Rolnictwo ekologiczne przyjazne środowisku naturalnemu Jarosław Stalenga Zakład Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej IUNG-PIB, Puławy
1. Rolnictwo ekologiczne w realizacji celów KPR 2. Status rolnictwa ekologicznego 3. Bariery rozwoju rolnictwa ekologicznego
UWARUNKOWANIA ROZWOJU ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO - nadprodukcja artykułów żywnościowych; - spadek zaufania konsumentów do jakości surowców żywnościowych; - nasilające się ujemne oddziaływania rolnictwa na środowisko przyrodnicze.
Tabela 1. Wpływ rolnictwa ekologicznego na środowisko w porównaniu do rolnictwa konwencjonalnego (Stolze i in., 2000) WSKAŹNIK ++ + 0 - -- EKOSYSTEM Różnorodność flory Różnorodność fauny Różnorodność środowisk Krajobraz GLEBA Substancja organiczna Aktywność biologiczna Struktura Erozja WODY GRUNTOWE I POWIERZCHNIOWE Wymywanie azotanów Pestycydy KLIMAT I POWIETRZE CO 2 N 2 O CH 4 NH 3 ZARZĄDZANIE ZASOBAMI NATURALNYMI Wykorzystanie składników nawozowych Wykorzystanie wody Wykorzystanie energii
Tabela 2. Wpływ rolnictwa ekologicznego na bioróżnorodność w porównaniu do rolnictwa konwencjonalnego (Hole i in., 2005) Dodatni Ujemny Brak różnic Takson Ptaki 7-2 Ssaki 2 - Motyle 1-1 Pająki 7-3 Dżdżownice 7 2 4 Chrząszcze 13 5 3 Inne stawonogi 7 1 2 Rośliny 13-2 Mikroorganizmy gleb. 9-8 W sumie 66 8 25
Tabela 3. Wpływ rolnictwa ekologicznego na jakość żywności w porównaniu do rolnictwa konwencjonalnego (Stolze i in., 2000) WSKAŹNIK ++ + 0 - -- JAKOŚĆ ŻYWNOŚCI Pozostałości pestycydów Azotany Mykotoksyny Metale ciężkie Substancje pożądane Ryzyko BSE Pozostałości antybiotyków
PROŚRODOWISKOWE ELEMENTY ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO 1. Wielokierunkowość produkcji rolniczej; 2. Specyfika agrotechniki; - zróżnicowany płodozmian (uprawa motylkowatych, międzyplonów); - - zakaz stosowania syntetycznych nawozów mineralnych i chemicznych pestycydów. 3. Bogata infrastruktura ekologiczna (zadrzewienia, zakrzaczenia, miedze, oczka wodne, itd.).
2. Status rolnictwa ekologicznego
Rys 1. Powierzchnia gruntów EKO na świecie w 2004 r.
EU Polska (PL) Francja (FR) Holandia (NL) Hiszpania (ES) W Brytania (GB) Niemcy (DE) Dania (DK) Czechy (CZ) Włochy (IT) Szwecja (SE) Finlandia (FI) Szwajcaria (CH) Austria (AT) 0,5 2 2,2 2,9 3,5 4,4 4,5 5,9 6,2 6,2 6,8 7,3 2004 1993 10,5 13,5 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 % użytków rolnych Rys. 2. Udział (%) powierzchni EKO w całkowitej powierzchni UR w wybranych krajach Europy w 1993 i w 2004
Rys. 3. Udział (%) powierzchni EKO w całkowitej powierzchni UR w EU w 2000 r.
Udział poszczególnych upraw w 2004 r. średnio w Polsce w gospodarstwach ekologicznych Łą ki i pastwiska 44% Uprawy rolnic z e 51% Sady i plantacje jagodowe 2% uprawy wa rzywne 1% Łą ki i pastwiska 21% Upra wy rolnicze 76% 0,48 DJP/ha Sady i plantacje jagodowe 4% uprawy warzywne 1% 0,20 DJP/ha
Tabela 4. Etapy rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce 8000 7000 I ETAP II ETAP ok. 7000 Liczba gospodarstw 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 3760 2286 1 787 1 977 949 513 225 236 182 1994 1996 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
3. Główne bariery rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce 1. Słaba organizacja rynku wewnętrznego żywności ekologicznej
W 2001 r. 50% wszystkich gospodarstw ekologicznych we Włoszech znajdowało się w3 południowych regionach: Sycylii, Sardynii i Kalabrii. Jednocześnie te 50% gospodarstw posiadało niespełna 10% udziału w rynku żywności ekologicznej.
Tabela 5. Gospodarstwa ekologiczne we Włoszech w latach 2001-2004 SYCYLIA SARDYNIA KALABRIA WŁOCHY 2001 12 225 7 798 7 807 56 440 2004 6 389 1 754 4 078 36 639 Różnica - 47.7-77.5-47.8-35.1
Jednocześnie liczba przetwórni ekologicznych we Włoszech w latach 2001-2004 zwiększyła się z 3 947 do 4 276 (ok. 8%)
Eko - 28 ha Struktura obszarowa (%) gospodarstw ekologicznych i średnio w kraju w 2004 r. w gospodarstwach ekologicznych 5 7 19 18 26 średnio w Polsce 25 14 0,5 0,2 9 3,3 73 < 5 Polska - 8 ha 5-10 10-20 20-50 50-100 > 100
śr. Eko - 40 ha śr. EU 15 ha eko kon ha UR Rys. 4. Średnia powierzchnia UR w gospodarstwach ekologicznych w EU w 2003 r.
eko kon Rys. 5. Nakłady pracy w gospodarstwach ekologicznych w EU w 2003 r. (osoba pz/100 ha)
Inne bariery rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce 1. Bariery biurokratyczno-administracyjne; 2. Niski poziom dochodów konsumentów oraz zniekształcony obraz żywności ekologicznej w świadomości konsumentów.
JEDNOSTKA CERTYFIKUJĄCA IJHARS ROLNIK OSChR ARiMR
Podsumowanie: Rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce zależeć będzie głównie od Wspólnej Polityki Rolnej UE, ale także od postaw samych konsumentów