Panel dyskusyjny: Innowacja głupcze, innowacja!

Europejskie Forum Nowych Idei RAPORT OTWARCIA Panel dyskusyjny: Innowacja głupcze, innowacja! TERMIN PANELU: 28.09.2011, 17.45 19.15 AUTOR RAPORTU: Krzysztof Piątek GŁÓWNE WYZWANIA TEMATYCZNE I PYTANIA: 1. Edukacja i innowacja: a. W jakie obszary powinny inwestować firmy, żeby pobudzać innowacyjność obywateli? Kluczem do sukcesu jest inwestowanie w wewnętrzne programy rozwoju pracowników, w sektor edukacyjny, czy może w tworzenie kompleksowego ekosystemu innowacji? b. Jakie obszary wiedzy i umiejętności są kluczowe dla rozwoju innowacji? c. Jak zwiększać zatrudnienie, zwłaszcza młodych Europejczyków, których szczególnie mocno dotyka kryzys ekonomiczny? Jak zwiększyć możliwość ich adaptacji do rynku pracy, który za 10 czy 20 lat może wyglądać zupełnie inaczej? 2. Kształcenie skoncentrowane na studentach (SCL): a. Jak zmieniać podejście osób odpowiedzialnych za edukację i nauczycieli, by koncentrowali się bardziej na uczniu i jego potrzebach, a nie na samym systemie? b. Jak rozwijać kompetencje uczniów, żeby poradzili sobie z samodzielnością i zwiększeniem odpowiedzialności, które są konsekwencjami SCL? c. Jak wykorzystywać nowe technologie do stosowania SCL? 3. Kompetencje XXI w.: a. Jak identyfikować i rozwijać potrzebne kompetencje? Jak korygować systemy edukacji w kontekście budowania kluczowych kompetencji dla ludzi żyjących w XXI w.? b. Czy zdobywanie wiedzy powinno przegrywać z budowaniem kompetencji? c. Czy dzisiejszy pomiar kompetencji odpowiada potrzebom gospodarki? 1

4. Kształcenie ustawiczne: a. Jak pomagać dorosłym w procesie uczenia się? b. Jak prognozować przyszłe potrzeby pracodawców? Kto powinien za to odpowiadać? c. Jak zapewnić elastyczność i uniwersalność systemu edukacji, który będzie dostosowywał się na bieżąco do potrzeb rynku pracy i odrzucał kierunki kształcenia, które nie mają przyszłości? 5. Wymiana informacji między krajami: a. Jak powinna wyglądać platforma best practice? b. Jak eliminować błędy i nie kopiować ich do innych systemów? c. Jakie formy zacieśniania współpracy mogą pojawić się na trzecim poziomie edukacji? Czy realizowane dotychczas europejskie programy edukacyjne, jak m.in. Sokrates Erazmus, Sokrates Comenius czy Sokrates Grundvitg spełniły pokładanie w nich nadzieje? SZCZEGÓŁOWY OPIS ZAGADNIENIA: 1. Zachodzą zmiany w systemie edukacji to, co było dobre w XX w., dziś już nie wystarcza: a) Kiedyś: Idealny pracownik epoki industrialnej dążył do doskonałości w wykonywanej przez siebie pracy najlepiej, gdy pracował jak najdłużej w jednej firmie, awansował i rozwijał się w pewnym wąskim zakresie. Dzięki temu potrafił coraz szybciej i sprawniej wykonywać swoją pracę, nie popełniając błędów. Standardowa ścieżka kariery oznaczała uzyskanie wykształcenia i żmudne doskonalenie się w swoim obszarze, nabieranie doświadczenia i po kilkudziesięciu latach emeryturę. Rewolucja związana z przejściem do gospodarki postindustrialnej i rozwój nowoczesnych technologii spowodowały szereg zmian: poczynając od dużo słabszej relacji między pracownikiem a pracodawcą, a na większym tempie zmian w sektorach kończąc. b) Dziś: Młody człowiek, który właśnie rozpoczyna karierę zawodową i będzie przechodził na emeryturę w 2060 r., prawdopodobnie będzie wykonywał w tym czasie ok. 15 różnych zawodów, czyli będzie zmieniał swoją profesję co trzy lata. Co więcej, gros z nich jeszcze nie istnieje Kompetencje, które rozwijano w XIX i XX w. odgrywają coraz mniejszą rolę, ponieważ zapotrzebowanie na nie maleje. W rozwiniętych krajach wszelkiego typu prace, które polegają na wykonywaniu powtarzalnych zadań, wymagają podstawowej wiedzy lub siły fizycznej są automatyzowane przez zastosowanie maszyn lub outsourcowane do krajów Trzeciego Świata, gdzie można wykonywać je o wiele taniej. Według amerykańskiego futurysty Alvina Tofflera, który już w latach 70. i 80. trafnie opisywał transformację społeczeństwa epoki industrialnej w 2

postindustrialną, znany dotychczas model systemu edukacji wyczerpał się i nie ma racji bytu. Powodem jest fakt, że system wychowywał i uczył pracowników gospodarki przemysłowej: dlatego ważna była nauka punktualności, dzwonek dzwoniący na lekcję i programy nauczania, które polegały na standaryzacji m.in. podręczników. Miało to na celu przyuczenie do późniejszej pracy w fabryce, gdzie ważne jest trzymanie norm i stawianie się do pracy o określonej godzinie. Ludzie są jednak większymi indywidualistami. System edukacji, który dotąd obowiązywał (uczniowie siedzący w ławkach i słuchający nauczyciela, a następnie samodzielnie wykonujący ćwiczenia) będzie odchodził do lamusa. Dzisiejsza edukacja wymaga dostosowania się do rosnącej grupy zawodów związanych z kreacją, rozwiązywaniem problemów i wychodzeniem poza znane schematy. W świecie tak dynamicznie zachodzących zmian stary model edukacji ulega coraz szybszemu wyczerpaniu. Trwające pięć lat studia mogą mieć program przestarzały względem potrzeb gospodarki już w momencie rozpoczynania nauki przez studenta, ponieważ był układany wcześniej. 2. Większa rola nowych technologii w nauczaniu: a) Podejście do kształcenia: Według Alvina Tofflera dzisiejsze systemy nauczania powinny być o wiele bardziej dostosowane do potrzeb konkretnych osób. W XXI w. w edukacji ważna jest nie tylko treść, ale także sposób kształcenia. Dotąd koncentrowano się na umiejętnościach i przygotowaniu nauczycieli ( teachers centered education ), dziś uwaga zaczyna być skupiona na uczniu ( students centered learning - SCL). W koncepcji SCL uczniom daje się większą swobodę w wybieraniu metod nauki i czyni się ich bardziej odpowiedzialnymi za swoją edukację. To rozwiązanie pozwala na dużo lepsze dostosowanie systemu do potrzeb jednostki, jednak przeniesienie dużej części odpowiedzialności na ucznia może być problemem dla mniej odpowiedzialnych lub dojrzałych osób. W SCL ważna jest relacja ucznia z otoczeniem, od którego czerpie wiedzę: internetem, portalami społecznościowymi, firmowymi bazami wiedzy, ekspertami, innymi szkołami i organizacjami, bibliotekami i nauczycielami. Zmienia się jednocześnie rola nauczyciela, który z głównego źródła wiedzy staje się tzw. facylitatorem, czyli pomocnikiem w drodze ucznia do jej poszukiwania i zdobywania. To z kolei wymusza podążanie nauczyciela ścieżkami, którymi podąża uczeń. b) E-edukacja: Już w 2006 r. Bank Światowy zauważył, że e-edukacja jest ważnym elementem 88 proc. krajowych strategii rozwoju technologii. Nowe technologie pozwalają na dużo szybsze i łatwiejsze dzielenie się wiedzą, a także na bardziej indywidualne dostosowanie materiałów do konkretnych potrzeb każdego ucznia. Dzięki nim uczniowie nie muszą tak jak 3

dotychczas korzystać z tego samego podręcznika, ale mogą sięgać po sprofilowane e-booki. Indywidualizacja może też oznaczać, że jeżeli uczeń lubi jakiś przedmiot, np. sport, nie musi uczyć się historii powszechnej, ale historii sportu. W ten sposób dużo wcześniej zacznie rozwijać swoje zainteresowania, co doprowadzi go do bycia specjalistą w swojej dziedzinie. Założenie, że każdy pięcio-, sześcio- czy siedmiolatek (w zależności od kraju) powinien iść do szkoły i uczyć się dokładnie tego samego, co inni w tym samym wieku, okazuje się coraz bardziej błędne. c) Nowoczesny nauczyciel: Skoro młodzież dorasta w otoczeniu komputerów, internetu i multimediów, znakomicie radząc sobie z nowymi trendami, nowoczesne podejście do edukacji wymaga ich stosowania w procesie kształcenia, co oznacza także rozwój nowych kompetencji u nauczycieli. W Polsce tylko 5% proc. z nich potrafi integrować technologie w proces nauczania. Mogą oni podwyższać swoje kompetencje za pomocą takich programów, jak np. Intel Teach Program K-12. Pomaga on wdrażać zorientowane na ucznia kształcenie w praktyce: zawiera oprogramowania ułatwiające przeprowadzenie ciekawych lekcji oraz scenariusze zajęć. W programie wzięło udział 10 mln nauczycieli szkół podstawowych i średnich z 60 krajów. Oparty jest on na sześciu zagadnieniach tematycznych: 1) Efektywne korzystanie z technologii koncentracja na uczeniu się i budowaniu umiejętności na miarę potrzeb XXI w. z wykorzystaniem technologii; 2) Podejście projektowe promowanie zorientowanych na ucznia badań i wykorzystania technologii; 3) Umiejętność myślenia i otwarte pytania używanie pytań promujących myślenie na wyższych poziomach; 4) Projektowanie instrukcji opracowanie opartych na standardach lekcji i strategii zaangażowania nauczania; 5) Ocena zorientowana na ucznia wykorzystanie różnych metod oceny i zaangażowanie uczniów w samoocenę; 6) Współpraca zachęcenie nauczycieli do pracy w zespołach, rozwiązywania problemów i brania udziału w przeglądaniu zaprojektowanych lekcji. d) Coraz bardziej wymagający uczniowie: Nieumiejętność nadążania nauczycieli za rozwojem technologii wpływa na spadek ich autorytetu i zwiększa dystans pokoleniowy. Uczniowie wymagają coraz więcej od szkoły, a gdy ta nie spełnia ich oczekiwań rezygnują z niej. Zwiększa się drop of rate : w USA na 100 osób, które wchodzi do systemu szkoły średniej, tylko 18 kończy studia w terminie, ze względu na rozdźwięk między tym, czego naucza szkoła, a tym, co dzieje się poza nią. Problem zauważa też Europa, dlatego jednym z celów Strategii 2020 jest 4

obniżenie odsetka młodych ludzi przedwcześnie porzucających naukę poniżej 10 proc. Alvin Toffler sugeruje, że w szkole przyszłości bycie nauczycielem powinno przestać być zawodem. Jego zdaniem lepiej byłoby, gdyby co 3-4 lata nauczyciele opuszczali szkołę i szli pracować poza systemem edukacji. Konfrontacja ze światem zewnętrznym pozwoliłaby im gromadzić, a następnie dzielić się z uczniami świeższą i bardziej przydatną wiedzą. 3. Tworzenie innowacji napędzających gospodarkę stawia systemowi edukacji nowe wyzwania: a) Umiejętności ważniejsze od wiedzy: Dotychczasową misją edukacji było przekazanie jak największej ilości wiedzy. W raporcie OECD Zarządzanie wiedzą w społeczeństwie >>uczącym się<< wiedza podzielona jest na cztery kategorie: wiedzieć co (know-what) odnosi się do wiedzy o faktach, ma znaczenie bliskoznaczne informacji, może być przesyłana za pomocą danych i bitów; wiedzieć dlaczego (know-why) odnosi się do wiedzy o zasadach i prawach w naturze, w ludzkim umyśle i społeczeństwie, dotyczy rozumienia wpływu, jaki nauka wywiera na ludzkość; wiedzieć jak (know-how) odnosi się do umiejętności, czyli do zdolności robienia czegoś; dotyczy umiejętności pracowników, ale ma również znaczenie na wyższym poziomie zarządzania i tworzenia wiedzy przez naukowców; wiedzieć kto (know-who) odnosi się do posiadaczy wiedzy i opisuje wiedzę, którą posiadają, dotyczy również społecznych zdolności współpracy i komunikacji z ekspertami zewnętrznymi. Coraz większa ilość wiedzy zgromadzona w internecie, coraz łatwiejszy dostęp do niej dzięki rozwojowi wyszukiwarek oraz coraz większy dynamizm zmian powoduje, że wiedza ma coraz mniejsze znaczenie można ją łatwo uzupełnić. O wiele ważniejsze stają się kompetencje, czyli ogólne zdolności (możliwości) oparte na wiedzy, doświadczeniu, wartościach oraz skłonnościach nabytych w wyniku oddziaływań edukacyjnych. Dzisiejsze systemy edukacji powinny przestać koncentrować się na przekazywaniu wiedzy, bo ta wymaga aktualizacji praktycznie na bieżąco w trakcie kariery. Dużo ważniejsze są umiejętności, kompetencje, które pozwalają na ciągłą adaptację do zmieniających się warunków. Widać to na przykładzie Finlandii, którą prowadzony przez OECD Programme for International Student Assessment (PISA) w raporcie z 2009 r. sklasyfikował na trzecim miejscu na świecie pod względem umiejętności czytania tekstu ze zrozumieniem, umiejętności matematycznych oraz nauk przyrodniczych. Pierwsze miejsce zajęły Chiny (Szanghaj) oraz Korea Południowa kraje 5

należące do zupełnie innego kręgu kulturowego. Fiński system edukacji zreformowano w latach 70. przy jednoczesnym zwiększeniu nakładów finansowych, dzięki czemu rozwinęły się w tym kraju innowacyjne gałęzie gospodarki. Fińska Nokia, mimo spadku sprzedaży produkowanych przez siebie telefonów komórkowych, nadal jest liderem światowego rynku. Co czwarty sprzedany w pierwszym kwartale 2011 r. telefon został wyprodukowany przez Nokię. Następny na liście producent Samsung ma zaledwie 16 proc. rynku. Według raportu McKinseya z 2009 r., gdyby Stany Zjednoczone lepiej dostosowały swój system edukacji do potrzeb dzisiejszej gospodarki, tak jak robią to np. Finlandia czy Korea Południowa, PKB w 2008 r. mogłoby być tam wyższe o 1,3-2,3 bln dol., czyli o 9-16 proc. b) Kooperacja ważniejsza od umiejętności indywidualnych: Umiejętność przystosowywania się do nowego świata widać na przykładzie działań pozaszkolnych uczniów i studentów: w czasie wolnym są cały czas połączeni online z innymi członkami swoich społeczności poprzez sieci społecznościowe i komunikatory (instant messaging). Mimo że nauczyciele i wykładowcy wymagali dotąd samodzielnego odrabiania prac domowych, dzięki nowoczesnym narzędziom zadania coraz częściej są rozwiązywane wspólnie. Dyskutując na forach internetowych o możliwych sposobach ich rozwiązania uczniowie oddolnie uczą się kompetencji współdziałania i rozwiązywania problemów. Mechanizmy te powinny być adaptowane do głównego systemu edukacji. c) Kluczowe kompetencje w XXI w.: zostały zdefiniowane przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej w 2006 r. jako połączenie wiedzy, umiejętności i postaw odpowiednich do sytuacji. Kompetencje kluczowe to te, których wszystkie osoby potrzebują do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i zatrudnienia. Ustanowiono osiem kompetencji kluczowych: 1) porozumiewanie się w języku ojczystym, 2) porozumiewanie się w językach obcych, 3) kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowotechniczne, 4) kompetencje informatyczne, 5) umiejętność uczenia się, 6) kompetencje społeczne i obywatelskie, 7) inicjatywność i przedsiębiorczość, 8) świadomość i ekspresja kulturalna. OECD w ramach Programme for International Student Assessment (PISA) bada od 2000 r. trzy podstawowe dziedziny: czytanie i interpretacja (reading literacy), matematyka (mathematical literacy) i rozumowanie w naukach przyrodniczych (scientific literacy). W kolejnych badaniach szczególny nacisk jest położony na 6

zbadanie jednej dziedziny: w roku 2000 było to czytanie ze zrozumieniem, w 2003 matematyka, w 2006 rozumowanie w naukach przyrodniczych. W 2003 roku badano dodatkowo umiejętność rozwiązywania problemów (problem solving). Według Intel Foundation umiejętności, które będą decydować o sukcesie w XXI w. to: kreatywność i innowacja, rozwiązywanie problemów, podejmowanie decyzji, krytyczne myślenie, współpraca, umiejętności IT. d) Skomplikowanie zadań wymaga lepszego wykształcenia: Rozwój gospodarki jest ściśle powiązany z wiedzą, a przede wszystkim z umiejętnościami kadr. Przedsiębiorczość czy zatrudnienie mają kluczowe znaczenie dla rozwoju gospodarki. Powodem jest oczywiście coraz większy stopień komplikacji wykonywanych przez pracowników zadań oraz przenoszenie ich za granicę lub zlecanie maszynom. Według szacunków Komisji Europejskiej, w 2015 r. ok. 30 proc. miejsc pracy będzie wymagać kwalifikacji na poziomie wyższego wykształcenia, a blisko połowa co najmniej średniego. Poziom wykształcenia osób w wieku produkcyjnym poprawił się od roku 2000, ale 108 mln Europejczyków nadal ma je zaledwie na poziomie zawodowym to wciąż aż 1/3 tej grupy. W grupie wiekowej 25-64 lata 23 proc. osób ma wyższe wykształcenie, podczas gdy w USA i Japonii wskaźnik ten wynosi 40 proc. Z danych Komisji Europejskiej wynika, że w przypadku zatrudniania osób wykształconych miękkie kompetencje są równie cenione, co twarde, związane z sektorem działania. Pracodawcy uważają, że umiejętność pracy w zespole (98 proc.), umiejętność adaptacji do nowych sytuacji (97 proc.), umiejętności komunikacji (96 proc.) oraz wiedza i znajomość obcych języków (67 proc.) są ważne w procesie rekrutacji. Badania Eurobarometru pokazują, że dla osób zajmujących się rekrutacją doświadczenie jest kluczowe (87 proc.). Według 39 proc. z nich wprowadzenie przez uniwersytety sektorowych praktyk podniosłoby atrakcyjność ich absolwentów dla pracodawców. Zrozumienie potrzeb pracodawców pozwoli europejskiej polityce zatrudnienia i edukacji lepiej się dostosować. e) Przedsiębiorczość ważną kompetencją, którą można kształtować: Według Petera Druckera jest to cecha lub sposób zachowania się ludzi, które sprowadzają się do gotowości, zdolności podejmowania i rozwiązywania w sposób twórczy i nowatorski nowych problemów, umiejętności wykorzystania pojawiających się szans i okazji oraz elastycznego przystosowania się do zmieniających się warunków 7

funkcjonowania gospodarki. Jak widać, przedsiębiorczość i innowacja są ze sobą nierozłącznie związane. Poprawę wskaźnika zatrudnienia i rozwój przedsiębiorczości wśród młodych ludzi mają na celu takie projekty, jak program edukacyjny Life skills for employability, prowadzony przez International Youth Foundation i GE Foundation. Bierze w nim udział 10 tys. uczniów w wieku 14-18 lat i 400 nauczycieli w Polsce i na Węgrzech. Dzięki programowi uczniowie będą mieli szansę rozwijać swoje umiejętności osobiste, doskonalić zdolności interpersonalne oraz umiejętności pracy w zespole, pomocne zarówno w czasie edukacji, jak i pracy zawodowej, co ma zwiększyć ich szanse na rynku pracy. OECD, analizując rynek pracy młodych ludzi w latach 1995-2005, zaobserwowało zjawisko nadedukacji (over-education). Oznacza ono, że młodzi wykonują zawody wymagające o wiele niższych kompetencji niż te, które pozyskały dzięki wykształceniu. Co piąty młody pracownik w 2005 r. miał zbyt wysokie kompetencje. O ile zjawisko to może być związane z przechodzeniem z systemu edukacji na rynek pracy, to niepokojący jest fakt, że występuje ono w wielu krajach. f)kształcenie ustawiczne: Jak stwierdził Alvin Toffler, analfabetami w XXI w. nie będą ci, którzy nie potrafią czytać i pisać, ale ci, którzy nie potrafią uczyć się, oduczać i uczyć ponownie. Dynamizm procesów gospodarczych oraz starzenie się społeczeństwa powodują, że nie można polegać na raz nabytej wiedzy. Umiejętności i wiedza muszą być przez całe życie podnoszone. Skróceniu uległ czas życia produktów na rynku, a co za tym idzie zmienił się też cykl życia umiejętności pracownika musi on o wiele częściej zmieniać pracę w ciągu swojego życia zawodowego. Według badań OECD kraje Północy dobrze radzą sobie z tym zagadnieniem. W drugiej grupie są: Kanada, Czechy, Niemcy, Holandia i Nowa Zelandia, które radzą sobie nieźle, ale mają pewne słabości. W trzeciej grupie znalazły się: Australia, Szwajcaria, Wielka Brytania i USA te kraje słabo radzą sobie z edukacją w długim okresie życia pracownika. Ostatnią grupę stanowią kraje, które zupełnie sobie nie radzą z tym problemem: Irlandia, Węgry, Portugalia i Polska. Wdrożenie praktyki ciągłej nauki do systemu edukacji jest zadaniem trudnym i długofalowym. Koncepcje dotyczące nauki w długim okresie życia powinny koncentrować się na pięciu zagadnieniach: Podnoszeniu dostępności, jakości i sprawiedliwości; Zapewnieniu wszystkim podstawowych umiejętności; Rozpoznaniu wszystkich form nauki, nie tylko zwykłych studiów; Mobilizacji zasobów, myśleniu o alokacji w różnych sektorach; Umożliwieniu współpracy jak najszerszej grupie partnerów. 8

Konieczne jest także stworzenie lepszych podstaw do nauki pozaobowiązkowej, powiązań między światem biznesu a edukacją oraz wyeliminowanie edukacyjnych ślepych zaułków. Wiąże się to ze zwalczaniem barier poprzez wzmocnienie połączeń: pomiędzy kształceniem ogólnym, zawodowym i na poziomie ponadgimnazjalnym; między ponadgimnazjalnym kształceniem zawodowym i studiami wyższymi; pomiędzy uniwersyteckim oraz nieuniwersyteckim sposobem kształcenia. Trzecim obszarem działania jest opracowanie bardziej efektywnej edukacji i informacji o zatrudnieniu oraz systemów ułatwiających studentom odnalezienie swojej drogi na ścieżce edukacji. Tradycyjnie usługi takie otrzymały niski priorytet w wielu krajach OECD. Istnieją uderzające rozbieżności w poszczególnych państwach w celach, finansowaniu kwalifikacji personelu oraz metodach realizacji tych usług. Chociaż widać niedociągnięcia w krajowych systemach informacji i poradnictwa zawodowego dla młodzieży, to jednak słabości i luki w tym zakresie dla osób dorosłych są jeszcze bardziej wyraźne. Można mówić o potrzebie opracowania bardziej zintegrowanych usług dla kariery, które będą oferować ludzie zorientowani w pojawiających się potrzebach i technologiach. 4. Wdrażanie zmian w systemie edukacji pozostaje domeną sfery publicznej, choć firmy nie pozostają bierne: a) Państwa: Główny ciężar odpowiedzialności za innowacyjność i edukację spoczywa na rządach poszczególnych państw, które odpowiadają za organizację systemu edukacji. Dlatego aż dwa spośród pięciu celów zawartych w Strategii 2020 Unii Europejskiej dotyczą tych właśnie zagadnień: w 2020 r. nakłady na badania i rozwój powinny przekraczać 3 proc. PKB Unii (zarówno środki publiczne, jak i prywatne). W 2007 r. państwowe wydatki na badania i rozwój w krajach unijnych wyniosły 0,71 proc. PKB, podczas gdy w Stanach Zjednoczonych wskaźnik ten wyniósł 1,02 proc. PKB. Cel dotyczący edukacji zakłada, że odsetek młodych ludzi przedwcześnie porzucających naukę nie powinien przekraczać 10 proc., a co najmniej 40 proc. osób w wieku 30-34 lata powinno mieć wykształcenie wyższe. Cyfrowa Agenda Unii Europejskiej ma wzmacniać zarówno infrastrukturę, jak i stopień wykorzystania nowych technologii na kontynencie. Jej celem jest m.in. zapewnienie w 2020 r. dostępu do internetu o szybkości 30 Mb/s lub większej wszystkim Europejczykom. Obecnie jedynie 1 proc. z nich korzysta z internetu za pomocą sieci światłowodowych (dla porównania: w Japonii 12 proc., a w Korei Południowej 15 proc. mieszkańców). 9

W 2010 r. Polska uchwaliła ustawę dotyczącą rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej, dzięki której do 2015 r. 95 proc. Polaków ma mieć dostęp do mobilnego internetu, a 90 proc. do stacjonarnego. Według Eurostatu, dostęp do internetu miało w naszym kraju 59 proc. gospodarstw domowych (w całej Unii 65 proc.). Połowa polskich gospodarstw domowych (51 proc.) ma dostęp szerokopasmowy. b) Współpraca państw: Nie warto wymyślać czegoś, na co inni już wpadli. Dlatego powstał TALIS pierwszy międzynarodowy program skoncentrowany na warunkach pracy nauczycieli w szkołach. Wypełnia on luki informacyjne pomiędzy systemami kształcenia w poszczególnych państwach. Analizy porównawcze różnych krajów pozwalają zidentyfikować te, które borykają się z podobnymi wyzwaniami i uczyć się na podstawie ich doświadczeń. Pierwsze badanie przeprowadzono w 2008 r. w 24 krajach na czterech kontynentach. W 2013 r. TALIS obejmie 30 państw: Australię, Belgię, Kanadę, Czechy, Danię, Estonię, Finlandię, Islandię, Izrael, Włochy, Japonię, Koreę Południową, Meksyk, Holandię, Norwegię, Polskę, Portugalię, Hiszpanię, Szwecję, Wielką Brytanię, Stany Zjednoczone, Abu Dhabi, Chile, Chorwację, Łotwę i Serbię. Kraje będą mogły też wybrać do udziału w programie szkoły, które uczestniczą w badaniu PISA 2012. Wymiana wiedzy nie musi następować na poziomie systemów edukacji czy nauczycieli, może też odbywać się na poziomie uczniów. Dzięki wymianom studenckim słabiej rozwinięte kraje rozwijają się o wiele szybciej niż tylko w oparciu o krajowe zasoby. Poprawia się także jakość i dopasowanie systemów edukacji na wyższym poziomie, zwiększa się ich różnorodność. Te trzy czynniki są kluczowe dla efektywności tej edukacji, która potrzebuje najwyższej jakości kadr. Doktoranci i studenci podyplomowi mogą rozwijać za granicą swoje umiejętności, a następnie wdrażać je w swoim kraju. c) Firmy: mogą wspomagać rozwój innowacji, pomagać wytyczać kierunki edukacji. Przykładem może być realizowany w Portugalii projekt Magellan, w ramach którego uczniom w wieku 6-11 lat rozdano 500 tys. tanich laptopów. Program ma na celu zwiększenie znajomości IT wśród najmłodszych uczniów. Projekt ma mieć bardzo duży wpływ na naukę, a następnie gospodarkę tego kraju: przeszkolonych ma zostać 30 tys. nauczycieli, którzy mają pomagać uczniom w korzystaniu z komputerów. Docelowo każde dziecko w szkole podstawowej ma mieć swój komputer. Zwiększenie kompetencji IT już na samym początku edukacji ma prowadzić do wzrostu liczby osób pracujących w sektorze wysokich technologii (tworzenie oprogramowania, telekomunikacja, itp.). Program budowy tanich laptopów ma być rozwijany: docelowo ma powstać 5 mln urządzeń, z czego 4 mln mają być wyeksportowane do innych krajów. Całkowita wartość aktywności ekonomicznej związanej z projektem (bezpośrednia i pośrednia) ma wynieść 10

2,3 mld euro. Ten projekt, którego partnerami są Microsoft i Intel, pokazuje, że biznes i sfera publiczna mogą w obszarze innowacyjności współdziałać w bardzo dużej skali. STRESZCZENIE GŁÓWNYCH STANOWISK (INSTYTUCJI I AUTORYTETÓW) KOMISJA EUROPEJSKA W dziedzinie edukacji UE zrealizowała tylko jeden z pięciu celów wytyczonych w 2003 r. Ze sprawozdania wynika jednak, że osiągnięcie nowych celów do 2020 r. jest realne. W roku 2010 UE udało się zwiększyć liczbę absolwentów kierunków matematycznych, ścisłych i technicznych, znacznie przekraczając pierwotnie założony poziom 15 proc. Niewystarczające postępy poczyniono natomiast w ograniczaniu wskaźnika przedwczesnego kończenia nauki, poprawianiu sprawności czytania, zwiększaniu liczby uczniów kończących szkołę średnią drugiego stopnia oraz zwiększaniu odsetka dorosłych uczestniczących w kształceniu lub szkoleniu. Cele, których osiągnięcie zaplanowano na 2020 r. oraz dotychczasowe postępy: odsetek osób przedwcześnie kończących kształcenie i szkolenie nie powinien przekraczać 10 proc., tymczasem od 2003 r. odsetek osób kończących naukę na poziomie gimnazjalnym lub niższym spadł zaledwie do 14 proc.; odsetek osób z wyższym wykształceniem wśród osób w wieku 30-34 lat powinien wynosić co najmniej 40 proc. - w okresie 2000-2009 wskaźnik ten wzrósł w UE średnio o 10 punktów procentowych i wynosi 32,3 proc.; 95 proc. dzieci powinno być objętych edukacją przedszkolną - obecnie jest to 92,3 proc. Choć 9 państw członkowskich osiągnęło poziom docelowy, a wiele innych bardzo się do niego zbliżyło, to w przypadku kilku krajów wiele pozostaje jeszcze do zrobienia; poprawa umiejętności czytania oraz wyników w matematyce i naukach ścisłych wśród 15-latków - odsetek uczniów osiągających słabe wyniki w tych podstawowych sprawnościach nie powinien w 2020 r. przekraczać 15 proc. Obecnie około 20 proc. uczniów ma problemy z czytaniem; zwiększenie liczby dorosłych kontynuujących naukę przez całe życie do 15 proc. - odsetek dorosłych biorących udział w programach uczenia się przez całe życie nieznacznie spadł i w 17 krajach UE wynosi obecnie poniżej 10 proc. 1 1 http://ec.europa.eu/news/culture/110419_pl.htm 11

UNICEF Cel milenijny powszechny dostęp do podstawowej edukacji. W 2015 roku każde dziecko powinno mieć dostęp do edukacji na poziomie podstawowym. W roku 2001, gdy wyznaczano cele milenijne szacowano, że ok. 115 mln dzieci na całym świecie, zwłaszcza dziewczynek, nie uczęszcza do szkoły. Dzięki podjętym działaniom do 2005 roku liczba ta spadła poniżej 100 mln 2. OECD Działania OECD związane z edukacją koncentrują się na czterech głównych obszarach: 1. Edukacja przedszkolna i szkolna. 2. Wyższa edukacja i kształcenie dorosłych. 3. Edukacja, gospodarka i społeczeństwo. 4. Zarządzanie badaniami i wiedzą. INTEL FOUNDATION Umiejętności, które będą decydować o sukcesie w XXI w. to: kreatywność i innowacja, rozwiązywanie problemów, podejmowanie decyzji, krytyczne myślenie, współpraca, umiejętności IT. DANE DO DYSKUSJI INSPIRACJE 470 tys. Tylu uczniów wzięło udział w badaniu PISA 2009. Badani uczniowie reprezentowali 26 mln piętnastolatków z 65 krajów. 2 http://www.unicef.org/mdg/education.html 12

Jak biegli są dziewczęta i chłopcy w czytaniu? Odsetek dziewcząt i chłopców na różnych poziomach biegłości czytania wg OECD. Poziom 6 Poziom 5 Poziom 4 Poziom 3 Poziom 2 Poziom 1a Poziom 1b Poniżej poziomu 1b 13

Wydatki na edukację i uzyskiwane rezultaty w krajach OECD Wzrost realnych wydatków na studenta w latach 1970-1994. Wzrost osiągnięć studenta. Belgia, Wielka Brytania Japonia Niemcy Włochy Francja Nowa Zelandia Australia 14

Singapur: rekrutacja nauczycieli Współczynnik liczby osób aplikujących na studia nauczycielskie do zatrudnionych nauczycieli (2005 r.) 100 osoby zdające na studia pedagogiczne -80 proc. trudny proces aplikacji pozwala wyselekcjonować najlepszych kandydatów spośród zainteresowanych 20 proc. studenci, którym oferowana jest możliwość kształcenia pedagogicznego 18 proc. studenci rejestrujący się na studiach pedagogicznych 18 proc. studenci kończący studia pedagogiczne 18 proc. studenci zatrudnieni jako nauczyciele Prawie wszyscy studenci, którzy rozpoczną studia pedagogiczne, pracują potem jako nauczyciele. ODNOŚNIKI MERYTORYCZNE 15

http://download.microsoft.com/download/f/6/b/f6bc539f-8864-4bb9-b886- F3F4DD274037/EconomicImpactMagellan.pdf http://kluczowe-kompetencje.pl/files/publikacje/przedsiebiorczosc_2.pdf za Drucker Peter, 1992, s. 34 35 http://www.eakademiaprzyszlosci.pl/pub/files/pliki_do_pobrania/o_kompetencjach_kl uczo wych_e-learningu_i_metodzie_projektow.pdf http://www.edukacjawpolsce.pl/modules.php?op=modload&name=news&file=article &sid=891 http://www.edutopia.org/future-school http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/publ/pdf/ll-learning/keycomp_pl.pdf http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc/report08/emploi_en.pdf http://ec.europa.eu/education/news/news2685_en.htm http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ity_offpub/ks-30-09-148/en/ks-30-09- 148-EN.PDF http://www.gartner.com/it/page.jsp?id=1689814 The World AheadStarts Here. Intel Teach Program, 2008. http://it.wnp.pl/liczba-gospodarstw-domowych-z-dostepem-do-internetu-wzrosla-do- 59-w-polsce,96225_1_0_0.html http://kluczowe-kompetencje.pl/files/publikacje/przedsiebiorczosc_2.pdf http://europa.eu/rapid/pressreleasesaction.do?reference=ip/10/1602http://www.oec d.org/dataoecd/0/30/37805131.pdf http://www.oecd.org/dataoecd/17/11/29478789.pdf http://www.oecd.org/dataoecd/24/48/39997378.pdf http://www.oecd.org/document/0/0,3343,en_2649_39263231_38052160_1_1_1_1,00.html http://europa.eu/legislation_summaries/education_training_youth/lifelong_learning/c1 1090_en.htm http://www.reuters.com/article/2008/09/23/us-portugal-computeridustre48m71120080923 16

http://www.wprost.pl/ar/224258/gaj-megaustawa-ulatwila-inwestowanie-w-sieciinternetowe/ 17