Katarzyna Brus konsultacja merytoryczna Wojciech Włodarczyk Jestem młody, jestem przedsiębiorczy Warsztat Scenariusz zajęć Adresat zajęć Zajęcia skierowane są do młodzieży gimnazjalnej oraz ponadgimnazjalnej (licea, technika, zasadnicze szkoły zawodowe). Czas zajęć Dwie godziny lekcyjne 2x45minut = 90 minut. Lekcja pierwsza: przedsiębiorczość na co dzień Lekcja druga przedsiębiorczość a tolerancja Cele 1. Uczestnicy zdefiniują podstawowe pojęcia związane z przedsiębiorczością, jak również samo pojęcie przedsiębiorczości. 2. Dowiedzą się również, jak ważna jest kreatywność, poznają narzędzia i techniki kreacyjne. 3. Nauczą się podstawowych zasad komunikacji interpersonalnej oraz autoprezentacji. 4. Uczestnicy warsztatów będą mieli również okazję dowiedzieć się, jak zaplanować swoją karierę zawodową i skutecznie ubiegać się o (być może pierwszą) pracę. 5. Młodzież zwróci uwagę na problem dyskryminacji w pracy i dowie się, jak jej przeciwdziałać. 1
Metoda prowadzenia warsztatów Zasadnicza część zajęć będzie prowadzona poprzez swobodną dyskusję i wymianę zdań między prowadzącymi a uczestnikami warsztatu, jak również pomiędzy uczestnikami. Sporadycznie warsztat będzie przeprowadzany w formie wykładu. Przewiduje się również wyświetlanie krótkich filmów i używanie prezentacji multimedialnej. Materiały pomocnicze Dla prowadzących: projektor multimedialny, komputer oraz głośniki Dla uczestników: kartki oraz długopisy lub ołówki Część pierwsza przedsiębiorczość na co dzień Ta część zajęć służyć ma poznaniu, czym jest przedsiębiorczość, jak również poznaniu wielu akceptów przedsiębiorczości spotykanych w życiu codziennym. Zaczyna się ona od przedstawienia uczestnikom warsztatu krótkiego filmu (ok. 2 minut), przedstawiającego poglądy Polaków na temat przedsiębiorczości zaraz po transformacji systemowej. Sondaż przeprowadzony w styczniu 1989 roku ma być punktem wyjścia do zbudowania przez uczniów ich własnej definicji przedsiębiorczości w drodze swobodnej dyskusji z prowadzącymi. Przywołanie kilku najpopularniejszych definicji przedsiębiorczości (definicja klasyczna, czyli przedsiębiorczość jako opracowywanie nowych produktów lub nowych kombinacji istniejących produktów w celu zaspokojenia potrzeb klientów tworzenie innowacji, umiejętne organizowanie zasobów tworzenie organizacji oraz podnoszenie dobrobytu przez dostarczanie dodatkowej wartości-tworzenie miejsc pracy). Przywołanie etymologii słowa przedsiębiorca (z fr. entrepreneur osoba pracująca na własny rachunek i gotowa do podejmowania ryzyka, 1730). Przedsiębiorczość zdefiniowana jako działalność wzmacniająca potencjał w zakresie wynalazczości, innowacji, komercjalizacji, pozyskiwania technologii, uruchamiania nowych przedsięwzięć. Charakterystyka osoby przedsiębiorczej. Ponieważ przedsiębiorczość w szerokim rozumieniu to również postawa życiowa, człowiek przedsiębiorczy a przedsiębiorca to niezupełnie to samo, należy wskazać na cechy charakteryzujące osoby przedsiębiorcze. Uczniowie będą mieli okazję skonfrontować przywołaną charakterystykę z posiadanymi przez siebie cechami, umiejętnościami i sposobem działania. 2
CZŁOWIEK O POSTAWIE PRZEDSIĘBIORCZEJ CECHY UMIEJĘTNOŚCI SPOSÓB DZIAŁANIA - poczucie własnej wartości -wiara w siebie i optymizm -wewnętrzna motywacja do uczenia się i działania -potrzeba osiągnięć -aktywność -samodzielność -otwartość na innych ludzi i zachodzące zmiany -niezależność -wytrwałość -odpowiedzialność -tolerancja -twórczość i kreatywność -świadomość mocnych i słabszych stron -dokonanie samooceny -wyznaczanie sobie celów krótko, średnio i długoterminowych -ustalanie priorytetów w realizacji celów - umiejętność modyfikacji planów/celów dostosowywania się do zmieniających się warunków -dostrzeganie szans dla osiągnięcia celów -rozwiązywanie problemów, podejmowanie decyzji indywidualnie i grupowo -współdziałanie w zespole -skuteczne komunikowanie się i negocjowanie -korzystanie z nowoczesnych źródeł informacji i selekcja informacji -rozwijanie mocnych stron i eliminowanie słabszych -działanie w kręgu własnego wpływu (zmiana tego, co można zmienić) -stwarzanie sobie alternatyw w realizacji celów -skuteczność działania w zmieniających się warunkach -wykorzystanie pojawiających się możliwości -podejmowanie działań innowacyjnych i ponoszenie ryzyka -dbałość o własny rozwój Uczestnicy warsztatu będą mieli okazję samooceny punktowej swojej przedsiębiorczości za pomocą narysowanego przez nich wykresu. Na osi pionowej znajduje się skala punktowa 0-10, na poziomej umiejętności i cechy przedsiębiorcze przypisane poszczególnym cyfrom (1-wiara w siebie i optymizm, 2-stawianie sobie celów, 3-planowanie działań, 4-konsekwencja w realizacji celów, 5-podejmowanie odpowiedzialnych decyzji, 6-inicjatywa i nawiązywanie kontaktów, 7- współpraca zespołowa, 8-umiejętność prezentacji własnego zdania, 9-wewnętrzne motywy do uczenia się i działania, 10-korzystanie z różnych źródeł informacji). Jest to o tyle ważne, iż ludzie o charakterze przedsiębiorczym nawet w okresach wzrostu bezrobocia nie odczuwają kryzysu i nie mają trudności ze znalezieniem pracy, a w oczekiwaniu na nią są skłonne podjąć aktywność i rozpocząć własną działalność gospodarczą. Zmianę postrzegają oni nie jak kryzys, a potencjalną 3
szansę na rozwój. Należy jednak wskazać, iż niesatysfakcjonujący wynik testu nie jest powodem do postrzegania siebie jako osoby pozbawionej zdolności przedsiębiorczych, ponieważ potencjał ten można rozwijać. Sprzyjają temu nauka w szkole czy też studia, ponieważ stwarzają możliwości uczestnictwa w rozmaitych kołach zainteresowań, działalności samorządu szkolnego czy studenckiego, organizacjach studenckich czy zdobywania doświadczenia w ramach wolontariatu (taka możliwość istnieje również w Stowarzyszeniu KEN). Aktywność taka może być pomocna w późniejszym poszukiwaniu pracy zawodowej. Omówienie zagadnień związanych z rozwiązywaniem problemów i kreatywnością. Heurystyka czy też metody heurystyczne nauka o twórczym rozwiązywaniu problemów. Te rozwiązuje się albo rutynowo (gdy znamy rozwiązanie lub jego istotne elementy) albo twórczo (niekonwencjonalne i nieznane /rozwiązującemu problem/ rozwiązania). Podstawowe zasady dotyczą właściwego zdefiniowania problemu = zadania, doboru odpowiednich technik, zespołów itd. Istnieje wiele technik /metod/ heurystycznych wykorzystywanych w życiu, biznesie, gospodarce. Krótkie omówienie metod, np.: ANKOT, antytemat, burza mózgów, CERMA, EM-ES- ER, metoda delficka (ankietowa), porównania, synektyka. Ćwiczenie (10 15min) burza mózgów na dowolny temat najważniejsze to zdefiniować kryteria oceny pomysłów przed sesją i ważne, aby prowadzący nie dopuścił do oceniania pomysłów w trakcie sesji aby nie ograniczać kreatywności. Omówienie wyników, zwrócenie uwagi na to, jak cechy rozwiązań (pomysłów) mogą zależeć od cech grupy (np. grupy inżynierów, krawcowych czy innych profesji będą miały swoje specyficzne podejście) stąd ważny dobór zróżnicowanych osób w skład grupy. Ważne aby podkreślić, że umiejętność kreatywnego (twórczego a co za tym idzie może też przedsiębiorczego) myślenia można ćwiczyć i trenować np. poprzez zabawę = alternatywne zastosowania dla przedmiotów Informacja o wykorzystywaniu ww. metod w praktyce kilka przykładów. Przedstawienie schematu oraz podstawowych elementów komunikacji personalnej. Poznanie przez uczniów podstawowych zasad (przygotowanie do rozmowy na dany temat, używanie języka zrozumiałego dla rozmówcy, mówienie o swoich wrażeniach i odczuciach w pierwszej osobie, sprawdzenie, czy właściwie rozumie się odbiorcę za pomocą technik aktywnego słuchania (odzwierciedlanie, parafrazowanie, klaryfikacja, potwierdzanie). Przestawienie wewnętrznych oraz zewnętrznych barier komunikacyjnych. Ukazanie roli skutecznej autoprezentacji w przekonywaniu innych do swoich pomysłów. (83% informacji człowiek pozyskuje za pomocą wzroku, 11%-słuchu, 6%-reszta zmysłów). Wskazanie na znaczenie cech fizycznych, mowy ciała oraz pomocy prezentacyjnych przy 4
przekazywaniu informacji. Przedstawienie podstawowych problemów, z jakimi ludzie spotykają się podczas publicznych prezentacji (wzrost temperatury ciała, drżenie mięśni, przyspieszenie oddechu) i sposobów na radzenie sobie z nimi. Przeprowadzenie prostego ćwiczenia na uspokojenie oddechu na uczestnikach warsztatu (należy stanąć w rozkroku, rozsunąć stopy na szerokość ramion, umieścić dłonie na plecach, poniżej klatki piersiowej, wziąć głęboki oddech i spróbować wydychać powietrze tak, aby trwało to mniej więcej 25 sekund). Ukazanie znaczenia mowy ciała (postawa, odruchy, skrzyżowanie ramion lub gesty otwarcia, kontakt wzrokowy). Wskazanie sposobów skutecznej autoprezentacji (istotność odpowiedzi na pytania: kto, do kogo, w jakim celu, co, jak, kiedy). Przedstawienie podstawowych kategorii, w jakich postrzegany jest prezentujący (czy jest kompetentny, uczciwy, inteligentny oraz sympatyczny). Zadanie dla uczniów: opracowanie planu autoprezentacji na ewentualną rozmowę z pracodawcą w oparciu o poniższy schemat: WAŻNE PYTANIA TWOJE ODPOWIEDZI Kim jesteś w czasie tej rozmowy? Do kogo będziesz mówił? W jakim celu będziesz mówił? Jak chcesz to przekazać? Kiedy chcesz to przekazać? W jaki sposób zadbasz o komunikację niewerbalną (pozycję i ruchy ciała, wyraz twarzy) Przedstawienie struktury prezentacji, która powinna zawierać przedstawienie siebie i tematu prezentacji, zaangażowanie słuchaczy, trzymanie się ram czasowych oraz podsumowanie i zakończenie. Część druga przedsiębiorczość a tolerancja W tym panelu uczestnicy warsztatu dowiedzą się, w jaki sposób planować swoją karierę zawodową, jak również w jaki sposób przeciwdziałać dyskryminacji w pracy. Panel uwzględnia przygotowanie przez uczestników warsztatów planów własnych karier zawodowych w oparciu o cztery elementy (jasne określenie celu rozwoju zawodowego, bilans własnych silnych i słabych 5
stron, określenie etapów realizacji planu oraz określenie sposobu kontroli realizacji planu). Przedstawienie podstawowych cech, jakimi powinien odznaczać się życiorys oraz list motywacyjny oraz podstawowych zasad zachowania się podczas rozmowy kwalifikacyjnej (opanowanie, otwartość i komunikatywność, rzeczowe odpowiedzi, podawanie tylko prawdziwych informacji, zadawanie pytań w razie potrzeby i pozytywne nastawienie). Zadanie: uczestnicy warsztatu opracowują pytania, jakie ich zdaniem mogą paść w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej. Następnie próbują znaleźć na nie najlepszą odpowiedź na forum grupowym. Inne zadanie: jeden z uczestników warsztatów wciela się w rolę pracodawcy, inny w rolę ubiegającego się o pracę i przeprowadzają rozmowę kwalifikacyjną. Na forum grupy odbywa się dyskusja o mocnych i słabych stronach przeprowadzanej inscenizacji. Po części wprowadzającej uczestnicy dowiedzą się, czym jest dyskryminacja w miejscu pracy oraz poznają sposoby jej zapobiegania. Dowiedzą się również, czym jest mobbing. Innym poruszonym aspektem będzie zagadnienie przeciwdziałania dyskryminacji w miejscu pracy ze względu na płeć (kodeks pracy, rozdział II Równe traktowanie w zatrudnieniu ). Przywołanie aktów prawa Unii Europejskiej regulujących tę tematykę (Dyrektywa 2000/78/EC). Uczestnicy warsztatów wspólnie zastanowią się, co można zrobić, aby przyczynić się do wyeliminowania zjawiska dyskryminacji w miejscu pracy. Przy tworzeniu scenariusza korzystaliśmy z: R. B. Mellor (red.), Przedsiębiorczość, Warszawa 2011 R. Sobiecki (red.), Podstawy przedsiębiorczości w pytaniach i odpowiedziach, Warszawa 2003 J. Antoszkiewicz, Metody heurystyczne. Twórcze rozwiązywanie problemów, PWN Warszawa 1990, wyd. II. 6