Wartość jest przedmiotem złożonym z materii i formy. Jej formą jest wartościowość, materią jest konkretna treść danej wartości.

Podobne dokumenty
Pluralizm XX wieku ontologia N. Hartmanna. BYT IDEALNY BYT IRREALNY BYT REALNY

DIETRICH VON HILDEBRAND CZYM JEST FILOZOFIA? Tłumaczenie. Paweł Mazanka Janusz Sidorek. Wydawnictwo WAM

osobiste zaangażowanie, czysto subiektywna ludzka zdolność intuicja, jako warunek wewnętrznego doświadczenia wartości.

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wartości w wychowaniu

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

POCZUCIE TOŻSAMOŚCI W KONTEKŚCIE SPOŁECZNOŚCI NARODOWO - PAŃSTWOWEJ

Artur Andrzejuk ISTOTA EDUKACJI KATOLICKIEJ

Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych

ESTETYKA FILOZOFICZNA

Hard Cases. Walidacyjna i derogacyjna funkcja moralności.

Etyka Tożsamość i definicja. Ks. dr Artur Aleksiejuk

Cele wychowawcze na lekcjach języka polskiego. Opracowanie: Teresa Kozioł LSCDN

1. Dyscypliny filozoficzne. Andrzej Wiśniewski Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016

SPIS TREŚCI. Część pierwsza KRYTYKA ESTETYCZNEJ WŁADZY SĄDZENIA

Czy i jak możliwe jest rozstrzygnięcie sporu etycznego o IVF? Zbigniew Szawarski Komitet Bioetyki przy Prezydium PAN

Immanuel Kant: Fragmenty dzieł Uzasadnienie metafizyki moralności

Profesora Mieczysława Gogacza ujęcie etyki. Dawid Lipski Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

Aby móc mówić o prawach człowieka, należy najpierw rozróżnić kilka aspektów słowa "prawo".


Tolerancja (łac. tolerantia - "cierpliwa wytrwałość ) termin stosowany w socjologii, badaniach nad kulturą i religią. W sensie najbardziej ogólnym

SPIS TREŚCI. Wstęp 3.

Zdrowie jako sprawność i jakość u Tomasza z Akwinu

Znaczenie wartości w budowaniu więzi w rodzinie

KLASYCZNA KONCEPCJA RELIGII

Kształtowanie postaw. Wychowanie do wartości. dr hab. Anna Szylar

IMMANUEL KANT ETYKA DEONTOLOGICZNA

EGZAMIN MATURALNY 2012 FILOZOFIA

Nazwa postawy. DOJRZAŁY DUCHOWO postawa dbałości o przyjęty światopogląd oraz dodatkowo dla osób wierzących miłości wobec Boga. Komentarz od Zespołu

EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA

KULTURA. Prof. dr hab. Monika Kostera Wydział Zarządzania UW

Etyka problem dobra i zła

DIETRICH VON HILDEBRAND METAFIZYKA WSPÓLNOTY. Rozważania nad istotą i wartością wspólnoty. Tłumaczenie. Juliusz Zychowicz.

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z ETYKI DLA KLAS IV- VIII. SZKOŁY PODSTAWOWEJ Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI Nr 162 W KRAKOWIE W ROKU SZKOLNYM

EGZAMIN MATURALNY 2011 FILOZOFIA

Jak trafnie wybrać zawód? poznanie siebie.

Wychowanie i pseudowychowanie

SPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE - FILOZOFIA JAKO TYP POZNANIA. 1. Człowiek poznający Poznanie naukowe... 16

PROGRAM WYCHOWAWCZY KATOLICKIEGO PRZEDSZKOLA IM. DZIECIĄTKA JEZUS W CIESZYNIE 2015/ /2017

KULTURA. Prof. dr hab. Monika Kostera Wydział Zarządzania UW

Moc wartości w wychowaniu. Analiza dokonana na bazie ujęcia Nicolaia Hartmanna

TEKST PRAWNY ROZUMIENIE INTERPRETACJA/WYKŁADNIA ARGUMENTACJA/UZASADNIENIE PRAWO ZASTOSOWANIE UZASADNIENIE

Rozdział II Cele i zadania szkoły

Problem aksjologicznej legitymizacji uniwersalnego systemu ochrony praw człowieka

PRAWA CZŁOWIEKA W BIOMEDYCYNIE. ks. Artur Aleksiejuk

EGZAMIN MATURALNY Z FILOZOFII MAJ 2014 POZIOM ROZSZERZONY. Czas pracy: 180 minut. Liczba punktów do uzyskania: 50 WPISUJE ZDAJĄCY

Z punktu widzenia kognitywisty: język naturalny

Spór o poznawalność świata

Wymagania edukacyjne niezbędne do otrzymania przez ucznia śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych. z przedmiotu etyka

Andrzej L. Zachariasz. ISTNIENIE Jego momenty i absolut czyli w poszukiwaniu przedmiotu einanologii

Filozofia, Pedagogika, Wykład III - Filozofia archaiczna

Głos w debacie Dlaczego nie wystarczy być

Wymień elementy stosunku administracyjnoprawnego - 3

Kodeks dobrej magii kreowanie systemu wartości.

Tomasz Dreinert Zagadnienie "rzeczy samej w sobie" w transcendentalizmie Immanuela Kanta. Pisma Humanistyczne 3,

Czym jest nauka? Tomasz Poskrobko. Metodyka pracy naukowej

3. Spór o uniwersalia. Andrzej Wiśniewski Andrzej.Wisniewski@amu.edu.pl Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016

Wykład 4: Etyka w Akademii Krakowskiej Dr Magdalena Płotka

PROGRAM WYCHOWAWCZY. Gimnazjum im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Opatowie

KONCEPCJA PRACY. Szkoły Podstawowej nr 15. im. Tadeusza Kościuszki. w Kielcach. na lata

Wyjątkowość zjawiska twórczości - jednostki genialne nie mogą zostać zaliczone do grona ludzi zwykłych. Geniusz ociera się o szaleństwo

Kontekst: DĄŻENIA ZAWODOWE - CZYM SĄ? JAK JE BADAĆ? DECYZJE ZAWODOWE DECYZJE I WYBORY ZAWODOWE

Artur Andrzejuk OSOBOWY WYMIAR EDUKACJI

PROGRAM WYCHOWAWCZY SPECJALNEGO OŚRODKA SZKOLNO WYCHOWAWCZEGO W SULEJOWIE

Co to jest proces motywacyjny?

OPINIA PRAWNA. w przedmiocie oceny czy osoba skazana z oskarżenia. publicznego na karę grzywny może w świetle przepisów

co decyduje o tym, że niektóre teksty językowe mają charakter literacki? jaka jest różnica między zwykłym, codziennym

SPIS TREŚCI WPROWADZENIE... 15

Filozofia, Historia, Wykład IV - Platońska teoria idei

Spis treści Wybór antropologii filozoficznej Antropologia przyrodnicza i antropologia kulturowa... 31

Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Psychologia potrzeb. Dr Monika Wróblewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY

Podstawy moralności. Prawo moralne

Chcę poznać Boga i duszę. Filozofowie o Absolucie

PROGRAM WYCHOWAWCZY. na lata SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 11 IM. FRYDERYKA CHOPINA W JELENIEJ GÓRZE

Rozwój ku pełni człowieczeństwa w nauczaniu Papieża Jana Pawła II

Cele i zadania stawiane przed uczniem w ramach zajęć etyki.

Wydawnictwo IFiS PAN Warszawa Daniel Roland Sobota. Narodziny fenomenologii z ducha pytania. Johannes Daubert i fenomenologiczny rozruch

TYPY KRAJOBRAZU POLSKI WYBRANE PROBLEMY JEGO WALORYZACJI

Filozofia przyrody, Wykład V - Filozofia Arystotelesa

SPIS TREŚCI SŁOWO WSTĘPNE 9 WPROWADZENIE 13

Pojęcie administracji Administracja oznacza wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie do realizacji określonych celów o charak

MANIPULACJA ZA POMOCĄ AKTÓW EMOTYWNYCH

MOTYWOWANIE W ZARZĄDZANIU


Filozofia, Historia, Wykład V - Filozofia Arystotelesa

Filozofia, Germanistyka, Wykład I - Wprowadzenie.

Kształtowanie postaw na studiach III stopnia stan faktyczny i moŝliwości - przykład

Referat: Krytyczne czytanie w polonistycznej edukacji wczesnoszkolnej

Nowe kierunki w zarządzaniu. Warszawa: WAiP, s Kostera, M. (2003/2005) Antropologia organizacji. Warszawa: PWN.

Zagadnienia egzaminacyjne z Podstaw prawa administracyjnego

PROFILAKTYKA INTEGRALNA KIERUNKIEM ZMIAN ZAPOBIEGANIA UZALEŻNIENIOM

PROGRAM ZAJĘĆ PROFILAKTYCZNYCH. Nie tak, jak u zbójców - dzieci Króla. program opracowany na podstawie książki Urszuli Marc pt. Nie tak, jak u zbójców

Stosunki administracyjnoprawne i sytuacje administracyjnoprawne

WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE. w Zespole Szkół Nr 1 im. C. K. Norwida w Świdniku

Przewodnik. Do egzaminu z Filozofii Człowieka. Kierunek Filozofia semestr III. opracował Artur Andrzejuk (na prawach maszynopisu)

Czym jest religia i czy filozofia może ją badać. Problem wiary, rozumu i logiki Definicja religii

TWÓRCZE to nowe i cenne zarazem TWÓRCZO

ZAŁOŻENIA FILOZOFICZNE

KODEKS ETYKI STUDENTA. Wyższej Szkoły Ekologii i Zarządzania w Warszawie

MISJA "UCZYMY NIE DLA SZKOŁY, LECZ DLA ŻYCIA"

Zagadnienia historiozoficzne we współczesnej filozofii.

Transkrypt:

Wartość jest przedmiotem złożonym z materii i formy. Jej formą jest wartościowość, materią jest konkretna treść danej wartości. N. Hartmann: Materia jest tylko tworem treściowym, który posiada wartościowość. Moralna wartość zaufania nie jest samym zaufaniem. Ono jest tylko materią specyficznym i możliwym do ogólnego scharakteryzowania stosunkiem między osobą a osobą. Wartościowy charakter zaufania tym stosunkiem nie jest... Materia różnicuje świat aksjologiczny na poszczególne, odrębne wartości (zarówno na typy wartości, jak i na konkretne wartości występujące w ich zakresie). Wartościowy charakter nadaje tym materiom charakter aksjologiczny. To dopiero dzięki niemu mamy do czynienia z przedmiotami aksjologicznymi. Ten wartościowy charakter, podobnie jak materia wartości, różnicuje się w zależności od tego, o jaką wartość (jaki typ lub jaką wartość jednostkową) chodzi. Przykładem takiego zróżnicowania jest negatywny lub pozytywny rodzaj tej wartościowości oraz zróżnicowanie co do wysokości oraz co do mocy wartości. Wartości moralne są tylko jednym z rodzajów wartości. Stąd powstaje w etyce problem: jak usytuować wartości moralne względem innych typów wartości? Dietrich von Hildebrand: Hildebrand rozważa problem wartości w dwóch różnych kontekstach: (1) w kontekście motywacji ludzkiego działania, (2) niezależnie od takiego kontekstu jako przedmioty autonomiczne, niezależne w swojej cenności od roli spełnianej w motywacji. W kontekście motywacji ludzkiego postępowania, pojęciem szerszym od wartości jest dla Hildebranda znaczący charakter lub ważność. W kontekście motywacji Hildebrand wyróżnia więc trzy rodzaje ważności: (1) to, co subiektywnie zadowalające, (2) to, co jest dla osoby obiektywnym dobrem (3) wartości. Natomiast w obrębie samych wartości pojawia się u Hildebranda podział na: (1) wartości ontyczne; (2) wartości jakościowe; (3) ogólną wartość bytu.

Wartość ontyczną mamy na względzie, gdy mówimy o godności ludzkiej osoby, o cenności przysługującej istocie żywej, o wadze ludzkiej wolności, czy wreszcie o cenności ludzkich odpowiedzi uczuciowych. Wszystkie te przedmioty mają swoją cenność na gruncie swej wartości ontycznej. Ta wartość nie jest tożsama z wartościami jakościowymi, które rozpadają się tzw. aksjologiczne rodziny: np. wartości moralne, estetyczne, intelektualne, witalne. Jeżeli osoba jest cenna w sensie wartości ontycznej, to osobowość ma cenność w sensie wartości jakościowej. Różnica między wartościami ontycznymi i jakościowymi prezentuje się na kilku poziomach. W obrębie wartości jakościowych dla wartości pozytywnych istnieją przeciwieństwa czyli wartości negatywne: uczciwości odpowiada nieuczciwość, prawdomówności kłamstwo, skromności pycha. Inaczej w wypadku wartości ontycznych: o ile pozytywne wartości jakościowe mają swoje przeciwwagę w negatywnych wartościach jakościowych, o tyle wartości ontyczne są tylko pozytywne. Negatywne wartości ontyczne nie istnieją, a przeciwczłonem pozytywnej wartości ontycznej jest w ogóle brak jakiejkolwiek wartości ontycznej. W porównaniu z wartościami ontycznymi, wartości jakościowe są bardziej niezależne od swego nosiciela i postawy, w której się urzeczywistniają. Taką niezależność wartości jakościowych od nosiciela widać także w fakcie, że te same wartości mogą przysługiwać różnym nosicielom (np. spolegliwość różnym osobom), podczas gdy wartości ontyczne pozostają związane z jednym typem nosiciela (specyficzna osobowa godność przysługuje tylko człowiekowi). Inny jest typ postawy, jaką wobec obu rodzajów wartości przyjmuje człowiek. Hildebrand argumentuje odwołując się do pokory i skromności, którą człowiek winien przyjąć wobec faktu realizowania przez siebie wartości jakościowych głównie wartości moralnych. Tego typu postawa traci jednak zasadność względem wartości ontycznych związanych z osobowym charakterem człowieka. Wartości jakościowe można posiadać w większym lub mniejszym stopniu niż inni, a ponadto ich urzeczywistnianie jest zależne od odpowiednio ukierunkowanej woli. Wartości ontyczne są urzeczywistniane niezależnie od treści chcenia, a ponadto nie można ich posiadać w większym lub mniejszym stopniu w porównaniu z innymi. Godność osoby np. takiemu ustopniowaniu nie podlega. O ile wartości jakościowe są urzeczywistniane jako efekt chcenia, o tyle wartości ontyczne są związane z samym istnieniem swoistego dla nich obiektu. Wartości jakościowe można utracić, wartości ontycznych nie można.

Trzeci rodzaj wartości to dla Hildebranda tzw. ogólna wartość bytu. Przysługuje ona każdemu przedmiotowi jako czemuś istniejącemu. Można ją ująć, gdy czemuś rzeczywiście istniejącemu przeciwstawić przedmioty czysto fikcyjne. W tym sensie to, co rzeczywiście istnieje jest czymś cennym dlatego właśnie, że istnieje. Hildebrand nazywa taką wartość wartością formalną. Taka nazwa pozwala odróżnić ogólną wartość bytu od wartości ontycznych. O ile te ostatnie przysługują przedmiotowi ze względu na jego specyficzne uposażenie, o tyle ta pierwsza przysługuje mu tylko z racji jego rzeczywistego istnienia.

To, co subiektywnie zadowalające: to, co tylko subiektywnie zadowalające; to, co subiektywnie zadowalające Ustopniowanie pod względem intensywności, a nie wysokości To, co jest dla osoby obiektywnym dobrem (np. zdrowie) Porządek hierarchiczny wysokości Wartości ontyczne (np. wartość ludzkiej osoby, ludzka godność, cenność ludzkiej wolnej woli, cenność istoty żywej, cenność rozumu). Porządek hierarchiczny Ogólna wartość bytu jako czegoś istniejącego. Brak porządku hierarchicznego. Wartości jakościowe (rodziny wartości): wartości moralne (np. czystość, pokora, sprawiedliwość, miłość, spolegliwość, wielkoduszność) wartości witalne (np. ) wartości estetyczne (np. piękno, wspaniałość, wdzięk) wartości intelektualne (np. bystrość, duchowa głębia, dowcip, błyskotliwość) Porządek hierarchiczny panuje tu w obrębie poszczególnych rodzin, jak i pomiędzy nimi.

Nicolai Hartmann proponuje jako kryteria porządkujące porządek wartości dwie zasady: moc wartości i jej wysokość. Wartość jest tym mocniejsza, im większy sprzeciw i oburzenie wzbudza jej nierealizacja. Wartość jest tym wyższa, im większy zachwyt i podziw wzbudza jej realizacja. Jednorodne uporządkowanie świata aksjologicznego nie jest według Hartmanna możliwe. Sfera wartości jest na to zbyt złożona. Emocjonalne ujmowanie wartości obejmuje według Hartmanna trzy momenty strukturalne: 1) zajęcie określonej emocjonalnej postawy (oburzenie, zachwyt, aprobata, dezaprobata); 2) uświadomienie sobie tego, w stosunku do czego tę postawę się przyjmuje; 3) uświadomienie sobie określonego kryterium, ze względu na które zajmuje się tę postawę. Moment pierwszy nie posiada charakteru aktu poznawczego, mimo że cechuje go typowa dla takiego aktu transcendencja (jest bowiem w swej intencji nakierowany na coś względem świadomości zewnętrznego). Moment drugi i trzeci to już akty poznawcze. Różnicuje je jednak typ przedmiotu, który jest w nich poznawany. W momencie drugim przedmiotem tym jest określone realne zdarzenie, tzn. realne postępowanie osoby. Przedmiotem momentu trzeciego jest natomiast wartość, tj. twór należący zdaniem Hartmanna do sfery bytu idealnego. Po drugie, tylko pierwszy i trzeci moment ma charakter emocjonalny. Ten predykat stosuje Hartmann w obu wypadkach w dwóch różnych znaczeniach. W pierwszym momencie mamy bowiem do czynienia z właściwą reakcją uczuciową, tzn. ze stanem podmiotu, który powszechnie, zarówno w psychologii jak i poza nią, określany jest jako emocja.