KONSUMPCJA, OSZCZĘDNOŚCI I INWESTYCJE

Transkrypt

1 Wykład: KONSUMPCJA, OSZCZĘDNOŚCI I INWESTYCJE

2 Zmiany konsumpcji i inwestycji, USA

3 Konsumpcja Konsumpcja (consumption) - są to wydatki gospodarstw domowych na dobra i usługi (żywność ubranie, utrzymanie mieszkania i nośniki energii, transport, łączność, wyposażenie mieszkania, rekreację i kulturę, zdrowie, edukację, restauracje i hotele itp.). W krajach OECD konsumpcja stanowi największą część PKB (50-70%).

4 Prosta funkcja konsumpcji WSPÓŁCZYNNIK KONSUMPCJA C = b * Yd DOCHODY DYSPOZYCYJNE Konsumpcja jest jedynym i ostatecznym celem wszelkiej działalności gospodarczej

5 Konsumpcja a dochody dyspozycyjne, USA

6 Tempo wzrostu konsumpcji oraz dochody do dyspozycji, Polska Źródło: NBP, Raport o inflacji, lipiec 2014.

7 Funkcja konsumpcji Friedmana KONSUMPCJA STAŁE DOCHODY DYSPOZYCYJNE C = bp * Yp bp - współczynnik bliski jedności Funkcja konsumpcji Friedmana zakłada, że wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych zależą od tzw. dochodu stałego (permanent income). Dochód ten (liczony jako średnia z wielu lat) uwzględnia nie tylko dochody bieżące, ale także wcześniej uzyskiwane dochody oraz dochody oczekiwane w przyszłości.

8 Dochody, konsumpcja Dochody, konsumpcja i oszczędności w cyklu życia Oszczędności (APC<1) Dochody Konsumpcja Pożyczki (APC>1) Wydatki z zakumulowanych oszczędności (APC>1) Wiek

9 Mediana dochodów w USA, 2007

10 Cykl życia klienta a produkty finansowe

11 Dochody mężczyzn w różnych grupach wiekowych - analiza wg poziomu wykształcenia, USA Wykształcenie wyższe średnie wyższe średnie niższe Źródło: Blöndal, Field, Girouard: Investment in human capital, 2002.

12 Funkcja konsumpcji Ando - Modiglianiego KONSUMPCJA DOCHODY DYSPOZYCYJNE AKTYWA C = b1 * Yd + b2 * A b1 = ok. 0,7 b2 = ok. 0,06

13 Funkcja konsumpcji Ando - Modiglianiego Funkcja konsumpcji Ando-Modiglianiego uwzględnia fakt, że gospodarstwa domowe przy wydatkach konsumpcyjnych biorą pod uwagę nie tylko poziom bieżących dochodów, ale także stan posiadanych aktywów (takich jak np.: zgromadzone oszczędności, posiadane akcje, nieruchomości, dobra trwałe itp.). Wzrost wartości posiadanych aktywów powoduje, że gospodarstwa domowe czują się bezpieczniej i większą część bieżących dochodów przeznaczają na konsumpcję.

14 Odsetek gospodarstw domowych posiadających akcje, USA 1999 Grupa wiekowa % gospodarstw domowych posiadających akcje , , , , , ,9 OGÓŁEM 39,8 Źródło: Banks, Blundell, Smith Wg Survey of Consumer Finances w 2007 r. 18% amerykańskich gospodarstw domowych w portfelu aktywów utrzymywało bezpośrednio akcje, których średnia wartość wynosiła 17 tys. USD.

15 Wartość akcji w posiadaniu gospodarstw domowych w USA (w mld USD) Rok Wartość akcji Rok Wartość akcji Źródło: Federal Reserve System.

16 Oszczędności różnych grup wiekowych w Niemczech, Źródło: Borsch-Supan, Reil-Held, Rodepeter, Schnabel i Winter, Household Savings in Germany, 2000.

17 Dochody roczne brutto w USA (w tys. USD) Źródło: Federal Reserve, 2010 Survey of Consumer Finances.

18 Źródła pochodzenia bogactwa przedsiębiorczość / prowadzenie własnej firmy 38,2% wysokie zarobki z pracy 33,9% wysokie stanowisko menedżerskie 11,3% wolny zawód / prywatna praktyka 10,7% majątek męża / żony 3,6% dziedziczenie majątku / spadek / kontynuacja biznesu rodzinnego 2,4% Źródło: QUALIFACT, Affluent segment, 2011.

19 Dochód rozporządzalny i wydatki na 1 osobę w gospodarstwach domowych w Polsce, 2013 Źródło: GUS.

20 Skłonność do oszczędzania pobudki: 1. Tworzenie rezerw na nieprzewidziane okoliczności; 2. Przygotowanie się do przyszłych zmian (starość, kształcenie dzieci, utrzymywanie krewnych); 3. Korzyści płynące z procentów; 4. Zadowolenie ze stopniowego zwiększania wydatków; 5. Poczucie niezależności i możliwości urzeczywistnienia swoich zamiarów; 6. Zapewnienie sobie kapitału na spekulację lub prowadzenie interesów; 7. Pozostawienie majątku po śmierci; 8. Czyste skąpstwo, czyli nieuzasadniona, ale nieodparta niechęć do aktu wydatkowania jako takiego. J.M. Keynes: Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, s

21 Depozyty gospodarstw domowych w Polsce (w mld PLN) Okres Depozyty bieżące Depozyty do 2 lat Depozyty ogółem sty 97 21,7 59,9 81,6 sty 00 39,6 124,0 163,6 sty 05 65,2 138,9 204,0 sty 06 82,5 132,8 215,3 sty ,9 128,4 241,3 sty ,3 131,4 275,7 sty ,8 196,8 342,6 sty ,8 199,4 387,2 sty ,3 196,6 423,9 sty ,6 250,6 486,2 sty ,9 279,0 520,9 sty ,0 268,7 549,7 Źródło: NBP.

22 Motywy oszczędzania w firmach 1.Motyw ekspansji chęć zapewnienia sobie środków na wykonanie dalszych inwestycji kapitałowych bez zaciągania długów; 2.Motyw płynności chęć zapewnienia sobie płynnych środków na wypadek zdarzeń nieprzewidzianych, trudności lub kryzysów; 3.Motyw poprawy chęć zapewnienia sobie wzrostu dochodu, co jednocześnie uchroni kierownictwo przed krytyką; 4.Motyw finansowej ostrożności (tak, żeby spłata zadłużenia i odpisy amortyzacyjne raczej wyprzedzały faktyczne zużycie, niż pozostawały za nim w tyle). J.M. Keynes: Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, s

23 Depozyty przedsiębiorstw w Polsce (w mld PLN) Okres Depozyty bieżące Depozyty do 2 lat Depozyty ogółem sty 97 11,8 9,8 21,5 sty 00 18,9 21,2 40,1 sty 05 44,4 34,5 79,0 sty 06 54,2 41,9 96,1 sty 07 65,5 59,0 124,5 sty 08 73,4 65,5 138,9 sty 09 67,7 77,0 144,7 sty 10 70,5 83,4 153,9 sty 11 81,1 87,0 168,1 sty 12 88,7 100,3 189,0 sty 13 90,9 85,5 176,4 sty ,8 91,1 191,9 Źródło: NBP.

24 Paradoks zapobiegliwości (oszczędzania) Inwestycje i oszczędności I, S Krzywa inwestycji Krzywe oszczędności S1 I0 I E1 E0 S0 Y1 Y0 Y Produkt realny (PKB)

25 Stopa oszczędzania w USA, Niemczech i Japonii

26 Stopa oszczędności gospodarstw domowych, Polska Relacja oszczędności do dochodów do dyspozycji, ceny bieżące. Źródło: NBP, Raport o inflacji, luty 2010.

27 Inwestycje definicje Inwestycje są to zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa. Całkowite inwestycje obejmują inwestycje w kapitał trwały oraz inwestycje w kapitał obrotowy. Begg, Fischer, Dornbusch Inwestycje - polegają na powiększaniu w danym społeczeństwie zasobu budynków, maszyn i urządzeń oraz zapasów w ciągu roku. Samuelson, Nordhaus Inwestycje - to suma wydatków przedsiębiorstw na fabryki, maszyny, wyposażenie i zapasy oraz wydatków gospodarstw domowych na zakup mieszkań. Hall, Taylor

28 GDP per capita a wartość kapitału przypadającego na 1 pracownika w 1990 r. Źródło: Summers & Heston, NBER.

29 Funkcje inwestycji A) DOCHÓD NARODOWY INWESTYCJE I = f (r, Y) B) STOPA % INWESTYCJE I = a - (b*r)

30 Inwestycje, stopa % i rentowność projektów inwestycyjnych

31 Tempo wzrostu prywatnych inwestycji poza mieszkaniowymi, OECD Av erage Australia 4,2 3,4 4,5 0,4-1,4 13,5 14,5 7,7 14,9 7,8 13,1 7,0-2,8-0,2 Austria 4,6 5,4 4,2 9,5 2,7-4,8 6,3 1,9 0,4 1,1 3,8-0,6-8,5 1,2 Belgium 4,2 7,7 0,8 7,5 4,3-5,5-0,4 9,1 4,4 1,3 8,2 4,6-9,4-1,9 Canada 4,3 5,3 7,2 4,7 0,2-4,1 6,9 8,2 12,4 9,9 3,3 3,7-20,8 7,3 Denmark 3,3 11,9-1,6 6,7-0,3 0,7-3,0-0,3-0,3 16,5 4,4-0,3-15,9-3,2 Finland -0,8 14,7 1,6 9,5 9,7-8,2-2,3 1,6 6,6 2,4 18,3 4,2-17,3-7,2 France 2,1 10,7 9,6 7,7 3,3-2,9 1,5 2,8 3,1 5,3 7,9 2,8-12,0 1,2 Germany 2,4 5,8 5,5 7,5-2,0-6,8 0,0 1,3 4,3 10,4 8,5 2,8-17,5 7,4 Greece.. 14,1 25,1 18,3 6,0 7,7 12,1-0,4-8,3 11,5 24,4 11,6-10,8-16,2 Iceland 0,4 46,2-7,4 11,1-11,3-20,2 20,9 35,0 57,9 27,1-23,5-23,3-54,7-0,1 Ireland 8,2 20,4 13,1 2,1-8,5 1,7 6,0 14,2 17,2 4,3 7,6-20,8-24,9-31,6 Italy 2,2 4,7 4,5 7,5 2,6 4,1-4,0 1,8-0,6 3,7 2,8-6,2-17,1 6,6 Japan 3,3-6,5-4,3 7,5 1,3-5,2 4,4 5,6 9,2 2,3 2,6-1,4-16,7 2,1 Korea 10,7-28,1 13,8 18,8-3,3 8,1 2,3 1,9 2,0 7,6 6,9-0,4-6,2 15,3 Netherlands 4,3 8,4 11,3-2,0-3,0-7,6-1,0-2,7 2,2 9,7 6,4 7,1-12,4-0,9 New Zealand 3,8-1,9 7,4 18,9-3,1-0,4 13,1 14,3 7,9-0,9 10,1 1,4-17,0 4,2 Norw ay 1,9 16,0-8,3-3,9-4,3-1,9-2,9 10,3 17,3 14,5 16,3 6,2-7,0-8,4 Spain 4,9 11,5 12,2 16,4 2,9-0,2 5,6 8,0 7,9 7,7 5,0-2,7-20,4 0,1 Sw eden 2,2 9,4 8,8 7,6-0,5-5,5 2,3 3,7 8,7 8,6 10,5 3,6-17,5 3,5 Sw itzerland 1,6 8,2 4,4 5,4-2,3-0,5-4,4 4,7 6,4 7,6 8,1 1,4-7,7 8,4 United Kingdom 4,4 16,9 3,8 4,3-0,4-0,5-2,6 0,3 18,5-4,3 11,5 0,0-12,7 0,8 United States 5,8 12,0 10,4 9,8-2,8-8,4 1,4 6,2 6,7 8,0 6,5-0,8-17,9 4,4 Euro area 2,8 7,7 7,2 8,1 1,0-2,8 0,5 2,8 3,2 6,6 6,9 0,3-15,6 2,3 Total OECD 4,4 5,1 6,5 8,6-0,8-4,0 1,9 4,7 6,9 6,2 6,5 0,0-15,5 3,8

32 Tempo wzrostu inwestycji mieszkaniowych, OECD Av erage Australia 4,0 12,0 5,7 1,3-10,9 25,9 4,6 2,9-3,5-2,8 3,1 1,9-4,2 4,2 Austria 3,9-2,6-2,6-4,5-6,8-4,7-4,2 0,6 1,5 0,6 1,9 0,6-4,8-2,2 Belgium 5,4-4,3 3,2-1,0-2,6-5,2 3,1 8,0 10,7 6,5 3,3-2,7-9,2 1,6 Canada -1,3-3,6 3,6 5,2 10,5 14,1 5,4 7,5 3,3 2,2 2,9-3,3-7,8 10,1 Denmark -1,0 1,9 4,3 10,3-9,3 0,8 11,8 11,9 17,3 9,6-6,0-10,9-16,9-9,0 Finland 0,5 10,2 8,9 6,0-9,9-0,1 11,7 11,5 5,4 4,2 0,0-9,9-13,1 25,4 France 0,5 4,0 7,1 2,7 1,2 1,0 2,2 3,4 5,7 5,7 4,9-3,1-8,3-1,3 Germany 6,4 0,2 1,2-2,7-5,7-6,1-2,0-4,1-4,2 6,7-1,6-4,3-2,3 3,2 Greece.. 8,8 3,8-4,3 4,3 15,2 12,1-1,0-0,5 31,4-9,0-28,2-23,5-18,0 Iceland -0,5 1,0 0,6 12,8 12,3 12,4 3,7 14,2 11,9 16,5 13,2-21,9-55,7-17,7 Ireland 7,4 4,5 12,7 7,9 1,7 3,5 18,1 11,2 15,8 3,1-11,2-15,9-38,0-34,9 Italy 0,8-1,2 1,3 5,1 1,5 2,5 3,5 2,4 5,3 4,1 0,5-1,4-9,0-2,4 Japan 0,6-14,3 0,2 0,9-5,3-4,0-1,0 1,9-1,5 0,5-9,6-8,0-14,0-6,2 Korea 11,8-13,4-5,5-9,6 12,5 11,2 8,6 3,6 2,4-2,4-3,0-7,8-2,0-10,2 Netherlands 2,9 3,0 2,8 1,6 3,2-6,5-3,7 4,1 5,0 5,8 4,7-0,2-14,6-11,5 New Zealand 5,2-12,8 7,5 0,5-11,7 21,3 19,8 4,6-4,4-2,5 5,0-19,2-18,9 5,1 Norw ay -2,1 7,7 3,0 5,6 8,1-0,7 1,9 16,3 10,8 4,1 2,9-11,6-17,8-2,2 Spain 3,0 10,9 11,4 10,3 6,7 6,1 7,6 5,2 6,4 6,6 1,4-9,1-22,1-9,9 Sw eden -9,8 5,4 13,3 14,8 7,4 11,3 4,3 12,4 11,9 15,5 8,0-13,1-22,9 15,5 Sw itzerland 0,9 2,8-5,5-2,7-4,1-3,7 14,4 7,0 1,1-1,6-3,0-4,2 1,8 7,0 United Kingdom 1,3 8,6 1,2 1,8 5,9 8,9 1,6 12,5-2,1 6,2 3,8-21,4-25,3 6,4 United States 1,3 7,7 6,3 1,0 0,6 5,3 8,2 9,8 6,2-7,3-18,7-23,9-22,2-4,3 Euro area 3,0 1,8 3,5 1,1-0,7-0,6 2,5 1,9 3,5 6,6 0,6-5,7-11,6-2,9 Total OECD 1,8 1,4 3,9 1,2 0,1 3,5 4,9 6,1 3,8-0,4-7,3-12,9-15,0-2,3

33 Wskaźniki koniunktury, Hiszpania Wskaźnik Wzrost gospodarczy 3,5 0,9-3,7-0,3 0,4-1,3 Wzrost organiczny 5,4-3,6-14,9-10,0-9,0-9,4 Stopa bezrobocia 8,3 11,4 18,1 20,2 21,8 25,1 Stopa zatrudnienia 66,6 65,3 60,6 59,4 58,5 55,0 Inwestycje w budownictwie mieszkaniowym 1,4-9,1-23,1-10,1-6,7-6,7 Inflacja 2,8 4,1-0,2 2,0 3,1 2,2 Saldo finansów publicznych / PKB 1,9-4,5-11,2-9,7-9,4-8,1 Dług publiczny / PKB 42,4 47,7 62,9 67,7 76,9 93,8 W marcu 2013 r. stopa bezrobocia w Hiszpanii wynosiła 26,7%, a wśród osób młodych 55,9%.

34 Główny cel nowych inwestycji Źródło: NBP, Informacja o kondycji i sektora przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem stanu koniunktury w IV kw

35 Determinanty inwestycji w sektorze MSP, 2008 Czynniki decydujące o podjęciu inwestycji rosnący popyt na nasze produkty / usługi (wzrost liczby zakupów / zamówień) Ogółem MSP 7,39 rosnące wymagania klientów 7,32 posiadanie nadwyżek finansowych / wolnych środków 6,47 inwestycje poczynione przez konkurencję (chęć sprostania konkurencji) 6,11 ogólna dobra koniunktura gospodarcza 5,89 wysoka oczekiwana stopa zwrotu z inwestycji (spodziewany wyraźny wzrost zysków) 5,82 możliwość skorzystania z funduszy unijnych 5,00 atrakcyjne (akceptowalne) oprocentowanie kredytu 4,74 łatwość uzyskania kredytu (proste procedury) 4,61 łatwy dostęp do leasingu / proste procedury 4,24 Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2007, Rynek usług bankowych

36 Inwestycje w Polsce w 2012 r. W 2012 roku wartość nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej wynosiła mln zł, w tym wartość nakładów na: - budynki i budowle mln zł (61,2%); - maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia mln zł (29,4%); - środki transportu mln zł (8,6%). W roku 2012 zaobserwowano w porównaniu z rokiem poprzednim spadek wartości nakładów inwestycyjnych (w cenach stałych) o 2,8%. Źródło: GUS, Środki trwałe w gospodarce narodowej w 2012 roku.

37 Środki trwałe w Polsce, 2012 Wartość brutto środków trwałych w gospodarce narodowej według stanu w dniu 31 XII 2012 r. w bieżących cenach ewidencyjnych wynosiła mln zł; w tym: - wartość budynków i budowli mln zł (65,0%); - wartość maszyn, urządzeń technicznych i narzędzi mln zł (27,5%); - wartość środków transportu mln zł (6,8%). Ocenia się, że środki trwałe w gospodarce narodowej na koniec roku 2012 były umorzone w 44,9%. Źródło: GUS, Środki trwałe w gospodarce narodowej w 2012 roku

38 Inwestycje w gospodarce (r/r), Źródło: NBP, Raport o inflacji, lipiec 2014.

39 Inwestycje w cenach bieżących, Rok Inwestycje (w mln zł) Źródło: GUS

40 Źródła finansowania inwestycji w sektorze MSP 89,6% 86,2% ,4% 17,9% 12,4% 10,9% 4,0% 3,1% środki własne kredyty leasing inne Źródło: QUALIFACT, Finanse MSP 2014, Rynek usług bankowych.