Perspektywy życiowe młodzieży w Słupsku

Perspektywy życiowe młodzieży w Słupsku

Gdańsk 2017 Zespół badawczy: Przemysław Kulawczuk pkl@post.pl Andrzej Poszewiecki pos99@wp.pl Elżbieta Kolasińska ekol@ug.edu.pl Partnerzy projektu: Rada Regionalna w Kalmar County Gmina Emmaboda Uniwersytet Linneusza Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregion Bałtyk Uniwersytet w Kłajpedzie Miasto Słupsk Partnerzy CaSYPoT-Ru: Bałtycki Uniwersytet Federalny Immanuela Kanta Administracja Rejonu Swietłogorsk Administracja Rejonu Gusiew Agencja ds. Młodzieży Obwodu Kaliningradzkiego Projekt: Budowa Umiejętności w zakresie Polityki Młodzieżowej poprzez Współpracę Międzynarodową w zakresie Strategii ( Capacity building for Youth Policy and Strategic Transnational Cooperation CaSYPoT ) jest częściowo finansowany z Programu: Interreg Południowy Bałtyk na lata 2014-2020, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Projekt CaSYPoT-Ru jest realizowany przy wsparciu finansowym ze strony Instytutu Szwedzkiego w zakresie udziału kraju trzeciego w Programie Regionu Morza Bałtyckiego. Finansowanie: Całkowite koszty kwalifikowane: 457,331.00 Dotacja z EFRR: 357,72.35 CaSYPoT-Ru: 581,250.00 SEK Okres trwania projektu: Data rozpoczęcia projektu: 01.01.2016 Data zakończenia projektu: 30.06.2019 Za zakres treściowy tego raportu odpowiedzialność ponoszą wyłącznie autorzy i nie odzwierciedla on stanowiska Unii Europejskiej, Instytucji Zarządzającej, Wspólnego Sekretariatu, czy Programu Współpracy Transgranicznej Interrreg Południowy Bałtyk na lata 2014-2020. Strona internetowa projektu: www.casypot.eu 1

Spis treści Rozdział: Strona Wprowadzenie... 1 A. Wypoczynek młodzieży w Słupsku... 3 B. Szkoła. Postrzeganie szkoły i czasu w szkole przez słupską młodzież... 13 C. Polityka i społeczeństwo... 17 D. Bezpieczeństwo... 21 E. Zdrowie... 25 F. Praca... 29 G. Przyszłość... 30 H. Ty i Twoja rodzina... 33 Podsumowanie badania... 36 1

Tabela 1. Postawy młodzieży ze Słupska w zakresie czasu wolnego na podstawie badania CaSYPoT 2017... 3 Tabela 2. Subiektywne odczucia w zakresie niedostatku możliwości rekreacyjnych młodzieży w Słupsku... 11 Tabela 3. Rodzaj szkoły deklarowany przez uczestników badania w Słupsku... 13 Tabela 4. Postrzeganie szkoły przez młodzież w Słupsku... 14 Tabela 5. Skłonność uczniów do uczestnictwa w życiu szkoły poprzez podejmowanie decyzji... 16 Tabela 6. Zakres w jakim szkoła pozwala uczniom brać udział w podejmownaiu decyzji... 16 Tabela 7. Zainteresowanie młodzieży ze Słupska kwestiami społeczno-politycznymi... 17 Tabela 8. Aktywności podejmowane przez młodych ludzi w ciągu ostatniego roku... 18 Tabela 9. Zaufanie młodzieży ze Słupska do wybranych grup osób dorosłych... 20 Tabela 10. Sytuacje zagrożenia bezpieczeństwa młodzieży w Słupsku... 21 Tabela 11. Poczucie bezpieczeństwa w poszczególnych miejscach... 22 Tabela 12. Problemy zdrowotne młodzieży w Słupsku według dolegliwości (problemów zdrowotnych)... 25 Tabela 13. Częstotliwość ćwiczeń młodzieży w Słupsku... 26 Tabela 14. Częstotliwość spożywania różnych używek przez młodzież w Słupsku... 27 Tabela 15. Rodzice i spożywanie alkoholu... 28 Tabela 16. Spożywanie narkotyków... 28 Tabela 17. Przyczyny nie posiadania pracy... 29 Tabela 18. Wizja prowadzenia własnego biznesu... 29 Tabela 19. Czynniki wpływające na decyzję o wyprowadzeniu z terenu gminy... 32 Tabela 20. Czynniki wpływające na decyzję o pozostaniu na terenie gminy... 32 Tabela 21. Miejsce urodzenia... 33 Tabela 22. Zajęcia rodziców... 34 Tabela 23. Wykształcenie rodziców... 34 Wykres 1. Korzystanie przez młodzież z mediów społecznościowych... 4 Wykres 2. Aktywności sportowe... 4 Wykres 3. Gry video i inne... 5 Wykres 4. Kontakt z naturą... 5 Wykres 5. Czytanie... 5 Wykres 6. Aktywności religijne młodzieży... 6 Wykres 7. Udział młodzieży w imprezach... 6 Wykres 8. Aktywności artystyczne młodzieży związane z plastyką... 6 Wykres 9. Aktywności artystyczne młodzieży związane z muzyką i tańcem... 7 Wykres 10. Aktywności sportowe młodzieży... 7 Wykres 11. Aktywności młodzieży związane z uczestnictwem w przedstawieniach... 8 Wykres 12. Zwiedzaniem muzeów... 8 Wykres 13. Udział w koncertach... 8 Wykres 14. Wizyta w bibliotece... 9 Wykres 15. Wyjścia do ośrodków młodzieżowych... 9 Wykres 16. Miejsca spotkań młodzieży ze Słupska... 10 Wykres 17. Członkostwo w organizacjach... 11 2

Wykres 18. Osoby do których zwracają się uczniowie, jeżeli chcą mieć wpływ na sprawy w mieście/gminie?... 19 Wykres 19. Proporcja młodzieży w Słupsku doświadczająca prześladowania, zastraszania, lub wykluczania w ciągu ostatnich 6 miesięcy... 23 Wykres 20. Miejsca w Słupsku, w których młodzież ulegała zastraszaniu, prześladowaniu lub wykluczeniu... 23 Wykres 21. Samoocena własnego stanu zdrowia przez młodzież w Słupsku... 25 Wykres 22. Picie i upijanie się młodzieży w Słupsku... 27 Wykres 23. Oczekiwania młodzieży ze Słupska na okres po zakończeniu szkoły średniej... 30 Wykres 24. Plany młodzieży ze Słupska w zakresie aktywności po szkole średniej... 31 Wykres 25. Skłonność młodzieży ze Słupska do wyprowadzenia się... 31 Wykres 26. Choroby respondentów... 33 Wykres 27. Sytuacja finansowa rodziców... 35 Wykres 28. Ograniczenia w zakresie zakupów... 35 3

Wprowadzenie Przedstawiany raport powstał w ramach projektu CaSYPoT (Capacity Building for Strategic Youth Policy and Transnational Cooperation), który jest realizowany w ramach programu Interreg South Baltic. Niniejsza analiza bazuje na badaniu przeprowadzonym wśród młodzieży w Słupsku w 2017 r. W badaniu wzięło udział 700 uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Podobne badania zostało przeprowadzone w trzech innych krajach (Litwa, Rosja, Szwecja). W Polsce innym miastem objętym badaniem były Bartoszyce. Metodologia badania została oparta na szwedzkim modelu LUPP (Local follow-up of youth policy) opracowanym przez The Swedish Agency for Youth and Civil Society. Metoda ta pozwala na gminom/regionom na zebranie informacji na temat sytuacji życiowej młodzieży zamieszkującej jej teren. 1 Wdrożony w Szwecji model kształtowania polityki młodzieżowej bazujący m.in. na powyższym badaniu, okazał się bardzo skuteczny w środowisku społecznym tego kraju. Podejście w nim zastosowane można uznać za nieoparte na ideologii, ale na pragmatyce i uniwersalnych wartościach etycznych: poszanowaniu godności osoby ludzkiej, humanizmie oraz wartościach europejskich takich jak solidarność i pomocniczość. Wartość szwedzkiego badania polega na tym, że pozwala ono rozpoznać skalę problemów i potrzeb młodzieży na terenie danej gminy i w porę podjąć odpowiednie przeciwdziałanie. Badania tego rodzaju są z reguły powtarzane co 2-3 lata, aby zaobserwować postęp gminy w rozwiązywaniu problemów. Te znaczące wartości i korzyści osiągane w Szwecji zachęciły do przeprowadzenia podobnego badania w Polsce. Zdaniem autorów badanie to ma szansę stać się skutecznym narzędziem diagnostycznym w ramach kształtowania działań (polityk) ukierunkowanych na młodzież. Zawartość szwedzkiego badania została w pewnym stopniu dostosowana do specyfiki kulturowej Polski poprzez pominięcie pytań, które naruszałyby prywatność respondentów, która w Polsce jest bardziej chroniona niż w Szwecji. Respondentom zapewniono pełną anonimowość odpowiedzi. Przeprowadzone we współpracy z Urzędem Miasta w Słupsku badanie obejmowało kilka części, które dotyczyły różnych tematów badawczych: - część A wypoczynek, - część B szkoła, - część C bezpieczeństwo, - część E zdrowie, - część F praca, - część G przyszłość, - część H ty i twoja rodzina. Prezentowane poniżej opracowanie zostało zorganizowane według wyszczególnionych powyżej tematów badawczych, a na końcu zamieszczono syntetyczne podsumowanie. 1 https://eng.mucf.se/knowledge-about-young-people-lupp-r 1

Raport został opracowany przez zespół pracowników Uniwersytetu Gdańskiego. Wszystkie zawarte w raporcie opinie, wnioski są spostrzeżeniami autorów, a nie projektu CaSYPoT. Autorzy dziękują młodzieży ze Słupska za rzetelne i szczere odpowiedzi. 2

A. Wypoczynek młodzieży w Słupsku Badania zaczynało się od pytań dotyczących czasu wolnego i sposobu jego spędzenia przez młodzież. Pojęcie czasu wolnego odnosiło się do czasu poza szkołą lub pracą. Zespół badawczy chciał wiedzieć ile czasu wolnego ma młodzież, czym się w nim zajmuje i jakie rzeczy chciałaby robić. Te informacje mogą przydatne z punktu widzenia przygotowywania oferty zajęć dodatkowych dla młodych mieszkańców gminy. 1. Postawy młodzieży związane z czasem wolnym Pierwszym zagadnieniem badanym w ramach tej części badań było określenie postaw wobec możliwości spędzania czasu wolnego. Wyniki odpowiedzi młodzieży Słupska w tym zakresie przedstawia tabela 1. Tabela 1. Postawy młodzieży ze Słupska w zakresie czasu wolnego na podstawie badania CaSYPoT 2017 Pytanie: Jak dobrze te pytania opisują Ciebie? Są różne aktywności, ale nic mnie nie interesuje Procenty i liczby respondentów Nieprawdziwe Częściowo prawdziwe Całkowicie prawdziwe 55% (388) 35% (242) 10% (70) Są różne aktywności, ale moja rodzina mówi mi, aby w tym nie brał udziału 80% (561) 17% (117) 3% (22) Są różne aktywności, ale nie mogę się tam dostać 50% (349) 41% (286) 9% (65) Są różne aktywności, ale to kosztuje zbyt dużo 43% (302) 42% (297) 14% (101) Analizując wyniki odpowiedzi można zauważyć, że zdecydowana większość młodzieży posiada określone zainteresowania sposobami spędzania czasu wolnego, ponadto zdecydowana większość młodzieży nie jest ograniczana żadnymi zakazami czy nakazami rodziców w zakresie sposobu spędzania czasu wolnego. Znacząca cześć młodzieży nie jest w stanie znaleźć interesującej dla siebie aktywności. Ponad połowa młodzieży widzi jednak barierę kosztową w spędzaniu czasu w taki sposób, jaki im odpowiada. Generalnie młodzież ze Słupska chce aktywnie spędzać czas wolny, interesuje się różnymi aktywnościami, ale duża jej cześć ma trudności w dostępie do niektórych aktywności oraz odczuwa barierę kosztową. 2. Zajęcia młodzieży w wolnym czasie i ich częstotliwość Kolejna część badania dotyczyła kwestii tego czym młodzież zajmuje się w wolnym czasie. Na podstawie badań można sformułować wniosek, że czas wolny młodych ludzi jest funkcją mody i dostępności. Najczęściej wskazywane aktywności wiążą się z rewolucją informacyjną oraz skłonnością do zdrowego stylu życia. Na poziomie deklaracji zachodzi równowaga pomiędzy sposobami spędzania wolnego czasu związanymi z naturą i sportem oraz z aktywnościami związanymi z komputerami i internetem (media społecznościowe i gry). 3

Charakterystyczną rzeczą jest również skłonność do imprezowania. Ponad 70% ankietowanych deklaruje, że co najmniej raz w miesiącu bierze udział w imprezach ze znajomymi. Ponieważ zagadnienie to było dość rozległe, podzieliliśmy je na trzy grupy zajęć według częstotliwości ich podejmowania (na aktywności o dużej, średniej i małej popularności). 2.1 Aktywności o dużej popularności Dużą popularnością cieszą się przede wszystkim media społecznościowe z których kilka razy w tygodniu (nie można było zaznaczyć większej częstotliwości) korzysta 66% respondentów. Dużo młodzieży wskazało również, że klika razy w tygodniu uprawia sport, ale także gra w gry komputerowe i wideo. Do stosunkowo popularnych sposobów spędzenia wolnego czasu można również zaliczyć spacery oraz czytanie książek, gazet lub blogów. Zestawienie najczęściej wskazywanych aktywności w wolnym czasie zawierają poniższe wykresy. Wykres 1. Korzystanie przez młodzież z mediów społecznościowych Wykres 2. Aktywności sportowe 4

Wykres 3. Gry video i inne Wykres 4. Kontakt z naturą Wykres 5. Czytanie Według deklaracji młodzieży ze Słupska do najczęstszych aktywności w czasie wolnym zaliczyć można: korzystanie z mediów społecznościowych, sport, gry wideo i komputerowe, spacery na świeżym powietrzu, czytanie książek, gazet itp. 2.2 Aktywności o średniej popularności Średnią popularnością cieszą się wyjścia do kościoła. Ponad 40% bierze udział w nabożeństwach raz w tygodniu lub częściej. Jednak warto zauważyć również, że ¼ ankietowanych nigdy nie bierze udziału w uroczystościach religijnych. Zbliżoną popularnością 5

do powyższej cieszą się także aktywności imprezowe. Blisko 1/10 ankietowanych kilka razy w tygodniu bierze udział w imprezach ze znajomymi. Do tego można dodać 63% respondentów, którzy biorą deklarują udział w tego typu wydarzeniach co najmniej raz w miesiącu. Do średnio popularnych aktywności zaliczono również zajmowanie się fotografią, malarstwem, literaturą, szyciem czy też występami artystycznymi (muzyka, taniec). Listę średnio popularnych aktywności kończy udział w wydarzeniach sportowych. Zestawienie średnio-popularnych aktywności zawierają poniższe rysunki. Wykres 6. Aktywności religijne młodzieży Wykres 7. Udział młodzieży w imprezach Wykres 8. Aktywności artystyczne młodzieży związane z plastyką 6

Wykres 9. Aktywności artystyczne młodzieży związane z muzyką i tańcem Wykres 10. Aktywności sportowe młodzieży 2.3 Aktywności o niskiej popularności Aktywnościami, które wśród ankietowanych cieszą się niską popularnością są wizyty w teatrze, na przedstawianiach musicalowych i tanecznych. Blisko 30% spośród ankietowanej młodzieży nigdy nie brało udziału w tego typu aktywności. Podobny odsetek nigdy nie był również w muzeum. Stosunkowo rzadko młodzież bierze również udział w koncertach oraz korzysta z bibliotek. Podobnie jak w przypadku odwiedzenia muzeów zaskakujący wydaje się odsetek odpowiedzi mówiących o tym nigdy (30% w przypadku muzeów i 26% w przypadku bibliotek. Zestawienie wszystkich aktywności, które zaliczymy do mało popularnych przedstawiają poniższe rysunki. 7

Wykres 11. Aktywności młodzieży związane z uczestnictwem w przedstawieniach Wykres 12. Zwiedzaniem muzeów Wykres 13. Udział w koncertach 8

Wykres 14. Wizyta w bibliotece Wykres 15. Wyjścia do ośrodków młodzieżowych Można sobie zadać pytanie, co może być przyczyna powyższego stanu rzeczy. Nie jest nią zapewne dostępność, gdyż Słupsk ma zarówno teatr, odbywają się koncerty, działają muzea. Być może przyczyną niedopasowanie oferty tych instytucji do potrzeb młodzieży. 9

3. Miejsca spotkań młodzieży w wolnym czasie W kolejnej części badania ankietowani byli pytani o to, gdzie spotykają się w wolnym czasie. Czas wolny najczęściej spędzany jest w domach znajomych oraz na dworze. Mniejsze znaczenie odgrywają centra miasta, centra handlowe oraz obiekty sportowe. Znacząca grupa ankietowanych jako miejsce spotkań ze znajomymi wskazała również media społecznościowe. Wykres 16. Miejsca spotkań młodzieży ze Słupska Ankietowani w odpowiedzi na to pytanie mogli wskazać maksymalnie 3 miejsca. Poza wspomnianymi najbardziej popularnymi miejscami, można również wskazać te najmniej popularne. Do tej grupy zalicza się kościół, ośrodek młodzieżowy oraz lokalne stowarzyszenie. 10

4. Subiektywna ocena braków związanych z wolnym czasem Uczniów pytano się również o to czego brakuje im w związku z czasem wolnym, jakiego typu deficyty dostrzegają. Tego typu braki wskazało 58% respondentów ze Słupska. Najczęściej wskazywano tutaj na brak terenów sportowych (trasy biegowe, baseny, trasy rowerowe), miejsc rozrywki (miejsca spotkań, bowling, kluby, dyskoteki) oraz terenów zielonych (parki). Zestawienie odpowiedzi na to pytanie zawiera poniższa tabela. Tabela 2. Subiektywne odczucia w zakresie niedostatku możliwości rekreacyjnych młodzieży w Słupsku Odpowiedź Procent i liczba respondentów Tak odczuwam braki 58% (396) Nie odczuwam braków 28% (189) Nie wiem 14% (96) Dla 28% uczniów ze Słupska nie występują żadne braki dotyczące możliwości realizacji aktywności rekreacyjnych. 5. Członkostwo w stowarzyszeniach/organizacjach Uczniowie byli pytani również o członkostwo w organizacjach/stowarzyszeniach (np. religijnych, kulturalnych, turystycznych). Większość ankietowanych nie jest członkiem żadnych tego typu podmiotów. Zestawienie odpowiedzi na to pytanie zawiera poniższy wykres. Wykres 17. Członkostwo w organizacjach W Słupsku 37% ankietowanych wskazało, że realizuje różnego typu aktywności w ramach działających w mieście organizacji (głównie sportowych). Inne częściej wymieniane organizacje to Caritas, Czerwony Krzyż, Ochotnicza Straż Pożarna. Stosunkowo niewielu ankietowanych wskazywało na harcerstwo, czy organizacje katolickie. 6. Czas wolny młodzież w Słupsku podsumowanie Uzyskane rezultaty wskazują na występowanie czterech ważnych zjawisk dotyczących kwestii wolnego czasu wśród młodzieży, w tym m.in. związanych z wydatkami na ten cel. 11

Pierwsze spostrzeżenie dotyczy tego, że na poziomie gminy istnieją liczne propozycje spędzenia wolnego czasu. Tylko niewielka część respondentów deklarowała, że nie może znaleźć niczego interesującego dla siebie. Druga obserwacja wiąże się z tym, że rodzice dają młodzieży wolną rękę w zakresie sposobu spędzania wolnego czasu i nie wpływają na ich decyzje. Trzecie spostrzeżenie dotyczy tego, że bardzo atrakcyjnych sposobów spędzania wolnego czasu jest jednak niewiele. Poważnym problemem okazuje się również bariera kosztowa, która utrudnia lub nawet uniemożliwia udział w zajęciach. Na podstawie badań można sformułować wniosek, że czas wolny młodych ludzi jest funkcją dostępności oferty i mody. Najczęściej wskazywane aktywności wiążą się z rewolucją informacyjną oraz skłonnością do zdrowego stylu życia. Na poziomie deklaracji zachodzi równowaga pomiędzy sposobami spędzania wolnego czasu związanymi z naturą i sportem oraz z aktywnościami związanymi z komputerami i internetem (media społecznościowe i gry). Charakterystyczną rzeczą jest również skłonność do imprezowania. Ponad 70% ankietowanych deklaruje, że co najmniej raz w miesiącu bierze udział w imprezach ze znajomymi. Czas wolny najczęściej spędzany jest w domach u siebie i znajomych oraz na dworze. Reasumując, można stwierdzić, że czas wolny młodzi ludzie spędzają przede wszystkim na spotkaniach ze znajomymi u siebie, poza swoimi mieszkaniami, na dworze, na imprezach, korzystając z mediów społecznościowych. 12

B. Szkoła. Postrzeganie szkoły i czasu w szkole przez słupską młodzież Druga część badania dotyczyła określenia roli szkoły w życiu słupskiej młodzieży. Zespół badawczy badał postrzeganie szkoły przez młodzież, jak ocenia ona różne sfery życia szkolnego oraz co można byłoby usprawnić. W tej części badania zadano również pytania w jakim zakresie młodzież byłaby skłonna uczestniczyć w procesach decyzyjnych dotyczących szkoły. 1. Rodzaj szkoły deklarowanej przez uczestników badania w Słupsku W tabeli 3 przedstawiono strukturę typów szkół, z których uczniowie uczestniczyli w badaniu. W badaniu uczestniczyli 15 latkowie z ostatniej klasy gimnazjum oraz uczniowie w wieku 16-19 lat (najczęściej). W tej grupie większość stanowili uczniowie techników (55%) oraz liceów ogólnokształcących (23%). Tabela 3. Rodzaj szkoły deklarowany przez uczestników badania w Słupsku Rodzaj szkoły Procent i liczba respondentów Gimnazjum ostatnia klasa 0% (2) Szkoła zawodowa 13% (88) Liceum profilowane 8% (55) Technikum 55% (371) Liceum ogólnokształcące 23% (157) 100% (673) 2. Postrzeganie szkoły przez młodzież w tym występowanie zjawisk negatywnych Specyfiką szwedzkiego podejścia LUPP jest szczere pytanie zarówno o pozytywne jak i negatywne strony życia szkolnego w celu rzetelnego zdiagnozowania stanu sfery formalnej i nieformalnej szkoły. Wszystkie pytania poza dwoma ostatnimi pochodzą z oryginalnego szwedzkiego badania LUPP, natomiast dwa ostatnie dostały dodane przez zespół projektu CaSYPoT dla sprawdzenia na ile w szkołach krajów uczestników projektu funkcjonuje kultura konkurencji czy kooperacji pomiędzy uczniami. Wyniki w tym zakresie przedstawia tabela 4. 13

Tabela 4. Postrzeganie szkoły przez młodzież w Słupsku Rodzaj działania / sytuacji Całkowicie nieprawdziwe Trochę prawdziwe W większości prawdziwe Całkowicie prawdziwe Nie wiem Podoba mi się atmosfera w mojej szkole 7% (49) 15% (98) 37% (244) 38% (253) 3% (17) W moje szkole ma miejsce kocenie lub fala lub znęcanie się 60% (396) 12% (82) 6% (38) 6% (38) 16% (107) W mojej szkole ma miejsce rasizm 59% (388) 14% (92) 5% (31) 5% (36) 17% (114) W mojej szkole ma miejsce napastowanie seksualne 67% (441) 4% (29) 3% (21) 6% (38) 20% (132) Moja szkoła podejmuje działanie jeżeli jeden uczeń znęca się na drugim uczniem 13% (84) 12% (77) 20% (130) 35% (232) 21% (138) Uczniowie i nauczyciele traktują się wzajemnie z szacunkiem 8% (51) 18% (119) 33% (219) 36% (236) 5% (36) Moja szkoła podejmuje działanie jeżeli nauczyciel prześladuje ucznia 11% (72) 11% (71) 13% (89) 26% (173) 39% (256) W mojej szkole ma miejsce przemoc 47% (313) 12% (81) 6% (38) 7% (45) 28% (184) Moi nauczyciele traktują chłopców i dziewczęta równo 13% (87) 12% (81) 21% (142) 42% (276) 11% (75) Poinformowano mnie na co uczeń może mieć wpływ w swojej szkole 9% (60) 19% (127) 23% (152) 33% (215) 16% (107) Grono pedagogiczne bierze na poważnie wystąpienia samorządu uczniowskiego 7% (49) 13% (83) 20% (133) 31% (202) 29% (194) Szkolna kultura edukacyjna opiera się na silnej konkurencji pomiędzy uczniami 19% (124) 26% (172) 15% (98) 11% (70) 30% (197) Uzyskane wyniki w pozwalają one na wyciągnięcie następujących wniosków: 1) Zdecydowana większość (75%) zaznaczała odpowiedzi wskazujące, że są zadowoleni ze swoich szkół. Zaledwie 7% ankietowanych twierdziło, że całkowicie nie podoba im się atmosfera w szkole. 14

2) Na fakt znęcania się wskazało 24% (na tę wartość składają się różne wartości stopnie dostrzeżenia tego zjawiska). Więcej niż połowa respondentów nie zetknęła się ze znęcaniem w szkole. 3) Blisko 60% ankietowanych odpowiedziało, że zjawisko rasizmu nie występuje w szkole. Około ¼ uczniów wskazało, że tego typu zjawisko ma jednak miejsce w ich szkolnym środowisku. 4) Blisko 70% ankietowanych stwierdziło, że w ich szkołach nie ma miejsca napastowanie seksualne. Jednak deklaracje mówiące o tym, że napastowanie seksualne ma miejsce w szkole (odpowiedzi całkowicie prawdziwe, w większości prawdziwe, trochę prawdziwe ) zaznaczyło 13% uczniów. 5) W wypadku, gdy występuje znęcanie się jednych uczniów nad innymi szkoła podejmuje działania, które mają zapobiec tego typu sytuacjom. To podejście jest charakterystyczne dla większości (67%) odpowiedzi. 6) Pozytywnym zjawiskiem jest fakt, że uczniowie i nauczyciele traktują się wzajemnie z szacunkiem. Z takim stwierdzeniem nie zgadza się zaledwie 8% respondentów. Dla zdecydowanej większości (87%) wskazywano na występowanie szacunku w relacji nauczyciel-uczeń. 7) W przypadku pytania dotyczącego reakcji przez szkołę w sytuacji, gdy nauczyciel prześladuje ucznia, okazuje się, że najczęstszą odpowiedzią jest nie wiem. Może to mieć związek z faktem, że tego typy zjawisko nie występuję zbyt często (m.in. na bazie odpowiedzi na poprzednie pytanie). Pozostali uczniowie najczęściej wskazywali na warianty odpowiedzi wskazujące, że jeśli opisywane zjawisko ma jednak miejsce to szkoła reaguje na tego typu sytuację. 8) Zjawisko przemocy w szkole występuje w środowisku młodzieży, choć też nie jest bardzo częste. Blisko połowa ankietowanych stwierdziła, że w swojej szkole nie mają do czynienia z przemocą. Na występowanie tego zjawiska wskazało 25% uczniów. 9) Większość respondentów uważa, że nauczyciele tak samo traktują chłopców i dziewczynki i żadna z tych grup nie jest faworyzowana. Zaledwie 13% wskazuje, że tego typu zjawisko w ich szkołach ma miejsce. 10) Ponad 70% respondentów odpowiedziało, że zostali poinformowani o tym, na co uczeń może mieć wpływ w szkole. Zaledwie co 10 ankietowany deklarował, że w jego przypadku nie przekazano takiej informacji. 11) Badanie wskazuje, że głos samorządów uczniowskich jest słuchany przez dyrekcję szkół. Co prawda blisko 30% ankietowanych nie wie jak wygląda ta kwestia, ale 64% respondentów uważa, że głos przedstawicieli uczniów jest brany pod uwagę. 12) Szkoły opierają się raczej na konkurencji, a nie współpracy uczniów Z wyszczególnienia głównych wniosków na temat powyższych odpowiedzi wyłania się obraz szkół w Słupsku, które usiłują zapewnić pozytywne wzorce wychowawcze wśród młodzieży. Udaje się to w dużej liczbie ocenianych przez młodzież zakresów z wyjątkiem występowania zjawisk nieformalnych, takich jak znęcanie się jednych uczniów nad innymi oraz występowaniem przemocy wobec części uczniów. 15

3. Skłonność uczniów do uczestnictwa w życiu szkoły Z tematyką szkolną były związane również pytania dotyczące zaangażowania uczniów w proces podejmowania decyzji. Mierzono deficyt pomiędzy potrzebami deklarowanymi przez młodzież, a rzeczywistością. Poniższa tabela zawiera odpowiedzi dotyczące tego na ile uczniowie są gotowi do włączenia w proces podejmowania decyzji dotyczących szkoły i ich kształcenia. Tabela 5. Skłonność uczniów do uczestnictwa w życiu szkoły poprzez podejmowanie decyzji Pytanie: Jak dużo chciałabyś/ chciałbyś mieć wpływ i decydować o następujących kwestiach? Bardzo mało / wcale Raczej mało Całkiem dużo Bardzo dużo Czego będę się uczyć 5% (35) 12% (80) 33% (217) 49% (325) Jak będziemy pracować/praca w grupie/ praca projektowa 7% (45) 21% (136) 36% (234) 37% (242) Zadania domowe 9% (58) 22% (143) 31% (206) 38% (250) Egzaminy 8% (54) 26% (174) 32% (211) 33% (218) Plan lekcji 6% (37) 15% (96) 33% (218) 47% (306) Żywność w szkole 18% (117) 27% (175) 25% (162) 31% (203) Regulamin szkolny 15% (96) 27% (180) 30% (197) 28% (184) Wnętrze szkoły 16% (104) 28% (185) 27% (180) 29% (188) Otoczenie szkoły 14% (92) 27% (180) 30% (196) 29% (189) Oferta szkoły w zakresie czasu wolnego 15% (96) 21% (139) 28% (184) 36% (238) Kolejne pytanie dotyczyło z kolei kwestii nie chęci zaangażowania się w proces podejmowania decyzji, a raczej stwierdzenia faktu na ile uczniowie są włączani w ten proces. Tabela 6. Zakres w jakim szkoła pozwala uczniom brać udział w podejmownaiu decyzji Pytanie: Jak bardzo jako uczeń/uczennica masz prawo być włączonym i decydować o następujących kwestiach? Bardzo mało/wcale Raczej mało Całkiem dużo Bardzo dużo Czego będę się uczyć 30% (193) 34% (219) 21% (137) 16% (103) Jak będziemy pracować/praca w grupie/ praca projektowa 18% (115) 37% (243) 33% (216) 12% (78) Zadania domowe 33% (214) 35% (228) 20% (133) 12% (77) Egzaminy 39% (252) 33% (212) 18% (119) 11% (69) Plan lekcji 44% (288) 26% (169) 17% (113) 13% (82) Żywność w szkole 39% (256) 31% (199) 20% (130) 10% (67) Regulamin szkolny 43% (282) 29% (190) 18% (119) 9% (61) Wnętrze szkoły 29% (189) 33% (212) 28% (184) 10% (67) Otoczenie szkoły 31% (203) 30% (196) 27% (179) 11% (74) Oferta szkoły w zakresie czasu wolnego 31% (200) 32% (211) 24% (154) 13% (87) Największym problemem (dziedziną, w której występuje największy deficyt) deklarowanym przez młodzież okazały się kwestia planu zajęć i egzaminów. 16

C. Polityka i społeczeństwo Trzecim zakresem badania były kwestie dotyczące polityki i społeczeństwa. Jak pokazują badania tematyka ta nie budzi dużego zainteresowania wśród młodzieży ze Słupska. Wyniki w tym zakresie pokazuje tabela 7. Tabela 7. Zainteresowanie młodzieży ze Słupska kwestiami społeczno-politycznymi W jakim zakresie jesteś zainteresowany/a następującymi kwestiami? Nie zainteresowany/ana w ogóle Procenty i liczby respondentów Niezbyt zainteresowany/ana Raczej zainteresowany/ana Bardzo zainteresowany/ana Polityka 44% (287) 28% (182) 20% (127) 8%(52) Sprawy społeczne 27% (175) 27% (176) 35% (230) 10% (67) Co się dzieje w innych krajach 21% (135) 22% (144) 41% (267) 16% (102) Sprawy lokalne 22% (142) 28% (182) 37% (237) 13% (87) Pytani o zainteresowanie polityką, respondenci deklarowali niezbyt wysoki poziom zainteresowania tą tematyką. Silne zainteresowanie charakteryzowało 8% uczniów. Odpowiedzi na pytanie dotyczące spraw społecznych wskazują, że mamy do czynienia z trochę większym zainteresowaniem, aniżeli w przypadku polityki. Jednak nadal dla większości młodzieży nie jest to kwestia, która bardzo mocno ją interesuje. Kolejnym elementem, który budzi coraz większe zainteresowanie jest tematyka dotycząca innych krajów. Bardzo mocno interesuje się tym 16% ankietowanych. To wyższa odpowiedź aniżeli w przypadku np. spraw lokalnych, którymi mocno interesuje się 13% uczniów. Młodzież zapytano również o zaangażowanie się w sprawy lokalne. Respondenci odpowiadali, że chcą brać udział w podejmowaniu decyzji dotyczących ich lokalnego środowiska (64% deklaracji). To pokazuje, że młodzi ludzie chcą uczestniczyć w decyzjach, które mają wpływ na ich miasto i że są zainteresowani miejscem, w którym żyją i funkcjonują. Zestawienie działań społeczno-politycznych podejmowanych przez młodzież w ciągu ostatniego roku zawiera tabela 8. 17

Tabela 8. Aktywności podejmowane przez młodych ludzi w ciągu ostatniego roku Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy, wykonałeś/aś którekolwiek z poniższych działań Kontaktowanie się z politykiem, urzędnikiem miasta/gminy lub decydentem Napisanie wniosku (postulatów) do polityków gminnych w sprawie mieszkańców Tak Nie, ale mógłbym sobie wyobrazić, że to robię 18% (113) 15% (99) 67% (433) 5% (31) 18% (114) 78% (500) Udział w demonstracji 11% (74) 19% (121) 70% (450) Dyskutowanie o sprawach społecznych/politycznych na forach, blogach w internecie Polubienie/dzielenie się postami dotyczącymi kwestii społecznych/politycznych w internecie 19% (122) 21% (133) 60% (390) 21% (136) 21% (133) 58% (376) Nie Według otrzymanych odpowiedzi zdecydowana większość badanych uczniów nie podejmowała żadnych działań w sferze społeczno-politycznej. Spośród podanych opcji okazało się, że najczęściej młodzież angażuje się w działania internetowe (dyskusje na forach oraz polubienia postów po ok. 20% wskazań). Można więc stwierdzić, że mamy tu do czynienia z dość pasywną formą oddziaływania na rzeczywistość polityczną. Jedną z niewielu aktywnych form oddziaływania na otaczającą rzeczywistość były deklarowane przez uczniów kontakty z politykami, urzędnikami (18% wskazań). Warto jednak zaobserwować, że te kontakty mogły wynikać z załatwiania przez młodzież dowodów osobistych, paszportów lub praw jazdy. Czyli kontaktowanie się z urzędnikiem mogło wynikać z chęci wyrobienia dla siebie dokumentów na własne potrzeby. Reasumując, udział młodzieży ze Słupska w życiu społeczno-politycznym jest dość ograniczony. Najwyraźniej młodzież nie odczuwa aż tak dużych potrzeb w tym zakresie. Respondentów pytano się również do kogo zwracają się, jeśli chcą mieć wpływ na jakieś składowe swojego miasta. Odpowiedzi przedstawia poniższy wykres. 18

Wykres 18. Osoby do których zwracają się uczniowie, jeżeli chcą mieć wpływ na sprawy w mieście/gminie? Jak widać najczęściej wskazywana odpowiedź to osoba, którą zna się osobiście (48%). Często wymieniano również wykorzystanie mediów społecznościowych (35%) oraz kontakt z urzędnikami i politykami (31%). Na końcu tego zestawienia są partie polityczne lub stowarzyszenia młodzieżowe. Młodzi ludzie pytani o to, na co chcą mieć wpływ wskazywali przede wszystkim na rozwój miasta, dokonywane w nim zmiany, możliwości spędzenia wolnego czasu, powstanie nowych miejsc rekreacyjnych. W ostatniej części badania dotyczącej polityki i spraw społecznych pytano się również o kwestie zaufania do różnych grup dorosłych. Zestawienie odpowiedzi zawiera poniższa tabela. 19

Tabela 9. Zaufanie młodzieży ze Słupska do wybranych grup osób dorosłych Jak dużo czy, jak mało zaufania masz do następujących osób dorosłych? Dorośli sąsiedzi Dużo zaufania Raczej dużo zaufania Raczej mało zaufania Bardzo mało zaufania 8% (49) 24% (153) 37% (240) 31% (199) Dorośli krewni 32% (207) 40% (259) 19% (120) 9% (55) Nauczyciele 7% (43) 38% (243) 37% (237) 18% (118) Rodzice 68% (433) 18% (118) 8% (52) 6% (38) Policja 9% (56) 29% (183) 32% (187) 34% (215) Księża lub inni religijni przywódcy 7% (47) 20% (128) 27% (173) 46% (293) Politycy 2% (16) 4% (27) 25% (160) 68% (438) Najwyższe zaufania deklarowane jest do rodziców i krewnych. Najniższe z kolei zaufania wzbudzają politycy. Nauczyciele (45% ufających im) to grupa spoza rodziny i krewnych, z zewnątrz, która posiada największe zaufanie młodzieży, co niezwykle korzystnie świadczy o postawach nauczycieli. 20

D. Bezpieczeństwo Kolejnym zakresem ocenianym przez młodzież Słupska było bezpieczeństwo. W tym zakresie sprawdzono jaka jest ekspozycja młodzieży na różnego typu czyny bezprawne, jakie jest poczucie bezpieczeństwa młodzieży w wybranych miejscach w mieście, jak często młodzież doświadcza czynów prześladowania, zastraszania, lub wykluczania, a także w jakich miejscach mają miejsce tego typu zjawiska. Ponadto badano zjawisko niesprawiedliwego traktowania ludzi młodych. 1. Zakres ekspozycji młodzieży w Słupsku na wybrane czyny bezprawne stwarzające sytuacje zagrożenia Pierwszym badanym tematem dotyczącym bezpieczeństwa młodzieży było określenie jaka część młodzieży była wystawiona na czyny bezprawne obejmujące zastraszanie, kradzieże, przemoc fizyczną czy wykorzystywanie seksualne. Wyniki w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. Tabela 10. Sytuacje zagrożenia bezpieczeństwa młodzieży w Słupsku Chcemy abyś przypomniał sobie ostatnie 6 miesięcy. Czy coś z wymienionych kwestii przydarzyło się Tobie? Nie Procenty i liczby respondentów Tak Nie chcę opowiadać Ktoś mi groził 79% (502) 15% (99) 6% (38) Ktoś mi coś ukradł 79% (504) 17% (110) 4% (25) Zostałem narażony na przemoc fizyczną 76% (483) 18% (118) 6% (38) Zostałem narażony na przemoc seksualną/wykorzystywanie 87% (558) 6% (41) 6% (4) Badając poczucie bezpieczeństwa pytano się o różne kwestie dotyczące rzeczywistego zagrożenia, które miały miejsce w ciągu ostatnich 6 miesięcy. Zdecydowana większość respondentów deklaruje, że nikt ich nie zastraszał. Jednak blisko 100 osób (15%) stwierdziło, że tego typu sytuacja jednak miała miejsce. Z kradzieżą miało do czynienia 17% ankietowanych. Na przemoc fizyczną narażonych było 18% uczniów. Z przemocą seksualną i/lub wykorzystaniem seksualnym miało do czynienia 6% spośród osób wypełniających ankiety. 2. Poczucie bezpieczeństwa młodzieży w Słupsku w wybranych miejscach Subiektywne poczucie bezpieczeństwa jest jednym z ważnych czynników decydujących o tym jak ludzie funkcjonują. Bardzo wiele osób uważając dane miejsca za niebezpieczne unika przebywania w ich pobliżu, co ogranicza ich możliwości działania. Badaną młodzież zapytano jak się czuje w określonych miejscach. Wyniki przedstawia poniższa tabela. 21

Tabela 11. Poczucie bezpieczeństwa w poszczególnych miejscach D2. Jak często czujesz się bezpieczny w podanych miejscach? W domu W szkole Nigdy Rzadko Większość czasu Zawsze Nie ma zastosowania 5% (30) 3% (21) 13% (82) 79% (505) - 7% (42) 12%(74) 50% (320) 32% (202) - W mieście lub jego centrum 10% (62) 18% (116) 57% (361) 16% (99) - W autobusie, pociągu, itp W internecie W drodze do lub ze szkoły 9% (60) 20% (129) 48% (308) 19% (123) 3% (17) 12% (77) 19% (121) 41% (263) 23% (146) 5% (30) 7% (43) 11% (69) 48% (303) 32% (207) 2% (15) Na moim osiedlu mieszkaniowym 6% (41) 8% (51) 33% (208) 48% (304) 5% (33) Podczas treningu lub zorganizowanej aktywności rekreacyjnej 7% (43) 8% (49) 35% (222) 38% (245) 12% (78) W ośrodku młodzieżowy, centrum rozrywki lub podobnym 8% (48) 11% (68) 35% (226) 27% (175) 19% (120) W kościele 18% (116) 9% (59) 24% (151) 34% (216) 5% (95) W opinii młodych ludzi w swoim mieście czują się oni bezpiecznie. Najbezpieczniejszym miejscem jest dla nich dom. Najmniej bezpiecznym miejscem z punktu widzenia ankietowanej młodzieży okazuje się kościół oraz internet. 3. Doświadczanie przez młodzież nieetycznych czynów subkultury marginesu społecznego: prześladowania, zastraszania, lub wykluczania W wielu subkulturach bardzo częste są nietyczne czyny prześladowania, zastraszania czy wykluczania poszczególnych członków grupy 2. Niestety czasami tego typu zachowania przechodzą do kultury szkolnej, co prowadzi do dyskryminowania części młodzieży. Poniżej przedstawiono wyniki odpowiedzi młodzieży w zakresie doświadczania tego typu czynów w ciągu ostatnich 6 miesięcy przed realizacją badania. 2 Nie chodzi tutaj o wykluczenie z grupy znajomych, znane z Facebooka, ale o wykluczenie z praw przysługującym członkom grupy nieformalnej czy formalnej w zakresie podziału korzyści, prawa do wspólnego zamieszkania, bezpieczeństwa, prawa do zachowania godności itp. Osoba wykluczona staje się pariasem, podczłowiekiem, którego można bezkarnie wykorzystywać, obrażać i nie liczyć się z jego uczuciami. Tego typu wykluczenia są częste np. w subkulturze gangów młodzieżowych, więziennej i szeregu innych. 22

Wykres 19. Proporcja młodzieży w Słupsku doświadczająca prześladowania, zastraszania, lub wykluczania w ciągu ostatnich 6 miesięcy Uzyskane wyniki wskazują, że przeciętnie jedna na czternaście osób jest systematycznie prześladowana. Podobna jest proporcja tych osób, które doświadczyły przesladowań kilka razy. W sumie jedna czwarta badanych uczniów w Słupsku dośwaidczyła różnych form przesladowań w okresie półrocza poprzedzajacego badanie. Wydaje się, że ta proporcja jest duża. Badani młodzi ludzie zostali również poproszeni aby określili miejsca, których doznali różnych form prześladowań. Wyniki w tym zakresie przedstawia poniższy wykres. Wykres 20. Miejsca w Słupsku, w których młodzież ulegała zastraszaniu, prześladowaniu lub wykluczeniu Miejscem, w którym uczniowie mają najczęściej do czynienia z prześladowaniem jest szkoła. Inne relatywnie niebezpieczne miejsce to środki komunikacji elektronicznej: Internet 23

lub telefon komórkowy. Niebezpieczeństwo kojarzy się również z drogą do szkoły oraz miastem i jego centrum. 4. Bezpieczeństwo młodzieży w Słupsku podsumowanie 1) Mniej więcej 1/6 młodzieży badanej w Słupsku w ciągu ostatniego pół roku doświadczała działań bezprawnych: zastraszania, kradzieży czy przemocy fizycznej, 2) Analiza odpowiedzi w zakresie miejsc, w których młodzież czuje się najmniej bezpiecznie dowodzi, że jest to kościół i internet. Co najmniej ¾ badanych uczniów czuje się w tych miejscach bezpiecznie. Autorzy nie są w stanie wytłumaczyć dlaczego część młodzieży (18%) odpowiedziała, że nigdy bezpiecznie nie czują się w kościele. 3) Mniej więcej ¼ badanych uczniów w Słupsku doświadczała czynów subkultury marginesu społecznego takich tak: prześladowanie, zastraszanie, wykluczanie. 24

E. Zdrowie Ta część badania odnosiła się do kwestii zdrowia, w tym również używek takich jak papierosy, alkohol i narkotyki. Zdrowie jest często niedocenianym elementem życia młodzieży. Wynika to z potocznego postrzegania młodzieży jako młodej i zdrowej. W przypadku tego zagadnienia pytano się o ocenę stanu zdrowia. Zestawienie odpowiedzi zawiera poniższy wykres. Wykres 21. Samoocena własnego stanu zdrowia przez młodzież w Słupsku Większość ankietowanych (68%) wskazywała, że ich stan zdrowia jest dobry lub bardzo dobry. Jako bardzo słaby i słaby swój stan zdrowia oceniło 14% ankietowanych. Samoocena młodzieży w zakresie zdrowia przeczy potocznemu myśleniu. 1. Problemy zdrowotne młodzieży Badani młodzi ludzie ze Słupska zostali poproszeni o wskazanie swoich głównych dolegliwości zdrowotnych, z którymi borykali się w ciągu ostatniego półrocza. Wyniki tego badania zawarto w poniższej tabeli. Tabela 12. Problemy zdrowotne młodzieży w Słupsku według dolegliwości (problemów zdrowotnych) Rodzaj problemu zdrowotnego Rzadko lub nigdy Jeden lub kilka razy w miesiącu Raz w tygodniu Kilka razy w tygodniu Prawie codziennie Ból głowy 31% (194) 34% (216) 13% (80) 15% (94) 7% (43) Ból brzucha 35% (219) 43% (274) 11% (71) 8% (50) 3% (17) Ból pleców 40% (254) 29% (190) 16% (98) 11% (67) 5% (32) Zdołowanie (depresja lub przygnębienie) 38% (242) 26% (167) 14% (88) 11% (67) 11% (67) Trudności z zasypianiem 39% (249) 24% (154) 12% (75) 13% (84) 11% (69) Problemy ze snem w nocy 49% (309) 22% (136) 11% (72) 9% (59) 9% (55) Zawroty głowy 49% (307) 26% (162) 10% (66) 10% (60) 6% (36) Podrażnienie/ irytacja 32% (204) 25% (155) 15% (97) 14% (87) 14% (88) Zdenerwowanie 16% (102) 26% (164) 18% (115) 23% (142) 17% (108) 25

Zjawiskiem, które najczęściej dotyka młodych ludzi jest zdenerwowanie (nie dotyczy tylko 16%) oraz podrażnienie/irytacja (nie dotyczy tylko 32%). Te dolegliwości wskazują, ze okresowo warunki nauki ale i szerzej warunki życia - mogą być trudne. Najrzadziej młodzież narzeka na problemy ze snem, zawroty głowy i bóle pleców. Jednak młodzież wskazywała również na wiele problemów zdrowotnych, z którymi ma do czynienia. Dużym problemem okazują się nie tylko problemy fizyczne, ale także psychiczne. Praktycznie każda z wymienionych powyżej dolegliwości była zaznaczana jako odczuwana przez ponad połowę badanych, co świadczy o relatywnie dużym poziomie dolegliwości zdrowotnych młodzieży w Słupsku. 2. Sport jak panaceum na problemy zdrowotne Wydaje się, że dużą część dolegliwości zdrowotnych udałoby się zminimalizować poprzez odpowiednio dobrane ćwiczenia fizyczne. Zasadniczym problemem zajęć w zakresie kultury fizycznej i sportu w Polsce jest nagminne uzyskiwanie zwolnień z tego przedmiotu. Bardzo często jest typową sytuacją, że połowa lub więcej uczniów siedzi i biernie przypatruje się ćwiczeniom pozostałych. W badaniu weryfikowano m.in. kwestię częstotliwości ćwiczeń fizycznych. W Polsce system szkolny nakłada obowiązek udziału w lekcjach w-f w wymiarze zazwyczaj 3 godziny tygodniowo. Jednak tylko ok. 40% młodzieży bierze udział w takiej liczbie lekcji. Co dziesiąty uczeń zupełnie nie bierze udziału w lekcjach w-f. Tyle samo osób uczęszcza z kolei na dodatkowe zajęcia sportowe i ćwiczy praktycznie codziennie. Tabela 13. Częstotliwość ćwiczeń młodzieży w Słupsku Pytanie: Codziennie Kilka razy w tygodniu Raz w tygodniu Raz lub kilka razy w miesiącu Rzadko lub nigdy Jak często ćwiczysz wystarczająco ciężko, czego efektem jest przyśpieszone oddychanie i pocenie się? (Włącz zarówno ćwiczenia w szkole jak i poza szkołą) 10% (62) 41% (258) 26% (162) 14% (90) 9% (58) W większości typów szkół obowiązuje 2 lub 3 (najczęściej) godziny zajęć z w-f. Tymczasem aż 49% badanych młodych ludzi w Słupsku ćwiczy raz w tygodniu lub rzadziej. Powstaje pytanie o przyczyny tego stanu rzeczy. Jeżeli szwedzka zasada miałaby być spełniona to młodzieży trzeba zapewnić możliwość umycia się czy prysznica po zajęciach wf. Takie możliwości istnieją w wielu szkołach, ale przerwy są za krótkie co utrudnia młodzieży umycie się. Wydaje się, że problem zajęć z zakresu kultury fizycznej jest podstawowym zagadnieniem w szkołach z zakresu zdrowia publicznego w Polsce. 26

3. Papierosy, alkohol i inne używki W tej części badano również kwestię uzależnień i używek, co wpływa na stan zdrowia. Okazuje się, że jest to również poważny problem. Zestawienie odpowiedzi na to pytanie zawiera poniższa tabela. Tabela 14. Częstotliwość spożywania różnych używek przez młodzież w Słupsku E4. Jak często Nigdy lub rzadko Jeden lub kilka razy w miesiącu Raz w tygodniu Procent i liczba wskazań Kilka razy w tygodniu Codziennie Nie chcę odpowiadać palisz papierosy? 57% (424) 9% (56) 4% (23) 4% (27) 11% (68) 5% (32) palisz e-papierosy? 70% (438) 9% (58) 4% (23) 4% (28) 9% (59) 4% (24) pijesz napoje energetyzujące? 47% (296) 23% (146) 8% (52) 13% (79) 6% (39) 3% (18) pijesz piwo lub cydr? 40% (255) 26% (162) 14% (91) 8% (52) 5% (30) 6% (40) pijesz drinki lub wino? pijesz napoje spirytusowe? 51% (320) 25% (157) 10% (63) 4% (28) 4% (24) 6% (38) 63% (399) 15% (93) 7% (47) 3% (21) 4% (27) 7% (43) Codziennie pije wódkę i jej pochodne 4% uczniów. Blisko połowa uczniów przyznaje, że paliła papierosy. Codziennie sięga po nie 11% respondentów. Niewiele mniej, bo 9% korzysta codziennie z e-papierosów. Drugim produktem po papierosach, używanym regularnie przez młodzież są napoje energetyczne. Każdego dnia korzysta z nich 6% osób. Każdego dnia po piwo lub cydr sięga 5% badanych. Reasumując, wydaje się, że spożycie używek przez młodzież jest dość umiarkowane, chociaż niewątpliwie mogłoby być niższe. Warto podkreślić iż w Polsce obowiązują przepisy, które zabraniają sprzedaży osobom poniżej 18 roku życia zarówno wyrobów tytoniowych jak i alkoholu. Osobom, które zadeklarowały spożycie alkoholu zadano pytanie jak często piją alkohol aby się upić. Z tego typu zjawiskiem kilka razy w tygodniu ma do czynienia 9% uczniów. W przypadku co 10 osoby mamy z czymś takim do czynienia co najmniej raz w tygodniu. Wykres 22. Picie i upijanie się młodzieży w Słupsku 27

Kolejna tabela pokazuje jak rodzice podchodzą do spożywania alkoholu przez młodzież. Polskie prawo nie reguluje spożycia alkoholu w rodzinach. 45% badanych respondentów wskazuje, że rodzice nie pozwalają im spożywać alkoholu. 29% pozwala spożywać alkohol przy specjalnych okazjach a 10% generalnie pozwala spożywać alkohol. Tabela 15. Rodzice i spożywanie alkoholu Pytanie Czy Twoi rodzice pozwalają Ci pić alkohol? Tak Procenty i liczby respondentów Tak, ale tylko przy specjalnych okazjach Nie Nie wiem 10% (64) 29% (182) 45% (286) 16% (98) Jednym z najbardziej dramatycznych zagrożeń dla zdrowia fizycznego i psychicznego młodzieży stanowi spożywanie narkotyków. W Polsce przyjmuje się, że problem ten nie jest tak ostry jak w innych krajach o wysokim poziomie dobrobytu. Paradoksalnie, umiarkowana zamożność, utrudniony dostęp oraz radykalna, przeciwdziałająca postawa Policji sprzyja minimalizacji spożywania narkotyków. Wyniki badań młodzieży w Słupsku przedstawia poniższa tabela. Tabela 16. Spożywanie narkotyków Pytanie Czy próbowałeś(aś) narkotyków? Poprzez narkotyki rozumiemy nielegalne substancje prawnie klasyfikowane jako narkotyki. Nie wliczamy w to lekarstw przepisanych na receptę przez lekarza. Tak często Tak czasami Procenty i liczby respondentów Tak raz Nie Nie chce odpowiadać 7% (41) 9% (56) 7% (46) 68% (428) 9% (58) Aż 7% uczniów deklaruje, że sięga po narkotyki często. Blisko 10% ma do czynienia z narkotykami czasami. Aż 68% respondentów zadeklarowało, że stosowało narkotyki. Młodzież pytana o to z jakimi narkotykami miała do czynienia, wskazywała przede wszystkim na marihuanę i dopalacze. Wśród odpowiedzi pojawiały się także kokaina, amfetamina i opium. 28

F. Praca Kolejna część badania dotyczyła kwestii pracy młodych ludzi. W polskiej kulturze wychowawczej utarło się, że celem okresów nauki jest nauka, a praca jest zdecydowanie ubocznym elementem wychowania młodego człowieka W Słupsku to podejście jest wiodące, ale należy podkreślić, że 25% uczniów w momencie wypełniania ankiety zadeklarowało, że ma pracę i poświęca niej średnio kilkanaście godzin tygodniowo (choć zdarzały się odpowiedzi mówiące o 50 godzinach pracy). Respondenci pytani o to, jakie prace wykonują (pytanie otwarte) wskazywali przede wszystkim prace związane z gastronomią (pomoc kuchenna, kelnerka). Pojawiały się również odpowiedzi wskazujące na pracę jako sprzedawca, roznoszenie ulotek, praca w magazynie, praca w rolnictwie, sprzątanie. Kolejnym przedmiotem badania dotyczącego pracy była kwestia tego, co powoduje, że młodzi ludzie nie mają dodatkowej. Pytanie to kierowano tylko do uczniów, którzy zadeklarowali, że nie mają pracy. Odpowiedzi zawiera tabela 17. Tabela 17. Przyczyny nie posiadania pracy F1d. Dlaczego nie masz dodatkowej pracy Procent i liczba odpowiedzi Nie byłem w stanie Nie chcę Nie mam czasu znaleźć interesującej Inne oferty 17% (82) 38% (179) 26% (124) 14% (65) Najwięcej ankietowanych (38%) stwierdzało, że nie chce pracować, gdyż nie ma na to czasu. Uczniów biorących udział w badaniu pytano się również o to czy w przyszłości wyobrażają sobie prowadzenie własnej firmy. Odpowiedzi na to pytanie zawiera poniższa tabela. Tabela 18. Wizja prowadzenia własnego biznesu F2. Czy myślisz, że mógłbyś(abyś) w przyszłości prowadzić własną firmę? Procent i liczba odpowiedzi Już założyłem własną firmę Tak Nie Nie wiem 3% (20) 65% (406) 9% (56) 23% (145) Zdecydowana większość ankietowanych (65%) zadeklarowało, że myśli w przyszłości o prowadzeniu własnego przedsiębiorstwa. Co ciekawe 20 uczniów stwierdziło, że już prowadzi firmę (branża: usługi, handel, reklama). 29

G. Przyszłość Kolejna część badania dotyczyła kwestii postrzegania przyszłości przez młodych ludzi ich planów, ale także obaw. W tej części chciano poznać, co młodzież myśli o swojej przyszłości, co chce robić i co myśli, że będzie robić. 1. Oczekiwania dotyczące przyszłości (nauka/praca) Pierwsze pytanie z tego zakresu dotyczyło tego co ankietowani chcieliby najbardziej robić po zakończeniu szkoły średniej. Odpowiedzi na to pytanie przedstawione są na poniższym wykresie. Wykres 23. Oczekiwania młodzieży ze Słupska na okres po zakończeniu szkoły średniej W przypadku pytania o oczekiwania dotyczące przyszłości, najczęściej wskazywana odpowiedź dotyczyła studiów wyższych w Polsce (36% wskazań). Niespełna 10% ankietowanych stwierdziło, że planuje pracować na terenie Słupska. Więcej (12%) młodzieży wybrało jednak opcję związaną z pracą za granicą. Dla zweryfikowania czy oczekiwania dadzą się zmienić na faktyczne działania zadano badanej młodzieży pytanie Co Twoim zdaniem będziesz robić bezpośrednio po ukończeniu szkoły średniej?. Odpowiedzi na to pytanie przedstawione są na poniższym wykresie. 30

Wykres 24. Plany młodzieży ze Słupska w zakresie aktywności po szkole średniej Uzyskane wyniki, przedstawione na wykresie wskazują, że według młodzieży realistycznie rzecz biorąc będzie ona robiła to, czego oczekuje. Ponownie najwięcej respondentów wskazywało na studia wyższe (31% studia w kraju; 10% studia za granicą). Również 10% spośród młodzieży uważa, że będzie tuż po szkole średniej pracować poza Polską. Ważnym z punktu widzenia samorządów jest kwestia dotycząca planów dotyczących dalszego miejsca życia młodych ludzi. Młodzi słupszczanie w zdecydowanej większości (79%) są przekonani, że w dalszym okresie życia opuszczą miasto, w którym obecnie mieszkają. Wykres 25. Skłonność młodzieży ze Słupska do wyprowadzenia się Tym osobom, które przewidują, że wyprowadzą się ze Słupska zadano pytanie dotyczące tego, jakie czynniki stoją za taką (przewidywaną) decyzją. Zestawienie odpowiedzi zawiera poniższa tabela. 31

Tabela 19. Czynniki wpływające na decyzję o wyprowadzeniu z terenu gminy G4b. Jak ważny jest każdy z poniższych elementów dla twojej decyzji o wyprowadzeniu się z gminy, w której mieszkasz? Nieważny Mało ważny Procent i liczba odpowiedzi Średnio ważny Ważny Bardzo ważny Nie wiem Praca 9% (59) 5% (33) 8% (48) 21% (132) 50% (314) 6% (37) Dalsze studia 16% (97) 9% (55) 10% (61) 15% (96) 43% (267) 8% (47) Zainteresowania w czasie wolnym 11% (71) 10% (61) 19% (118) 26% (161) 27% (171) 7% (41) Przyjaciele lub dziewczyna/ chłopak/ partner 13% (79) 10% (63) 11% (70) 25% (153) 34% (213) 7% (45) Rodzina i krewni 13% (82) 11% (69) 17% (105) 22% (138) 29% (181) 8% (48) Sytuacja mieszkaniowa w gminie 15% (95) 14% (86) 20% (124) 20% (127) 22% (134) 9% (57) Chcę być bliżej natury 28% (172) 22% (136) 18% (112) 12% (77) 11% (70) 9% (56) Chcę być bliżej większej gminy lub miasta Lepsze środowisko dla wychowywania dzieci Tutaj nie mogę być tym, kim jestem 20% (125) 18% (111) 18% (112) 21% (130) 15% (95) 8% (50) 21% (132) 12% (72) 19% (118) 21% (130) 18% (114) 9% (57) 29% (181) 11% (69) 10% (60) 15% (91) 17% (107) 18% (115) Kluczową rolę w tym wypadku odgrywają kwestie związane z pracą i studiami. Również dość istotnym czynnikiem, który wpływa na zmianę miejsca zamieszkania są możliwości rekreacyjne (ważne dla 53% ankietowanych). Kwestia możliwości wyrażenia swojego prawdziwego ja jest dla młodych ludzi czynnikiem, który nie stanowi zbyt elementu dotyczącego decyzji o zmianie miejsca zamieszkania. Pytano się również respondentów (tych, którzy zadeklarowali, że nie wyprowadzą się ze Słupska), o to jakie czynniki wpłyną na ich decyzję. Zestawienie odpowiedzi zawiera poniższa tabela. Tabela 20. Czynniki wpływające na decyzję o pozostaniu na terenie gminy G4c. Jak ważny jest każdy z poniższych aspektów dla twojej decyzji o pozostaniu w gminie, w której mieszkasz? Nieważny Mało ważny Procent i liczba odpowiedzi Średnio ważny Ważny Bardzo ważny Nie wiem Praca 20% (123) 8% (52) 8% (48) 18% (112) 37% (227) 10% (59) Dalsze studia 24% (150) 12% (76) 10% (61) 14% (86) 31% (190) 9% (58) Zainteresowania w czasie wolny 15% (96) 12% (74) 16% (102) 21% (133) 26% (161) 9% (55) Przyjaciele lub dziewczyna/ chłopak/ partner 15% (93) 7% (44) 13% (80) 21% (130) 34% (209) 10% (65) Rodzina i krewni 14% (84) 7% (46) 14% (84) 23% (143) 33% (202) 10% (62) Sytuacja mieszkaniowa w gminie 20% (124) 12% (77) 18% (112) 19% (116) 19% (120) 12% (72) Chcę być bliżej natury 25% (158) 18% (112) 17% (103) 15% (91) 14% (84) 12% (73) Chcę być bliżej większej gminy lub miasta 25% (156) 16% (102) 17% (105) 16% (99) 14% (86) 12% (73) Lepsze środowisko dla wychowywania dzieci 24% (147) 13% (80) 15% (96) 17% (103) 19% (118) 12% (77) Tutaj nie mogę być tym, kim jestem 29% (178) 11% (70) 13% (78) 13% (83) 15% (92) 19% (120) Uzyskane wyniki są dość zaskakujące, gdyż w sporym stopniu pokrywają się z odpowiedziami, których udzieli respondenci, którzy przewidują, że opuszczą swoją gminę. Ponownie ważną rolę ogrywa kwestia pracy. 32

H. Ty i Twoja rodzina Ostatnia część badania dotyczyła bezpośrednio samych młodych ludzi i ich rodzin. Nie wszyscy z ankietowanych odpowiadali na wszystkie pytania m.in. te dotyczące płci. Jednak można stwierdzić, że ok. rozkład pod względem płci był równy. Ponad 90% respondentów (podobnie jak ich rodzice) urodziło się w Polsce. Respondentów pytano się o to czy cierpią na jakieś choroby, które nie są tymczasowe i utrudniają (uniemożliwiają) uczestnictwo w różnych zajęciach (m.in. szkolnych). Odpowiedzi zawiera poniższy wykres. Wykres 26. Choroby respondentów 14% zadeklarowało, że cierpi na różnego typu schorzenia, które utrudniają kontakt z rówieśnikami. Respondentów pytano się o miejsce urodzenia ich samych oraz ich rodziców. Odpowiedzi zawierają poniższa tabela. Tabela 21. Miejsce urodzenia Gdzie urodziłeś(aś) się Ty i Twoi rodzice? Polska Procenty i liczby respondentów Kraj sąsiadujacy z Polską Europa Poza Europą Ty 93% (579) 3% (18) 1% (8) 3% (16) Matka 93% (577) 3% (21) 2% (10) 2% (10) Ojciec 91% (568) 5% (28) 2% (11) 2% (14) Najczęściej mamy do czynienia z sytuacją, w której przytłaczająca większość zarówno respondentów, jak też ich rodziców pochodzi z Polski. Kolejny badany temat dotyczył pracy i wykształcenia rodziców. W poniższej tabeli zawarte zostały dane dotyczące tego zjawiska. 33

Tabela 22. Zajęcia rodziców Procenty i liczby respondentów Jakie jest główne zajęcie Twoich rodziców lub innych opiekunów prawnych? Praca w Polsce Praca zagranic ą Studia Urlop rodzicielski Bezrobotny Długotrwały urlop chorobowy / niepełnosprawność / renta Emerytura Inne Nie wiem Matka 78% (478) 2% (13) 0% (3) 3% (17) 7% (43) 3% (19) 0% (3) Ojciec 67% (411) 14% (88) 0% (2) 1% (9) 3% (17) 3% (19) 1% (6) Opiekun prawny 39% (92) 3% (6) 1% (2) 4% (10) 5% (11) 2% (4) 6% (13) 4% (9) 3% (18) 2% (12) 3% (18) 8% (48) 37% (87) Zdecydowana większość (78%) rodziców pracuje. Analizując pracę w kraju okazuje się, że więcej pracuje kobiet. Sytuacja wyrównuje się jeśli analiza uwzględni pracę za granicą. W tym wypadku zdecydowanie więcej mężczyzn pracuje za granicą aniżeli ma to miejsce w przypadku matek (średnio 14% mężczyzn i 2% kobiet). Bardzo mało osób wskazało, że ich rodzice są bezrobotni. Sytuacja ta dotyczy tylko 3% mężczyzn i 7% kobiet. Odmienna sytuacja jest w przypadku prawnych opiekunów. Ci rzadziej pracują w kraju, praktycznie wcale nie pracują za granicą. Z kolei zdecydowanie częściej wskazano, że osoby te pobierają emerytury. Można więc przypuszczać, że opiekunami prawnymi w tej sytuacji mogą być dziadkowie. Analizując kwestię wykształcenia najwięcej rodziców posiada średnie wykształcenie. Wyższe wykształcenie częściej posiadają kobiety. Z tego typu sytuacją mamy do czynienia w przypadku 39% kobiet ze Słupska. Mężczyźni posiadają wyższe wykształcenia w 25% domów. Szkołę średnią ukończyło 46% kobiet i 56% mężczyzn. Całościowe zestawienie odpowiedzi dotyczących wykształcenia przedstawia poniższa tabela. Tabela 23. Wykształcenie rodziców Jakie jest wykształcenie Twoich rodziców? Nie skończona szkoła podstawowa Szkoła podstawowa Procenty i liczby respondentów Szkoła średnia Szkoła wyższa Nie wiem Matka 3% (19) 4% (25) 46% (281) 39% (236) 8% (46) Ojciec 2% (15) 5% (32) 56% (338) 25% (152) 11% (69) Ostatni badany element dotyczył postrzegania bezpieczeństwa finansowego w rodzinie. Odpowiedzi na to pytanie zawarte są na dwóch poniższych wykresach. 34

Wykres 27. Sytuacja finansowa rodziców Wykres 28. Ograniczenia w zakresie zakupów Większość ankietowanych (70%) nie ma poważnych obaw dotyczących sytuacji finansowej rodziców. Bardzo silne obawy ma tylko 7% respondentów. W przypadku pytania dotyczącego tego, czy sytuacja finansowania wpływała na ograniczenie zakupów w ciągu ostatnich 6 miesięcy, okazało się, że 59% respondentów nie miało czynienia z taką sytuacją. To ponownie potwierdza niezłą sytuację finansową rodzin respondentów. 35