ZAKUPY ON-LINE W POLSCE NA TLE INNYCH KRAJÓW EUROPEJSKICH

ZAKUPY ON-LINE W POLSCE NA TLE INNYCH KRAJÓW EUROPEJSKICH Marlena Piekut *, Monika Grudna ** Każda osoba posiadająca komputer osobisty z modemem oraz właściwe i niezbędne oprogramowanie ma możliwość poruszania się po internecie, zdobywania i dokonywania wymiany informacji dotyczących dowolnej tematyki oraz nawiązywania relacji z innymi. Zaletą internetu jest możliwość szybkiej reakcji na oczekiwania oraz potrzeby klientów, dlatego żaden przedsiębiorca nie powinien lekceważyć wykorzystania tego narzędzia w swoich działaniach (Rosa 215, s. 93). Jedną z wielu możliwości, jaką daje internet jest e (Społeczeństwo 21). Składanie zamówień odbywa się elektronicznie, natomiast płatność i dostawa towarów może być dokonane w dowolnej formie, również poza siecią. Elektroniczny handel może być prowadzony na dwa sposoby, to jest przez strony internetowe oraz przez automatyczną wymianę danych między przedsiębiorstwami. Wskazuje się (Chmielarz 21) na trzy rodzaje e handel bezpośredni, gdy cała transakcja odbywa się wyłącznie przez sieć, dotyczy więc produktów, które mogą być przesyłane w formie elektronicznej. Drugi rodzaj e zwany jest pośrednim, gdy poszukiwanie towarów, bądź usług oraz przesła dokumentów i płatność odbywa się przez sieć, zaś dostarczenie towaru następuje w tradycyjny sposób. Trzeci zaś rodzaj to e rozwoju usług telekomunikacyjnych lub sieci stosuje się różne formy na przykład stkie czynności z wyjątkiem płatności odbywają się z wykorzystaniem sieci. Korzyści dla konsumentów z handlu elektronicznego jest wiele. Mogą oni zamawiać towary lub usługi, niezależnie od lokalizacji sklepu i o każdej porze doby. Na te zalety wskazało p (215). Fora użytkowników dają szerokie możliwości uzyskania informacji o produktach, a * dr inż., Kolegium Nauk Ekonomicznych i Społecznych, Filia Politechniki Warszawskiej w Płocku ** Koło Naukowe SONDA, Kolegium Nauk Ekonomicznych i Społecznych, Filia Politechniki Warszawskiej w Płocku 122

porównywarki cenowe umożliwiają znalezienia producenta oferującego towar w konkurencyjnej cenie. Dla dostawców, zakupy przez internet stwarzają okazję do poszerzenia grona potencjalnych klientów, ważną kwestią jest również redukcja kosztów i podniesienie wydajności. Europejczycy wśród zalet e handlu najczęściej wskazują niższe ceny produktów oferowanych w sieci, bezpieczeństwo i gwarancję dostawy, wygodę, możliwość zakupu produktów w sieci, które nie są dostępne lokalnie oraz łatwość obsługi strony internetowej (Eurostat regional 21). Ciekawą kwestią jest również możliwość zwrotu, która zachęca klientów do dokonania zaku Według raportu (215) ponad 4% osób wskazuje, że do zakupu przez internet skłania ich możliwość darmowego odesłania zakupionego towaru kurierem. Warto zauważyć też różnicę między marketingiem tradycyjnym a wykorzyst line zwraca się ku tym, którzy aktywnie selekcjonują strony internetowe i banery, zanim zdecydują się kliknąć. To sami konsumenci decydują o tym, które informacje marketingowe będą otrzymywać (o jakich produktach i usługach oraz w jakich okolicznościach). W marketingu elektronicznym to konsument kieruje interakcją ( Sprzedawcy chcący osiągnąć sukces muszą się starać wywoływać jak najlepsze wrażenie na potencjalnych klientach. Z badań wynika, że czynniki które wskazują konsumenci jako wpływające na wiarygodność danego sklepu to opinie o danym sprzedawcy 59% respondentów wskazuje właśnie ten czynnik, możliwość płatności przy odbiorze 38% respondentów które motywują konsumenta do wyboru konkretnego towaru należą głównie atrakcyjne ceny produktów, na które wskazywało 51% respondentów, 44% oraz wcześniejsze pozytywne doświadczenia commerce 215). Celem artykułu jest identyfikacja zakresu wykorzystania handlu elektronicznego w Polsce na tle innych krajów europejskich. Obiektem zaintersowania są gospodarstwa domowe. Z prognoz wynika, że udział osób zainteresowanych handlem elektronicz będzie wciąż wzrastać (Rosa 215, s. 97), dlatego też podjęta tematyka jest niezwykle (215) wskazano, że na 13,5 mln gospodarstw domowych zlokalizowanych w Polsce 9,4 mln posiada dostęp do internetu, a 55% 123

internautów dokonuje zakupów on line. Ponad połowa polskich internautów kupuje w sklepach. Z danych Eurostat wynika, że w 24 roku w Polsce 3% ankietowanych osób korzystało z e roku odsetek ten wyniósł 24% 8 handlu wzrósł więc o 21 punktów procentowych wśród ogółu Polaków. Największy wzrost o 6 punktów procentowych odnotowano między rokiem 28 a 29 (wykr. 1). Optymistyczne są prognozy na kolejne lata, które wskazują, że do 22 nastąpi znaczący wzrost handlu elektronicznego, który stanie się w konsekwencji dźwignią polskiej Eksperci 214). 3 1. UDZIAŁ OSÓB KORZYSTAJĄCYCH Z HANDLU ELEKTRONICZNEGO W 215 W POLSCE (W %) 25 2 15 18 2 2 21 23 24 24 1 11 12 9 5 5 3 % 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat 216 rzyszenie Marketingu Bezpośredniego w 211 roku ( oszacowano wartość polskiego rynku elektronicznego na ponad 15 mld zł. Dla porównania obroty generowane w Stanach Zjednoczonych w tym samym roku prognozowano na 165 miliardów dolarów, zaś europejskiego na 323 miliardów euro (wykr. 2). Przeliczając te wartości na polską walutę można zauważyć, iż polski rynek elektroniczny oceniany jest około 42 razy słabiej niż e rynek Stanów Zjednoczonych, zaś rynek europejski jest około 94 razy wyżej oceniany niż polski. Gdyby zaś porównać rynek europejski do Stanów Zjednoczonych rzeczona 8 Udział ten dotyczy ogółu badanych respondentów, korzystających i niekorzystających z internetu, w commerce udział dotyczył tylko internautów. 124

różnica jest dwukrotna. Wartość rynku e na 27 mld zł (E commerce 215). 35 3 2. WARTOŚCI RYNKÓW mld euro 25 2 15 mld $ 1 5 mld zł Polska Stany Zjednoczone rynek europejski Źródło: opracowanie własne na podstawie Dobosz 212, s. 11 przestrzeni jedenastu lat znacząco wzrosło (wykr. 3). 28 odsetek osób dokonujących zamówień towarów i usług przez Internet w 27 roku wyniósł 23%, a w 215 roku 43%. W 215 roku największy udział osób zamawiających towary i usługi 3%) i Norwegii (61%). Najmniejszy udział osób deklarujących dokonywanie zakupów drogą elektroniczną zauważono w Rumunii i Republice Macedonii (po 8%), Turcji (11%) i Bułgarii (12%). Polska z 24 procentowym udziałem znalazła się w sąsiedztwie Grecji (24%) i Republiki Czech oraz Słowacji (26%). W ciągu dziewięciu lat wskaźnik, ten wzrósł więc o 2 punktów procentowych (Eurostat 216). 215 największy wzrost przekraczający 4 punktów procentowych Luksemburgu, Holandii i Austrii w tym samym okresie udział osób korzystających z e handlu wzrósł o ponad 3 punktów procentowych. Najmniejszy wzrost nastąpił w Bułgarii (11 punktów procentowych) i Rumunii (8 punktów p 125

3. UDZIAŁY OSÓB KORZYSTAJĄCYCH Z HANDLU ELEKTRONICZNEGO W % 8 7 6 5 4 3 2 1 24 215 Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat 216 Zauważa się, że polski handel elektroniczny na tle innych państw e rozwija się niezwykle szybko, choć produkty spożywcze, chemię gospodarczą, produkty ogrodnicze, czy nawet kosmetyki, konsumenci wolą kupować w tradycyjnych sklepach. Z prognoz wynika również, że handel internetowy do roku 2 skali Europy będzie wzrastał niemalże w 1% tempie (E commerce 215). Wielka Brytania jest od wielu lat liderem w udziale osób dokonujących zakupów on line. Na sprzedaż internetową w 213 roku Brytyjczycy przeznaczyli 112 mld euro, 48,5 mld euro. Polska posiadała w rzeczonym roku wydatki w wysokości 5 mld euro, czyli około 22 razy niższe niż w Wielkiej Brytanii. Przyczyn tak niskich wydatków w Polsce upatruje się w mniejszej liczbie ludności i mniejszych Jak wygląda 215), gdyż nawet Wschodni sąsiedzi przeznaczyli na e blisko 1 razy więcej niż Polacy (wykr. 4). 126

12 4 112 1 8 6 48,5 4 2 Wielka Brytania Polska Niemcy Źródło: opracowanie własne na podstawie Jak wygląda...215. 5 racowania przedstawiono udziały osób w poszczególnych krajach europejskich dokonujących zakupów określonych kategorii towarów. W 215 roku największy odsetek osób dokonujących zakupów produktów żywnościowych odnotowano w Wielkiej Brytanii (27%), Holandii ( oraz Niemczech (11%). W Polsce około 7% respondentów deklarowało zakup produktów żywnościowych przez internet. Na przestrzeni lat 24 215 największy wzrost w udziale osób kupujących przez internet artykuły żywnościowe zaobserwowano w Wi Brytanii (wzrost od 24 roku do 215 roku o 21 punktów procentowych), Holandii (o 15 punktów procentowych), Danii (o 11 punktów procentowych) i Słowenii (o 1 punktów procentowych). W przypadku pozostałych państw wzrost odsetka osób dokonujących ternetowych zakupów produktów żywnościowych nie przekraczał 1 punktów procentowych. Polska w rzeczonym okresie osiągnęła wzrost wynoszący 7 punktów 127

5. UDZIAŁY OSÓB DOKONUJĄCYCH ZAKUPÓW ARTYKUŁÓW ŻYWNOŚCIOWYCH Z WYKORZYST 215 W WYBRANYCH PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ (W %) 3 25 2 15 1 5 % 24 215 Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat 216 Największym odsetekiem osób zakupujących odzież i artykuły sportowe z wykorzystaniem internetu charakteryzowali się Bry ankietowanych deklarowała zakupy rzeczonych produktów on kolejnych pozycjach w zakupie odzieży i artykułów sportowych z wykorzytsaniem internetu znaleźli się Niemcy (47%), Holendrzy (46%), Duńczycy (46%), Finow oraz Luksemburczycy (44%). W Polsce 23% respondentów deklarowała zakupy on odzieży i artykułów sportowych. Największe wzrosty udziału osób zakupujących omawianą kategorię dóbr między 24 a 215 rokiem zauważono w Wielkiej Brytanii o 5 punktów procentowych oraz Holandii o 4 punktów procentowych. W Polsce w okresie 11 lat wzrost udziału osób zakupujących odzież i artykuły sportowe wyniósł 22 128

6. UDZIAŁY OSÓB DOKONUJĄCYCH ZAKUPÓW ODZIEŻY I ARTYKUŁÓW 7 6 5 4 3 2 1 PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ (W %) % 24 215 Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat 216 Sprzęt gospodarstwa domowego stanowił kolejną analizowaną kategorię. W 215 roku największy udział osób dokonujących zakupu artykułów gospodarstwa domowego z wykorzystaniem internetu odnotowano, tak jak przy poprzednich kategoriach dóbr, w 49% ankietowanych deklarowało zakupy on produktów ględem udziału osób zakupujących artykuły gospodarstwa domowego on line uplasowaly się: Niemcy (36%), Dania (33%), 215 największy wzrost udziału osób kupujących przez internet wynoszący 38 punktów procentowych zaobserwowoano w Wielkiej Brytanii. Wzrost wynoszący powyżej 2 punktów procentowych osiągnęły Dania, Niemcy, Luksemburg, Szwecja. W Polsce w okresie 11 lat udział osób dokonujących zakupów artykułów gospodarstwa domowego wzrósł o 12 ów procentowych. 129

7. UDZIAŁY OSÓB DOKONUJĄCYCH ZAKUPÓW ARTYKUŁÓW W WYBRANYCH PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ (W %) 215 6 5 4 3 2 1 % 25 215 Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat 216 największy odsetek osób kupujących przez internet oprogramowanie komputerowe zauważono w Wielkiej Brytanii (25%), Holandii (24%) Luksemburgu (23%) oraz Finlandii (21%). W Polsce 3% ankietowanych deklarowało zakup. Spostrzeżono, że na 215 największy wzrost w zakupie oprogramowania komputerowego handlu osiągnęła Holandia o 21 punktów procentowych. Polska w tym samym okresie osiągnęła 2 punkty procentowe wzrostu. 13

3. UDZIAŁY OSÓB DOKONUJĄCYCH ZAKUPÓW OPROGRAMOWANIA 215 W WYBRANYCH PAŃSTWACH UNII EUROPEJSKIEJ (W %) 3 25 2 15 1 5 % 24 215 Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat 216 Największym odsetekiem osób zakupujących ksiązki, czasopisma i materiały e learningowe z wykorzytsaniem internetu cechowali się Luskemburczycy, w 215 roku 43% ankietowanych deklarowała zakupy rzeczonych produktów on ie wspomnianych produktów znaleźli się Brytyjczycy (35%), Holendrzy (34%) oraz Niemcy (32%). W Polsce 8% respondentów deklarowała zakupy książek, czasopism i materiałów e Największy wzrost udziału osób zakupujących omawianą kategorię dóbr między 24 a 215 rokiem zauważono w Holandii (o 27 punktów procentowych) oraz w Wielkiej Brytanii (o 23 punkty procentowe). W Polsce w okresie 11 lat wzrost udziału osób zakupujących książki, czasopisma i materialy e niósł 6 punktów 131

9. UDZIAŁ OSÓB DOKONUJĄCYCH ZAKUPÓW KSIĄŻEK, CZASOPISM I MATERIAŁÓW E 45 4 35 3 25 2 15 1 5 % 24 215 Źródło: opracowanie własne na podstawie Eurostat 216 (215) wynika, że najczęściej kupowaną grupą produktów była odzież, akcesoria i dodatki (73% internautów wskazało na tę kategorię), kolejną były książki, płyty, filmy (67%) oraz sprzęt gospodarstwa domowego (67%). Na obuwie średnio miesięcznie przeznaczano blisko 83 zł, a na odzież i dodatki 75 zł. (wykr. 1). 4. NAJWIĘKSZE ŚREDNIE MIESIĘCZNE WYDATKI Źródło: opracowanie własne na podstawie...215. Część osób nadal sceptycznie nastawiona jest do zakupów przez internet. Warto przyjrzeć się powodom, które zniechęcają i powodują obawy wśród konsumentów przed 132

dokonywaniem zakupów on line (wykr. 11). Chęć obejrzenia produktu przed zakupem to najważniejsza przyczyna niedokonywania zakupów wskazywanymi powodami okazały się przyzwyczajenia do tradycyjnych kanałów dystrybucji oraz obawy o bezpieczeństwo płatności. 6% 5. NAJWAŻNIEJSZE I NAJCZĘŚCIEJ WSKAZYWANE PRZYCZYNY NIEDOKONYWANIA ZAKUPÓW 5% 48% 4% 3% 2% 27% 27% 24% 22% 1% % chęć obejrzenia produktu przed zakupem przyzwyczajenie do tradycyjnych kanałów sprzedaży obawy o bezpieczeństwo płatności obawy o problemy z gwarancją obawy o problemy z dostawą Źródło: opracowanie własne na podstawie E commerce 215 45% 4% 35% 3% 25% 2% 15% 1% 5% % 6. NAPOTKANE PROBLEMY PODCZAS ZAKUPÓW ON 41% wysokie koszty dostawy 38% długie oczekiwanie na dostawę produktów 2% niezadowolenie z otrzymanych produktów (niezgodność z oczekiwaniami) Źródło: opracowanie własne na podstawie E 133

mów z zakupami on konsumentów wymienia się wysokie koszty dostawy, długie oczekiwania na dostawę produktów oraz niezgodność produktów z oczekiwaniami (wykr. 12). Charakterystyka konsumentów dokonujących zakupów przez internet jest następująca. Kupujący przez internet stanowią osoby przede wszystkim relatywnie młodsze, między 15. rokiem życia, a 49., zamieszkujące większe miasta, posiadające średnie lub wyższe wykształcenie oraz oceniające swoją sytuację materialną jako średnią brą (E commerce 215). Cechy tych konsumentów nie zmieniają się od wielu lat, na co wskazują między innymi kolejne raporty Diagnoza Społeczna przeprowadzonych w 29 roku (Piekut 21) także wynikało, że najczęściej zakupów ywały osoby w wieku 25 życia. Wykazano też we wspomnianym roku, że im wyższe wykształcenie reprezentowały osoby, tym większe było ich zainteresowanie zakupami online, dodatkowo zauważono, że wśród grup zawodowych pracujące na własny rachunek charakteryzował najwyższy udział w transakcjach kupna przez Internet, a wśród nieaktywnych zawodowo, najczęściej zakupów dokonywali uczący się. Najmniejszy udział kupujących przez internet dotyczył rolnikó emerytów i rencistów, im wyższy był dochód w gospodarstwie domowym, tym większy był udział osób kupujących przez internet. Podobnie, jak 6 lat później mieszkańcy dużych miast chętniej nabywali produkty drogą elektroniczną niż pozostałe osoby. Diagnoza społeczna wykazano, że użytkownicy internetu to przede wszystkim ludzie młodzi do 34 roku życia, osoby starsze rzadziej korzystają z internetu. Surfujące Panie w wieku 55+ chętnie odwiedzają serwisy z informacjami dotyczącymi nej, strony z ogłoszeniami z kategorii nieruchomości oraz portale zakupowe. Kobiety internautki w Bułgarii z kolei najchętniej odwiedzają serwisy poświęcone zdrowiu, portale o tematyce podróżniczej i popularnonaukowej oraz witryny Rosa 215,. 99). W polskich gospodarstwach domowych dostęp do internetu staje się coraz powszechniejszy, dzięki czemu wzrasta zainteresowanie e handlem. Mimo, że Polska odbiega od czołówki krajów z największymi udziałami osób zainteresowanych e m, to z każdym rokiem odsetek osób dokonujących zakupów on line zwiększa się. 134

Odzież i artykuły sportowe oraz sprzęt gospodarstwa domowego to najbardziej popularne kategorie produktów zakupywanych za pośrednictwem internetu. handlu są Brytyjczycy, silne pozycje osiągają też Niemcy, Luksemburczycy, Duńczycy i Holendrzy. Na drugim końcu skali znajdują się takie kraje, jak: Bułgaria, Cypr, Grecja. Polska wśród innych krajów europejskich zajmuje środkowe pozycje pod względem wykorzystania e. Według prognoza zainteresowanie zakupami internetowymi w Polsce i innych krajach europejskich będzie zwiększało się, co stanowi asumpt dla przedsiębiorców do podejmowania działalności w tym obszarze. 1. 173. 2. Chmielarz, W. (21). Handel elektroniczny źródło elektroniczne %2.pdf (dostęp 16.11.21) 3. 1. Gospodarki Elektronicznej Ministerstwo Gospodarki. Źródło elektroniczne 215.pdf (dostęp 17.5.216) 2. handel dźwignią gospodarki; 1 mld zł obrotu w 22 r. (214). Źródło internetowe (dostęp 15.5.216) 1 22 4. 5. 6. 7. 8. Information society statistics. (21) Database Eurostat źródło elektroniczne http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/information_society/data/database (dostęp 14.11.21) 3. Jak wygląda handel elektroniczny w Polsce i Europie? (215). Źródło elektroniczne k (dostęp 18.5.216) 9. handel w gospodarstwach domowych oraz przedsiębiorstwach. Handel Wewnętrzny, 6, 36 43. 1. Rosa, G. (215). Konsument na rynku usług, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa, 119. 11. Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 24 12. w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych w 29 r. (21) GUS, Warszawa 135