TEORIA WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ J. BARAN ĆWICZENIA 1

TEORIA WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ J. BARAN ĆWICZENIA 1

AGENDA NA DZISIAJ Zasady zaliczenia ćwiczeń Dlaczego kraje ze sobą handlują i dlaczego to jest ciekawe Model grawitacyjny handlu.

ZASADY ZALICZENIA Zasady zaliczenia takie same dla wszystkich prowadzących Na ocenę końcową składa się: 50% kolokwium 10% kartkówki 40% praca empiryczna (raport) Krótkie kartkówki na podstawie zadanego tekstu do przeczytania z podręcznika lub poprzednich zajęć (ewentualnie może zdarzyć się praca domowa) Trzeba zaliczyć kolokwium na co najmniej 50% Trzeba mieć co najmniej połowę zaliczonych kartkówek (na koniec semestru będzie poprawa kartkówek) Raporty pisane w grupach dwuosobowych + prezentacja

PLAN ZAJĘĆ NA CAŁY SEMESTR Model grawitacyjny Model Ricardiański Model czynników specyficznych Model Heckschera-Ohlina Nowa teoria handlu Polityka handlowa Prezentacje studentów Kolokwium

LITERATURA Podręcznik podstawowy: [KO]: Krugman P., M. Obstfeld, Ekonomia międzynarodowa. Teoria i polityka, wydanie trzecie zmienione Podręczniki dodatkowe: [CFJ]: Caves R., J. Frankel i R. Jones, Handel i finanse międzynarodowe [JJM]: Michałek J.J., Instrumenty polityki handlowej, mechanizmy ekonomiczne i regulacje międzynarodowe [M]: Marrewijk Ch. Van, International Trade and the World Economy

DLACZEGO WARTO UCZYĆ SIĘ TWM? Pozwala zrozumieć stosunki gospodarcze między krajami. Temat jest szczególnie aktualny w kontekście negocjacji handlowych Dzięki dobrej dostępności do danych handlowych, można przeprowadzić ciekawe badania do pracy licencjackiej lub magisterskiej. Dobra znajomość teorii handlu międzynarodowego pozwala znaleźć pracę w: Ministerstwie Rozwoju (departament polityki handlowej) Dyrekcji Generalnej ds. Handlu Światowej Organizacji Handlu i innych organizacjach międzynarodowych

NA JAKIE PYTANA PRÓBUJE ODPOWIEDZIEĆ TEORIA HANDLU? Dlaczego kraje handlują ze sobą? Dlaczego niektóre handlują więcej inne mniej? Dlaczego kraje handlują tymi akurat dobrami, a nie innymi? handel to nie tylko dobra a także usługi. Do wytworzenia dóbr potrzebne są czynniki produkcji, więc handel produktami można interpretować jako handel czynnikami produkcji. Fragmentacja procesu produkcyjnego i offshoring powoduje wzrost handlu półproduktami global value added chains, trade in tasks

NA JAKIE PYTANA PRÓBUJE ODPOWIEDZIEĆ TEORIA HANDLU? Jaki wpływ ma handel na gospodarkę? Czy handel przyspiesza / spowalnia wzrost gospodarczy, czy zwiększa bezrobocie? Jakie są skutki dobrobytowe handlu? Jaka polityka handlowa powinna być stosowana aby maksymalizować dobrobyt? Jakie są skutki stosowania ceł, kwot importowych i innych form protekcji handlowej? Czy liberalizacja handlu jest korzystna? Przykładem takiej dyskusji jest debata czy UE powinna podpisywać TTIP.

DLACZEGO KRAJE HANDLUJĄ ZE SOBĄ? Kraje handlują ponieważ jedne kraje mają pewne zasoby - np. ropę naftową, rudy metali - inne nie Tradycyjne modele handlu tłumaczą handel ze względu na różnice w kosztach produkcji, w jednym kraju można relatywnie taniej wytworzyć produkt A, gdy zaś w innym relatywnie taniej produkt B dzięki temu handel opłaca się obu krajom (względem sytuacji gdy kraje w ogóle nie handlują, autarkia) Różnice w kosztach mogą wynikać z różnic w technologii produkcji (model Ricardo) Lub z różnego wyposażenia krajów w czynniki produkcji (model Heckshera-Ohlina) Tradycyjne modele przewidują, że im większe różnice między krajami, tym wymiana handlowa jest intensywniejsza Handel w tym ujęciu prowadzi do specjalizacji krajów w produkcji określonych dóbr

DLACZEGO KRAJE HANDLUJĄ ZE SOBĄ? Nowe teorie handlu sugerują, że wymiana handlowa odbywa się również między krajami podobnymi do siebie, nie różniącymi się znacząco zaopatrzeniem w czynniki produkcji i technologią produkcji (np. Niemcy Francja) Handel może wynikać z upodobania do różnorodności (love for variety). Konsumenci chcą nabywać różne odmiany tego samego dobra. Dlatego importujemy różne marki samochodów, lub różne gatunki serów, mimo że produkty te wytwarzamy w kraju Handel przyczynia się do intensyfikacji konkurencji i spadku cen (rynek oligopolistyczny, model wzajemnego dumpingu Brandera-Krugmana) Wskazuje się również na rolę rosnących korzyści skali. Przykład: produkcja samolotów pasażerskich

GLOBALNY HANDEL ROŚNIE SZYBCIEJ NIŻ GLOBALNE PKB http://www.specie-flow.net/wp-content/uploads/2012/12/trade-and-gdp.png

ŻYJEMY PODCZAS DRUGIEJ FALI GLOBALIZACJI (OD LAT 70TYCH) Trade-to-GDP ratio, Western Europe http://ourworldindata.org/data/global-interconnections/international-trade/

OK. 70% ŚWIATOWEGO HANDLU TO WYMIANA MIĘDZY KRAJAMI ROZWINIĘTYMI WORLD MERCHANDISE TRADE High income: OECD High income: nonoecd Upper middle income Lower middle income Low income IMPORTS 57% 13% 22% 8% 1% EXPORTS 53% 17% 23% 6% 0% Źródło: WDI WB. Dane za 2013 r.

POZYCJA POLSKI W HANDLU ŚWIATOWYM 250 000 000 000 Value of imports and exports of Poland, current USD 200 000 000 000 150 000 000 000 100 000 000 000 50 000 000 000 - Export Import

POLSKA HANDLUJE GŁÓWNIE DOBRAMI PRZEMYSŁOWYMI (ŻYWNOŚĆ TO ZNACZĄCA, ALE NIE KLUCZOWA BRANŻA POLSKIEGO EKSPORTU!) export structure, 2014 import structure, 2014 1% 13% 2% 9% 4% 4% 11% 3% 78% 75% Agricultural raw materials exports Food exports Fuel exports Ores and metals exports Manufactures exports Agricultural raw materials imports Food imports Fuel imports Ores and metals imports Manufactures imports Źródło: World Bank.

STRUKTURA EKSPORTU I IMPORTU POLSKI WG SZCZEGÓŁOWYCH GRUP PRODUKTOWYCH Eksport, 2012 Import, 2012

CO WARTO WIEDZIEĆ O POLSKIM HANDLU (2012) Top 5 Products exported by Poland: Vehicle Parts (4.9%), Cars (3.3%), Seats (2.4%), Refined Petroleum (2.2%), and Video Displays (2.1%) Top 5 Products imported by Poland: Crude Petroleum (9.4%), Vehicle Parts (2.9%), Cars (2.6%), Packaged Medicaments (2.2%), and Computers (2.0%) Top 5 Export destinations of Poland: Germany (23%), United Kingdom (6.6%), France (6.0%), Czech Republic (5.8%), and Russia (5.2%) Top 5 Import origins of Poland: Germany (22%), Russia (11%), China (8.9%), Italy (5.3%), and France (4.1%) Poland is the top exporter of: Coke, Razor Blades, Frozen Fruits and Nuts, Tar, Rye, Gold Clad Metals, and Artificial Monofilament.

HANDEL WEWNĄTRZ I MIĘDZYGAŁĘZIOWY Zauważ, że Polska importuje i eksportuje często produkty w ramach tych samych grup produktowych: np. fiaty produkowane w Tychach vs. fiaty produkowane we Włoszech, lodówki Amica z Wronek vs. lodówki Beco z Turcji, jabłka z Grójca vs. jabłka z Tyrolu, węgiel z polskich kopalń vs. rosyjski węgiel Handel w ramach tych samych grup produktowych nazywamy handlem wewnątrzgałęziowym (intra-industry trade); reszta, czyli wymiana różnymi produktami to handel międzygałęziowy (inter-industry trade) Handel wewnątrzgałęziowy odgrywa znaczącą rolę szczególnie w przypadku krajów rozwiniętych Głównym uzasadnieniem handlu wewnątrzgałęziowego są preferencje do konsumowania różnych odmian tego samego dobra (love for variety)

UJAWNIONA PRZEWAGA KOMPARATYWNA Do analizy w czym dany kraj specjalizuje się służy indeks ujawnionych przewag komparatywnych, RCA (revealed comparative advantage index) zaproponowany przez B. Balassę W jego najprostszej wersji, oblicza się go jako iloraz udziału produktu i w eksporcie Polski (lub innego kraju) do analogicznego udziału w eksporcie kraju odniesienia (najczęściej jest to cały świat) RCA i,poland = s i,poland s i,refcountry Tak obliczony RCA przyjmuje wartości od 0 do +nieskończoności, a wartości powyżej jedności oznaczają, że kraj ma ujawnioną przewagę w produkcji dobra i Symetryczne RCA jest praktyczniejsze do prezentacji danych, gdyż przyjmuje wartości w przedziale: [-1;1] SRCA i = RCA i 1 RCA i +1

Jedwab Rudy metali, żużel i popiół Zegary i zegarki oraz ich części Bawełna Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie i antyki Pióra i puch, preparowane oraz artykuły z piór Szelak; gumy, żywice oraz pozostałe soki i Materiały fotograficzne lub kinematograficzne Włókna odcinkowe chemiczne Perły naturalne lub hodowlane, kamienie Pozostałe metale nieszlachetne; cermetale; Instrumenty muzyczne; części i akcesoria do takich Korek i artykuły z korka Dzianiny Ścier z drewna lub z pozostałego włóknistego Materiały roślinne do wyplatania; produkty Broń i amunicja; ich części i akcesoria Nikiel i artykuły z niklu Artykuły ze skóry wyprawionej; wyroby Przyrządy i aparatura, optyczne, fotograficzne, Chemikalia organiczne Włókna ciągłe chemiczne; pasek i podobne z Tkaniny specjalne; materiały włókiennicze igłowe; Paliwa mineralne, oleje mineralne i produkty ich Statki powietrzne, statki kosmiczne i ich części Nasiona i owoce oleiste; ziarna, nasiona i owoce Artykuły przemysłowe różne Produkty farmaceutyczne Zabawki, gry i artykuły sportowe; ich części i Artykuły różne z metali nieszlachetnych Szkło i wyroby ze szkła Ołów i artykuły z ołowiu Lokomotywy pojazdów szynowych, tabor szynowy Przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka; Narzędzia, przybory, noże, łyżki, widelce i Kauczuk i artykuły z kauczuku Przetwory z warzyw, owoców, orzechów lub Olejki eteryczne i rezinoidy; preparaty Przetwory z mięsa, ryb lub skorupiaków, Produkty pochodzenia zwierzęcego, gdzie indziej Miedź i artykuły z miedzi Różne przetwory spożywcze Produkty mleczarskie; jaja ptasie; miód naturalny; Papier i tektura; artykuły z masy papierniczej, Drewno i artykuły z drewna; węgiel drzewny Skóry futerkowe i futra sztuczne; wyroby z nich Mydło, organiczne środki powierzchniowo czynne, Mięso i podroby jadalne Statki, łodzie oraz konstrukcje pływające Kakao i przetwory z kakao Meble; pościel, materace, stelaże pod materace, Tytoń i przemysłowe namiastki tytoniu 1 0,8 SRCA dla Polski, 2013 0,6 0,4 0,2 0-0,2-0,4-0,6-0,8-1

RCA - PRZYKŁAD Iran eksportuje traktory, wartość eksportu traktorów wynosi 80 mln USD. Wartość łącznego eksportu Iranu wynosi 30 mld USD. Jednocześnie wartość światowego eksportu traktorów wynosi 70 mld USD, a wartość światowego eksportu wszystkich dóbr 18 bln USD. Czy Iran posiada ujawnioną przewagę komparatywną w eksporcie traktorów?

MODEL GRAWITACYJNY W badaniach empirycznych często wykorzystuje się model grawitacyjny handlu W modelu grawitacyjnym wielkość handlu między dwoma krajami jest wprost proporcjonalna do iloczynu ich produktów, a odwrotnie proporcjonalna do odległości między nimi: trade ij = const GDP i GDP j distance ij gdzie const jest jakimś parametrem Nazwa modelu wzięła się od analogii do równania na siłę grawitacji w mechanice Newtonowskiej Model grawitacyjny handlu bardzo dobrze przewiduje wielkość strumieni handlu między krajami. Niemniej przez długi czas model był ateoretyczny: nie było teorii stojącej za modelem, dopiero niedawno zaczęto dorabiać teorię do modelu

MODEL GRAWITACYJNY Oprócz wielkości gospodarek i odległości między nimi znaczenie ma również wiele innych czynników. Dodatkowe zmienne możemy dodać do modelu w postaci zmiennych zerojedynkowych. Dzięki temu możemy rozbudować model np. o wpływ unii celnej, wspólnego języka, porozumienia handlowego, itp. Np.: trade ij = const GDP i GDP j distance ij exp δ 1 customs union exp δ 2 common language

MODEL GRAWITACYJNY Wygodniejszą formą modelu, szczególnie gdy chcemy go oszacować ekonometrycznie, jest wersja, gdy obie strony równania zlogarytmujemy: ln trade ij = α + β 1 ln GDP i + β 2 ln GDP j + β 3 ln distance + δ 1 customs. union + δ 2 common. laguage Parametry beta interpretujemy wtedy jako elastyczności

PRZYKŁAD 1: WALL (2000) Wall HJ (2000), Gravity Model Specification and the Effects of the Canada-U.S. Border. Federal Reserve Bank of St. Louis Paper jest o szacowaniu wpływu granicy kraju poprzez porównanie handlu między prowincjami Kanady i stanami USA

PRZYKŁAD 1: WALL (2000)

PRZYKŁAD 1: WALL (2000)

PRZYKŁAD 1: WALL (2000) Wnioski: Nawet w warunkach istnienia NAFTA i w sytuacji, gdy w USA i Kanadzie mówi się tym samym językiem, granica państwowa powoduje negatywne skutki dla handlu Efekt granicy szacowany jest na odpowiadający 2500 4000 km odległości

PRZYKŁAD 2: CIEŚLIK, HAGEMEJER (2011) Cieślik A, Hagemejer J (2011), The Effectiveness of Preferential Trade Liberalization in Central and Eastern Europe, WNE UW WP. 21/2011 (61). In this paper, we use the generalized gravity equation estimated on bilateral trade data for ten CEE countries during the period of 1993-2004 to evaluate the effectiveness of preferential trade liberalization in Central and Eastern Europe. We find that all forms of preferential trade liberalization positively contributed to the expansion of trade of the CEE countries but their impact was country specific.

Oszacowania modelu grawitacyjnego takie jakich spodziewaliśmy się: - dodatni wpływ PKB obu krajów na wielkość handlu - ujemny wpływ odległości między nimi - także pozytywny wpływ wspólnej przeszłości kolonialnej (zabory) oraz wspólnego języka

PRZYKŁAD 3: FRANKEL, ROSE (2002) Frankel, Jeffrey A. and Andrew Rose (2002), An Estimate of the Effect of Common Currencies on Trade and Income. Quarterly Journal of Economics CXVII, 2 (May), pp. 437-466. Szacowanie wpływu unii monetarnej na handel. Our estimates at the first stage suggest that belonging to a currency union more than triples trade with the other members of the zone.

ŹRÓDŁA DANYCH DO MODELU GRAWITACYJNEGO Skąd wziąć dane do estymowania modelu grawitacyjnego: - dane handlowe najlepiej za pośrednictwem WITS lub ze strony Comtrade: http://wits.worldbank.org/ http://comtrade.un.org/data/ - PKB z bazy WDI Banku Światowego: http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=world-developmentindicators - zmienne dotyczące odległości, języka, wspólnej przeszłości z baz CEPII: http://www.cepii.fr/cepii/en/bdd_modele/bdd.asp

WIZUALIZACJE HANDLU Wizualizacje: http://devdata.worldbank.org/trademapvisualizer/datavisualizer.html https://atlas.media.mit.edu/en/explore/tree_map/hs/export/pol/all/show/2012/ http://wits.worldbank.org/trade-visualization.aspx

NA NASTĘPNE ZAJĘCIA Literatura do dzisiejszych zajęć: [KO] R. 3 (model Ricardo)