Konkurencyjność eksportu rolno-spożywczego i dekompozycja jego zmian w okresie członkostwa Polski w Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Konkurencyjność eksportu rolno-spożywczego i dekompozycja jego zmian w okresie członkostwa Polski w Unii Europejskiej dr Iwona Szczepaniak, dr Łukasz Ambroziak Zakład Ekonomiki Przemysłu Spożywczego Józefów, listopada 2014 r.

2 Zagadnienia 1. Wprowadzenie system konkurencyjności 2. Ocena pozycji konkurencyjnej Polski w eksporcie produktów rolno-spożywczych w latach analiza przy użyciu wybranych wskaźników 3. Dekompozycja zmian eksportu rolno-spożywczego Polski w latach analiza z wykorzystaniem metody stałych udziałów w rynku (constant market share CMS) 4. Wnioski 2

3 System konkurencyjności Uogólniając, można stwierdzić, że posiadany przez przedsiębiorstwo potencjał konkurencyjny warunkuje zastosowanie określonej strategii konkurencji, ta daje podstawy do wyboru określonych instrumentów konkurowania, które z kolei pozwalają na osiągnięcie określonej pozycji konkurencyjnej. Potencjał konkurencyjności Strategia konkurencji Instrumenty konkurowania Pozycja konkurencyjna W rzeczywistości relacje pomiędzy tymi czterema elementami systemu konkurencyjności są dużo bardziej złożone 3

4 Ocena pozycji konkurencyjnej Polski w eksporcie produktów rolno-spożywczych w latach analiza przy użyciu wybranych wskaźników 4

5 Polski handel produktami rolno-spożywczymi (w mld USD) eksport import saldo linia trendu eksportu linia trendu importu linia trendu salda 5

6 Wskaźniki pokrycia importu eksportem (TC) w 2013 roku w % Produkty rolno-spożywcze 140,2 Przetwory z mięsa i ryb Tytoń i wyroby tytoniowe Produkty mleczarskie Zboża Mięso i podroby Przetwory zbożowe i pieczywo Przetwory z owoców i warzyw Różne przetwory spożywcze Warzywa Kakao i przetwory z kakao Cukry i wyroby cukiernicze Nasiona i owoce oleiste Produkty młynarskie, słód, skrobie Owoce i orzechy Napoje bezalkoholowe i alkoholowe Kawa, herbata, przyprawy Tłuszcze i oleje zwierzęce lub roślinne Ryby i owoce morza Odpady i pasze dla zwierząt Zwierzęta żywe 6

7 Wskaźniki ujawnionych przewag komparatywnych (RCA) w 2013 roku 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 3,00 3,50 4,00 4,50 Produkty rolno-spożywcze 1,52 Tytoń i wyroby tytoniowe Kakao i przetwory z kakao Mięso i podroby Różne przetwory spożywcze Przetwory z mięsa i ryb Produkty mleczarskie Przetwory z owoców i warzyw Przetwory zbożowe i pieczywo cukiernicze Warzywa Owoce i orzechy Cukry i wyroby cukiernicze Kawa, herbata, przyprawy Ryby i owoce morza Produkty młynarskie, słód, skrobie Zwierzęta żywe Odpady i pasze dla zwierząt Zboża Tłuszcze i oleje zwierzęce lub roślinne Napoje bezalkoholowe i alkoholowe Nasiona i owoce oleiste 7

8 Wskaźniki relacji eksportowo-importowych Lafaya w 2013 roku -4,00-3,00-2,00-1,00 0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 Mięso i podroby Tytoń i wyroby tytoniowe Produkty mleczarskie Przetwory z mięsa i ryb Zboża Przetwory zbożowe i pieczywo cukiernicze Przetwory z owoców i warzyw Różne przetwory spożywcze Kakao i przetwory z kakao Warzywa Cukry i wyroby cukiernicze Produkty młynarskie, słód, skrobie Nasiona i owoce oleiste Kawa, herbata, przyprawy Napoje bezalkoholowe i alkoholowe Owoce i orzechy Tłuszcze i oleje zwierzęce lub roślinne Zwierzęta żywe Ryby i owoce morza Odpady i pasze dla zwierząt 8

9 Sumaryczna ocena pozycji konkurencyjnej w oparciu o wybrane wskaźniki (TC, RCA i Lafaya) Wartość wskaźnika w danym roku Wskaźnik RCA >1,0 <1,0 Wskaźnik TC >100 <100 Wskaźnik Lafaya >0,0 <0,0 >0,0 <0,0 9

10 Sumaryczna ocena pozycji konkurencyjnej w oparciu o wybrane wskaźniki (TC, RCA i Lafaya) w latach Dział HS Zwierzęta żywe Mięso i podroby Ryby i owoce morza Produkty mleczarskie Warzywa Owoce i orzechy Kawa, herbata, przyprawy Zboża Produkty młynarskie, słód, skrobie Nasiona i owoce oleiste Tłuszcze i oleje Przetwory z mięsa i ryb Cukry i wyroby cukiernicze Kakao i przetwory z kakao Przetwory zbożowe i pieczywo Przetwory z owoców i warzyw Różne przetwory spożywcze Napoje bezalkoholowe i alkoholowe Odpady i pasze dla zwierząt Tytoń i wyroby tytoniowe Zmiana w latach

11 Dekompozycja zmian eksportu rolno-spożywczego Polski w latach analiza z wykorzystaniem metody stałych udziałów w rynku (constant market share CMS) 11

12 Metoda stałych udziałów w rynku (CMS) wg Leamera i Sterna (1970) Zmiana wartości eksportu danego kraju między rokiem bazowym 0 a obliczeniowym t V A t n A A A A V = rv0 + ( r ) 0 + ( ) 0 i r Vi rij ri Vij0 + i= 1 i= 1 j= 1 n m n m i= 1 j= 1 ( V A ijt V A ij0 r ij V A ij0 ) efekt zmiany popytu światowego efekt struktury towarowej efekt struktury geograficznej efekt konkurencyjności gdzie: V - wartość eksportu kraju A w okresie t; A t A V it - wartość eksportu produktu i przez kraj A w okresie t; A V ijt - wartość eksportu produktu i przez kraj A na rynek j w okresie t; r - tempo wzrostu światowego eksportu między rokiem 0 i t; r - tempo wzrostu światowego eksportu produktu i między rokiem 0 i t; i ij r - tempo wzrostu światowego eksportu produktu i na rynek j między rokiem 0 i t; n liczba produktów w eksporcie kraju A; m liczba partnerów handlowych w eksporcie kraju A. 12

13 Dekompozycja zmian eksportu rolno- -spożywczego Polski w latach , w % (w stosunku do roku poprzedniego) 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0-10,0-20, Efekt konkurencyjności Efekt struktury geograficznej Efekt struktury towarowej Efekt zmiany popytu światowego Zmiana eksportu rolno-spożywczego 13

14 Dekompozycja skumulowanych zmian eksportu rolno-spożywczego Polski w latach , w % skumulowanej wartości tego wzrostu ,6% 2,6% 58,2% -4,4% efekt konkurencyjności efekt zmiany popytu światowego efekt struktury geograficznej efekt struktury towarowej 14

15 Zagregowany efekt struktury geograficznej w eksporcie rolno-spożywczym Polski w latach według głównych grup partnerów (w % zagregowanej zmiany wartości eksportu w tym okresie) 43,6% 2,6% ,2% 5,6% spoza UE-28 UE-13 Rosja, Ukraina Białoruś Turcja, USA, Meksyk, Korea Płd. Czechy, Słowacja, Litwa, Rumunia ,2% -4,4% ,2% UE-15 Niemcy, Włochy, Hiszpania, Holandia, Wlk. Brytania, Dania

16 Zagregowany efekt struktury towarowej w eksporcie rolno-spożywczym Polski w latach według działów HS (w % zagregowanej zmiany wartości eksportu w tym okresie) -2,50-2,00-1,50-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 Tytoń i wyroby tytoniowe Mięso i podroby ,6% 2,6% 58,2% -4,4% Warzywa Przetwory z mięsa i ryb Przetwory z owoców i warzyw Zwierzęta żywe Cukry i wyroby cukiernicze Pozostałe Kakao i przetwory z kakao Kawa, herbata, przyprawy Zboża Nasiona i owoce oleiste Tłuszcze i oleje zwierzęce lub roślinne Odpady i pasze dla zwierząt 16

17 Zagregowany efekt konkurencyjności w eksporcie rolno-spożywczym Polski w latach według działów HS (w % zagregowanej zmiany wartości eksportu w tym okresie) -2,00 0,00 2,00 4,00 6,00 8,00 10,00 12,00 Mięso i podroby ,6% 2,6% 58,2% -4,4% Tytoń i wyroby tytoniowe Produkty mleczarskie Różne przetwory spożywcze Przetwory z mięsa i ryb Przetwory zbożowe i pieczywo cukiernicze Zboża Kakao i przetwory z kakao Ryby i owoce morza Przetwory z owoców i warzyw Kawa, herbata, przyprawy Napoje bezalkoholowe i alkoholowe Odpady i pasze dla zwierząt Tłuszcze i oleje zwierzęce lub roślinne Zwierzęta żywe Pozostałe 17

18 Pozycja konkurencyjna a zagregowany efekt konkurencyjności -1,00 1,00 3,00 5,00 7,00 9,00 11,00 Mięso i podroby Tytoń i wyroby tytoniowe Produkty mleczarskie Różne przetwory spożywcze Przetwory z mięsa i ryb Przetwory zbożowe i pieczywo Zboża Kakao i przetwory z kakao Ryby i owoce morza Przetwory z owoców i warzyw Kawa, herbata, przyprawy Napoje bezalkoholowe i alkoholowe Odpady i pasze dla zwierząt Tłuszcze i oleje Nasiona i owoce oleiste Warzywa Owoce i orzechy Cukry i wyroby cukiernicze Produkty młynarskie, słód, skrobie Zwierzęta żywe Zmiana w latach

19 Wnioski Sumaryczna ocena pozycji konkurencyjnej Polski w handlu produktami rolno-spożywczymi na rynku światowym w latach , oparta na analizie wybranych trzech wskaźników konkurencyjności (TC, RCA i Lafaya), ukazuje zróżnicowaną sytuację tego sektora w układzie towarowym. Polska posiadała przewagi komparatywne w handlu następującymi grupami produktów: mięso i podroby, produkty mleczarskie, warzywa, przetwory z mięsa i ryb, przetwory zbożowe i pieczywo cukiernicze oraz przetwory z owoców i warzyw. Dobra była także pozycja konkurencyjna działu cukry i wyroby cukiernicze oraz tytoń i wyroby tytoniowe. W okresie członkostwa Polski w UE w wielu grupach produktów nastąpiła znacząca poprawa notowań poszczególnych wskaźników. Tym samym zwiększył się w eksporcie rolno- -spożywczym ogółem udział (z ok. 60% do 70%) produktów, w zakresie których Polska posiadała przewagi komparatywne na rynku światowym. 19

20 Wnioski Dekompozycja zmian eksportu rolno-spożywczego Polski w latach (przeprowadzona metodą stałych udziałów w rynku CMS) wskazuje, że blisko 60% skumulowanego w tym okresie wzrostu eksportu było efektem rosnącego popytu światowego na żywność. Niewielki dodatni efekt struktury geograficznej wynikał przede wszystkim z koncentracji polskich eksporterów na krajach UE-15, w których popyt na produkty rolno-spożywcze wzrastał jednak wolniej niż przeciętnie na świecie. W polskim eksporcie rolno-spożywczym dominowały grupy produktów, na które światowy popyt wzrastał relatywnie wolniej, stąd też skumulowany efekt struktury towarowej był ujemny. Ponad 40% skumulowanego wzrostu eksportu rolno-spożywczego Polski w okresie członkostwa wynikało z efektu konkurencyjności. Wśród grup towarów największą wartość efektu konkurencyjności generowały: mięso i przetwory, tytoń i wyroby tytoniowe, produkty mleczarskie, zboża i przetwory zbożowe. 20

21 Dziękujemy za uwagę!