Rola mediów w prewencji chorób społecznych Choroby niezakaźne (ang. non-communicable diseases NCD) Choroby społeczne Choroby cywilizacyjne Tomasz Zdrojewski
Cz. 1 Epidemiologia NCD w Polsce i na świecie. Znaczenie NCD.
Zgony w Polsce Choroby układu krążenia 47% Nowotwory złośliwe 24% Przyczyny zewnętrzne 7% Pozostałe 22% Główny Urząd Statystyczny - Rocznik statystyczny
Czynniki ryzyka w Polsce Program NATPOL PLUS: rok 2002 ok. 28 mln dorosłych Polaków hypercholesterol. 53% nadciśnienie tętn. 29% palenie 33% nadwaga i otyłość 53% aktywność fizyczna NIEDOSTATECZNA! wiedza nt. prewencji NIEDOSTATECZNA! 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Zdrojewski T i wsp.
Analiza makroekonomiczna - World Economic Forum 2009 http://www.weforum.org/pdf/globalrisk/globalrisks09/global_risks_2009.pdf Asset price collapse Retrenchment from globalization Oil and gas price spike NCDs Fiscal crisis Flu pandemic Food crisis Infectious disease
Liczba zgonów rocznie na świecie 10% Source: 60 million 50 million 40 million 30 million 20 million 10 million 5.8 M 26.0 M (above the age of 60) 9.0 M (below the age of 60) 18.0 M 35 million (60% of all deaths) 0 Group III - Injuries Low-income countries Group II Other deaths from noncommunicable diseases Group II Premature deaths from noncommunicable diseases (below the age of 60), which are preventable Group I Communicable diseases, maternal, perinatal and nutritional conditions
Global projections (2004 to 2030) Prognozy WHO na lata 2005-2030 12 Cancers Deaths (millions) 10 8 6 4 2 0 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 Ischaemic HD Stroke Acute respiratory infections Road traffic accidents Perinatal HIV/AIDS TB Malaria
Chorobom serca można zapobiec w 80%, a nowotworom w 40% Czynniki ryzyka Papierosy Niezdrowa dieta Brak AF Alkohol Choroby serca i udar mózgu Choroby niezakaźne Cukrzyca Nowotwory Choroby płuc
Cz. 2 Prewencja NCD: - patogeneza miażdżycy - NPOS: Polski Projekt 4 Miast rok 2000 - Narodowy Program POLKARD okres 2003-2008: PP400M, SMS, Polkard Media
Ile razy w tygodniu ćwiczę, biegam dla własnego zdrowia Kiedy ostatni raz mierzyłem ciśnienie Czy wiem, jaki mam cholesterol? Czy palę papierosy?
Miażdżyca - aterotromboza - przewlekły proces zapalny w ścianie aorty i dużych tętnic (wieńcowe, szyjne, nerkowe, biodrowe ) - rozpoczyna się w życiu płodowym - choroba całego życia - ogólnoustrojowa - programowana w życiu płodowym - wrażliwość na czynniki ryzyka
40% polskich dzieci ponad 4 godz. dziennie Nadwaga i otyłość Hypercholesterolemia Nadciśnienie Cukrzyca
Jakiej reklamie podlegają dzieci? tłuszcze, cukry proste nabiał, mięso, ryby oraz zaminenniki owoce i warzywa tłuszcze, cukry proste głównie: wysoko przetworzone produkty zbożowe, potrawy przygotowane w sposób przemysłowy, fast-food produkty zbożowe, ziemniaki Piramida zdrowia Piramida reklamy
Psychospołeczne czynniki ryzyka i nierówności zdrowotne Źródło: Norweskie Ministerstwo Opieki Zdrowotnej, 2007
POLSKI PROJEKT CZTERECH MIAST 2000-2001 Braniewo - miasto kontrolne KARTUZY: interwencja medyczna Łódź - interwencja medyczna OBORNIKI: interwencja medyczna + marketing społeczny
Przygotowanie interwencji z marketingiem społecznym Profil zdrowotny i społeczny miasta Wybór grup celowego działania Metody zwrócenia uwagi wywiady pogłębione z kluczowymi osobami w mieście dane statystyczne wywiady grupowe typu focus testowanie oddziaływania metod wizualnych Skuteczna interwencja społeczna
WYNIKI INTERWENCJI: Odsetek nie wykrytego nadciśnienia tętniczego 100 80 60 49 50 45 Kartuzy interwencja medyczna 40 20 0 27 Oborniki interwencja medyczna oraz marketing społeczny przed interwencją po interwencji
POLKARD 2003-2005;2006-2008 PROGRAM EDUKACJI PRZEZ MEDIA PROGRAM EDUKACJI DZIECI
2006-2008 Ogólnopolski program interwencyjny dla mieszkańców małych miast i przyległych wsi Opracowanie: Prof. B. Wyrzykowski kierownik PP400M dr T. Zdrojewski - koordynator PP400M lek. Ł. Wierucki sekretarz PP400M
Szczegółowe cele Polskiego Projektu 400 Miast: Personel medyczny Dzieci i Młodzież Przedstawiciele lokalnych władz EDUKACJA Pacjenci Palacze tytoniu
Struktura PP400M Wdrożenie PP400M rekrutacja kadr & inicjacja społeczna SR Budowa infrastruktury dla promocji zdrowia Edukacja nauczycieli i dzieci POLKARD SMS Edukacja i interwencja antytytoniowa w szkołach Edukacja pielęgniarek i położnych 4 moduły Edukacja lekarzy 4 moduły POLKARD SPOK Interwencja Medyczna - badania przesiewowe Dodatkowa diagnostyka chorych z ryzykiem Edukacja nowo wykrytych chorych Marketing społeczny & edukacja POLKARD media Monitorowanie efektów i analiza kosztów Kontynuacja PP400M na zasadzie śnieżnej kuli SR
PP400M współpraca POLKARD - SPOK PROGRAM EDUKACJI DZIECI - SMS PROGRAM EDUKACJI PRZEZ MEDIA
www.400miast.pl
po 12 miesiącach konsultacji 5 Maj 2004 Porozumienie między Polskim Towarzystwem Kardiologicznym i TVP Kampania Publiczna w TVP Pamiętaj o Sercu Koordynator: Prof. Wojciech Drygas Instytut Kardiologii w Warszawie
Ogólny nakład i edycja publikacji w prasie - 43 203 928 Ogólna liczba czytelników w cytowanym okresie - 100 880 434
Narodowy Program Ochrony Serca - NPOS (1999) Narodowy Program Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo Naczyniowego: POLKARD (2006) Marketing: polskie środowiska opiniotwórcze Prewencja: populacyjne programy przesiewowe oraz wieloośrodkowe programy badawcze Monitorowanie - Epidemiologia: ogólnopolskie badania metodą sondaży reprezentatywnych
Prof. John D. Swales w milenijnym artykule redakcyjnym w 2000 roku pt. Nadciśnienie tętnicze na arenie politycznej napisał:... dużą trudność w relacjach ze środo- wiskami politycznymi stanowi możliwy czas działania i współpracy... proces polityczny ma zwykle charakter krótkoterminowy, wyznacza go odstęp od wyborów do wyborów... Hypertension. 2000; 35: 1179-1192
11-12 Maj, 2000 23-24 Maj 2006 Badania w Parlamencie RP, Warszawa SLD (lewica) 40% Inni 7% UW i AWS (centrum i prawica) 53%
Cz. 3 Które czynniki odpowiadają za wydłużenie życia Polaków po roku 1991?
Przeciętne trwanie życia w Polsce w latach 1950-2008 Kobiety [lata] Mężczyźni [lata] 1950 61,7 56,1 1980 74,4 66,0 2008 80,0 71,3 Trwanie życia w 2008 r. GUS. Warszawa 2009. Informacje i opracowania statystyczne
66 64 62 60 58 56 54 52 50 Przeciętne dalsze trwanie życia kobiet i mężczyzn w wieku 15 lat w Polsce w latach 1950-2008 - wartości rzeczywiste i linia trendu Kobiety Mężczyźni 1953 1956 1959 1962 1965 1968 1971 1974 1977 1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 1950 Liczba lat
Które czynniki i w jakim stopniu odpowiadają za wydłużenie życia w Polsce w latach 1991-2007? Analiza wg przyczyn zgonów i zmian przewidywanej długości trwania życia. inne wrodz one Mężczyźni Kobiety przyczyny zewnętrzne oddechowe sercowo-nacz yniowe 2,7 2,8 endokrynne nowotwory zakaźne [lata] 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 Na podstawie: Wojtyniak B. i wsp., Sytuacja zdrowotna ludności Polski, NIZP-PZH, Warszawa 2009.
Model IMPACT analiza dla Polski Określenie przyczyn redukcji umieralności z powodu choroby wieńcowej w latach 1991-2005 Przewidywanie efektów potencjalnych interwencji IMPACT: Anglia i Walia, Szkocja, Irlandia, Finlandia, Włochy, Szwecja, USA, Pekin Instytut Kardiologii w Warszawie Unal, Critchley & Capewell, Circulation 2004 109(9) 1101-7
Główne elementy modelu IMPACT: czynniki ryzyka Cholesterol BMI, cukrzyca Blood Palenie Pressure Aktywność fiz. Ciśn. tęnicze Wiek, płeć grupy pacjentów Zawał serca Stab. dusznica Niewyd. serca Prew. wtórna terapia punkty końcowe Farmakol. Zgon CABG/PTCA Przeżycie Unal, Critchley & Capewell, Circulation 2004 109(9) 1101-7
Które czynniki odpowiadają za redukcję liczby zgonów z powodu choroby wieńcowej w Polsce w latach 1991 2005?
Które czynniki odpowiadają za redukcję liczby zgonów z powodu choroby wieńcowej w Polsce w latach 1991 2005?
Pytanie Udowodniono związek pomiędzy spożyciem sodu a ryzykiem udaru mózgu i choroby niedokrwiennej serca. Metaanalizy oraz randomizowane badania kliniczne wskazują, że umiarkowana redukcja podaży sodu (2-4 g na dobę) może spowodować znaczącą redukcję ciśnienia tętniczego. Zgodnie z analizą wykonaną przez WHO (Lancet, Dec.15, 2007), koszt 15% redukcji podaży sodu w krajach o średnim dochodzie, takich jak Polska wynosiłby: < 1 USD na osobę na rok 2 USD na osobę na rok 5 USD na osobę na rok 10 USD na osobę na rok 20 USD na osobę na rok
Cz. 4 Podsumowanie
Politycy Odbiorcy! Prewencja Samorząd Usługodawcy Organizatorzy Lekarze Pielęgniarki Inni Media!! Małe zainteresowanie i przygotowanie Duże zainteresowanie i brak przygotowania Zainteresowanie w sytuacjach dramatycznych
ABC nowoczesnej prewencji 15 40,50,60 zdrowie Stan przed chorobą choroba health predisease disease norma odchylenia w badaniach dodatkowych objawy
zdrowie Stan przed chorobą choroba Strategia wysokiego ryzyka PREWENCJA Strategia populacyjna
The economic dilemma in global competition and a nation s health
Wiadomości do zabrania do domu Choroby niezakaźne to obecnie główny problem zdrowotny na świecie Stanowią główną przyczynę przedwczesnych śmierci W nieproporcjonalnie dużym odsetku dotyczą biednych Mają zdecydowanie negatywny wpływ socjoekonomiczny Wraz z rozwojem ekonomicznym przybywa wzorów niezdrowych zachowań Interwencje systemów zdrowia i państw są pilnie potrzebne