Raport Specjalny WORLD ENERGY INVESTMENT OUTLOOK STRESZCZENIE Polish translation
MIĘDZYNARODOWA AGENCJA ENERGETYCZNA Międzynarodowa Agencja Energetyczna (MAE) została utworzona jako niezależny podmiot w listopadzie 1974 roku. Od początku jej istnienia podstawowe zadania MAE skupiają się na dwóch obszarach, a mianowicie na wspieraniu bezpieczeństwa energetycznego wśród państw członkowskich poprzez wspólną odpowiedź na faktyczne zakłócenia w dostawach ropy naftowej oraz na dostarczaniu wysokiej wartości analiz dotyczących sposobów zapewnienia nieprzerwanych dostaw czystej energii na przystępnych warunkach dla 29 państw członkowskich oraz innych krajów. MAE prowadzi kompleksowy program współpracy energetycznej między państwami członkowskimi, z których każdy jest zobowiązany do utrzymywania zapasów ropy naftowej odpowiadających 90 dniom importu netto danego kraju. Cele MAE obejmują między innymi: n zabezpieczenie dostępu państw członkowskich do nieprzerwanych i dostatecznych dostaw energii w każdej postaci, w szczególności poprzez zachowanie zdolności do skutecznej reakcji w razie przerw w dostawach ropy naftowej; n promowanie zrównoważonych strategii energetycznych, które będą wspierać wzrost gospodarczy i ochronę środowiska w kontekście globalnym, szczególnie poprzez redukcję emisji gazów cieplarnianych przyczyniających się do zmian klimatu; n poprawę przejrzystości rynków międzynarodowych poprzez zbieranie i analizę danych dotyczących sektora energetycznego; n wspieranie globalnej współpracy w zakresie technologii energetycznych w celu zabezpieczenia dostaw energii w przyszłości oraz ograniczenia ich wpływu na środowisko naturalne, w tym poprzez zwiększoną efektywność energetyczną oraz rozwój i upowszechnienie technologii niskoemisyjnych; OCDE/IEA, 2014 International Energy Agency (IEA) 9 rue de la Fédération 75739 Paris Cedex 15, France Niniejsza publikacja jest zastrzeżona prawami autorskimi i podlega szczególnym rygorom wykorzystywania i rozpowszechniania. Szczegółowe warunki są dostępne pod adresem internetowym: http://www.iea.org/termsandconditionsuseandcopyright/ n znajdowanie rozwiązań globalnych wyzwań energetycznych poprzez dialog z państwami nie będącymi członkami MAE, Państwa członkowskie MAE: Australia Austria Belgia Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia przemysłem, organizacjami międzynarodowymi i innymi zainteresowanymi stronami. Irlandia Japonia Kanada Korea Luksemburg Niemcy Norwegia Nowa Zelandia Polska Portugalia Słowacja Stany Zjednoczone Szwajcaria Szwecja Turcja Węgry Wielka Brytania Włochy Komisja Europejska również uczestniczy w pracach MAE. Secure Sustainable Together
Streszczenie OECD/IEA, 2014 Ponad 1 600 miliardów USD zostało zainwestowane w 2013 r. w celu zapewnienia energii konsumentom na całym świecie (to kwota ponad dwukrotnie wyższa w wartościach realnych niż w roku 2000), a dodatkowe 130 miliardów USD wydano na podniesienie efektywności energetycznej. Pełny obraz globalnych trendów inwestycyjnych w sektorze energii, po raz pierwszy zestawionych w tym raporcie specjalnym, uwypukla rosnącą rolę odnawialnych źródeł energii, gdzie roczna wartość inwestycji wzrosła z 60 miliardów USD w 2000 r. do szczytowego poziomu zbliżającego się do 300 miliardów USD w 2011 r. zanim spadła ponownie do 250 miliardów USD obecnie. Największa część bieżących inwestycji, ponad 1 100 miliardów USD rocznie, związana jest z wydobyciem i transportem paliw kopalnych, przerobem ropy naftowej i budową elektrowni konwencjonalnych. W okresie do 2035 r. inwestycje niezbędne każdego roku dla zapewnienia światowych potrzeb energetycznych rosną miarowo do poziomu 2 000 miliardów USD, podczas gdy wydatki na efektywność energetyczną wzrastają do 550 miliardów USD. Daje to łączny rachunek inwestycyjny świata na poziomie przekraczającym 48 bilionów USD, z czego 40 bilionów pochłonie dostarczanie energii a reszta zostanie wydana na efektywność energetyczną. Głównym komponentem inwestycyjnym procesu dostarczania energii, 23 biliony USD, będzie wydobycie paliw kopalnych, transport i rafinacja ropy naftowej; prawie 10 bilionów USD pochłonie wytwarzanie energii elektrycznej, z czego technologie niskoemisyjne stanowią prawie 75% inwestycji (OZE 6 bilionów USD i energetyka jądrowa 1 1 bilion USD), a dalsze 7 bilionów USD to inwestycje w przesył i dystrybucję. Niemal 2/3 tych inwestycji przypada na państwa rozwijające się a główny nurt inwestycji przesuwa się z Chin do innych części Azji oraz do Afryki i Ameryki Łacińskiej, chociaż starzejąca się infrastruktura i cele klimatyczne powodują znaczące potrzeby także w państwach OECD. Mniej niż połowa z 40 bilionów USD inwestycji w dostarczanie energii pochłonie zaspokojenie wzrostu popytu, większa część jest potrzebna aby zrównoważyć spadającą produkcję z istniejących pól naftowych i gazowych oraz zastąpienie elektrowni i innych instalacji osiągających koniec cyklu życia produkcyjnego. Zrównoważenie spadków pochłonie przeszło 80% wydatków w sektorze wydobycia ropy i gazu. Zastąpienie wyłączanych elektrowni w państwach OECD odpowiada za prawie 60% inwestycji w sektorze 1 Energetyka jądrowa będzie szczegółowo przeanalizowana w tegorocznej edycji raportu World Energy Outlook, który zostanie opublikowany w listopadzie 2014 r. Streszczenie 1
OECD/IEA, 2014 wytwarzania energii elektrycznej, kształtując się jednak znacznie poniżej tego poziomu w państwach rozwijających się. Te spadki produkcji i wyłączenia stanowią główne wyzwanie reinwestycyjne dla rządzących i przemysłu, ale dają także realną możliwość zmiany jakościowej systemu energetycznego poprzez substytucję paliw i wprowadzenie bardziej efektywnych technologii. 90% z 8 bilionów USD inwestycji w efektywność energetyczną do 2035 r. pochłoną sektory transportu i budownictwa, odzwierciedlając ambicje polityków oraz potencjał efektywnościowy tych sektorów. Unia Europejska, Ameryka Północna i Chiny razem odpowiadają za 2/3 całości inwestycji w efektywność energetyczną co odzwierciedla rozmiary ich rynków samochodowych i wprowadzone lub planowane standardy efektywności dla pojazdów, wysiłki Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych w celu podniesienia efektywności urządzeń elektrycznych i budynków oraz priorytet Chin aby podnieść efektywność swojego przemysłu. W innych państwach rozwijających się brak ukierunkowanych polityk i dostępu do finansowania oraz utrzymywanie subsydiów do paliw kopalnych stanowi poważną przeszkodę dla inwestycji w efektywność energetyczną. Decyzje co do zaangażowania kapitału w sektor energetyczny są w coraz większym stopniu stymulowane przez rządy (poprzez system zachęt i narzędzi) niż przez sygnały płynące z konkurencyjnych rynków. W wielu państwach rządy mają bezpośredni wpływ na inwestycje w sektorze energii, na przykład poprzez zachowanie własności ponad 70% światowych zasobów ropy i gazu oraz kontrolowanie niemal połowy globalnej produkcji energii elektrycznej za pośrednictwem spółek skarbu państwa. Część państw, zwłaszcza w OECD, odstąpiło od wywierania bezpośredniego wpływu na rynki energetyczne wraz z ich otwarciem na konkurencję, ale wiele krajów obecnie ponownie wraca do tego schematu, zazwyczaj w obszarze promocji rozwoju niskoemisyjnych źródeł energii. W sektorze naftowym zależność od państw z bardziej restrykcyjnymi warunkami dostępu do ich zasobów będzie rosnąć wobec stabilizacji wydobycia w Ameryce Północnej i jego spadku po roku 2025. W sektorze elektroenergetycznym sygnały administracyjne czy regulowane stopy zwrotu stają się najważniejszymi motywatorami inwestycji: udział inwestycji w nieregulowanych, konkurencyjnych częściach rynku energii elektrycznej spadł z około 1/3 całości 10 lat temu do około 10% obecnie. Przy obecnej architekturze rynku, tylko 1 bilion USD z 16 bilionów USD niezbędnych inwestycji w sektorze elektroenergetycznym do 2035 r. przypadnie na konkurencyjną część sektora. Udział sektora prywatnego jest kluczowy dla sprostania inwestycjom energetycznym, ale jego mobilizacja będzie wymagać zdecydowanych wysiłków w celu ograniczenia wątpliwości politycznych i regulacyjnych. 2 World Energy Investment Outlook Raport Specjalny
OECD/IEA, 2014 Nawet tam gdzie państwa i należące do państw przedsiębiorstwa ponoszą bezpośrednią odpowiedzialność za inwestycje energetyczne, presja na wydatkowanie środków publicznych oraz poszukiwanie nowych technologii i wiedzy stwarzają miejsce na większe zaangażowanie sektora prywatnego. Jednak warunki są często niezachęcające: potrzeba inwestycji w obszarze dostarczania energii rośnie najszybciej poza krajami OECD i poza Chinami, w niektórych przypadkach w państwach mających wyższą częstotliwość politycznych niestabilności, słabsze instytucje i mniej solidne systemy prawne. Na całym świecie politycy, chociaż uznają potrzebę inwestorów aby spójność polityk sektorowych miała wymiar długofalowy, poddawani są różnym i niekiedy sprzecznym naciskom: potrzeba mocniejszych działań klimatycznych jest przeciwstawiona zdecydowanemu sprzeciwowi dla subsydiowania OZE, a oczekiwanie niższych cen energii zmiennemu społecznemu nastawieniu do nowych projektów zaopatrzenia w energię. Na tym tle, istnieje ryzyko, że decydenci polityczni nie zdołają zapewnić jasnych i spójnych sygnałów dla inwestorów, szczególnie wobec technologii niskoemisyjnych, które zależą na chwilę obecną od wsparcia rządowego. Pojawiają się nowe typy inwestorów w sektorze energetycznym, niemniej zapewnienie długofalowego finansowania na odpowiednich warunkach jest wciąż odległe. Wiele dynamizmu na rynkach energetycznych pochodzi od mniejszych uczestników rynku czy firm zupełnie nowych: ekspansja w dziedzinie produkcji gazu z łupków i ropy zaciśniętej w Ameryce Północnej jest wynikiem zaangażowania wielu przedsiębiorczych firm; rozwijające się firmy państwowe i prywatne mają coraz większy udział w inwestycjach w wielu państwach spoza OECD; a ekspansja rozproszonych mocy wytwórczych w OZE i inicjatyw efektywnościowych w energetyce wprowadza więcej małych przedsiębiorstw i gospodarstw domowych do świata inwestorów energetycznych. Ci gracze często polegają na zewnętrznych źródłach finansowania. Nawet w projektach efektywnościowych, które według nas są samofinansowane dzisiaj w 60%, niezbędne zwiększenie wysiłków najprawdopodobniej zależeć będzie w większym stopniu od zewnętrznego finansowania. Poza Stanami Zjednoczonymi (gdzie zewnętrzne finansowanie jest stosunkowo bardziej dostępne), istnieje potrzeba odblokowania nowych źródeł finansowania poprzez zwiększenie udziału obligacji, sekurytyzacji oraz rynków kapitałowych i potencjalnie poprzez wykorzystanie dużych środków posiadanych przez inwestorów instytucjonalnych takich jak fundusze emerytalne lub ubezpieczycieli. Pomogłoby to zmniejszyć nadmierną zależność od stosunkowo krótkookresowych pożyczek dostępnych w bankach, które mogą być coraz bardziej ograniczane przez nowe wymogi w zakresie współczynnika wypłacalności banków, które są wprowadzane po kryzysie finansowym. Streszczenie 3
OECD/IEA, 2014 Inwestycje w dostawy gazu ziemnego rosną niemal wszędzie, ale sprostanie długookresowemu wzrostowi popytu na ropę naftową staje się powoli coraz bardziej zależne od inwestycji na Bliskim Wschodzie. Wydatki na wydobycie ropy i gazu wzrosną o 25% do poziomu ponad 850 miliardów USD rocznie do 2035 roku, a sektor gazowy będzie odpowiedzialny za przeważającą część tego wzrostu. Ameryka Północna znajduje się od kilku lat w centrum wzrostu światowych inwestycji i region ten będzie dalej potrzebował największych całkowitych inwestycji w sektorze ropy i gazu do 2035 roku. Ale w przypadku ropy naftowej, zaspokojenie wzrostu popytu dla tego surowca przesunie się w kierunku głównych producentów ropy na Bliskim Wschodzie wraz ze spowolnieniem wzrostu wydobycia w krajach spoza OPEC w drugiej dekadzie. Perspektywy na następujące w odpowiednim czasie inwestycje na Bliskim Wschodzie pozostaną niepewne ze względu na rywalizujące o wydatki priorytety rządowe oraz przeszkody natury politycznej i związane z bezpieczeństwem i logistyką, które mogą ograniczyć produkcję. Jeżeli inwestycje nie zostaną przeprowadzone na czas, przypadek brany pod uwagę w tym raporcie, wynikły niedobór wydobycia wpłynąłby na zwiększoną niestabilność rynku naftowego i średni wzrost cen o 15 USD za baryłkę w 2025 roku. W celu zapewnienia bezpiecznych dostaw importerzy paliw kopalnych polegają na wystarczającej ilości inwestycji w państwach posiadających bogate złoża. Wielkość inwestycji niezbędnych dla zaspokojenia popytu na import ropy i gazu w okresie do 2035 r. w Indiach i Chinach to ponad 2 biliony USD; poziom który pomaga wyjaśnić działania państwowych przedsiębiorstw naftowych tych krajów mających na celu zabezpieczenia możliwości inwestycyjnych poza granicami. Inwestycje w instalacje skroplonego gazu ziemnego (LNG) tworzą nowe powiązania pomiędzy rynkami i wzmacniają bezpieczeństwo dostaw gazu. Jednak wysokie koszty jego transportu mogą zdławić nadzieje odbiorców LNG w Europie i Azji na dużo tańsze dostawy. Ponad 700 miliardów USD, które zostaną zainwestowane w LNG w okresie do 2035 roku, przyspieszy integrację regionalnych rynków gazu, a eksport ze Stanów Zjednoczonych będzie odgrywał kluczową rolę w stymulowaniu konwergencji pomiędzy cenami gazu różniącymi się obecnie znacząco. Oczekiwanie, że wzrost podaży LNG całkowicie zmieni rynek gazu powinno być moderowane świadomością wysokich kosztów infrastruktury LNG, gdzie koszt transportu stanowi zwykle co najmniej połowę ceny gazu dostarczanego na duże odległości. Krótkookresowe perspektywy dla Europy na zwiększenie zakupów LNG są ograniczone koniecznością przelicytowania azjatyckich klientów. Przy obecnym kształcie europejskiego rynku elektroenergetycznego zapewnienie inwestycji na poziomie pozwalającym utrzymać stabilność tego 4 World Energy Investment Outlook Raport Specjalny
OECD/IEA, 2014 rynku jest mało prawdopodobne. Do 2035 r. Europa będzie potrzebowała ponad 2 biliony USD inwestycji w sektorze elektroenergetycznym. Równolegle z silnym rozwojem niskoemisyjnej elektroenergetyki, konieczne będzie wprowadzenie 100 GW nowych konwencjonalnych mocy cieplnych do 2025 roku. Pomimo obaw ze strony opinii publicznej i polityków wokół kwestii wysokich cen energii elektrycznej dostarczanej do odbiorców końcowych, ceny hurtowe są obecnie o około 20% za niskie aby inwestycje w nowe elektrownie cieplne były opłacalne. Jeśli sytuacja nie ulegnie zmianie, pewność dostaw energii elektrycznej w Europie będzie zagrożona. Częścią rozwiązania byłoby wyższe przychody dla elektrowni cieplnych, choć opcja ta groziłaby wzrostem cen dla konsumentów. Taka sytuacja podkreśla trudności stojące przed europejskimi decydentami, którym zależy na osiągnięciu jednoczesnie poprawy bezpieczeństwa energetycznego, zapewnienia stabilności środowiska naturalnego oraz konkurencyjności gospodarczej. Niemniej istnieją jeszcze szanse na wprowadzenie polityki energetycznej, która uwzględniłaby dalsze starania mające na celu dekarbonizację, przy jednoczesnym zmniejszeniu kosztów importu oraz powstrzymaniu negatywnego wpływu na ceny dla odbiorców końcowych. Dla wielu wschodzących gospodarek, dotrzymanie tempa dynamicznie rozwijającemu się popytowi na energię elektryczną jest ogromnym wyzwaniem inwestycyjnym, a obecne trendy dostarczają pewnych alarmujących sygnałów w kwestii wystarczającej podaży energii. W raporcie skupiono się na Indiach, gdzie pomimo dwukrotnego zwiększenia możliwości produkcyjnych energii elektrycznej od 2000 roku, podaż wciąż nie zaspokaja popytu. Zachęty skierowane do inwestorów w celu wypełnienia tej luki są osłabione wysokimi stratami ponoszonymi podczas przesyłu i dystrybucji oraz niskimi taryfami dla odbiorcy końcowego, co oznacza, że wiele przedsiębiorstw boryka się z pokryciem swoich kosztów. Jeżeli straty ponoszone przy dystrybucji kształtowałyby się na poziomie 15% zamiast 27% jak jest obecnie, wzrost o tylko 5% w przeciętnej taryfie odbiorcy końcowego pozwoliłby na pełen zwrot kosztów. Sektor wytwarzania energii elektrycznej będzie wymagał ponad 1,5 biliona USD inwestycji do 2035 roku. Zgodnie z przewidywaniami przyszłe inwestycje w sektorze wytwarzania energii elektrycznej w Indiach jak równiez w wielu innych częściach Azji zostaną zdominowane przez nowe elektrownie węglowe, co będzie główną przyczyną zainwestowania 1 biliona USD w okresie do 2035 r. w globalne zasoby węgla. Projekcje inwestycji, które analizujemy w niniejszym raporcie, nie umożliwiają osiągnięcia celu zapobiegnięcia dalszym zmianom klimatu ponieważ obecne strategie oraz sygnały rynkowe nie są na tyle silne aby przezanaczyć odpowiednie środki inwestycyjne na niskoemisyjne źródła Streszczenie 5
energii oraz poprawę efektywności energetycznej. Osiągnięcie przełomu na konferencji klimatycznej ONZ w Paryżu w 2015 r. będzie kluczowe dla powstania nowego krajobrazu inwestycyjnego. Szacujemy, że wprowadzenie świata na drogę prowadzącą do ograniczenia wzrostu temperatury o maksymalnie 2 C, będzie wymagało 53 bilionów USD łącznych inwestycji w dostawy energii i poprawę efektywności energetycznej do 2035 roku. Zainwestowanie w efektywność energetyczną 14 bilionów USD, pomogłoby ograniczyć zużycie energii o blisko 15% w 2035 r. w porównaniu do naszego głównego scenariusza przedstawionego w tym raporcie. Inwestycje w dostawy energii na poziomie 39,4 bilionów USD pozostaną na zbliżonym poziomie do naszego głównego scenariusza, jednak koszty jednostkowe inwestycji będą wyższe, gdyż inwestycje przesuną się z sektora paliw kopalnych (gdzie poziom inwestycji spadnie przeciętnie o blisko 20%, przy czym najbardziej dotknięty zostanie sektor węglowy), na rzecz elektroenergetyki. Bardziej restrykcyjna polityka klimatyczna spowoduje niemożność realizacji około 300 miliardów USD inwestycji związanych z sektorem paliw kopalnych. Nieprzejrzystość strategii może zwiększyć ryzyko porzucania dokonanych inwestycji, chociaż technologia wychwytywania i magazynowania CO 2 może stać się coraz ważniejsza dla zabezpieczenia inwestycji w paliwa kopalne wobec ryzyka ich zmniejszonego wykorzystania lub wczesnego odejścia od ich użycia. Spójne i wiarygodne strategie jak również innowacyjne narzędzia finansowania mogą ułatwić przyjęcie niskoemisyjnego systemu energetycznego. Do 2035 r. inwestycje w produkcję energii niskoemisyjnej wzrosną do blisko 900 miliardów USD, a wydatki związane z efektywnością energetyczną przekroczą 1 bilion USD, podwajając swe odpowiednie wartości w stosunku do głównego scenariusza w 2035 roku. Sygnały płynące ze stabilnej polityki energetycznej są niezbędne dla zapewnienia, aby te inwestycje oferowały wystarczająco atrakcyjny i dostosowany do poziomu ryzyka zysk. Właściwe ustalenie poziomu cen jest kluczowe zarówno poprzez stopniowe zniwelowanie istniejących obecnie zniekształceń objawiających się w formie dotacji do paliw kopalnych, jak i przez ustalenie odpowiedniego poziomu cen CO 2. Po stronie finansowania nadal pozostaje do wykonania wiele pracy związanej z dopasowaniem dostępnych instrumentów ze specyfiką projektów niskoemisyjnych, zwłaszcza ze względu na ich rozproszenie, zróżnicowanie i niewielką skalę. Czas, realizm i determinacja będą niezbędne aby wykorzystać kompetencje pochodące ze świata finansów do osiągnięcia celów polityki klimatycznej. OECD/IEA, 2014 6 World Energy Investment Outlook Raport Specjalny
Obecny dokument był oryginalnie opublikowany przez MAE w języku angielskim. Pomimo iż ten tekst został przetłumaczony możliwie najdokładniej dzięki współpracy z Ministerstwem Gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej, mogą istnieć drobne różnice w przekładzie. This publication reflects the views of the IEA Secretariat but does not necessarily reflect those of individual IEA member countries. The IEA makes no representation or warranty, express or implied, in respect of the publication s contents (including its completeness or accuracy) and shall not be responsible for any use of, or reliance on, the publication. IEA PUBLICATIONS, 9 rue de la Fédération, 75739 Paris Cedex 15 Printed in France by IEA, June 2014 Cover design: IEA, photo credits: BrandX
Raport Specjalny WORLD ENERGY INVESTMENT OUTLOOK Pytania dotyczące niezawodności i dostępności energii w przyszłości oraz możliwości osiąganięcia celów klimatycznych często sprowadzić można do kwestii realizowanych inwestycji. Jednak czy inwestorzy są gotowi zainwestować w sektor energetyczny, podczas gdy świat energetyczny podlega tak dynamicznym zmianom? Niniejszy raport specjalny, należący do serii World Energy Outlook, odpowiada na to pytanie, przedstawiając pełen obraz inwestycji energetycznych do 2035 roku, będąc pierwszą kompleksową aktualizacją raportu World Energy Investment Outlook z 2003 roku. Opierając się na danych porównawczych, dotyczących minionych trendów inwestycyjnych, oraz na zaktualizowanych prognozach przyszłych inwestycji energetycznych na poziomie regionalnym i światowym, raport pozwala przyjrzeć się: strukturze własności i modelom finansowania inwestycji w różnych częściach sektora energetycznego; rosnącemu znaczeniu inwestycji w sektorze naftowym na Bliskim Wschodzie, pozwalającym zaspokoić światowy popyt, a także konsekwencjom ich ewentualnych opóźnień; dynamice i kosztom inwestycji w skroplony gaz ziemny (LNG) oraz temu, w jaki sposób wpłyną one na przyszłość globalnych dostaw gazu; potencjalnym niedoborom inwestycji w sektorze elektroenergetycznym oraz jaką istotną rolę taki stan rzeczy może mieć dla niezawodności dostaw energii elektrycznej w Europie i w Indiach; prognozie inwestycji w efektywność energetyczną i technologie niskoemisyjne, w tym odnawialne źródła energii, oraz ewentualnym przeszkodom w ich realizacji; zmianom w globalnych potrzebach inwestycyjnych i finansowych, w zależności od decyzji rządów o podjęciu bardziej zdecydowanych działań mających na celu ograniczenie skutków zmian klimatu. W celu uzyskania dodatkowych informacji oraz pobrania darmowej kopii raportu odwiedź stronę www.worldenergyoutlook.org/investment