Wykład: MAKROEKONOMICZNE PODSTAWY GOSPODAROWANIA
Aktorzy gry rynkowej RZĄD FIRMY GOSPODARSTWA DOMOWE SEKTOR FINANSOWY
Rynki makroekonomiczne
Obieg okrężny $ Gospodarstwa domowe $ $ $ $ $ Rynek zasobów $ Rynek finansowy $ $ Rząd $ $ $ $ $ $ $ Rynek dóbr i usług $ Firmy $
Rola gospodarstw domowych w obiegu okrężnym 1. Dostarczają zasoby (praca) 2. Otrzymują wynagrodzenie GOSPODARSTWA DOMOWE 3. Kupują dobra i usługi 4. Oszczędzają i pożyczają 5. Płacą podatki, otrzymują transfery 6. Korzystają z dóbr publicznych
Liczba i struktura ludności w Polsce Źródło: GUS.
Liczba gospodarstw domowych w Polsce W końcu marca 2011 r. w Polsce istniało 13.572 tys. gospodarstw domowych. Przez gospodarstwo domowe należy rozumieć zespół osób spokrewnionych lub niespokrewnionych, mieszkających razem i wspólnie utrzymujących się. Źródło: GUS, NSP 2011.
Struktura rozdysponowania PKB w cenach bieżących Źródło: GUS, 2015.
Rola firm w obiegu okrężnym 1. Wytwarzają dobra i usługi 2. Otrzymują zapłatę za dobra i usługi 3. Zgłaszają popyt na zasoby FIRMY 4. Płacą za zasoby 5. Kupują dobra i usługi (inwestycyjne) 6. Oszczędzają i pożyczają 7. Płacą podatki, otrzymują transfery 8. Korzystają z dóbr publicznych
Największe korporacje przemysłowe Firma Kraj Obroty (w mln USD) Dochód netto (w mln USD) Zatrudnienie Toyota Motor Japonia 248 954,6 17 666,0 338 875 Volkswagen Niemcy 244 810,2 13 117,3 592 586 Samsung Electronics Korea Płd. 188 475,9 21 097,4 99 927 Daimler Niemcy 157 039,9 8 418,4 279 972 General Motors USA 155 929,0 3 949,0 216 000 General Electric USA 148 589,0 15 212,0 305 000 Ford Motor USA 144 077,0 3 187,0 187 000 Hon Hai Precision Industry Tajwan 133 178,4 4 126,2 1 290 000 Honda Motor Japonia 114 753,4 5 563,1 198 561 Nissan Motor Japonia 101 575,6 3 769,7 142 925 Źródło: FT500. CZĘŚĆ IV PRZEMYSŁ, INWESTYCJE, INNOWACJE I EKSPORT
Przedsiębiorcy Przedsiębiorca - jest to osoba, zajmująca się działalnością gospodarczą, która odkrywa potencjalnie zyskowne możliwości. Kamerschen, Mc Kenzie, Nardinelli 1991
Liczba podmiotów gospodarczych, REGON 30.09.2016 Grupa Liczba % RAZEM 4222333 100,0% 0-9 4040873 95,7% 10-49 147703 3,5% 50-249 29300 0,7% 250-999 3700 0,1% 1000 i więcej 757 0,0% Źródło: GUS
Przeciętny miesięczny dochód rozporządzalny na 1 osobę Źródło: GUS, 2014.
Dochody MSP rozliczających się w ramach PIT, 2013 Wskaźnik Podatnicy osiągający dochody wyłącznie z pozarolniczej działalności gospodarczej Liczba podatników Przeciętny dochód pomniejszony o odliczone składki na ubezpieczenia społeczne 340 864 28 216 w tym o dochodach do 85 528 zł 325 923 23 848 w tym o dochodach powyżej 85 528 zł 14 941 123 503 Podatnicy osiągający dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej i jednocześnie z innych źródeł 1 355 093 40 014 CZĘŚĆ VI - PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ w tym o dochodach do 85 528 zł 1 254 488 33 465 w tym o dochodach powyżej 85 528 zł 100 605 121 681 Podatnicy opodatkowani wg stawki 19% 446 485 193 643 RAZEM 2 142 442 70 153 Źródło: Ministerstwo Finansów, 2014.
Liczba przedsiębiorstw nowo powstałych i zlikwidowanych 357 351 304 687 Źródło: GUS, 2014.
Wskaźnik przeżycia do 2009 r. przedsiębiorstw powstałych w latach 2004 2008 (w %) Wskaźniki przeżycia pierwszego roku dla firm założonych w 2012 r.: 76,4% Źródło: GUS.
Struktura liczby pracujących i zatrudnionych w przedsiębiorstwach w Polsce w 2012 Źródło: PARP, 2014.
Przychody ogółem i koszty ogółem w sektorze przedsiębiorstw, 2008 (w mld zł) 1811 1750 Źródło: PARP, 2010.
Wynik finansowy brutto w sektorze przedsiębiorstw, 2003 2008 (w mld zł) MSP Duże firmy Źródło: PARP, 2010.
Rola rządu w obiegu okrężnym 1. Dostarcza dobra publiczne 2. Kupuje dobra i usługi RZĄD 3. Kupuje zasoby (np. pracę) 4. Pożycza (rzadziej oszczędza) 5. Pobiera podatki 6. Płaci tzw. transfery
Wydatki publiczne jako % nominalnego PKB Country 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Australia 33,7 34,0 34,3 33,7 33,1 33,5 33,3 33,1 33,2 34,0 36,8 36,3 35,2 35,7 35,1 Austria 53,5 51,9 51,2 50,5 51,3 53,9 50,0 49,1 48,6 49,5 52,8 52,8 50,7 51,7 51,3 Belgium 50,1 49,1 49,1 49,8 51,0 49,2 51,9 48,5 48,2 49,8 53,7 52,6 53,6 55,1 54,7 Canada 41,8 40,5 41,2 40,4 40,2 39,0 38,4 38,6 38,6 39,2 43,7 43,3 41,9 41,5 41,1 Czech Republic 42,3 41,6 43,9 45,6 50,0 43,3 43,0 41,9 41,0 41,2 44,6 43,8 43,2 44,5 42,3 Denmark 55,5 53,7 54,2 54,6 55,1 54,6 52,8 51,6 50,8 51,5 58,1 57,7 57,7 59,4 57,2 Estonia 40,1 36,1 34,8 35,8 34,8 34,0 33,6 33,6 34,0 39,7 44,7 40,5 37,6 39,5 38,3 Finland 51,8 48,4 48,0 49,0 50,3 50,3 50,4 49,2 47,4 49,3 56,2 55,8 55,2 56,7 58,5 France 52,6 51,6 51,6 52,8 53,4 53,3 53,6 52,9 52,6 53,3 56,7 56,6 55,9 56,7 57,0 Germany 48,3 45,1 47,5 47,9 48,4 47,2 47,0 45,3 43,5 44,1 48,3 48,0 45,2 44,7 44,6 Greece 44,0 46,5 45,1 45,0 44,9 45,8 44,6 45,4 47,5 50,6 54,0 51,4 51,9 53,4 58,5 Hungary 49,3 47,7 47,6 51,2 49,4 49,1 50,1 51,9 50,4 49,2 51,2 49,8 49,9 48,7 49,7 Iceland 42,0 41,9 42,6 44,3 45,6 44,0 42,2 41,6 42,3 57,7 51,0 51,6 47,4 47,4 46,3 Ireland 34,2 31,2 33,2 33,5 33,2 33,6 33,9 34,4 36,7 42,8 48,2 65,5 47,1 42,6 42,9 Italy 47,9 45,8 47,7 47,1 48,0 47,6 47,9 48,4 47,6 48,6 51,9 50,5 49,7 50,6 50,6 Japan 38,2 38,8 38,0 38,2 37,8 36,6 36,4 36,0 35,8 36,9 41,9 40,7 41,9 42,0 43,1 Korea 24,1 23,2 24,7 24,4 29,5 26,8 27,3 28,4 29,1 31,0 33,5 31,0 32,3 32,7 33,1 Netherlands 46,0 44,1 45,3 46,1 47,0 46,1 44,8 45,5 45,2 46,2 51,4 51,3 49,8 50,4 49,7 New Zealand 39,9 38,0 37,6 36,7 37,3 36,9 38,1 39,4 39,3 41,7 42,5 48,5 45,1 43,6 43,2 Norway 47,7 42,3 44,1 47,1 48,2 45,1 41,8 40,0 40,3 39,8 46,2 45,2 43,9 43,3 44,7 Poland 42,7 41,1 43,8 44,3 44,7 42,6 43,4 43,9 42,2 43,2 44,6 45,4 43,4 42,2 42,0 Portugal 41,5 41,6 43,2 43,1 44,7 45,4 46,6 45,2 44,4 44,8 49,8 51,5 49,3 47,4 48,7 Slovak Republic 48,1 52,1 44,5 45,1 40,1 37,7 38,0 36,5 34,2 34,9 41,6 39,8 38,9 38,2 38,7 Slovenia 46,2 46,5 47,3 46,2 46,2 45,6 45,1 44,3 42,3 44,1 48,7 49,5 49,9 48,4 59,4 Spain 39,9 39,2 38,7 38,9 38,4 38,9 38,4 38,4 39,2 41,4 46,2 46,3 45,7 47,8 44,8 Sweden 58,2 55,1 54,5 55,6 55,6 54,2 53,9 52,7 50,9 51,8 54,9 52,4 51,5 51,9 52,8 Switzerland 34,7 35,6 34,8 36,9 36,3 35,9 35,2 33,2 32,1 32,1 34,1 33,9 33,7 34,1 34,0 United Kingdom 38,6 34,1 39,9 40,9 41,8 42,7 43,4 43,6 43,4 47,2 50,8 49,8 48,2 48,2 47,1 United States 34,2 33,8 35,1 36,2 36,8 36,5 36,5 36,4 37,1 39,2 43,2 42,8 41,6 40,1 39,0 Źródło: OECD.
Rola sektora finansowego w obiegu okrężnym 1. Dostarcza pieniądze (udziela kredytów) 2. Kupuje pieniądze (depozyty) SEKTOR FINANSOWY 3. Kupuje dobra i usługi oraz zasoby 4. Płaci za dobra i usługi oraz zasoby 5. Płaci podatki, otrzymuje transfery 6. Korzysta z dóbr publicznych
Rola sektora bankowego w gospodarce - suma bilansowa I kw. 2016 2016-07-31 1 656 mld PLN Źródło: KNF.
Aktywa sektora bankowego w relacji do PKB (w %) Country 2010 2011 2012 2013 Luxembourg 1936% 1872% 1677% 1575% Switzerland 455% 459% 457% 461% Ireland 708% 600% 505% 424% France 357% 368% 375% 385% Netherlands 430% 441% 420% 379% United Kingdom 447% 442% 417% 375% Cyprus 299% 315% 335% 350% Malta 349% 350% 329% 289% Austria 333% 329% 310% 288% Denmark 233% 244% 248% 273% Germany 322% 311% 299% 268% USA 89% 89% 89% 88% Poland 81% 83% 83% 84% Źródło: World Bank.
Największe banki świata wg wartości aktywów Bank Kraj Aktywa Dochód netto Zatrudnienie (w mln USD) (w mln USD) Industrial & Commercial Bank of China China 3 316 893 44 441 462 282 China Construction Bank China 2 691 627 36 710 493 583 HSBC UK 2 627 024 12 954 257 603 JP Morgan Chase US 2 573 126 21 218 241 359 Agricultural Bank of China China 2 561 244 28 917 493 583 BNP Paribas France 2 503 749 190 187 903 Mitsubishi UFJ Financial Japan 2 500 033 9 543 106 141 Bank of China China 2 453 420 27 327 308 128 Barclays UK 2 108 682-271 132 300 Bank of America US 2 104 534 4 833 224 000 Deutsche Bank Germany 2 057 846 2 011 98 138 Credit Agricole France 1 918 232 2 562 72 567 Citigroup US 1 842 530 7 202 241 000 Źródło: FT 500, 2015. PKB w 2014 r.: Polska 548,0 mld USD, Rosja 1860,6 mld USD, Francja 2829,2 mld USD, Niemcy 3852,6 mld USD, Chiny 10360,1 mld USD, USA 17419,0 mld USD.
Kredyty Źródło: KNF.
Kredyty mieszkaniowe a inwestycje na rynku mieszkaniowym Źródło: KNF. Wskaźnik Jednostka 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Mieszkania, na realizację których wydano pozwolenia w tys. 114,9 123,9 168,4 247,7 230,1 178,8 174,9 184,1 165,1 138,7 Mieszkania, których budowę rozpoczęto w tys. 101,1 105,8 138,0 185,1 174,7 142,9 158,1 162,2 141,8 127,4 Mieszkania oddane do użytkowania w tys. 108,1 114,1 115,4 133,7 165,2 160,0 135,8 131,0 152,9 145,1 Źródło: GUS.
Kredyty mieszkaniowe a średnia cena mieszkania (rynek pierwotny, oferty) Źródło: KNF. Źródło: NBP.
Wydatki i dochody Wydatki konsumpcyjne (C) Wydatki inwestycyjne (I) Wydatki rządowe (G) Eksport netto (X-M) Wydatki RYNEK DÓBR I USŁUG RYNEK ZASOBÓW Dochody Dochody gospodarstw domowych Dochody firm Podatki
Popyt zagregowany (AD) Popyt zagregowany suma wydatków konsumpcyjnych, inwestycyjnych, rządowych oraz eksportu netto. Popyt zagregowany (AD) maleje, gdy rośnie ogólny poziom cen, bo: 1. zmniejszają się dochody realne ludności; 2. zmniejsza się realna wartość wielu aktywów; 3. rośnie stopa procentowa; 4. zmniejsza się eksport netto. P Krzywa popytu zagregowanego AD y
Popyt zagregowany (AD) Yd = C + I + G + NX Zagregowany popyt całkowity popyt (wydatki) na wszystkie dobra i usługi w gospodarce w danym okresie.
Struktura wydatków w ramach PKB, USA 2011 Pozycja Wartość (w mld USD) % PKB Konsumpcja 10.729 71,2% Inwestycje 1.855 12,3% Wydatki rządowe 3.060 20,3% Eksport netto* -568-3,8% PKB 15.076 100,0% * export 2094 mld USD, import 2662 mld USD
Przyczyny przesunięcia krzywej AD 1. zmiany dochodów realnych P 2. zmiany stóp % 3. zmiany oczekiwań 4. zmiany w polityce budżetowej AD1 5. zmiany w polityce monetarnej AD0 y
Podaż zagregowana (AS) Podaż zagregowana suma podaży (produkcji) dóbr i usług w gospodarce. Podaż zagregowana (AS) zwiększa się, gdy rośnie ogólny poziom cen (P), bo: 1.rosną zyski producentów (w krótkim okresie); 2.występuje iluzja pieniężna. P AS Krzywa podaży zagregowanej y
Przyczyny przesunięcia krzywej AS P AS0 AS1 1. zmiany podaży zasobów 2. zmiany technologiczne 3. zmiany oczekiwań 4. zmiany w polityce budżetowej 5. zmiany w polityce monetarnej y
Równowaga makroekonomiczna (AD=AS) P AD AS Pe E Równowaga Ye y
Problemy makroekonomiczne - wzrost gospodarczy - inflacja - bezrobocie - deficyt budżetowy i dług publiczny - ujemne saldo w bilansie handlowym
Koniunktura w Grecji Wskaźnik 2006 2007 2008 2009 2010 Wzrost PKB (w %) 5,2 4,3 1,0-2,0-4,5 Stopa bezrobocia (w %) 9,0 8,4 7,8 9,6 12,7 Stopa zatrudnienia (w %) 61,0 61,4 61,9 61,2 59,6 Stopa inflacji (w %) 3,3 3,0 4,2 1,3 4,7 Saldo budżetu (% PKB) -6,0-6,7-9,8-15,6-10,4 Dług publiczny (% PKB) 115,6 112,9 116,1 131,6 147,3 Tempo wzrostu inwestycji (w %) 20,4 5,4-6,7-15,2-15,0
Koniunktura w Grecji najnowsze dane Wskaźnik 2011 2012 2013 2014 Wzrost PKB (w %) -8,9-6,6-3,9 0,8 Stopa bezrobocia (w %) 17,9 24,5 27,5 26,5 Stopa zatrudnienia (w %) 55,6 51,3 48,6 49,7 Stopa inflacji (w %) 3,3 1,5-0,9-1,3 Saldo budżetu (% PKB) -10,2-8,7-12,3-3,6 Dług publiczny (% PKB) 171,3 156,9 175 177,1 Tempo wzrostu inwestycji (w %) -18,1-28,9-10,1 1,3
Korupcja a wyniki gospodarcze Grecji Wskaźnik Corruption Perception Index 2014 (miejsce w rankingu TI) Marnotrawstwo publicznych pieniędzy (miejsce w rankingu WEF 2015-16) Zaufanie do polityków (miejsce w rankingu WEF 2015-16) Saldo finansów publicznych (miejsce w rankingu WEF 2015-16) Dług publiczny (miejsce w rankingu WEF 2015-16) Stopa bezrobocia (w %, VI 2015) Stopa bezrobocia wśród młodzieży (w %) Eksport jako % PKB (miejsce w rankingu WEF 2015-16) Jakość infrastruktury (miejsce w rankingu WEF 2015-16) Grecja 43 / 100 pkt. (69 m.) 2,2 pkt. (128 m.) 2,4 pkt. (101 m.) -2,7% PKB (63 m.) 177,2% PKB (139 m.) 25,2% 48,3% 327,5% (89 m.) 4,3 pkt. (57 m.) Źródło: WEF i Eurostat.