Wykład 5. Podstawy teorii podaży

Wykład 5. Podstawy teorii podaży Podstawowe pojęcia: koszt, przychód, zysk Rachunek wyników, bilans Koszt alternatywny a koszt księgowy Koszt krańcowy, utarg krańcowy optymalna wielkość produkcji dr inż. Anna Kowalska-Pyzalska email: anna.kowalska@pwr.wroc.pl

Przedsiębiorstwo: podmiot gospodarczy, który prowadzi działalność produkcyjną, handlową lub usługową w celach zarobkowych i na własny rachunek. Ze względu na wielkość zatrudnienia: przedsiębiorstwa duże, średnie, małe, mikro Ze względu na formę własności: przedsiębiorstwa prywatne i publiczne (państwowe, komunalne)

średnie przedsiębiorstwo: zatrudnia mniej niż 250 pracowników oraz jego roczny obrót nie przekracza 50 milionów euro lub roczna suma bilansowa nie przekracza 43 milionów euro; małe przedsiębiorstwo: zatrudnia mniej niż 50 pracowników oraz jego roczny obrót nie przekracza 10 milionów euro lub roczna suma bilansowa nie przekracza 10 milionów euro; mikroprzedsiębiorstwo: zatrudnia mniej niż 10 pracowników oraz jego roczny obrót nie przekracza 2 milionów euro lub roczna suma bilansowa nie przekracza 2 milionów euro.

Spółka jest umową na mocy której wspólnicy podejmują wspólną działalność gospodarczą i dążą do osiągnięcia wspólnego celu. Firmy jednoosobowe Spółki osobowe: jawne, partnerski, komandytowe, komandytowo-akcyjne Spółki kapitałowe: spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne

Cele przedsiębiorstwa

Przykład zestawienia celów firmy Henkel: Cele firmy Henkel na lata 2012-2015 str. www: http://www.henkel.pl/cps/rde/xchg/henkel_plp/hs.xsl/cele-8650.htm

Zysk firmy Analiza klasycznego modelu przedsiębiorstwa opiera się na założeniu, że celem działalności jest maksymalizacja zysku całkowitego. Zysk całkowity to różnica całkowitych przychodów (utargów) i kosztów Utarg (przychód) całkowity (PC) to iloczyn ilości sprzedanych produktów Q i ich ceny P

produkcja koszt całkowity cena utarg całkowity (cena x ilość) zysk (utarg - koszt) 0 10 0 0-10 1 25 21 21-4 2 36 20 40 4 3 44 19 57 13 4 51 18 72 21 5 59 17 85 26 6 69 16 96 27 7 81 15 105 24 8 95 14 112 17 9 111 13 117 6 10 129 12 120-9

strata 140 120 100 zysk KC, UC 80 60 40 20 strata koszt całkow ity utarg całkow ity 0 0 2 4 6 8 10 12 w ielkość produkcji

Utarg marginalny (krańcowy) wzrost utargu całkowitego wywołany zwiększeniem produkcji o jednostkę. Jest to pochodna utargu (przychodu) całkowitego. Koszt przeciętny koszt jednostki produktu, który powstaje w wyniku podzielenia kosztów całkowitych (KC) przez produkcję całkowitą (Q) Koszt marginalny (krańcowy) zmiana KC w wyniku wytworzenia kolejnej jednostki produktu lub usługi. Jest to pochodna kosztu całkowitego.

Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa Różne technologie produkcji (kapitałochłonne, pracochłonne, etc.) Firma dąży do optymalizacji wielkości produkcji (przy danych kosztach produkcji i popytu) tak, by maksymalizować zysk Firma szuka najniższego kosztu wytworzenia każdego wolumenu produkcji Przedsiębiorstwo powinno zwiększać produkcję tak długo, dopóki przychody krańcowe są większe od kosztów krańcowych: UK > KK

produkcja KC UC KK UK UK-KK decyzja 0 10 0 1 25 21 15 21 6 zwiększać 2 36 40 11 19 8 zwiększać 3 44 57 8 17 9 zwiększać 4 51 72 7 15 8 zwiększać 5 59 85 8 13 5 zwiększać 6 69 96 10 11 1 7 81 105 12 9-3 zmniejszać 8 95 112 14 7-7 zmniejszać 9 111 117 16 5-11 zmniejszać 10 129 120 18 3-15 zmniejszać

UK > KK zwiększać produkcję KK > UK zmniejszać produkcję KK = UK produkcja optymalna (o ile nie występują straty, wówczas zaniechać produkcji) 25 20 KK UK KK, UK 15 10 5 0 0 2 4 6 8 10 12 Q (produkcja)

Utarg i koszty oraz optymalne rozmiary produkcji w warunkach ceny zależnej od producenta Wyznaczanie optymalnych rozmiarów produkcji

Przykład wyznaczania optymalnej wielkości produkcji Tabela przedstawia koszty i utargi pewnego przedsiębiorstwa. Oblicz koszt krańcowy przy wzroście produkcji Oblicz utarg całkowity i krańcowy przy wzroście produkcji Przy jakiej wielkości produkcji osiągnięta zostanie maksymalna suma zysku? Oblicz wielkość zysku przy każdym poziomie produkcji. Produkcja (liczba jedn. Cena sprzedaży [zł] Koszt całkowity [zł] na tydzień) 1 25 10 2 23 23 3 20 38 4 18 55 5 15 75 6 12,5 98

Przykład obliczeniowy Tabela przedstawia wysokość utargu krańcowego i kosztu krańcowego w pewnym przedsiębiorstwie. Wykreśl krzywe utargu krańcowego i kosztu krańcowego, Na jakim mniej więcej poziomie przedsiębiorstwo powinno ustalić wielkość produkcji, jeżeli dąży do maksymalizacji sumy zysku? Na jakim poziomie przedsiębiorstwo ustaliłoby wielkość produkcji, gdyby dążyło do maksymalizacji sumy utargów? W którym punkcie przedsiębiorstwo maksymalizowałoby zysk, gdyby koszt krańcowy przy każdym poziomie produkcji był o 30 wyższy? Przyjmując wyjściowy rozkład kosztów krańcowych, na jakim poziomie produkcji przedsiębiorstwo maksymalizowałoby zysk, gdyby utarg krańcowy przy każdym poziomie produkcji był wyższy o 34? Produkcja (liczba jednostek na tydzień) 0 Utarg krańcowy [ ] (np. U k =72 przy zwiększeniu produkcji z 0 na 1 jedn.; U k =8 przy zwiększeniu produkcji z 4 na 5) Koszt krańcowy [ ] (np. K k =17 przy zwiększeniu produkcji z 0 na 1 jedn.; K k =60 przy zwiększeniu produkcji z 4 na 5) 1 72 17 2 56 15 3 40 25 4 24 40 5 8 60

Koszt: księgowy, ekonomiczny Koszt faktyczny (księgowy) - pieniężna zapłata za pozyskanie dobra lub usługi Koszt alternatywny = korzyści jakie można było uzyskać w wyniku innego zastosowania zasobów do wytwarzania dóbr i usług Np. koszt alternatywny pracy właściciela firmy Np. koszt alternatywny oprocentowanie lokaty długoterminowej Koszt ekonomiczny wszystkie opłaty i utracone korzyści z powodu wykorzystania czynników produkcji w bieżącej działalności gospodarczej. Koszt ekonomiczny jest sumą kosztów: Eksplicite: koszty faktycznie poniesione Implicite: koszty alternatywne użycia zasobów. Zysk nadzwyczajny (ekonomiczny) = przychody koszty ekonomiczne

Przykład wyznaczania zysku ekonomicznego i nadzywczajnego Prowadzisz firmę usługową. W ubiegłym roku całkowity utarg (przychód) wyniósł 400 000 zł, a koszty bezpośrednie wyniosły 100 000 zł. Gdybyś zdecydował się podjąć pracę zarobkową w innej firmie, zarobiłbyś w ciągu roku 60 000 zł. Gdybyś wynajął zajmowane przez ciebie pomieszczenie innej firmie, zarobiłbyś w ciągu roku 70 000 zł. Oblicz: koszt księgowy zysk księgowy (normalny) koszty alternatywne łączne koszty ekonomiczne zysk nadzwyczajny (ekonomiczny).

Następny przykład Pan Smith prowadzi prywatny biznes. W ubiegłym roku jego utarg wyniósł 55000, a koszty bezpośrednie 27000. Kapitał finansowy włożony w działalność zakładu wynosił przez cały rok 25000. Stopa procentowa wynosiła 10%. Gdyby Smith zdecydował się podjąć pracę zarobkową w dużej firmie, mógłby tam zarobić 21000. Oblicz: koszt księgowy zysk księgowy koszt alternatywny pracy własnej koszt alternatywny wyłożonego kapitału łączny koszt ekonomiczny zysk ekonomiczny (nadzwyczajny).

Sprawozdawczość finansowa przedsiębiorstwa Rachunek wyników Przychód (utarg) ilość pieniądza uzyskana ze sprzedaży dóbr i usług w jakimś okresie Koszty wydatki poniesione na produkcję w jakimś czasie Zysk nadwyżka przychodów nad kosztami

Przykład rachunku wyników (zysków i strat) 1 przychody (100 000h/10zł/h) 1000000 2 suma przychodów 1000000 3 wydatki (koszty) płace dla pracowników 700000 koszt reklamy 50000 czynsz 50000 inne wydatki 100000 4 suma wydatków 900000 5 (2-4) zysk przed opodatkowaniem (brutto) 100000 6 podatek (25%) 25000 7 (5-6) zysk po opodatkowaniu (netto) 75000

Przykład wyznaczania rachunku wyników Na podstawie poniższych danych opracuj rachunek zysków i strat (rachunek wyników) za rok 2010. Oblicz wielkość zysku przed i po opodatkowaniu, zakładając, że firma płaci podatek dochodowy wysokości: 20%. Utarg ze sprzedaży: 5000 szt. X po cenie 200 zł/szt oraz 4000 szt. Y po cenie 120 zł/szt Płace: 300 000 zł Czynsz: 60 000 zł Inne koszty stałe: 80 000 zł Wydatki na podróże służbowe: 70 000 zł Wydatki za rozmowy telefoniczne: 30 000 zł

Bilans firmy Bilans stanowi zestawienie posiadanych przez firmę w danym momencie aktywów i pasywów (zobowiązań) Kapitał rzeczowy dobra, które nie zużywają się w ciągu jednego cyklu produkcyjnego, np. budynki, maszyny, wyposażenie W rocznych kosztach przedsiębiorstwa zamieszcza się tylko koszt zużycia dobra kapitałowego, a nie koszt jego zakupu! Amortyzacja utrata wartości dobra kapitałowego w pewnym okresie Zapasy dobra przechowywane przez przedsiębiorstwo na potrzeby przyszłej sprzedaży Kapitał własny firmy (wartość netto firmy) stanowi wartość jej aktywów pomniejszoną o jej zobowiązania.

Kapitał własny firmy (wartość netto): kapitały podstawowe firmy, powstające z wkładów właścicieli (udziałowców, wspólników, akcjonariuszy), kapitały, które tworzone są z mocy obowiązujących przepisów (kapitał zakładowy, zapasowy, rezerwowy), fundusze celowe tworzone przez firmę (fundusz udziałowy, fundusze specjalne), zysk netto wypracowany w ostatnim okresie obrachunkowym oraz niepodzielone zyski z lat ubiegłych.

Bilans zestawienie wszystkich posiadanych przez firmę aktywów i pasywów na dany moment Aktywa 1 gotówka 40 000 1 2 Pasywa zobowiązania na rachunkach 90000 należność na rachunkach 70 000 2 kredyt hipoteczny 150000 3 zapasy 100 000 3 kredyt bankowy 60000 4 wartość budynku uwzględniająca zużycie (wart. początkowa = 500 000) 330 000 5 (1+2+3) Suma zobowiązań: 300000 4 kapitał własny 240 000 (1+2+3+4) razem 540 000 6 (5+4) razem 540 000

Przykład wyznaczania bilansu Na podstawie poniższych danych sporządź bilans firmy i oblicz wartość kapitału tego przedsiębiorstwa. Przyjmij, że firma działa od roku, a roczna stopa amortyzacji kapitału trwałego wynosi: 10%. Płace dla załogi: 300 000 zł Płace dla dyrekcji: 500 000 zł Zapasy w magazynie: 1 000 000 zł Kredyt: 2 000 000 zł Gotówka: 100 000 zł Należności u klientów: 600 000 zł Zobowiązania do spłaty: 300 000 zł Budynki (wartość początkowa): 2 000 000 zł Inny majątek trwały (wartość początkowa): 900 000 zł

Funkcja produkcji Efektywność techniczna i ekonomiczna produkcji Funkcja produkcji w krótkim okresie czasu Produkt całkowity, przeciętny i marginalny Prawo malejących przychodów Funkcja produkcji w długim okresie czasu Efekty skali produkcji Izokwanty i izokoszty produkcji, Substytucja między czynnikami produkcji Optimum produkcji - linia jednakowego kosztu

Krókookresowa teoria podaży Produkcja polega na łączeniu różnych czynników produkcji w celu uzyskania określonej ilości produktów. Przedsiębiorca, którego celem jest maksymalizacja zysku, dąży do racjonalnego wykorzystania czynników produkcji. Wśród czynników produkcji wyróżniamy: kapitał, pracę i ziemię.

Funkcja produkcji zależność między wielkością produkcji a rozmiarem nakładu czynników produkcji Jednoczynnikowa funkcja produkcji: Q = f(l), Q = f(k), Q=f(Z),L siła robocza, K kapitał, Z nakłady ziemi Wieloczynnikowa funkcja produkcji Q = f (L, K, Z) Czynniki produkcji: stałe i zmienne Krótki okres czasu przynajmniej 1 czynnik produkcji się nie zmienia (np. technologia produkcji) Długi okres czasu wszystkie czynniki produkcji są traktowane jako zmienne (np. następują zmiany w technologii produkcji wynikające z postępu technicznego).

Funkcja produkcji w krótkim okresie czasu: Istnieje tylko jeden czynnik zmienny Istnieje tylko jeden czynnik stały Technologia produkcji jest dana Czynniki produkcji mogą łączyć się z sobą w różnych proporcjach Produkt jest jednorodny.

Produkt całkowity, przeciętny, marginalny (krańcowy) ilość pracowników Q PP PM 0 0 1 10 10 10 2 24 12 14 3 39 13 15 4 52 13 13 5 60 12 8 6 66 11 6 Założenie: czynnik stały: kapitał; czynnik zmienny: ilość pracowników Q PP L Q PM L 7 63 9-3

PC 70 60 50 40 30 20 10 PC PM > PP, zawsze kiedy PP rośnie PM < PP, zawsze kiedy PP maleje PM=PP, w max. PP 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Nakład pracy PM, PP 20 15 PP PM 10 5 0-5 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Nakład pracy

Geometryczna interpretacja produktu krańcowego PM PM PC L dpc dl BC AC tg tg PM początkowo rośnie szybciej niż PP zatrudnienie kolejnych pracowników daje więcej niż proporcjonalne przyrosty produkcji. Po osiągnięciu maksimum następuje szybki spadek PM kolejni pracownicy w coraz mniejszym stopniu powiększają produkt całkowity. Dopóki PC rośnie, PM jest dodatni, potem ujemny.

Prawo malejących przychodów zwiększając nakład czynnika zmiennego, ceteris paribus, osiągamy taki punkt, po przekroczeniu którego każda dodatkowa jednostka czynnika zmiennego daje coraz mniejsze przyrosty produkcji.

Przykład wyznaczania produktu przeciętnego i marginalnego W krótkim okresie przedsiębiorstwo nie może zmienić wielkości nakładów kapitału, może natomiast dowolnie kształtować ilość zaangażowanej pracy. Tabela pokazuje, jak zmienia się wielkość produkcji pod wpływem zmian nakładów pracy. oblicz wielkość krańcowego i przeciętnego produktu pracy przedstaw na wykresie kształtowanie się tych wielkości od jakiego poziomu produkcji zaczynają działać niekorzyści skali (malejące przychody)? przy jakim poziomie nakładów pracy krzywa krańcowej produkcyjności pracy przecina krzywą przeciętnej produkcyjności pracy? jak zmieni się krzywa krańcowej produkcyjności pracy w przypadku zmiany wielkości nakładów kapitału? Nakład pracy (liczba pracowników na tydzień) Produkcja (liczba jednostek na tydzień) 0 0 1 35 2 80 3 122 4 156 5 177 6 180 Krańcowy produkt pracy Przeciętny produkt pracy

Długookresowa teoria produkcji: efekty skali i wybór technik wytwarzania Wszystkie czynniki produkcji są zmienne W długim okresie czasu przedsiębiorstwo podejmuje decyzje związane: ze skalą prowadzonej działalności, lokalizacją oraz wyborem techniki wytwarzania.

Decyzje firmy związane z technikami wytwarzania Firma maksymalizująca zysk będzie chciała wybrać taką kombinację czynników produkcji, która pozwoli jej uzyskać określony poziom produkcji przy możliwie najniższych nakładach czynników produkcji. Optymalna kombinacja czynników produkcji ma miejsce wtedy, kiedy: P P L K PM P L L PM PM L K PM P K K

Izokwanta (krzywa jednakowego produktu) zbiór nakładów dwóch czynników produkcji pozwalających efektywnie wytworzyć taką samą wielkość produkcji Izokwant produkcji podobnie jak krzywych obojętności konsumenta może być bardzo wiele. Nachylenie izokwanty wyrażone relacją ΔL/ΔK jest negatywne co oznacza, że wzrost (spadek) kapitału oznacza zawsze spadek (wzrost) nakładu czynnika pracy.

Substytucja między czynnikami produkcji Marginalna techniczna stopa substytucji stosunek zgodnie z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji drugim tak, aby wielkość produkcji nie uległa zmianie. K L K K MSTS izokwanta produkcji PM PM L K MSTS maleje, bo w miarę spadku nakładów kapitału i wzrostu nakładów pracy, coraz trudniej zastępować kapitał pracą. Przy ciągłym zwiększaniu nakładów pracy PML maleje w porównaniu z PMK (co wynika z prawa malejących przychodów!) Q 1 0 L

Przykład obliczeniowy Przedsiębiorstwo zatrudnia 50 jednostek kapitału i 10 jednostek pracy. Cena wynajmu kapitału wynosi 100zł/jedn., a cena pracy 50zł/jedn. Krańcowy produkt pracy wynosi 40, natomiast krańcowy produkt pracy wynosi 60. Na podstawie powyższych danych odpowiedz na następujące pytania: Czy przedsiębiorstwo minimalizuje nakłady czynników produkcji? Jeśli tak się nie dzieje, to jakie działania korygujące powinno podjąć to przedsiębiorstwo, aby minimalizować nakłady pracy i kapitału? Jaka będzie odpowiedź na pyt. z podpunktu a) jeśli: cena kapitału wzrośnie do 150zł, a cena pracy wzrośnie do 100 zł za jedn.?

Funkcja produkcji w długim okresie Zwiększanie nakładów czynników produkcji prowadzi do wzrostu rozmiarów produkcji, ale niekoniecznie w tym samym stopniu w jakim wzrosły nakłady: Mamy: Stałe efekty skali Rosnące efekty skali Malejące efekty skali

Stałe korzyści skali Rozmiary produkcji powiększają się w takim samym tempie, jak nakłady produkcji (izokwanty są od siebie jednakowo oddalone)

Rosnące korzyści skali Rozmiary produkcji rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji (maleją odległości między izokwantami)

Malejące korzyści skali Rozmiary produkcji rosną wolniej niż nakłady czynników produkcji (rosną odległości między izokwantami)

Linia jednakowego kosztu Całkowity wydatek producenta na czynniki produkcji stworzy równanie kosztów w postaci: K TC/r A TC wl rk Linia jednakowego kosztu TC całkowity wydatek na czynniki produkcji w cena płacona za usługę jednostki czynnika pracy L ilość zatrudnionych pracowników r cena usługi jednostki kapitału K ilość jednostek kapitału 0 B TC/w L

Optimum producenta K K L MSTS PM PM L K w r TC/r E Q 3 Q 2 0 Q 1 TC/w L Punkt styczności: punkt, w którym przedsiębiorstwo osiąga maksymalną wielkość produkcji przy danym poziomie kosztów całkowitych.

Przykład obliczeniowy Funkcja produkcji firmy opisana jest wzorem: Q=L*K, gdzie Q to wielkość produkcji, K nakłady kapitału, L. nakłady pracy. Cena jednostki pracy wynosi 5, a jednostki kapitału wynosi 10. Wyznacz krańcowy produkt pracy i krańcowy produkt kapitału. Wyznacz równanie izokwanty będącej zbiorem różnych kombinacji nakładów kapitału i pracy umożliwiających wytworzenie 10 jednostek produktu. Sporządź ilustrację graficzną. Wyznacz krańcową stopę substytucji między nakładami kapitału i pracy (przy założeniu że nakłady kapitału wynoszą 5 jednostek, a nakłady kapitału 2 jednostki) oraz podaj ich interpretację ekonomiczną. Wyznacz poziom nakładów kapitału i pracy przy których firma będzie maksymalizowała produkcję, jeśli koszt całkowity wynosi 100.

Wykład 6 Koszty produkcji Koszty w długim okresie czasu Korzyści/niekorzyści skali produkcji Koszty w krótkim okresie czasu Break-even point (próg rentowności) dr inż. Anna Kowalska-Pyzalska email: anna.kowalska@pwr.wroc.pl

Koszty w krótkim okresie czasu KZ: Koszty zmienne (ang. VC) płace pracowników produkcyjnych koszty surowców, materiałów, półproduktów koszty energii, wody, etc. KS: Koszty stałe (ang. FC) płace pracowników administracji i obsługi amortyzacja koszty użytkowania ziemi, wynajmu lokali koszty obsługi pożyczonego kapitału kary z tytułu przeterminowanych zobowiązań Koszty stałe występują nawet wtedy kiedy produkcja jest równa zeru. Koszty zmienne zależą od wielkości produkcji. Koszty całkowite są sumą kosztów stałych i zmiennych. Koszty marginalne równe przyrostowi kosztów zmiennych wywołanych zwiększeniem produkcji o jednostkę

Geometryczna interpretacja kosztów stałych Im większe będą rozmiary produkcji, tym mniejszy będzie koszt stały przypadający na jednostkę produktu. Krzywa przeciętnych kosztów stałych opada, bo całkowite koszty stałe rozkładają się na coraz większą liczbę produktów.

Krótkookresowe koszty przeciętne PKS KS Q PKZ KZ Q PKC KC Q PKC PKS PKZ

Przykłady obliczeniowe Oszacuj poziom zmiennych kosztów całkowitych firmy Z, jeżeli: zysk całkowity = 100, utarg całkowity = 150, całkowite koszty stałe = 25. Ustal poziom przeciętnego kosztu zmiennego w firmie B, jeśli: przeciętne koszty całkowite = 15, koszty całkowite = 540, całkowite koszty stałe = 40. Ustal poziom maksymalnego zysku jednostkowego, jeśli: cena = 180, koszty całkowite = 120, przeciętne koszty zmienne = 20, całkowite koszty zmienne=100. Ustal poziom zysku jednostkowego i kosztów stałych w firmie, jeśli: cena=180, koszt całkowity = 216, przeciętne koszty zmienne = 30, całkowite koszty zmienne = 180.

Przykład obliczeniowy Firma ponosi koszty stałe równe 45 zł oraz krótkookresowe koszty zmienne pokazane w tabeli. uzupełnij tabelę wykreśl krzywe dla wszystkich rodzajów kosztów Produkcja (jedn/tydz) Krótkookresowy przeciętny koszt zmienny Krótkookresowy przeciętny koszt stały Krótkookresow y przeciętny koszt całkowity Krótkookreso wy koszt całkowity Krótkookresowy koszt krańcowy 1 17 2 15 3 14 4 15 5 19 6 29

Przykład obliczeniowy Tabela przedstawia długookresowe koszty przy różnych poziomach produkcji. oblicz długookresowy koszt przeciętny i krańcowy (przy różnych poziomach produkcji) wykreśl krzywe długookresowych kosztów przeciętnych i krańcowych (przy koszcie krańcowym punkty oznaczające wysokość kosztu należy umieszczać w połowie odpowiedniego przedziału wielkości produkcji) przy jakiej wielkości produkcji długookresowy koszt przeciętny jest minimalny? dla jakiej wielkości produkcji następuje zrównanie obu kosztów? Produkcja Koszt całkowity (jedn/tydz) 0 0 1 32 2 48 3 82 4 140 5 228 6 352 Długookresowy koszt przeciętny Długookresowy koszt krańcowy

Przykład obliczeniowy Firma produkuje 3 rodzaje zeszytów typu A, B i C. Wiedząc, że całkowite koszty stałe wynoszą 300 na podstawie poniższych danych określ: czy produkcja jest opłacalna który produkt jest najbardziej opłacalny. zeszyty produkcja cena Przeciętne koszty zmienne A 100 20 15 B 300 10 8 C 200 15 10

Przykład obliczeniowy Tabela przedstawia elementy kalkulacji opłacalności produkcji poszczególnych dóbr w portfelu produkcyjnym firmy Z. uzupełnij tabelę, dodając odpowiednie kolumny czy produkcja jest opłacalna który produkt jest najbardziej opłacalny. Produkcja Wielkość produkcji Cena Koszty stałe Przeciętne koszty całkowite Przeciętne koszty zmienne Przychód całkowity A 100 100 50 2000 B 100 45 500 25 C 50 70 60 1000

Następny przykład Tabela zawiera dane o wielkości kosztów całkowitych w pewnym przedsiębiorstwie. Uzupełnij tabelę oraz sporządź ilustrację graficzną do wszystkich krzywych kosztów. Q Koszt całkowity Koszty stały Koszt zmienny Koszt przeciętny Koszt przeciętny zmienny Koszt krańcowy 0 1 80 2 50 20 3 4 175 43,8 40 5 36 6 48,3 60 7 310 8 440 80 9 10 750 200

Decyzje firmy w krótkim okresie czasu W krótkim okresie przedsiębiorstwo podejmuje decyzje o wolumenie produkcji Q1, dla której MR=SMC (utarg krańcowy = krótkookresowym kosztom krańcowym), pod warunkiem, że przy tej wielkości produkcji cena pokrywa SAVC1 (krótkookresowe przeciętne koszty zmienne). Jeżeli cena jest niższa od SAVC1, to przedsiębiorstwo zaprzestaje produkcji.

Koszty w długim okresie czasu Długi okres to czas niezbędny do dostosowania do nowych warunków wszystkich rodzajów czynników produkcji w przedsiębiorstwie. Długookresowy koszt całkowity (ang. LTC) minimalny koszt wytwarzania różnych wielkości produkcji wówczas, gdy przedsiębiorstwo jest w stanie dostosować wszystkie czynniki produkcji. Długookresowy koszt krańcowy (ang. LMC) przyrost LTC w sytuacji, gdy wielkość produkcji zwiększa się o jednostkę. Długookresowy koszt przeciętny (ang. LAC) koszty całkowite podzielone przez wolumen produkcji.

produkcja KC KM 0 0 KP (ang. LAC) 1 30 30 30,0 2 54 24 27,0 3 74 20 24,7 4 91 17 22,8 5 107 16 21,4 6 126 19 21,0 Koszt przeciętny 35 30 25 7 149 23 21,3 20 8 176 27 22,0 9 207 15 31 23,0 10 243 10 36 24,3 LAC 5 0 Produkcja 0 2 4 6 8 10 12

Przychody a skala produkcji: LAC Korzyści ze skali produkcji LAC spadają szybciej wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji Stałe przychody ze skali produkcji LAC są stałe przy wzroście produkcji Niekorzyści skali LAC rosną wraz ze wzrostem produkcji Minimalna skala efektywna najmniejszy poziom produkcji, przy którym LAC osiąga minimum korzyści skali stabilizacja kosztów niekorzyści skali Q

Przyczyny korzyści skali Wewnętrzne korzyści skali to: - techniczne: lepszy podział pracy, wyższa sprawność, lepsze wykorzystanie narzędzi, - handlowe: kupno i sprzedaż na korzystniejszych warunkach, zatrudnienie fachowych sił sprzedaży, możliwość szerokiej reklamy, - finansowe: dostęp do różnych źródeł kapitału, tańszy kapitał, lepsze warunki finansowania. Zewnętrznych korzyści skali to: - praca: wyspecjalizowanie rynku pracy w danym regionie (specjalizacja pracy oznacza niższe koszty), - kooperacja: tworzy się warunki współpracy z lokalnymi podmiotami, - rozwój usług: rozwój danego sektora w regionie powoduje specjalizację banków, firm ubezpieczeniowych, itd.

Przyczyny niekorzyści skali Wewnętrzne niekorzyści skali: - trudności w koordynacji zarządzania, - alienacja pracowników, będąca skutkiem monotonii, - ryzyko występowania przerw w pracy (skutek strajków), - możliwy wzrost kosztów transportu. Zewnętrzne niekorzyści skali: - niedobór wykwalifikowanej siły roboczej, - niedobór surowców, - drogie tereny budowlane, - zwiększone zapotrzebowanie na usługi transportowe.

Korzyści skali Stabilizacja kosztów Niekorzyści skali Początkowo korzyści, potem niekorzyści skali a) KK jest mniejszy od KP; obie krzywe obniżają się przy wzroście produkcji b) Zwiększaniu rozmiarów produkcji towarzyszy szybszy wzrost KK niż KP c) Całkowite DK rosną w takim samym tempie, jak rozmiary produkcji, KP staje się linią prostą każdorazowe zwiększenie produkcji wymaga ponoszenia identycznych nakładów d) Przecięcie obu krzywych w najniższym punkcie krzywej KP

Koszty przeciętne a koszty krańcowe MC<AC MC=AC MC>AC Koszty przeciętne (AC) maleje Osiąga minimum rośnie 40 35 30 LAC LMC LAC, LMC 25 20 15 10 5 0 0 2 4 6 8 10 12 Produkcja

Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa w długim okresie 1. Określenie optymalnej wielkości produkcji: MR=LMC czy przedsiębiorstwo osiąga stratę czy zysk? 2. ZC=PC-KC; ZC=P*Q 3. Zysk przeciętny = utarg przeciętny (cena) koszty przeciętne

Decyzje produkcyjne przedsiębiorstwa w długim okresie Jeśli LAC w punkcie B przewyższa cenę, po której można sprzedać produkcję Q1, to przedsiębiorstwo ponosi straty i należy je zlikwidować; Jeżeli przy tej wielkości produkcji cena jest równa LAC, to przedsiębiorstwo osiąga próg rentowności (ang. break-even point); Jeżeli cena przy produkcji Q1 przewyższa LAC, to przedsiębiorstwo osiąga zyski i powinno kontynuować swoją działalność.

Przedsiębiorstwo ustaliło wielkość produkcji, którą zamierza wytwarzać. Po sprawdzeniu, jak się będą kształtować utarg i koszty krańcowe, przedsiębiorstwo bada obecnie relacje wielkości przeciętnych w krótkim i długim okresie czasu. Koszty przeciętne kształtują się następująco: Długookresowy koszt przeciętny 12 Krótkookresowy przeciętny koszt stały 6 Krótkookresowy przeciętny koszt zmienny 11 Krótkookresowy przeciętny koszt całkowity - 17. W tabeli zaznacz właściwe decyzje produkcyjne w krótkim i długim okresie przy każdym z podanych poziomów ceny produktu: Decyzje krótkookresowe Cena Produkować z zyskiem Produkować mimo straty Wstrzymać produkcję [ ] 18 5 7 13 11,5 Decyzje długookresowe Produkować z zyskiem Produkować mimo straty Zamknąć firmę 18 5 7 13 11,5 Przykład obliczeniowy

Podsumowanie: Decyzje: Warunki krańcowe Sprawdź czy warto produkować? krótkookresowe Wybierz poziom produkcji przy którym MR=SMC (inaczej: UK=KK) Produkuj na tym poziomie, jeśli P>SAVC. Jeżeli cena jest niższa, zaprzestań produkcji długookresowe Wybierz poziom produkcji przy którym MR=LMC (inaczej: UK=KK) Produkuj na tym poziomie, jeśli P>LAC. Jeżeli cena jest niższa, zaprzestań produkcji.

Na następnych zajęciach Struktury rynku Produkt i dochód narodowy