychodzie osób prawnych wynosi jedynie 0,50%, podczas gdy w 1998 roku wynosił 1,44%, zaś w 2005 roku 0,94%. Dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą udział PIT w przychodzie wynosi 1,84% (dla liniowego PIT) lub 3,58% (dla ryczałtowego PIT). 9
PIT+ZUS Pensja brutto 1 500,00 PLN (za: bankier.pl, money.pl) 1 250 1 111,86 1 000 750 500 250 38,25 146,40 97,50 25,05 146,40 22,50 36,75 116,49 66,00 0 10
PIT+ZUS Pensja brutto 1 500,00 PLN (za: bankier.pl, money.pl) 1 250 1 111,86 1 000 750 695,34 500 250 0 daniny netto 11
PIT+ZUS Pensja brutto 1 500,00 PLN (za: bankier.pl, money.pl) 120% 100% 100% 80% 62,54% 60% 40% 20% 0% daniny netto 12
PIT + ZUS Szacunkowe obciążenie dochodów netto osób fizycznych składkami i podatkami wyniosło w 2010 roku: 32,50% dla dochodów z działalności gospodarczej, min. 54,93% dla dochodów z wynagrodzeń, 16,78% dla dochodów z emerytur i rent. 13
Podatnicy Przedsiębiorcy w Polsce w 2009 roku to: 327 tys. podatników CIT, 2 176 tys. podatników PIT, w tym: 1 292 tys. opłacających ZUS, 72 tys. opłacających KRUS. Dodatkowo, 1 588 tys. przedsiębiorców to podatnicy VAT. W 2010 roku podatnikami PIT było 24,907 miliona osób, w tym przedsiębiorcy i 9 745 tys. zatrudnionych na umowę o pracę; dodatkowo emeryci i renciści, zleceniobiorcy itp. 14
Podatnicy Celem zmian jest taka przebudowa systemu podatkowego, by zminimalizować liczbę podatników: VAT, by była ona efektywna fiskalnie, tj. mniejsza (zwolnienie podmiotowe dla przychodów poniżej 150 tys. PLN), PIT, by podatek był pobierany u źródła, tj. wyłącznie od przedsiębiorców i osób fizycznych otrzymujących przychody bez pośrednictwa płatników, a wypłaty z sektora finansów publicznych (w szczególności emerytury i renty) byłyby zwolnione od pobierania jałowego PIT. 15
8 500 Obserwacje. Zatrudnienie w latach 1992 2010 2008 Zatrudnienie w sferze pozabudżetowej (w tys.) 8 000 7 500 7 000 2009 2010 2007 2001 1999 1998 1992 2000 2004 2005 2006 1997 2002 2003 1996 1995 1993 1994 R² = 0,8526 6 500 55,00% 60,00% 65,00% 70,00% 75,00% 80,00% obciążenie wynagrodzeń netto 16
Dynamika PKB Obserwacje. Dynamika PKB w latach 1992 2010 1,08 1995 2006 2004 1996 1997 2007 1994 1998 2008 1,03 2000 1993 1999 2003 2010 1992 2005 2002 2009 2001 0,98 0,93 R² = 0,4423 0,88 0,88 0,90 0,92 0,94 0,96 0,98 1,00 1,02 1,04 1,06 1,08 dynamika zatrudnienia w sferze pozabudżetowej 17
Obserwacje. Przychód osób prawnych w latach 1998 2010 zatrudnienie w sferze pozabudżetowej (w tys.) 7 000 7 200 7 400 7 600 7 800 8 000 8 200 8 400 600 000 2009 2010 R² = 0,5294 2010 2009 Realny przychód osób prawnych (w tys.) 2008 2008 500 000 400 000 2007 2007 2006 2006 300 000 2004 2005 2005 2004 2003 2003 200 000 2002 2001 2002 2001 1999 2000 1999 2000 1998 1998 R² = 0,7448 100 000 0,20% 0,40% 0,60% 0,80% 1,00% 1,20% 1,40% 1,60% udział podatku od osób prawnych w ich przychodzie 18
Model 1. Zatrudnienie w latach 1992 2010 NBL i = 6460, 7194 0, 7949 NBL R 2 =91,61% NBL zatrudnienie w sferze pozabudżetowej (w tys.), tol nominalna stawka podatku na pracę, obliczona dla obciążenia wynagrodzenia netto równego minimum socjalnemu, i rok w okresie 1992 2010. + i 1 4950, 6508 tol i tol i 1 Parametry statystycznie istotne. 19
Model 2. PKB w latach 1992 2010 rpkb i = 31011, 5906 + 10082, rpkb 1 34295, 0921 i + NBL NBL i i 1 R 2 =99,74% rpkb realny produkt krajowy brutto (w mln PLN), NBL zatrudnienie w sferze pozabudżetowej (w tys.), i rok w okresie 1992 2010. Parametry statystycznie istotne. 20
Model 3. Przychody osób prawnych w latach 1999 2010 rtr i = 738598, 3453 + 10309, rtr totri 1 183656, 9553 931273, 6586 totr i + i 1 NBL NBL i i 1 R 2 =98,88% rtr realny przychód osób prawnych (w mln PLN), totr nominalna stawka podatku od przychodu osób prawnych, NBL zatrudnienie w sferze pozabudżetowej (w tys.) i rok w okresie 1992 2010. Parametry statystycznie istotne. 21
Bilans. Założenia faktyczna stawka podstawowa VAT netto 8,26% wartości dodanej brutto (minimalna stawka faktyczna VAT dla 850 tysięcy podatników) faktyczna stawka akcyzy 4,49% wartości dodanej brutto (założenia ustawowe na 2012) stawka VAT na akcyzę 23,00% (bez zmian) dynamika zatrudnienia nie większa niż historyczna wpływy z pozapłacowych obciążeń dochodu bez zmian podatek od nieruchomości bez zmian 22
Bilans. Założenia podatek od dużych przedsiębiorców 960 złotych miesięcznie składka dużych przedsiębiorców 1,00% przychodu netto VAT, składka i podatek od małych przedsiębiorców 960 złotych miesięcznie składki i podatki osób fizycznych zamiast obecnych 62% wynagrodzeń netto, stopniowe obniżanie w kolejnych latach do 53%, 47%, 40% i 33% wynagrodzeń netto (te pozostają bez zmian) udział wynagrodzeń netto w PKB 20,90% (jak w 2010 roku) 23
Bilans. Założenia Dzięki obniżkom danin powstanie łącznie w ciągu 4 lat około 1 725 tysięcy miejsc pracy. 600,00 500,00 przyrost zatrudnienia w sferze pozabudżetowej (w tys.) 400,00 300,00 200,00 100,00 0,00 2012 2013 2014 2015 24
Bilans. Założenia Wzrost zatrudnienia przyniesie wzrost przychodów osób prawnych oraz wzrost PKB o 16,45%, a zatem wzrost wpływów ze składek i z podatków pośrednich. 1 900 000 PKB (w mln PLN z 2012 roku) 1 800 000 1 700 000 1 600 000 1 500 000 1 400 000 2011 2012 2013 2014 2015 25
Bilans. Środki sektora w latach 2012 2015 Rok Lp. Pozycja 2012 2012 2013 2014 2015 ustawa statycznie dynamicznie (w mln PLN) 1. akcyza 62 600 62 777 63 273 65 815 68 522 71 265 2. VAT 132 165 129 884 130 910 136 170 141 772 147 445 3. podatek od nieruchomości 15 920 15 920 15 920 15 920 15 920 15 920 4. podatek od dużych przedsiębiorców 34 483 9 792 9 792 9 792 9 792 9 792 5. składka dużych przedsiębiorców 0 60 337 51 399 58 330 66 462 74 935 6. obciążenie małych przedsiębiorców 33 970 19 229 19 229 19 229 19 229 19 229 7. daniny od wynagrodzeń 189 545 176 081 177 471 163 705 145 054 124 459 8. daniny od rent i emerytur 27 461 0 0 0 0 0 9. daniny od innych dochodów 22 502 22 502 22 502 22 502 22 502 22 502 26
Bilans. Środki sektora w latach 2012 2015 Rok Lp. Pozycja 2012 2012 2013 2014 2015 ustawa statycznie dynamicznie (w mln PLN) 10. składki KRUS 1 435 1 435 1 435 1 435 1 435 1 435 11. podatek rolny 1 041 1 041 1 041 1 041 1 041 1 041 12. prywatyzacja 10 000 10 000 10 000 7 500 5 000 0 13. zysk NBP 0 0 0 0 0 0 14. przychody z UE 74 408 74 408 74 408 67 200 56 300 56 300 15. pozostałe środki własne terytorialne 16 656 16 656 16 656 16 656 16 656 16 656 16. pozostałe środki własne centralne 56 222 56 222 56 222 56 222 56 222 56 222 17. daniny od rent i emerytur -27 461 Fundusz Pracy bez zasiłków 18. -7 286 przedemerytalnych 19. wewnętrzne wydatki europejskie -77 104-77 104-77 104-58 900-49 800-49 800 20. środki sektora finansów publicznych na wydatki pozaunijne 566 556 579 179 573 153 582 617 576 107 567 400 21. w tym: środki samorządu terytorialnego 198 604 186 112 187 137 192 398 197 999 203 673 Uwaga: środki samorządu terytorialnego obejmują środki z VAT, kwotowego VAT od małych przedsiębiorców, podatku od nieruchomości, podatku od dużych przedsiębiorców, kwotowego podatku od małych przedsiębiorców, podatku rolnego, część przychodów z UE oraz pozostałe środki własne. 27
Bilans. Środki sektora w latach 2010 2014 Rozchody sfp., poza daninami obciążającymi renty i emerytury, należałoby pomniejszyć o wydatki Funduszu Pracy, który wobec istotnych bodźców podażowych stałby się zbędny. Obowiązki Funduszu Pracy wynikające z konieczności realizacji praw nabytych (np. zasiłki przedemerytalne) byłyby jednak kontynuowane. W każdym roku reformy na wydatki pozaunijne zostają przeznaczone nie mniejsze środki niż planowane w 2012 roku. 28
itax Nowy system finansów publicznych dla Polski Jagiellońskie idee dla nowoczesnej Europy! www.jagiellonski.pl