ROLA INWESTYCJI W PROCESACH WZROSTU GOSPODARCZEGO

Transkrypt

1 Wykład: ROLA INWESTYCJI W PROCESACH WZROSTU GOSPODARCZEGO

2 Inwestycje definicje Inwestycje są to zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa. Całkowite inwestycje obejmują inwestycje w kapitał trwały oraz inwestycje w kapitał obrotowy. Begg, Fischer, Dornbusch Inwestycje - polegają na powiększaniu w danym społeczeństwie zasobu budynków, maszyn i urządzeń oraz zapasów w ciągu roku. Samuelson, Nordhaus Inwestycje - to suma wydatków przedsiębiorstw na fabryki, maszyny, wyposażenie i zapasy oraz wydatków gospodarstw domowych na zakup mieszkań. Hall, Taylor

3 Zmiany konsumpcji i inwestycji, USA

4 Stopa inwestycji a wzrost gospodarczy

5 GDP per capita a wartość kapitału przypadającego na 1 pracownika w 1990 r. Źródło: Summers & Heston, NBER

6 Krótkookresowa funkcja produkcji a inwestycje w majątek trwały Wielkość produkcji Y Wzrost wielkości majątku trwałego przesuwa krótkookresową funkcję produkcji w górę Krótkookresowe funkcje produkcji N Wielkość zatrudnienia

7 Funkcje inwestycji A) INWESTYCJE I = a INWESTYCJE AUTONOMICZNE B) STOPA % INWESTYCJE I = a - (b*r)

8 Funkcje inwestycji (c.d.) C) DOCHÓD NARODOWY INWESTYCJE I = f (r, Y) D) I = K* - K-1 K*= k (W/RK)Y POŻĄDANY ZASÓB KAPITAŁU ZASÓB KAPITAŁU W POPRZEDNIM OKRESIE PŁACE CENA WYNAJMU KAPITAŁU

9 Inwestycje, stopa % i rentowność projektów inwestycyjnych

10 Wyznaczniki bogactwa narodu (dochodu narodowego) wg Adama Smitha BOGACTWO NARODU Siła produkcyjna pracy Liczba pracowników produkcyjnych Podział pracy Akumulacja kapitału Akumulacja kapitału

11 Nicola Tesla, silnik elektryczny, prądnica prądu przemiennego, radio, elektrownia wodna, bateria słoneczna, świetlówka, urządzenia zdalnie sterowanych drogą radiową.

12 Koniunktura w Korei Płd, Wskaźnik Wzrost PKB (w %) 5,2 5,1 2,3 0,3 6,2 Stopa bezrobocia (w %) 3,5 3,2 3,2 3,6 3,7 Stopa inflacji (w %) 2,2 2,5 4,7 2,8 3,0 Saldo budżetu (% PKB) 3,9 4,7 3,0-1,1 0,0 Dług publiczny (% PKB) 27,7 27,9 29,6 32,5 33,9 Tempo wzrostu inwestycji (w %) 3,4 4,2-1,9-1,0 7,0 Średnie tempo wzrostu inwestycji prywatnych (poza mieszkaniowymi) : Korea Płd. 3,4%, kraje OECD 1,0%, USA 0,3%, strefa euro 0,5%

13 Co zdarzyło się w czasie Wielkiej Depresji w USA? Rok Stopa bezrobocia (w %) Realny PNB (w mld USD z 1958 r.) Konsumpcja (w mld USD z 1958 r.) Inwestycje (w mld USD z 1958 r.) Zakupy rządowe (w mld USD z 1958 r.) Nominalna stopa % Stopa inflacji (w %) ,2 203,6 139,6 40,4 22,0 5, ,9 183,5 130,4 27,4 24,3 3,6-2, ,3 169,5 126,1 16,8 25,4 2,6-10, ,1 144,2 114,8 4,7 24,2 2,7-9, ,2 141,5 112,8 5,3 23,3 1,7-2, ,0 154,3 118,1 9,4 26,6 1,0 7, ,3 169,5 125,5 18,0 27,0 0,8 0, ,0 193,2 138,4 24,0 31,8 0,8 0, ,3 203,2 143,1 29,9 30,8 0,9 4,2 Źródło: Historical Statistics of the United States.. Colonial Times to Part I and II. U.S. Department of Commerce. Bureau of Census. 1975, Washington, D.C.

14 Mechanizm działania mnożnika inwestycyjnego Skumulowane wydatki (w mln zł) Efekt końcowy: wzrost wydatków o 5 mln zł Początkowy wzrost inwestycji o 1 mln zł Kolejne rundy wydatków

15 Mnożnik inwestycyjny MNOŻNIK INWESTYCYJNY KRAŃCOWA SKŁONNOŚĆ DO OSZCZĘDZANIA 1 mi = 1 / MPS 2 mi = Y / I ZMIANA DOCHODU NARODOWEGO ZMIANA INWESTYCJI

16 Keynes o mnożniku Mnożnik, chociaż większy od jedności, nie jest jednak zbyt wielki. Gdyby [mnożnik] był większy, dana stopa inwestycji pociągałaby za sobą wielką zmianę stopy konsumpcji (ograniczoną tylko przez pełne lub zerowe zatrudnienie). Nawet niewielki przyrost inwestycji zapoczątkowałby kumulatywny wzrost popytu efektywnego aż do punktu, w którym zostałoby osiągnięte pełne zatrudnienie. Spadek inwestycji zaś zapoczątkowałby kumulatywny spadek efektywnego popytu aż do punktu, w którym ani jeden człowiek nie byłby zatrudniony.

17 Evsey D. Domar ( ) Capital Expansion, Rate of Growth and Employment, 1946, "Econometrica.

18 Model wzrostu Evseya Domara 1.Wpływ inwestycji na zdolności produkcyjne dodatkowe inwestycje zwiększają krajowe zasoby kapitału, zwiększają zdolności wytwórcze gospodarki, podnoszą potencjalny poziom dochodu narodowego Yq = I * e e produktywność nowych inwestycji 2.Wpływ inwestycji na popyt zagregowany Yd = I * mi

19 Model wzrostu Evseya Domara (c.d.) 3.Wymóg wzrostu zrównoważonego wzrost zrównoważony = wzrost przy pełnym wykorzystaniu zasobów Yq = I * e = Yd I * 1 / s czyli I / I = e * s

20 Model wzrostu Evseya Domara (c.d.) I / I < e * s przyrost inwestycji zbyt niski, aby zapełnić pełne wykorzystanie rozszerzających się zdolności wytwórczych; pojawia się luka deflacyjna I / I > e * s przyrost inwestycji zbyt duży; szybki wzrost popytu, przy zbyt małym wzroście produkcji; pojawia się luka inflacyjna

21 Robert Solow Nagroda Nobla (1987) "for his contributions to the theory of economic growth"

22 Model Solowa - założenia 1. Pomijamy cykle koniunkturalne liczba przepracowanych godzin w całej gospodarce jest stała. 2. Nie rośnie wielkość populacji. 3. Oszczędności = Inwestycje. 4. Gospodarstwa domowe oszczędzają stałą część dochodów. 5. Wskaźnik deprecjacji kapitału ma stałą wartość.

23 Funkcja produkcji w modelu Solowa Funkcja produkcji Cobb-Douglasa - małe litery oznaczają wskaźniki per capita Wersja funkcji produkcji używana w modelu Solowa pokazuje produkcję per capita jako funkcję zasobów kapitałowych per capita

24 Model Solowa analiza graficzna

25 Funkcja deprecjacji w modelu Solowa Funkcja deprecjacji inwestycje wymagane, aby utrzymać zasoby kapitałowe na dotychczasowym poziomie (zerowa zmiana wartości netto zasobów kapitałowych). Punkt przecięcia funkcji deprecjacji oraz funkcji oszczędności określa stałe (stabilne) k* (poziom zasobów kapitałowych przy którym bieżące oszczędności = inwestycjom odtworzeniowym). Jeżeli zasoby kapitałowe = k*, nie będzie dalszych zmian w k. Roczna stopa deprecjacji zasobów kapitałowych w USA wynosi 8%.

26 Dynamika wzrostu w modelu Solowa Załóżmy, że w bieżącym okresie (t) zasoby kapitałowe per capita są mniejsze niż k*; czyli bieżące inwestycje będą większe niż inwestycje odtworzeniowe, co oznacza, że nastąpi przyrost zasobów kapitałowych. Mamy odwrotną teoretyczną zależność pomiędzy poziomem zasobów kapitałowych a stopą wzrostu gospodarczego (hipoteza konwergencji).

27 Hipoteza konwergencji

28 Krytyka modelu i wprowadzone modyfikacje Model przewiduje osiągnięcie stanu wzrostu zerowego w zaawansowanych gospodarkach z dużymi zasobami kapitałowymi (nie ma wzrostu, bo bieżące inwestycje zrównują się z inwestycjami odtworzeniowymi). Tymczasem w dojrzałych gospodarkach jak np. w gospodarce USA ciągle występuje dodatnie tempo wzrostu. Główne modyfikacje modelu polegają na wprowadzenie postępu technicznego do parametru A funkcji produkcji (zwiększenie A powoduje przesunięcie funkcji produkcji w górę).

29 Efekty zwiększenia produktywności W neoklasycznym modelu wzrostu (modelu Solowa) postęp techniczny tłumaczy dalszy wzrost gospodarczy w dojrzałych gospodarkach.

30 Tempo wzrostu prywatnych inwestycji poza mieszkaniowymi, OECD Av erage Australia 4,2 3,4 4,5 0,4-1,4 13,5 14,5 7,7 14,9 7,8 13,1 7,0-2,8-0,2 Austria 4,6 5,4 4,2 9,5 2,7-4,8 6,3 1,9 0,4 1,1 3,8-0,6-8,5 1,2 Belgium 4,2 7,7 0,8 7,5 4,3-5,5-0,4 9,1 4,4 1,3 8,2 4,6-9,4-1,9 Canada 4,3 5,3 7,2 4,7 0,2-4,1 6,9 8,2 12,4 9,9 3,3 3,7-20,8 7,3 Denmark 3,3 11,9-1,6 6,7-0,3 0,7-3,0-0,3-0,3 16,5 4,4-0,3-15,9-3,2 Finland -0,8 14,7 1,6 9,5 9,7-8,2-2,3 1,6 6,6 2,4 18,3 4,2-17,3-7,2 France 2,1 10,7 9,6 7,7 3,3-2,9 1,5 2,8 3,1 5,3 7,9 2,8-12,0 1,2 Germany 2,4 5,8 5,5 7,5-2,0-6,8 0,0 1,3 4,3 10,4 8,5 2,8-17,5 7,4 Greece.. 14,1 25,1 18,3 6,0 7,7 12,1-0,4-8,3 11,5 24,4 11,6-10,8-16,2 Iceland 0,4 46,2-7,4 11,1-11,3-20,2 20,9 35,0 57,9 27,1-23,5-23,3-54,7-0,1 Ireland 8,2 20,4 13,1 2,1-8,5 1,7 6,0 14,2 17,2 4,3 7,6-20,8-24,9-31,6 Italy 2,2 4,7 4,5 7,5 2,6 4,1-4,0 1,8-0,6 3,7 2,8-6,2-17,1 6,6 Japan 3,3-6,5-4,3 7,5 1,3-5,2 4,4 5,6 9,2 2,3 2,6-1,4-16,7 2,1 Korea 10,7-28,1 13,8 18,8-3,3 8,1 2,3 1,9 2,0 7,6 6,9-0,4-6,2 15,3 Netherlands 4,3 8,4 11,3-2,0-3,0-7,6-1,0-2,7 2,2 9,7 6,4 7,1-12,4-0,9 New Zealand 3,8-1,9 7,4 18,9-3,1-0,4 13,1 14,3 7,9-0,9 10,1 1,4-17,0 4,2 Norw ay 1,9 16,0-8,3-3,9-4,3-1,9-2,9 10,3 17,3 14,5 16,3 6,2-7,0-8,4 Spain 4,9 11,5 12,2 16,4 2,9-0,2 5,6 8,0 7,9 7,7 5,0-2,7-20,4 0,1 Sw eden 2,2 9,4 8,8 7,6-0,5-5,5 2,3 3,7 8,7 8,6 10,5 3,6-17,5 3,5 Sw itzerland 1,6 8,2 4,4 5,4-2,3-0,5-4,4 4,7 6,4 7,6 8,1 1,4-7,7 8,4 United Kingdom 4,4 16,9 3,8 4,3-0,4-0,5-2,6 0,3 18,5-4,3 11,5 0,0-12,7 0,8 United States 5,8 12,0 10,4 9,8-2,8-8,4 1,4 6,2 6,7 8,0 6,5-0,8-17,9 4,4 Euro area 2,8 7,7 7,2 8,1 1,0-2,8 0,5 2,8 3,2 6,6 6,9 0,3-15,6 2,3 Total OECD 4,4 5,1 6,5 8,6-0,8-4,0 1,9 4,7 6,9 6,2 6,5 0,0-15,5 3,8

31 Tempo wzrostu inwestycji mieszkaniowych, OECD Av erage Australia 4,0 12,0 5,7 1,3-10,9 25,9 4,6 2,9-3,5-2,8 3,1 1,9-4,2 4,2 Austria 3,9-2,6-2,6-4,5-6,8-4,7-4,2 0,6 1,5 0,6 1,9 0,6-4,8-2,2 Belgium 5,4-4,3 3,2-1,0-2,6-5,2 3,1 8,0 10,7 6,5 3,3-2,7-9,2 1,6 Canada -1,3-3,6 3,6 5,2 10,5 14,1 5,4 7,5 3,3 2,2 2,9-3,3-7,8 10,1 Denmark -1,0 1,9 4,3 10,3-9,3 0,8 11,8 11,9 17,3 9,6-6,0-10,9-16,9-9,0 Finland 0,5 10,2 8,9 6,0-9,9-0,1 11,7 11,5 5,4 4,2 0,0-9,9-13,1 25,4 France 0,5 4,0 7,1 2,7 1,2 1,0 2,2 3,4 5,7 5,7 4,9-3,1-8,3-1,3 Germany 6,4 0,2 1,2-2,7-5,7-6,1-2,0-4,1-4,2 6,7-1,6-4,3-2,3 3,2 Greece.. 8,8 3,8-4,3 4,3 15,2 12,1-1,0-0,5 31,4-9,0-28,2-23,5-18,0 Iceland -0,5 1,0 0,6 12,8 12,3 12,4 3,7 14,2 11,9 16,5 13,2-21,9-55,7-17,7 Ireland 7,4 4,5 12,7 7,9 1,7 3,5 18,1 11,2 15,8 3,1-11,2-15,9-38,0-34,9 Italy 0,8-1,2 1,3 5,1 1,5 2,5 3,5 2,4 5,3 4,1 0,5-1,4-9,0-2,4 Japan 0,6-14,3 0,2 0,9-5,3-4,0-1,0 1,9-1,5 0,5-9,6-8,0-14,0-6,2 Korea 11,8-13,4-5,5-9,6 12,5 11,2 8,6 3,6 2,4-2,4-3,0-7,8-2,0-10,2 Netherlands 2,9 3,0 2,8 1,6 3,2-6,5-3,7 4,1 5,0 5,8 4,7-0,2-14,6-11,5 New Zealand 5,2-12,8 7,5 0,5-11,7 21,3 19,8 4,6-4,4-2,5 5,0-19,2-18,9 5,1 Norw ay -2,1 7,7 3,0 5,6 8,1-0,7 1,9 16,3 10,8 4,1 2,9-11,6-17,8-2,2 Spain 3,0 10,9 11,4 10,3 6,7 6,1 7,6 5,2 6,4 6,6 1,4-9,1-22,1-9,9 Sw eden -9,8 5,4 13,3 14,8 7,4 11,3 4,3 12,4 11,9 15,5 8,0-13,1-22,9 15,5 Sw itzerland 0,9 2,8-5,5-2,7-4,1-3,7 14,4 7,0 1,1-1,6-3,0-4,2 1,8 7,0 United Kingdom 1,3 8,6 1,2 1,8 5,9 8,9 1,6 12,5-2,1 6,2 3,8-21,4-25,3 6,4 United States 1,3 7,7 6,3 1,0 0,6 5,3 8,2 9,8 6,2-7,3-18,7-23,9-22,2-4,3 Euro area 3,0 1,8 3,5 1,1-0,7-0,6 2,5 1,9 3,5 6,6 0,6-5,7-11,6-2,9 Total OECD 1,8 1,4 3,9 1,2 0,1 3,5 4,9 6,1 3,8-0,4-7,3-12,9-15,0-2,3

32 Bezrobocie w Irlandii i UE, CIT obniżony z 40% w 1995 r. do 12,5% od

33 Koniunktura w Irlandii, Wskaźnik Wzrost PKB (w %) 7,0 10,5 7,7 10,5 10,4 Stopa bezrobocia (w %) 14,8 12,2 11,9 10,3 5,8 Stopa inflacji (w %) 2,3 2,5 1,7 1,5 2,4 Saldo budżetu (% PKB) 0,7-1,4-0,7-0,2 2,4 Tempo wzrostu inwestycji (w %) Inwestycje w środki trwałe (w mln euro) 10,2 9,6 15,9 13,2 17, Napływ FDI (w mld $) 0,8 1,45 2,45 4,10..

34 Wskaźniki koniunktury, Irlandia Wskaźnik Wzrost gospodarczy 4,4 4,6 6,0 5,3 Stopa bezrobocia 4,5 4,5 4,3 4,4 Stopa zatrudnienia 64,9 65,4 67,5 68,5 Stopa wzrostu inwestycji 5,2 10,6 14,6 3,9 Inwestycje w budownictwie mieszkaniowym 18,1 11,2 15,8 3,1 Inflacja 3,5 2,2 2,4 3,9 Saldo finansów publicznych / PKB 0,4 1,4 1,6 2,9 Dług publiczny / PKB 34,1 32,8 32,6 29,2 Źródło: OECD.

35 Wskaźniki koniunktury, Irlandia Wskaźnik Wzrost gospodarczy 5,4-2,1-5,5-0,8 1,4 0,9 Stopa bezrobocia 4,9 5,9 12,5 14,1 14,9 15,3 Stopa zatrudnienia 69,2 67,9 62,2 60,0 59,2 58,8 Stopa wzrostu inwestycji Inwestycje w budownictwie mieszkaniowym 2,4-9,6-20,6-17,9-3,1 4,3-11,2-15,9-37,6-34,0-10,3-15,2 Inflacja 2,9 3,1-1,7-1,6 1,2 1,9 Saldo finansów publicznych / PKB 0,1-7,4-13,9-30,8-13,3-7,5 Dług publiczny / PKB 28,6 49,7 70,5 98,0 112,2 123,3 Źródło: OECD.

36 Inwestycje w sektorze mieszkaniowym (r/r) Źródło: NBP, Raport o inflacji, listopad 2012.

37 Ceny nieruchomości (I kw = 100) Źródło: NBP, Raport o inflacji, listopad 2012.

38 Ceny nieruchomości w USA

39 Główny cel nowych inwestycji Źródło: NBP, Informacja o kondycji i sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury w IV kw

40 Inwestycje w gospodarce (r/r), Źródło: NBP, Raport o inflacji, listopad 2014.

41 Wykorzystanie mocy produkcyjnych w przemyśle, Polska Źródło: NBP, Raport o inflacji, listopad 2014.

42 Inwestycje w cenach bieżących, Rok Inwestycje (w mln zł) Źródło: GUS

43 Inwestycje w Polsce w 2013 r. W 2012 roku wartość nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej wynosiła mln zł, w tym wartość nakładów na: - budynki i budowle mln zł (58,8%); - maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia mln zł (30,7%); - środki transportu mln zł (9,5%). W roku 2013 zaobserwowano w porównaniu z rokiem poprzednim spadek wartości nakładów inwestycyjnych (w cenach stałych) o 1,2%. Źródło: GUS, Środki trwałe w gospodarce narodowej w 2013 roku.

44 Środki trwałe w Polsce, 2013 Wartość brutto środków trwałych w gospodarce narodowej według stanu w dniu 31 XII 2012 r. w bieżących cenach ewidencyjnych wynosiła mln zł; w tym: - wartość budynków i budowli mln zł (65,6%); - wartość maszyn, urządzeń technicznych i narzędzi mln zł (27,0%); - wartość środków transportu mln zł (6,8%). Ocenia się, że środki trwałe w gospodarce narodowej na koniec roku 2013 były umorzone w 45,0%. Źródło: GUS, Środki trwałe w gospodarce narodowej w 2013 roku

45 Udział kredytów w PKB Rynek mieszkaniowy (w tys.) Źródło: KNF.

46 Kredyty mieszkaniowe a inwestycje na rynku mieszkaniowym Źródło: KNF. Wskaźnik Jednostka Mieszkania, na realizację których wydano pozwolenia w tys. 114,9 123,9 168,4 247,7 230,1 178,8 174,9 184,1 165,1 138,7 Mieszkania, których budowę rozpoczęto w tys. 101,1 105,8 138,0 185,1 174,7 142,9 158,1 162,2 141,8 127,4 Mieszkania oddane do użytkowania w tys. 108,1 114,1 115,4 133,7 165,2 160,0 135,8 131,0 152,9 145,1 Źródło: GUS.

47 Kredyty mieszkaniowe a średnia cena mieszkania (rynek pierwotny, oferty) Źródło: KNF. Źródło: NBP.

48 Determinanty inwestycji w sektorze MSP, 2008 Czynniki decydujące o podjęciu inwestycji rosnący popyt na nasze produkty / usługi (wzrost liczby zakupów / zamówień) Ogółem MSP rosnące wymagania klientów 7,32 posiadanie nadwyżek finansowych / wolnych środków 7,39 6,47 inwestycje poczynione przez konkurencję (chęć sprostania konkurencji) 6,11 ogólna dobra koniunktura gospodarcza 5,89 wysoka oczekiwana stopa zwrotu z inwestycji (spodziewany wyraźny wzrost zysków) 5,82 możliwość skorzystania z funduszy unijnych 5,00 atrakcyjne (akceptowalne) oprocentowanie kredytu 4,74 łatwość uzyskania kredytu (proste procedury) 4,61 łatwy dostęp do leasingu / proste procedury 4,24 Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2007, Rynek usług bankowych

49 Odsetek firm sektora MSP inwestujących w ostatnich 12 miesiącach, ,8% 30,0% Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2014, Rynek usług bankowych.

50 Inwestycje dokonane w ostatnich 12 miesiącach (ogółem MSP) bieżące remonty i przebudowy zakup pojedynczych maszyn i urządzeń zakup sprzętu komputerowego zakup oprogramowania komputerowego zakup środków transportu zakup nieruchomości budowa nowych pomieszczeń, zakładów inne inwestycje zakup kompletnych linii technologicznych 11,6% 9,7% 11,2% 11,8% 9,0% 9,1% 5,7% 6,2% 4,8% 7,4% 2,5% 2,2% 1,3% 2,1% 0,5% 0,0% 0,2% 0,7% Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2014, Rynek usług bankowych

51 Źródła finansowania inwestycji w sektorze MSP 89,6% 86,2% ,4% 17,9% 12,4% 10,9% 4,0% 3,1% środki własne kredyty leasing inne Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2014, Rynek usług bankowych.

52 Wskaźniki koniunktury, Hiszpania Wskaźnik Wzrost gospodarczy 3,5 0,9-3,7-0,3 0,4-1,3 Wzrost organiczny 5,4-3,6-14,9-10,0-9,0-9,4 Stopa bezrobocia 8,3 11,4 18,1 20,2 21,8 25,1 Stopa zatrudnienia 66,6 65,3 60,6 59,4 58,5 55,0 Inwestycje w budownictwie mieszkaniowym 1,4-9,1-23,1-10,1-6,7-6,7 Inflacja 2,8 4,1-0,2 2,0 3,1 2,2 Saldo finansów publicznych / PKB 1,9-4,5-11,2-9,7-9,4-8,1 Dług publiczny / PKB 42,4 47,7 62,9 67,7 76,9 93,8 W marcu 2013 r. stopa bezrobocia w Hiszpanii wynosiła 26,7%, a wśród osób młodych 55,9%.