Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 2 Model klasyczny gospodarki otwartej

Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 2 Model klasyczny gospodarki otwartej Leszek Wincenciak Wydział Nauk Ekonomicznych UW

2/37 Plan wykładu: Model klasyczny małej gospodarki otwartej Przepływy dóbr i kapitału w gospodarce otwartej Oszczędności i inwestycje w małej gospodarce otwartej Wpływ polityki gospodarczej na saldo CA Oszczędności, inwestycje, saldo CA i realny kurs walutowy Wpływ polityki na realny kurs walutowy Model klasyczny dużej gospodarki otwartej Podstawowe założenia Stopa procentowa równowagi Realny kurs walutowy równowagi Analiza polityk w dużej gospodarce otwartej Podsumowanie

3/37 Model klasyczny małej gospodarki otwartej

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 4/37 Przepływy dóbr i kapitału w gospodarce otwartej Przepływy dóbr i kapitału w gospodarce otwartej W gospodarce otwartej uchylamy jedno z najważniejszych założeń makroekonomii gospodarki zamkniętej: wydatki nie muszą być równe wielkości produkcji tej gospodarki. Gospodarka może wydać więcej niż produkuje, jeśli zapożyczy się u nierezydentów lub może wydać mniej niż wyprodukuje, pożyczając z kolei zagranicy nadwyżkę. W gospodarce otwartej wydatki na dobra i usługi finalne wyprodukowane w kraju można podzielić na cztery składniki: Y = C d + I d + G d + EX gdzie: C d wydatki konsumpcyjne na krajowe dobra i usługi I d wydatki inwestycyjne na krajowe dobra i usługi G d wydatki rządowe zakupy krajowych dóbr i usług EX eksport krajowych dóbr i usług (zagraniczne wydatki konsumpcyjne, inwestycyjne i rządowe na krajowe dobra i usługi).

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 5/37 Przepływy dóbr i kapitału w gospodarce otwartej Przepływy dóbr i kapitału w gospodarce otwartej Zauważmy jednak, że całkowite wydatki konsumpcyjne C równe są sumie wydatków na dobra i usugi produkcji krajowej oraz na dobra i usługi produkowane za granicą: C = C d + C f. Podobnie możemy zdekomponować inwestycje i wydatki rządowe: I = I d + I f oraz G = G d + G f. Wstawiając zależności te do tożsamości zapisanej powyżej otrzymamy: Y =(C C f )+(I I f )+(G G f )+EX Y = C + I + G + EX (C f + I f + G f ) Ponieważ (C f + I f + G f ) to suma krajowych wydatków na zagraniczne dobra i usługi, czyli wartość importu IM,możemy zapisać, że Y = C + I + G + EX IM lub Y = C + I + G + CA, jeśli zdefiniujemy eksport netto jako CA = EX IM.

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 6/37 Przepływy dóbr i kapitału w gospodarce otwartej Przepływy kapitału a saldo handlu Podstawowa tożsamość księgowa pokazuje, że: S I = CA Lewa strona tego równania, różnica między oszczędnościami a inwestycjami może być interpretowana jako odpływ kapitału netto (krajowe inwestycje za granicą w ujęciu netto). Dodatni odpływ kapitału netto oznacza, że kraj pożycza nierezydentom nadwyżkę krajowych oszczędności nad inwestycjami. Odpływ kapitału netto jest równy saldu BOB. Jeśli CA < 0 kraj jest pożyczkobiorcą netto na światowych rynkach finansowych. Przepływy finansowe związane z akumualacją kapitału i przepływy dóbr i usług są ze sobą bardzo blisko powiązane.

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 7/37 Przepływy dóbr i kapitału w gospodarce otwartej 35 Japonia 6 22 USA 0 S, I (% PKB) 30 25 4 2 0 CA (% PKB) S, I (% PKB) 20 18 16 2 4 CA (% PKB) 20 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2 14 1980 1985 1990 1995 2000 2005 6 I S CA I S CA

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 8/37 Oszczędności i inwestycje w małej gospodarce otwartej Oszczędności i inwestycje w małej gospodarce otwartej W gospodarce otwartej realna stopa procentowa nie musi zrównywać oszczędności i inwestycji: możliwy jest deficyt handlowy i zapożyczanie się za granicą lub nadwyżka i pożyczanie innym krajom nadwyżki oszczędności nad inwestycjami. Jeśli założymy, że dana gospodarka jest gospodarką małą (ma zaniedbywalnie mały wpływ na światową stopę procentową) to przy doskonałej mobilności kapitału możemy przyjąć, że krajowa stopa procentowa r jest równa światowej stopie procentowej r.zkoleiświatowa stopa procentowa jest determinowana poprzez zrównanie światowych oszczędności i inwestycji (jeśli pominiemy handel międzyplanetarny, gospodarka światowa jest w istocie gospodarką zamkniętą).

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 9/37 Oszczędności i inwestycje w małej gospodarce otwartej Struktura modelu Załóżmy, że spełnione są założenia modelu klasycznego. Wielkość produkcji jest ustalona na poziomie danym przez technologię, zasób czynników produkcji i funkcję produkcji: Y = Y = AF (K,L) Konsumpcja zależy dodatnio od dochodu dyspozycyjnego: C = C(Y T ) Inwestycje zależą z kolei ujemnie od realnej stopy procentowej r: I = I(r) Wiemy także, że CA = S I =(Y C G) I. Podstawiając pod Y i C odpowiednie równania otrzymujemy: CA =[Y C(Y T ) G] I(r )=S I

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 10/37 Oszczędności i inwestycje w małej gospodarce otwartej Struktura modelu CA =[Y C(Y T ) G] I(r )=S I Równanie to pokazuje, co determinuje oszczędności i inwestycje, a tym samym saldo CA w równowadze. Oszczędności zależą od polityki fiskalnej: im niższe wydatki rządowe G lub im wyższe podatki T ceteris paribus, tym wyższe oszczędności krajowe. Z kolei, im wyższa światowa stopa procentowa r, tym niższe inwestycje. Inaczej mówiąc, saldo CA w równowadze determinowane jest przez różnicę między oszczędnościami a inwestycjami przy światowej stopie procentowej.

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 11/37 Oszczędności i inwestycje w małej gospodarce otwartej r S r CA r d I(r) I, S Rys. 1. Oszczędności i inwestycje w małej gospodarce otwartej

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 12/37 Wpływ polityki gospodarczej na saldo CA Wpływ polityki gospodarczej na saldo CA Załóżmy, że początkowo gospodarka ma zbilansowany CA.Przy światowej stopie procentowej, inwestycje są równe oszczędnościom, a CA =0. Co stanie się w tej gospodarce, kiedy rząd zwiększy swoje wydatki na dobra i usługi i tym samym zwiększy wydatki krajowe? Ponieważ S = Y C G, wzrost wydatków rządowych, obniża krajowe oszczędności. Krajowe inwestycje nie zmieniają się, gdyż nie zmienia się stopa procentowa (r ). Inwestycje przewyższają zatem oszczędności i w częsci muszą być finansowane ze środków pożyczonych od nierezydentów. Saldo CA przesuwa się w stronę deficytu.

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 13/37 Wpływ polityki gospodarczej na saldo CA r S 1 r I(r) Rys. 2. Ekspansja fiskalna w małej gospodarce otwartej I, S

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 13/37 Wpływ polityki gospodarczej na saldo CA r S 2 S 1 r CA I(r) Rys. 3. Ekspansja fiskalna w małej gospodarce otwartej I, S

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 14/37 Wpływ polityki gospodarczej na saldo CA Deficyty bliźniacze? 5 Japonia 2 USA 0 0 % PKB % PKB 2 5 4 10 1980 1985 1990 1995 2000 2005 6 1980 1985 1990 1995 2000 2005 T G CA T G CA

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 15/37 Wpływ polityki gospodarczej na saldo CA Rozważmy teraz wpływ na równowagę gospodarki wzrostu wydatków rządowych w innych krajach. Jeśli kraje te stanowią niewielką część światowej gospodarki, ich polityka fiskalna ma zaniedbywany wpływ na inne gospodarki, w tym na analizowany kraj, gdyż nie wpływa na światową stopę procentową. Jeżeli jednak mamy do czynienia z ekspansją fiskalną w krajach stanowiących znaczną część światowej gospodarki, możemy spodziewać się wzrostu światowej stopy procentowej (spadają światowe oszczędności). Wzrost światowej stopy procentowej obniża inwestycje małej gospodarki otwartej. Przy niezmienionych oszczędnościach krajowych, mamy do czynienia z nadywżką CA. Ponieważ zmiana polityki odbywa się poza analizowaną gospodarką, krzywe S i I(r) nie przesuwają się. Zmienia się jedynie (rośnie) stopa r.

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 16/37 Wpływ polityki gospodarczej na saldo CA r S r 1 I(r) I, S Rys. 4. Skutki ekspansji fiskalnej za granicą dla małej gospodarki otwartej

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 16/37 Wpływ polityki gospodarczej na saldo CA r S r 2 CA r 1 I(r) I, S Rys. 5. Skutki ekspansji fiskalnej za granicą dla małej gospodarki otwartej

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 17/37 Wpływ polityki gospodarczej na saldo CA Możemy również przeanalizować skutki polityki wpływającej na krzywą inwestycji. Na przykład wprowadzenie zachęt do inwestowania może spowodować przesunięcie całej krzywej inwestycji w prawo (wzrost inwestycji przy każdym poziomie stopy procentowej). Wzrost inwestycji przy niezmienionym poziomie oszczędności, oznacza konieczność sfinansowania części inwestycji oszczędnościami nierezydentów. Oznacza to napływ kapitału w ujęciu netto, a zatem deficyt na rachunku handlowym.

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 18/37 Wpływ polityki gospodarczej na saldo CA r S r I 1 (r) I, S Rys. 6. Skutki przesunięcia krzywej inwestycji w małej gospodarce otwartej

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 18/37 Wpływ polityki gospodarczej na saldo CA r S r CA I 2 (r) I 1 (r) I, S Rys. 7. Skutki przesunięcia krzywej inwestycji w małej gospodarce otwartej

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 19/37 Oszczędności, inwestycje, saldo CA i realny kurs walutowy Oszczędności, inwestycje, saldo CA i realny kurs walutowy Kurs walutowy (nominalny) kluczowa cena w gospodarce otwartej cena jednej jednostki monetarnej wyrażona w innej Realny kurs walutowy stosunek ceny towarów zagranicznych wyrażonej w walucie krajowej do ceny towarów krajowych q = EP P Wzrost q oznacza, że dobra zagraniczne zdrożały lub dobra krajowe potaniały. Zmiana taka wpływa na popyt na dobra krajowe i zagraniczne. Im wyższy kurs realny, tym większy popyt na dobra krajowe, a mniejszy popyt na dobra zagraniczne.

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 20/37 Oszczędności, inwestycje, saldo CA i realny kurs walutowy Wzrost q oznacza wzrost krajowego eksportu i spadek importu. Innymi słowy CA = CA(q), przyczym CA q > 0. Bazując na tej zależności możemy zbudować model opisujący czynniki determinujące poziom realnego kursu walutowego. im wyższy kurs walutowy, tym względnie tańsze towary krajowe i większy CA, CA musi być równe odpływowi kapitału w ujęciu netto, który z kolei jest równy różnicy między oszczędnościami a inwestycjami, przy czym oszczędności dane są funkcją konsumpcji przy danej polityce fiskalnej, zaś inwestycje zależą od funkcji inwestycji i stopy procentowej (w małej gospodarce otwartej od światowej stopy procentowej).

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 21/37 Oszczędności, inwestycje, saldo CA i realny kurs walutowy q S I CA(q) q 1 CA Rys. 8. Realny kurs walutowy w równowadze

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 22/37 Wpływ polityki na realny kurs walutowy Ekspansywna polityka fiskalna w kraju Zwiększenie wydatków rządowych na dobra i usługi zmniejsza oszczędności krajowe. Zgodnie z tożsamością dochodu narodowego, spowoduje to ceteris paribus deficyt CA. Mechanizm ekonomiczny stojący za tym dostosowaniem przedstawiony jest na kolejnym slajdzie. Krzywa S I przesuwa się w lewo, co oznacza, że przy każdym poziome kursu walutowego, gospodarka dysponuje mniejszą nadwyżką oszczędności nad inwestycjami. Powoduje to spadek popytu na waluty obce (zmniejszają się krajowe inwestycje za granicą). Na rynku walutowym obserwujemy deprecjację walut zagranicznych, a tym samym aprecjację waluty krajowej. Realny kurs walutowy q spada, co czyni krajowe towary droższymi i wywołuje spadek eksportu netto.

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 23/37 Wpływ polityki na realny kurs walutowy q S 2 I S 1 I CA(q) q 1 q 2 CA 2 CA 1 CA Rys. 9. Skutki ekspansywnej polityki fiskalnej w kraju

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 24/37 Wpływ polityki na realny kurs walutowy Wpływ zagranicznej polityki fiskalnej Zmiany w zagranicznej polityce fiskalnej wywołują efekt odwrotny i sam mechanizm jest też nieco inny. Wzrost zagranicznych wydatków rządowych powoduje spadek światowych oszczędności, co podnosi światową stopę procentową. Wywołuje to wzrost stopy procentowej także w kraju (mała gospodarka otwarta), obniża krajowe inwestycje i skutkuje wzrostem CA. Na następnym slajdzie widać to jako przesunięcie krzywej S I wprawo.spadek inwestycji, powoduje, że więcej krajowych oszczędności jest inwestowanych za granicą, co zwiększa zapotrzebowanie na dewizy zgłaszane na krajowym rynku walutowym. Aprecjacja walut zagranicznych, czyli wzrost kursu nominalnego, oznacza również wzrost kursu realnego, a tym samym wzrost salda CA.

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 25/37 Wpływ polityki na realny kurs walutowy q S I 1 S I 2 CA(q) q 2 q 1 CA 1 CA 2 CA Rys. 10. Skutki ekspansywnej zagranicznej polityki fiskalnej

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 26/37 Wpływ polityki na realny kurs walutowy Skutki protekcjonizmu Rząd przy pomocy różnych narzędzi polityki handlowej, może oddziaływać na wielkość wymiany handlowej dokonywanej między krajem a zagranicą. Najczęściej stosowanymi instrumentami polityki handlowej są narzędzia ochrony krajowych sektorów przed konkurencją ze strony dóbr zagranicznych. Odbywa się to np. poprzez wprowadzenie cła na towary importowane lub wprowadzenie ograniczeń ilościowych importu (kwot importowych). Jaki skutek według naszego modelu, będzie miało wprowadzenie protekcjonistycznej polityki handlowej, która zmniejsza wielkość importu? Wprowadzenie tego typu rozwiązań spowoduje, że przy każdym poziomie kursu realnego, krzywa CA będzie położona bardziej na prawo (wskutek protekcji spada import).

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 27/37 Wpływ polityki na realny kurs walutowy q S I CA 1 (q) CA 2 (q) q 1 q 2 CA 1 = CA 2 CA Rys. 11. Skutek protekcjonistycznej polityki handlowej

Model klasyczny małej gospodarki otwartej 28/37 Wpływ polityki na realny kurs walutowy Skutki protekcjonizmu Spadek importu przy dotychczasowym poziomie realnego kursu walutowego q 1 powoduje spadek popytu na dewizy i waluta krajowa zaczyna się aprecjonować. Realna aprecjacja waluty krajowej (do poziomu q 2 ) powoduje, że atrakcyjność krajowego eksportu zmniejsza się. W końcu, w nowej równowadze saldo CA pozostaje bez zmian. Ponieważ jednak rozmiary handlu ulegają zmniejszeniu, taka polityka prowadzi do czystej straty dobrobytowej, tak dla kraju, jak i dla reszty świata.

Model klasyczny dużej gospodarki otwartej 29/37 Model klasyczny dużej gospodarki otwartej

Model klasyczny dużej gospodarki otwartej 30/37 Podstawowe założenia Podstawowe założenia Zasadnicza różnica uchylamy założenie o braku wpływu gospodarki krajowej na światową stopę procentową Wzrost oszczędności w dużej gospodarce otwartej podnosi zasób światowych oszczędności, co wywołuje spadek światowej stopy procentowej w równowadze Wzrost inwestycji w dużej gospodarce otwartej podnosi popyt na oszczędności światowe, co wywołuje wzrost światowej stopy procentowej w równowadze Funkcja odpływu kapitału netto CF wartośćkrajowych inwestycji zagranicznych pomniejszona o wielkość inwestycji zagranicznych ulokowanych w kraju CF = CF(r)

Model klasyczny dużej gospodarki otwartej 31/37 Podstawowe założenia r CF(r) 0 CF Rys. 12. Funkcja odpływu kapitału netto w dużej gospodarce otwartej

Model klasyczny dużej gospodarki otwartej 32/37 Stopa procentowa równowagi Rynek funduszy pożyczkowych Oszczędności dużej gospodarki otwartej finansują krajowe inwestycje oraz odpływ kapitału netto: S = I + CF Krajowe inwestycje oraz odpływ kapitału netto zależą od stopy procentowej (r), zaś oszczędności są ustalone przez produkcję, politykę fiskalną oraz funkcję konsumpcji. Zatem: S = I(r)+CF(r) Na tym rynku ustala się stopa procentowa równowagi, która zrównuje podaż oszczędności z popytem na zaoszczędzone fundusze (I + CF)

Model klasyczny dużej gospodarki otwartej 33/37 Stopa procentowa równowagi r S r S, I + CF I(r)+CF(r) Rys. 13. Wyznaczenie stopy procentowej równowagi w dużej gospodarce otwartej

Model klasyczny dużej gospodarki otwartej 34/37 Realny kurs walutowy równowagi Rynek walutowy Z tożsamości rachunku dochodu narodowego wynika, że CA = S I Z równowagi na rynku funduszy pożyczkowych wynika, że CF = S I Możemy zatem zapisać, że: CA(q) =CF Jest to w zasadzie warunek równowagi bilansu płatniczego Realny kurs walutowy jest zmienną, która doprowadza do równowagi pomiędzy saldem bilansu obrotów bieżących (CA) oraz odpływem kapitału netto (CF)

Model klasyczny dużej gospodarki otwartej 35/37 Realny kurs walutowy równowagi q CF CA(q) q CA Rys. 14. Wyznaczenie realnego kursu walutowego równowagi w dużej gospodarce otwartej

Model klasyczny dużej gospodarki otwartej 36/37 Analiza polityk w dużej gospodarce otwartej Analiza polityk w dużej gospodarce otwartej Arkusz Excela: model klasyczny.xlsx

Podsumowanie 37/37 Podsumowanie Zmiany oszczędności i inwestycji w dużej gospodarce otwartej wpływają na stopę procentową równowagi Jednak wnioski z modelu dużej gospodarki otwartej są bardzo podobne do wniosków z modelu gospodarki małej Wzrost oszczędności lub spadek inwestycji powoduje poprawę salda CA w obu modelach Wzrost oszczędności w dużej gospodarce wywiera wpływ na obniżenie się stopy procentowej, co z kolei pociąga za sobą wzrost inwestycji. Taki efekt nie występuje w przypadku gospodarki małej, dla której stopa procentowa dana jest egzogenicznie