Teoria WYMIANY MIĘDZYNARODWEJ. Ćwiczenia, semestr zimowy 2016/17

Transkrypt

1 1 Teoria WYMIANY MIĘDZYNARODWEJ Ćwiczenia, semestr zimowy 2016/17

2 2 Podstawowe informacje Dr Gabriela Grotkowska, Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego ggrotkowska@wne.uw.edu.pl

3 3 Zasady zaliczenia ćwiczeń Obecność na ćwiczeniach z TWM jest obowiązkowa. Zaliczenie ćwiczeń z TWM opiera się na trzech elementach: cotygodniowych kartkówkach, kolokwium końcowym oraz pracy pisemnej (wraz z prezentacją). Tematy na kartkówki (przykładowe pytania) będą zapowiadane na zajęciach oraz publikowane na stronie internetowej. Każda kartkówka oceniana jest w systemie binarnym: zaliczona niezaliczona. Do zaliczenia konieczna jest poprawna odpowiedź na więcej niż połowę pytań z danej kartkówki. Studenci w grupach 2-osobowych wykonują pracę opartą o dane empiryczne (tematy zostaną przydzielone przez prowadzących w połowie semestru). Studenci przedstawią swoje prace zarówno w formie pisemnej (ok. 5-8 stron) oraz w formie około 10- minutowej prezentacji podczas ćwiczeń. Na ostatnich zajęciach w semestrze odbędzie się kolokwium pisemne. Warunkiem koniecznym zaliczenia ćwiczeń jest: zaliczenie n 2 kartkówek w semestrze, gdzie n oznacza liczbę przeprowadzonych kartkówek, uzyskanie co najmniej 50% punktów z kolokwium końcowego, uzyskanie co najmniej 50% punktów za pracę empiryczną. Ocena końcowa z ćwiczeń ustalana jest na podstawie łącznej liczby punktów, przy czym punkty z kolokwium stanowią 60% oceny, zaś punkty za pracę empiryczną 40% (łącznie wersja pisemna i prezentacja).

4 4 Plan zajęć 1. Wprowadzenie i model grawitacyjny 2. Model Ricardo, 2 zajęcia 3. Model czynników specyficznych 4. Model Heckschera-Ohlina, 2 zajęcia 5. Nowa Teoria Handlu, 2 zajęcia 6. Wprowadzenie do prezentacji 7. Polityka handlowa, 2 zajęcia 8. Prezentacje studentów, 2 zajęcia 9. KOLOKWIUM 23 stycznia 2017 roku

5 5 Podręczniki [KO]: Krugman P., M. Obsteld, Ekonomia międzynarodowa. Teoria i polityka, wydanie trzecie zmienione, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa podręcznik podstawowy [M]: Marrewijk Ch. Van, International Trade and the World Economy, Oxford University Press głównie Nowa Teoria Handlu, ale nie tylko [JJM]: Michałek J. J., Instrumenty polityki handlowej, mechanizmy ekonomiczne i regulacje międzynarodowe, PWN niezbędny do części o polityce handlowej

6 6 Plan na dziś 1. Kilka faktów o współczesnym handlu międzynarodowym 2. Polski handel zagraniczny 3. Czym zajmuje się TWM? 4. Model grawitacyjny handlu międzynarodowego

7 7

8 8 Podejście nieco archaiczne: kto eksportuje? Chiny 12% USA 8% Całkowita wartość eksportu wszystkich krajów świata (2013): mld USD Pozostałe kraje 50% Rosja 3% Niemcy 8% Hong Kong 3% Japonia 4% Niderlandy 3% Francja 3% Korea 3% Wielka Brytania 3%

9 9 Kto importuje? USA 12% Całkowita wartość importu wszystkich krajów świata (2013): mld USD Chiny 10% Pozostałe kraje 48% Włochy 3% Korea 3% Niemcy 6% Francja 4% Niderlandy 3% Japonia 4% Wielka Brytania 4% Hong Kong 3%

10 10 Kilka słów o handlu międzynarodowym w ujęciu historycznym Dramatyczne zmniejszenie kosztów transportu i komunikacji były kluczową siłą, która ukształtowała dzisiejszy globalny system handlowy W ciągu ostatnich 30 lat światowy handel towarami i usługami rósł przeciętnie 7% rocznie Między rokiem 1980 a 2011, gospodarki rozwijające się zwiększyły swój udział w światowym eksporcie z 34 procent do 47 procent, a światowym imporcie z 29 procent do 42 procent. Coraz większą rolę odgrywa Azja. Przez wiele lat, handel światowy rósł średnio prawie dwa razy szybciej niż światowa produkcja. Odzwierciedla to rosnące znaczenie międzynarodowych łańcuchów dostaw i stwarza wyzwania w zakresie pomiaru wartości handlu

11 11 Zmiana struktury geograficznej eksportu znakiem zmian w światowej gospodarce?

12 Dynamika światowego handlu 12

13 Handel usługami Tradycyjne usługi niehandlowe Usługi transportowe Turystyka Finanse i ubezpieczenia Usługi biznesowe i ich powiązanie ze zjawiskiem outsourcingu/offshoringu 13

14 14 Czy znasz te pojęcia? Pojęcia 1. Outsourcing 2. Offshoring 3. Captive offshoring 4. Offshore outsourcing 5. Zagraniczna inwestycja bezpośrednia Definicje a) przeniesienie wybranych procesów biznesowych przedsiębiorstwa za granicę b) utworzenie filii zagranicznej c) przeniesienie wybranych procesów biznesowych przedsiębiorstwa za granicę, gdy beneficjentem przeniesienia jest podmiot zagraniczny niezwiązany kapitałowo z danym przedsiębiorstwem d) wydzielenie ze struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa niektórych realizowanych przez nie samodzielnie funkcji i przekazanie ich do wykonania innym podmiotom e)?

15 15 Skutki rewolucji komunikacyjnej i informatycznej

16 16 Współczesne problemy z pomiarem strumieni handlu Cena katalogowa: mln USD (w zależności od wersji) Przyleciały do Warszawy z USA Czy to jest eksport USA do Polski?

17 Jak mierzyć przepływy handlu? 17

18 Co kryje się w I-Phone? 18

19 Handel dobrami pośrednimi i GVC 19

20 20

21 21 Polska: mała gospodarka otwarta Eksport (% PKB) Import (% PKB) NX (% PKB, prawa oś) Udział światowym eksporcie i w imporcie: 1,1% (2013) Znaczące otwarcie w ostatnich dwóch dekadach Raczej deficyt niż nadwyżka w handlu

22 Produkty mineralne Dzieła sztuki, antyki Produkty przemysłu chemicznego Przyrządy i aparatura Materiały i artykuły włókiennicze Tworzywa sztuczne i artykuły z nich Tłuszcze i oleje Obuwie, nakrycia głowy itp. Skóry i artykuły z nich Broń i amunicja; ich części i Ścier drzewny; papier lub tektura Produkty pochodzenia roślinnego Artykuły z kamienia, szkła, Perły, kamienie szlachetne; Drewno i artykuły z drewna; Metale nieszlachetne i artykuły z nich Urządzenia mechaniczne i Zwierzęta żywe i produkty z nich Przetwory spożywcze Sprzęt transportowy Artykuły przemysłowe różne 22 Czym się wymieniamy? Ujawniona przewaga komparatywna Polski (2013)

23 Struktura geograficzna handlu zagranicznego Polski (2013) 23 Niemcy 25% W. Brytania 6% Czechy 6% Francja 6% Rosja 5% Włochy 4% Holandia 4% Słowacja 3% Szwecja 3% Ukraina 3% inne 35% EKSPORT Niemcy 21% W. Brytania 3% Czechy 4% Francja 4% Rosja 12% Włochy 5% Holandia 4% USA 3% Belgia 2% Chiny 9% inne 33% IMPORT

24 Źródła deficytu: struktura geograficzna salda obrotów towarowych Polski z zagranicą 24

25 25

26 26 Pytania, na które odpowiedzi szuka TWM Czemu kraje handlują? Czemu firmy z różnych krajów ze sobą handlują? Czym się wymieniają? Dobrami (jakimi)? Usługami? A może czynnościami (trade in tasks)? Czynnikami produkcji? Jakie są skutki handlu? Czy handel przynosi społeczeństwom korzyści? Od czego one zależą? Kto traci, a kto zyskuje na handlu? Podział dochodu Jak poprzez handel wpływają na siebie gospodarki różnych krajów? Jak państwo ingeruje w wymianę i jakie ma to skutki?

27 27 Czemu handlują? Kraje różnią się od siebie. technologią. wyposażeniem w czynniki produkcji W związku z tym ceny tych samych dóbr w różnych krajach są różne (przewaga Model Ricardo Model Heckscherakomparatywna) motyw dla handlu Ohlina Handel wynika z innych przyczyn, takich jak rosnący korzyści skali produkcji, zamiłowanie konsumentów do różnorodności, a cena nie jest czynnikiem decydującym Nowe teorie handlu Im bardziej kraje się różnią, tym większe możliwości wymiany i korzyści z handlu Im bardziej kraje są do siebie podobne, tym większe możliwości wymiany i korzyści z handlu

28 28 Jakie skutki przynosi handel? Korzyści z wymiany Korzyści ze specjalizacji Korzyści skali Postęp technologiczny Koszty dostosowawcze Efekty redystrybucyjne Zmienność i ryzyko

29 29

30 30 Rozmiar ma znaczenie: model grawitacyjny Lista największych partnerów handlowych USA: 3 największe gospodarki europejskie w pierwszej dziesiątce (Niemcy, Wielka Brytania i Francja) Dlaczego USA handlują najwięcej z tymi gospodarkami, a nie innymi krajami Europy?

31 Rozmiar ma znaczenie: model grawitacyjny 31

32 32 Odległość i granice mają znaczenie

33 33 Model grawitacyjny: idea Początkowo rozważania ateoretyczne Model grawitacyjny w podstawowej formie: T ij = A Y i Y j /D ij Gdzie: T ij to wartość handlu między krajem i a krajem j A jest stałą (zaraz o jej interpretacji ) Y i to PKB kraju i Y j to PKB kraju j D ij to odległość między krajem i a j W skrócie: handel między krajami i oraz j jest wprost proporcjonalny do iloczynu dochodu obu krajów oraz odwrotnie proporcjonalny do odległości między nimi.

34 34 Intuicja za tym modelem Założenie: Kraj A wydaje na dobra z krajów A, B, C, D części dochodu równe udziałom tych krajów w światowym PKB. Podobnie zachowują się inne kraje.

35 35 Intuicja za tym modelem W naszym przykładzie: T ij = u i u j Y w = Y i /Y w Y j /Y w Y w = 1/10 Yi Yj. Założenie (dość problematyczne): kraje kupują z innych krajów w proporcjach równych udziałom ich produkcji w produkcji światowej

36 36 Model grawitacyjny handlu międzynarodowego W bardziej ogólnej formie, model grawitacyjny jest estymowany w następującej formie: T ij = A Y ia Y jb /D ij c gdzie a, b oraz c mogą różnić się od 1. Co może być nieco zaskakujące, model grawitacyjny dość dobrze wyjaśnia faktyczne przepływy dóbr między krajami (np. USA - EU) Oszacowania efektu odległości wskazują, iż 1% zmiany odległości miedzy krajami wiąże się, ze spadkiem wymiany handlowej o około 0,7% - 1%.

37 37 Model grawitacyjny handlu międzynarodowego Inne czynniki mające wpływ na wielkość handlu (poza PKB i odległością): 1. Bliskość kulturowa: kraje powiązane kulturowo zwykle mają także silne więzi ekonomiczne 2. Geografia: zatoki oraz brak gór ułatwiają transport i handel 3. Korporacje transnarodowe: firmy rozlokowane w różnych krajach importują i eksportują dobra w handlu między swoimi oddziałami 4. Porozumienia handlowe między krajami mają na celu zmniejszenie formalności i opłat celnych, których konieczne jest ponoszenie przy przekraczaniu granic, a tym samym mają prowadzić do wzrostu wymiany Model grawitacyjny może zatem służyć do oceny skutków tworzenia porozumień handlowych: czy porozumienie faktycznie prowadzi do większej wymiany (niż ta która miałaby miejsce bez jego podpisania biorąc pod uwagę PKB obu krajów i odległość między nimi)?

38 38 Model grawitacyjny handlu międzynarodowego 5. Granice: konieczność przekraczania granic wiąże się z koniecznością załatwiania formalności i ponoszenia kosztów (jak cła) Istnienie granicy może oznaczać również problem używania różnych języków i walut, co dodatkowo może utrudniać handel Oprócz odległości także fakt istnienia granic wiąże się z koniecznością ponoszenia nakładu czasu i środków dla handlu

39 Odległość i granice: przykład 39

40 Odległość i granice: przykład 40

41 41 Odległość i granice: przykład Nawet w warunkach istnienia NAFTA i w sytuacji, gdy w USA i Kanadzie mówi się tym samym językiem, granica między krajami powoduje negatywne skutki dla handlu Efekt granicy szacowany jest na odpowiadający km odległości

42 Przykład z najnowszej literatury 42

43 Przykład z najnowszej literatury 43