Secure Sustainable Together. World Outlook Energy. STRESZCZENIE Polish translation

Transkrypt

1 Secure Sustainable Together World Outlook Energy 2015 STRESZCZENIE Polish translation

2 MIĘDZYNARODOWA AGENCJA ENERGETYCZNA Międzynarodowa Agencja Energetyczna (MAE) została utworzona jako niezależny podmiot w listopadzie 1974 roku. Od początku jej istnienia podstawowe zadania MAE skupiają się na dwóch obszarach, a mianowicie na wspieraniu bezpieczeństwa energetycznego wśród państw członkowskich poprzez wspólną odpowiedź na faktyczne zakłócenia w dostawach ropy naftowej oraz na dostarczaniu wysokiej wartości analiz dotyczących sposobów zapewnienia nieprzerwanych dostaw czystej energii na przystępnych warunkach dla 29 państw członkowskich oraz innych krajów. MAE prowadzi kompleksowy program współpracy energetycznej między państwami członkowskimi, z których każdy jest zobowiązany do utrzymywania zapasów ropy naftowej odpowiadających 90 dniom importu netto danego kraju. Cele MAE obejmują między innymi: zabezpieczenie dostępu państw członkowskich do nieprzerwanych i dostatecznych dostaw energii w każdej postaci, w szczególności poprzez zachowanie zdolności do skutecznej reakcji w razie przerw w dostawach ropy naftowej; promowanie zrównoważonych strategii energetycznych, które będą wspierać wzrost gospodarczy i ochronę środowiska w kontekście globalnym, szczególnie poprzez redukcję emisji gazów cieplarnianych przyczyniających się do zmian klimatu; poprawę przejrzystości rynków międzynarodowych poprzez zbieranie i analizę danych dotyczących sektora energetycznego; wspieranie globalnej współpracy w zakresie technologii energetycznych w celu zabezpieczenia dostaw energii w przyszłości oraz ograniczenia ich wpływu na środowisko naturalne, w tym poprzez zwiększoną efektywność energetyczną oraz rozwój i upowszechnienie technologii niskoemisyjnych; International Energy Agency (IEA) 9 rue de la Fédération Paris Cedex 15, France Niniejsza publikacja jest zastrzeżona prawami autorskimi i podlega szczególnym rygorom wykorzystywania i rozpowszechniania. Szczegółowe warunki są dostępne pod adresem internetowym: znajdowanie rozwiązań globalnych wyzwań energetycznych poprzez dialog z państwami nie będącymi członkami MAE, Państwa członkowskie MAE: Australia Austria Belgia Czechy Dania Estonia Finlandia Francja przemysłem, organizacjami międzynarodowymi i innymi zainteresowanymi stronami. Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Japonia Kanada Korea Luksemburg Niemcy Norwegia Nowa Zelandia Polska Portugalia Słowacja Stany Zjednoczone Szwajcaria Szwecja Turcja Węgry Wielka Brytania Włochy Komisja Europejska również uczestniczy w pracach MAE. Secure Sustainable Together

3 Streszczenie W ciągu ostatnich 12 miesięcy od publikacji ostatniej edycji raportu World Energy Outlook (WEO) pojawiło się wiele oznak nadchodzących zmian w światowej energetyce. Mocno spadły ceny ropy naftowej, a w ślad za nimi ceny innych paliw w wielu częściach świata. Kraje, wśród nich takie jak Indie i Indonezja, skorzystały ze spadku cen ropy aby przyspieszyć wycofanie subsydiów do paliw kopalnych. Pośród zamieszania w innych częściach Bliskiego Wschodu, otworzyła się prosta ścieżka powrotu Iranu, jednego z największych światowych posiadaczy węglowodorów, na rynki naftowe. Zmienia się rola Chin w kształtowaniu globalnych trendów wraz z ich wejściem w nową, znacznie mniej energochłonną fazę rozwoju. Odnawialne Źródła Energii (OZE) stanowiły globalnie prawie połowę nowych mocy w elektroenergetyce, które zostały dodane w 2014 roku. Obowiązkowe regulacje efektywnościowe obejmują już przeszło 25% światowej konsumpcji energii. Znamienne jest także rozdzielenie się krzywych wzrostu gospodarczego i emisji, do tej pory zawsze współzależnych, co jest widoczne w danych za rok Podczas gdy kraje przygotowują się do niezmiernie istotnego szczytu klimatycznego ONZ w Paryżu (COP21), wyjątkowo istotne jest aby politycy, przedstawiciele przemysłu oraz pozostali decydenci mieli świadomość obecnego stanu sektora energetycznego i aby mogli zobaczyć, które zmiany są tylko przejściowe czy cykliczne, a które mają charakter stały, jakie ryzyka i możliwości mogą stać przed nimi i co można zrobić aby wprowadzić system energetyczny na bardziej bezpieczną i zrównoważoną ścieżkę rozwoju. WEO-2015 analizuje wszystkie z tych zagadnień bazując na określonych scenariuszach rozwoju sięgających do 2040 roku i towarzyszącym im wieloma studiami przypadków. Zobowiązania podjęte przed COP21 dają nadzieję na nowe przyspieszenie w kierunku bardziej efektywnego i mniej emisyjnego systemu energetycznego, ale nie zmieniają obrazu rosnących potrzeb energetycznych świata. Zużycie energii wzrośnie o jedną trzecią do 2040 roku, w naszym głównym scenariuszu, napędzane przede wszystkim przez Indie, Chiny, Afrykę, Bliski Wschód i Azję Południowo-Wschodnią. Państwa spoza OECD odpowiadają za cały wzrost światowej konsumpcji energii, podczas gdy trendy demograficzne i strukturalne zmiany gospodarcze, w połączeniu z większą efektywnością, obniżają łączną konsumpcję państw OECD, której szczyt został osiągnięty w 2007 roku. Spadkom przewodzi Unia Europejska (-15% do 2040 roku), Japonia (-12%) i Stany Zjednoczone (-3%). Przygotowania do COP21 były bogatym źródłem informacji co do intencji państw w zakresie kształtowania przyszłych polityk energetycznych, a komponenty energetyczne zobowiązań na COP21 zostały ujęte w naszym głównym scenariuszu, w ocenie poszczególnych państw. W wielu państwach stanowią one bodziec dla wzrostu roli paliw i technologii mniej emisyjnych, podnosząc udział paliw niekopalnych w światowym bilansie energetycznym z dzisiejszych 19% do 25% w 2040 roku. Pośród paliw kopalnych to gaz ziemny jako najmniej emisyjny jest jedynym paliwem kopalnym, którego udział wzrasta. Streszczenie 1

4 Chiny dostosowują obroty silnika światowej konsumpcji energii Przejście Chin do mniej energochłonnego modelu wzrostu, ma znaczący wpływ na globalne trendy. Chiny mają olbrzymie znaczenie dla światowej energetyki ponieważ pozostają zdecydowanie największym producentem i konsumentem węgla na świecie w całym okresie prognozy oraz instalują więcej mocy wytwórczych opartych na OZE niż jakiekolwiek inne państwo a do 2030 roku prześcigną Stany Zjednoczone jako największy konsument ropy naftowej, a ich rynek gazu ziemnego będzie większy niż całej Unii Europejskiej. Popyt na energię w Chinach w 2040 roku będzie niemal dwa razy większy niż w Stanach Zjednoczonych. Jednakże strukturalne zmiany w gospodarce, faworyzujące wzrost sektora usług kosztem przemysłu ciężkiego (produkcja zarówno stali jak i cementu prawdopodobnie osiągnęła swój szczyt w 2014 roku), oznaczają że każda jednostka przyszłego wzrostu gospodarczego, będzie wymagała o 85% mniej energii niż w ciągu ostatnich 25 lat. Te wybory w zakresie polityk rozwoju energetyki powodują, że zmienia się obraz i tempo rozwoju systemu energetycznego Chin. Chiny chcą wprowadzić system handlu emisjami w 2017 roku dla sektora produkcji energii elektrycznej i przemysłu ciężkiego, wspomagając ograniczenie apetytu na węgiel. Już w chwili obecnej połowa zużycia energii w Chinach, wobec zaledwie 3% w 2005 roku, podlega obowiązkowym standardom efektywnościowym. Dalsza poprawa w zakresie efektywności, wraz z rozmieszczaniem instalacji wiatrowych, słonecznych, wodnych i jądrowych na wielką skalę, doprowadzi do spłaszczenia a następnie do szczytu emisji CO 2 w Chinach przed 2030 rokiem. Indie zajmują centralne miejsce na globalnej scenie energetycznej Indie, które stanowią przedmiot pogłębionej analizy w WEO-2015, mają największy (około jednej czwartej) jednostkowy udział w światowym wzroście konsumpcji energii. Indie są dzisiaj krajem zamieszkiwanym przez jedną szóstą populacji globu i są trzecią największą gospodarką świata. Jednakże kraj ten odpowiada za mniej niż 6% światowego popytu na energię, a jeden na pięciu mieszkańców, łącznie 240 milionów ludzi, wciąż nie ma dostępu do energii elektrycznej. Wraz ze strategią przyspieszenia modernizacji kraju i rozwoju jego bazy wytwórczej (poprzez program Make in India), wzrostem populacji i przychodów oraz dodatkowymi 315 milionami ludzi przenoszącymi się do indyjskich miast przed 2040 rokiem, Indie wchodzą w okres stałego i szybkiego wzrostu konsumpcji energii. Popyt na węgiel w sektorze produkcji energii elektrycznej rośnie skokowo, zwiększając jego udział w bilansie energetycznym do prawie połowy, co stawia Indie zdecydowanie na czele źródeł wzrostu zużycia węgla na świecie. Zapotrzebowanie na ropę rośnie bardziej niż w jakimkolwiek innym kraju, zbliżając się do poziomu 10 mb/d na koniec okresu prognozy. Indie stają się także znaczącym graczem na rynku rozmieszczania technologii niskoemisyjnych. Jednak niepewność co do tempa w jakim nowe wielkie tamy czy elektrownie jądrowe mogą być zbudowane, oznacza dużą zależność od źródeł słonecznych i wiatrowych (obszary w których Indie mają duży potencjał i równie duże ambicje), aby 2 World Energy Outlook 2015

5 sprostać swojemu zobowiązaniu do posiadania 40% udziału paliw niekopalnych w produkcji energii elektrycznej do 2030 roku. Sprostanie potrzebom energetycznym Indii wymaga wielkich zobowiązań kapitałowych i stałej czujności w zakresie wpływu na bezpieczeństwo energetyczne i środowisko. Przyspieszenie całościowej zmiany ram regulacyjnych systemu energetycznego w Indiach jest krytyczne dla zabezpieczenia szacunkowych 2,8 biliona USD inwestycji, które są niezbędne w sektorze dostaw energii do 2040 roku. Trzy czwarte tych inwestycji pochłonie sektor elektroenergetyczny, którego moce produkcyjne muszą wzrosnąć niemal czterokrotnie aby sprostać oczekiwanemu wzrostowi popytu, a który jest dzisiaj nękany przez wysokie straty sieciowe i duże straty finansowe pomiędzy lokalnymi jednostkami dystrybucji energii. Wzrost produkcji węgla stawia Indie na drugim miejscu na świecie jako jego producenta, ale także, już przed 2020 rokiem, jako największego na świecie importera węgla, prześcigając w tym względzie Japonię, Unię Europejską i Chiny. Wydobycie ropy pozostaje zdecydowanie niewystarczające w relacji do wzrostu popytu, powodując przeszło 90% zależność od importu do 2040 roku. Szybko rosnący sektor energetyczny może pogorszyć już i tak poważne wyzwania w zakresie niedostatku wody i lokalnego zanieczyszczenia powietrza: zintegrowane polityki w zakresie wykorzystania terenów i urbanizacji (inicjatywa smart cities"), kontrola zanieczyszczeń, rozwój technologii i nieustanne wysiłki w kierunku zwiększenia efektywności energetycznej, mogą ograniczyć te ryzyka i pozwolić uniknąć sytuacji, w której kapitał zostanie zablokowany w nieefektywnych inwestycjach. Niezbędne jest szybsze tempo aby osiągnąć cel wyznaczony na rok 2030 w postaci powszechnego dostępu do energii Indie robią duże postępy w zapewnieniu energii swoim mieszkańcom, ale świat jako całość przegrywa ze swoją ambicją zapewnienia dostępnej, niezawodnej, zrównoważonej i nowoczesnej energii dla wszystkich. Pomimo dokonanych już poważnych wysiłków szacuje się, że 1,2 mld ludzi, 17% populacji świata, pozostaje bez energii elektrycznej, a kolejne 2,7 mld osób, 38% populacji, naraża swoje zdrowie używając w sposób tradycyjny twardej biomasy do gotowania. Nowo wypracowane ONZ-owskie Cele Zrównoważonego Rozwoju (UN Sustainable Development Goals), obejmują także obszar energii, co od dawna było zalecane przez Międzynardową Agencję Energetyczną, zawierający cel osiągnięcia powszechnego dostępu do energii do 2030 roku. W WEO-2015 ilość osób bez dostępu do energii elektrycznej zmniejsza się do 800 mln do 2030 roku, ale ilość ludzi bez dostępu do czystych paliw do gotowania powiększa się, zanim dopiero spadnie stopniowo do 2,3 mld w 2030 roku. Ceny ropy zmierzają w górę wraz z pochłanianiem przez rynki nadprodukcji, ale ryzyka pozostają Procesy dostosowawcze na rynku ropy rzadko zachodzą płynnie, ale w naszym głównym scenariuszu rynek wyrównuje się na poziomie 80 USD/bbl w 2020 roku z dalszymi wzrostami po tym okresie. Popyt szczytuje do 2020 roku, dodając średnio 900 kb/d Streszczenie 3

6 rocznie, ale efektywny wzrost do 103,5 mb/d w 2040 roku jest łagodzony wyższymi cenami, wysiłkami w celu wycofania subsydiów (założywszy utrzymanie tempa reform, nawet jeśli ceny ropy wzrosną), politykami efektywnościowymi i przejściem do paliw alternatywnych. Łącznie Stany Zjednoczone, Unia Europejska i Japonia obniżą swój popyt na ropę o około 10 mb/d do 2040 roku. W zakresie podaży, spadek obecnych wydatków na wydobycie, szacowanych na ponad 20% w 2015 roku, skutkuje osiągnięciem szczytu produkcji przez kraje spoza OPEC przed 2020 roku, na poziomie lekko powyżej 55 mb/d. Irak i Iran przewodzą wzrostom produkcji w państwach OPEC, ale oba te kraje muszą stawić czoła znaczącym wyzwaniom: ryzyku niestabilności w Iraku wraz z towarzyszącymi słabościami w infrastrukturze i instytucjach państwowych; oraz potrzebom Iranu w zakresie niezbędnych technologii i ogromnych inwestycji (zakładając, że z sukcesem zakończy się proces zniesienia sankcji). Potrzeba rocznie 630 mld USD inwestycji w sektorach wydobywczych ropy i gazu, tyle średnio wynosiły całkowite wydatki branży każdego roku w ciągu ostatnich 5 lat tylko aby rekompensować spadek produkcji z istniejących pól i utrzymać wydobycie na dzisiejszym poziomie. Obecna nadpodaż nie powinna więc dawać żadnego powodu do samozadowolenia w zakresie bezpieczeństwa naftowego. Krótki cykl inwestycyjny w obszarze ropy zaciśniętej (tight oil) i jej zdolność do szybkiej reakcji na sygnały cenowe, zmienia sposób w jaki działa rynek naftowy. Niemniej intensywność, z jaką rozwijane są zasoby ropy zaciśniętej w USA ostatecznie wpływa na wzrost kosztów. Produkcja ropy zaciśniętej napotyka na problemy w krótkim okresie, ale wznawia swój trend wzrostowy wraz z odbiciem się cen, wspomagana ciągłym rozwojem technologii i poprawą efektywności. Jednakże wzrost produkcji jest ostatecznie ograniczony rosnącymi kosztami produkcji, spowodowany wykorzystaniem złóż w najbogatszych miejscach i producenci zmuszeni są przenieść się w mniej wydajne tereny. Poziom produkcji ropy zaciśniętej w USA spłaszcza się na początku drugiej dekady osiągając trochę ponad 5 mb/d, a następnie zaczyna stopniowo spadać. A jeśli ceny ropy pozostaną niższe przez dłuższy czas? Nie można wykluczyć wydłużonego okresu niższych cen ropy. W scenariuszu Niskich Cen Ropy (Low Oil Price Scenario) analizujemy co musiałoby się wydarzyć aby tak się stało i co by to oznaczało dla całego sektora energetycznego. W tym scenariuszu cena ropy naftowej pozostaje na poziomie bliskim 50 USD/bbl do końca obecnej dekady, zanim stopniowo rośnie do 85 USD/bbl w 2040 roku. Ten model oparty jest na założeniach niższego wzrostu gospodarczego świata w najbliższym okresie, większej stabilności na Bliskim Wschodzie i utrzymania strategii OPEC faworyzującej utrzymanie udziału w rynku naftowym (oraz ceny, która chroni pozycję ropy w globalnym bilansie energetycznym); a także stałej podaży z państw spoza OPEC, zwłaszcza ropy zaciśniętej z USA. Przy wyższym popycie, napędzanym przez sektor transportowy, windującym zużycie ropy na poziom 107 mb/d w 2040 roku, trwałość tego scenariusza zależy od chęci dużych właścicieli nisko kosztowych zasobów, zwłaszcza tych na Bliskim Wschodzie, do produkcji na dużo wyższym 4 World Energy Outlook 2015

7 poziomie niż w naszym głównym scenariuszu. W scenariuszu Niskich Cen Ropy, udział Bliskiego Wschodu w rynku naftowym jest wyższy niż kiedykolwiek w ciągu ostatnich 40 lat. Prawdopodobieństwo ewoluowania rynku ropy naftowej w tym kierunku przez długi okres, jest ograniczone efektem przychodowym po stronie producentów: wpływy OPEC z eksportu spadają o jedną czwartą w porównaniu z naszym głównym scenariuszem, pomimo wyższej produkcji. Niskie ceny ropy nie są wyłącznie dobrą informacją dla konsumentów. Korzyści gospodarcze są równoważone rosnącą zależnością od Bliskiego Wschodu w zakresie importu ropy naftowej i ryzykiem ostrych wzrostów cen w momencie przerwania inwestycji. Obawy co do bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego także wzrosną, jeżeli ceny pozostaną zbyt niskie aby generować niezbędne inwestycje w wydobycie. Same ceny ropy nie mają dużego wpływu na upowszechnienie odnawialnych technologii energetycznych, ale tylko o ile decydenci polityczni pozostaną niezachwiani w ustanawianiu niezbędnych reguł rynkowych, polityk i subsydiów. Prognozy dla biopaliw są bezpośrednio dotknięte przez dostepność tańszych konwencjonalnych paliw transportowych podobnie jak absorpcja przez rynek samochodów napędzanych energią elektryczną czy gazem ziemnym oraz zachęt do inwestowania w bardziej efektywne technologie. W scenariuszu Niskich Cen Ropy dłuższe okresy zwrotu inwestycji oznaczają, że świat traci prawie 15% oszczędności na energii w porównaniu z naszym głównym scenariuszem, zaprzepaszczając warte około 800 mld USD ulepszenia efektywnościowe w samochodach osobowych i ciężarowych, samolotach i innych urządzeniach, wstrzymując tak potrzebną zmianę w energetyce. Wyboista droga przed gazem ziemnym Tam gdzie zastępuje on bardziej emisyjne paliwa lub stanowi zabezpieczenie integracji OZE, gaz ziemny jest dobrym wyborem dla stopniowej dekarbonizacji sektora energetycznego: wzrost konsumpcji o prawie 50% sprawia, że staje się najszybciej rosnącym paliwem kopalnym. Chiny i Bliski Wschód stanowią główne centra wzrostu popytu, oba regiony stają się większymi konsumentami niż Unia Europejska, gdzie popyt nie wraca do swojego szczytu z 2010 roku. W początkowym okresie prognoz WEO-2015, jest mnóstwo konkurencyjnego cenowo gazu szukającego nabywców co jest spowodowane niskimi cenami gazu ziemnego w Ameryce Północnej i obniżonymi wszędzie indziej cenami co jest spowodowane jego nadpodażą i odniesieniami do cen ropy naftowej w kontraktach sprzedażowych. Jednakże rozmiar ekspansji gazu ziemnego w dłuższym terminie jest ograniczony politykami efektywnościowymi, zwłaszcza w sektorze budynków, oraz konkurencji ze strony OZE i węgla w produkcji energii elektrycznej; a może być także dalej wstrzymana jeżeli odroczone inwestycje w obecnych warunkach niskich cen spowodują zacieśnienie rynków w latach 2020-tych. Jedna piąta prognozowanego wzrostu światowego to gaz transportowany na długie dystanse, poprzez bardzo kapitałochłonne rurociągi lub projekty LNG. Utrzymanie kosztów tych projektów pod kontrolą (w odróżnieniu od licznych ostatnio przykładów przekroczeń), będzie kluczowe dla przyszłego, konkurencyjnego pozycjonowania gazu. Emisje metanu, bardzo szkodliwego gazu cieplarnianego, w całym Streszczenie 5

8 łańcuchu dostaw, nadwyrężą przymioty środowiskowe gazu, o ile nie zostaną podjęte spójne działania w celu zapobieżenia tym wyciekom. Gaz niekonwencjonalny odpowiada za około 60% wzrostu globalnych dostaw gazu, ale rozszerzenie jego rozwoju poza Amerykę Północną, kolebkę rewolucji gazu łupkowego, jest stopniowe i niepewne. Tempo wzrostu gazu niekonwencjonalnego w Chinach stanowi znaczącą niepewność dla rynków: polityki zachęcające do jego rozwoju są wdrożone, wraz z planami wydobycia na poziomie przekraczającym 250 mld m 3 do 2040 roku, ale kwestie geologii, ograniczonego dostępu do wody i gęstość zaludnienia w niektórych kluczowych obszarach wydobywczych, wraz z zagadnieniami regulacji cen, dostępu do złóż i krajowych gazociągów, stoją na przeszkodzie szybkim wzrostom wydobycia. I trudne czasy dla węgla Węgiel zwiększył swój udział w światowym bilansie energetycznym z 23% w 2000 roku do 29% dzisiaj, ale złote czasy dla węgla się kończą, i dobra passa może się zakończyć. Oczekiwania sektora co do ciągłego wzrostu popytu, zwłaszcza w Chinach, uruchomiły wielkie inwestycje po stronie podażowej w ostatnich latach, ale realne zużycie węgla spadło znacząco, skutkując zbyt dużą zdolnością wytwórczą i spadającymi cenami. W naszych prognozach paliwo, które zaspokajało 45% wzrostu popytu na energię w ostatniej dekadzie, pokrywa tylko 10% dalszego wzrostu do 2040 roku, w dużej mierze tylko z uwagi na potrojenie się popytu na węgiel w Indiach i Azji Południowo-Wschodniej 1. Konsumpcja w krajach OECD, gdzie węgiel spotyka się z silnymi przeciwnościami, spadnie zgodnie z przewidywaniami o 40%, a w tym samym czasie w samej Unii Europejskiej zużycie węgla spadnie do 2040 roku do jednej trzeciej dzisiejszego poziomu. Przy ostrożnym założeniu, Chiny stają się dziką karta rynków węgla, z ryzykiem dla naszych projekcji w postaci wyrównania a następnie powolnego spadku popytu na węgiel. Przewiduje się, że do 2040 roku każde cztery z pięciu ton węgla konsumowanego na świecie, będą zużywane w Azji, a węgiel wciąż będzie stanowić podstawę systemów elektroenergetycznych w wielu państwach w naszym głównym scenariuszu. Jednak dalsze zużycie węgla na świecie jest spójne z surowymi politykami środowiskowymi tylko, jeżeli jest spalany w najbardziej efektywny sposób, z zaawansowanymi technologiami kontrolowania redukcji zanieczyszczenia powietrza; oraz o ile nastąpi postęp, w wychwytywaniu i składowaniu CO 2 w sposób bezpieczny i efektywny kosztowo. Sektor elektroenergetyczny odgrywa kluczową rolę w dekarbonizacji Energia elektryczna staje się normą w wielu sektorach będących odbiorcami końcowymi, stanowiąc prawie jedną czwartą konsumpcji energii do 2040 roku; sektor elektroenergetyczny przewodzi na drodze do zdekarbonizowanego systemu energetycznego. Państwa spoza OECD odpowiadają za siedem z każdych ośmiu 1 Prognoza energetyczna dla Azji Płd.-Wsch. była przedmiotem osobnego raportu specjalnego WEO-2015, wydanego w październiku 2015 roku. 6 World Energy Outlook 2015

9 dodatkowych jednostek popytu na energię elektryczną. 60 centów z każdego dolara zainwestowanego w nowe instalacje produkcji prądu do 2040 roku zostanie wydane na technologie OZE, co sprawi, że globalna baza produkcji energii elektrycznej oparta na OZE wzrośnie o około TWh (więcej niż połowa wzrostu całkowitych zdolności wytwórczych), co odpowiada łącznej zdolności produkcyjnej wszystkich dzisiejszych elektrowni napędzanych paliwami kopalnymi w Chinach, Stanach Zjednoczonych i Unii Europejskiej. W efekcie spadnie udział węgla w globalnej produkcji energii elektrycznej z 41% do 30%, przy udziale OZE innych niż hydro na podobnym poziomie a gaz, energia jądrowa i wodna utrzymają swój obecny udział. Do 2040 roku baza produkcji energii elektrycznej oparta na OZE osiąga 50% w Unii Europejskiej, około 30% w Chinach i Japonii oraz ponad 25% w Stanach Zjednoczonych i Indiach; natomiast węgiel odpowiada tylko za 15% podaży energii elektrycznej wszędzie poza Azją. Pomimo zarówno coraz droższych technologii i rosnących cen paliw kopalnych, energia elektryczna może stać się bardziej dostępna, w stosunku do PKB, w większości regionów. Przy większej ilości OZE i bardziej efektywnych instalacjach termalnych, emisje CO 2 z sektora produkcji energii elektrycznej wzrosną tylko w stosunku 1:5 względem wzrostu jej produkcji do 2040 roku, w porównaniu z proporcją 1:1 w ciągu ostatnich 25 lat. Aby zrealizować te prognozy, świat musi dodać więcej mocy wytwórczych do 2040 roku niż jest zainstalowanych na świecie obecnie, a średni stopień wykorzystania instalacji spada, z uwagi na konieczność integracji niestabilnych technologii odnawialnych. To wzmaga pytania w wielu krajach co do adekwatności mechanizmów rynkowych, które mogłyby wygenerować niezbędne inwestycje w wytwórczość i sieci przesyłowe. Działania na rzecz poprawy efektywności energetycznej rosną w siłę Efektywność energetyczna odgrywa krytyczną rolę w ograniczaniu wzrostu popytu na energię, do jednej trzeciej do 2040 roku, podczas gdy gospodarka globalna rośnie o 150%. Obowiązkowe cele w Chinach i Indiach (podążając śladem zapoczątkowanym przez Japonię), zwiększyły pokrycie regulacji efektywnościowych w przemyśle z 3% w 2005 roku do ponad 33% obecnie, i takie polityki energetyczne kontynuują zwiększanie swojego zasięgu i wydajności w okresie do 2040 roku. W państwach OECD zapotrzebowanie na energię elektryczną rośnie tylko nieznacznie, a działania na rzecz poprawy efektywności ograniczają wzrost popytu do 60% wartości, które obserwowalibyśmy bez ich zastosowania. Jednakże nasz główny scenariusz pozostaje daleki od wyczerpania możliwości zwiększenia efektywności. Szacujemy, że efektywność energetyczna nowych urządzeń kupionych do 2030 roku może być poprawiona o dalsze 11%, przy średnim koszcie zaoszczędzonej energii na poziomie 300 USD za tonę ekwiwalentu ropy naftowej (toe), daleko poniżej średniej ceny energii na poziomie USD/toe. Konsumpcja energii przez ciężarówki i duże samochody dostawcze jest obecnie regulowana tylko w USA, Kanadzie, Japonii i Chinach, a wprowadzenie regulacji jest planowane w Unii Europejskiej: większe pokrycie geograficzne i ostrzejsze standardy, mogłyby ograniczyć popyt na ropę z nowych ciężarówek o 15% w 2030 roku. Zmiana projektów produkcyjnych, ponowne użycie i recykling ( efektywność materiałowa ), także stanowią wielki potencjał oszczędności Streszczenie 7

10 energii; dla produktów energochłonnych takich jak stal, cement, plastiki czy aluminium, efektywne zużycie i użycie ponowne materiałów może oszczędzić ponad dwa razy więcej energii niż można zaoszczędzić dzięki mechanizmom efektywnościowym w procesie produkcji do 2040 roku. Układ sił przesuwa się w stronę technologii niskoemisyjnych Preferencje dla mniej emisyjnych opcji energetycznych są wzmacniane trendami kosztowymi, wydobycie ropy i gazu staje się stopniowo coraz droższe, podczas gdy koszty OZE i bardziej efektywnych technologii zużycia końcowego spadają. Koszty produkcji ropy i gazu rosną dla większości typów zasobów, jako że operatorzy są zmuszeni do przenoszenia się na mniejsze, bardziej oddalone bądź bardziej skomplikowane złoża, chociaż ten efekt jest z kolei zmniejszony dzięki poprawie w zakresie technologii i efektywności. Z drugiej strony, spadek kosztów jest normą dla bardziej efektywnych urządzeń i wyposażenia, tak jak dla energii wiatrowej i fotowoltaicznych ogniw słonecznych, gdzie osiągnięcia technologiczne postępują szybciej i jest obfitość dogodnych lokalizacji dla ich rozmieszczenia. Konsumpcja paliw kopalnych w dalszym ciągu korzysta z wielkich subsydiów: oceniamy, że w 2014 roku było to około 490 mld USD, chociaż suma ta wyniosłaby około 610 mld USD gdyby nie reformy zapoczątkowane w 2009 roku. Subsydia dla pomocy w instalacji technologii OZE w sektorze elektroenergetycznym, wyniosły w 2014 roku 112 mld USD (plus 23 mld USD dla biopaliw). Wspierające polityki rządowe i związane z nimi subsydia nadal pozostają krytyczne dla większości rozmieszczanych instalacji, jako że tylko kilka państw nakłada znaczącą cenę na emisje w naszym głównym scenariuszu. Potrzeba subsydiów jest także ograniczona przesunięciem lokalizacji instalacji do krajów o wyższej jakości źródeł odnawialnych, przez dalsze zmniejszenie kosztów i wyższe ceny. 50% wzrost subsydiów, do szacunkowego poziomu 170 mld USD w 2040 roku, zabezpiecza pięciokrotny wzrost produkcji energii elektrycznej z OZE innych niż hydroenergia (bez obniżenia kosztów i wyższych cen hurtowych, rachunek w postaci subsydiów przekroczyłby w 2040 roku granicę 400 mld USD). Udział OZE (bez hydroenergii), które są konkurencyjne bez żadnego subsydiowania, podwoi się osiągając jedną trzecią. Kierunek się zmienia, ale celem wciąż nie są 2 C Pomimo zmiany intencji politycznych skatalizowanych przez COP21, potrzeba więcej działań dla uniknięcia najgorszych efektów zmian klimatu. Są niewątpliwe sygnały, że tak potrzebna zmiana w światowym systemie energetycznym postępuje, ale jeszcze nie w tempie, które prowadziłoby do trwałego odwrócenia trendów rosnących emisji CO 2. Roczne inwestycje w technologie niskoemisyjne rosną w naszym głównym scenariuszu, ale skumulowane 7,4 biliona USD zainwestowanych w OZE do 2040 roku, stanowi tylko 15% całkowitych inwestycji w światowy system zaopatrzenia w energię. Równomierna dekarbonizacja dostaw energii elektrycznej, nie idzie w parze z podobnie szybką zmianą trendów w sektorach zużycia końcowego, gdzie zastąpienie węgla i gazu jako paliw 8 World Energy Outlook 2015

11 w przemyśle, czy ropy jako paliwa transportowego, jest dużo droższe i trudniejsze. Wynik netto jest taki, że polityki energetyczne w ich dzisiejszym kształcie, prowadzą do spłaszczenia emisji CO 2 z sektora energetycznego, ale nie do pełnego odseparowania emisji i wzrostu gospodarczego oraz absolutnego spadku emisji, niezbędnych do osiągnięcia celu 2 C. Specjalny raport WEO opublikowany w czerwcu 2015 roku, Energia i Zmiana Klimatu, wskazał co więcej może zostać zrobione, przy zerowych kosztach gospodarczych, aby osiągnąć szczyt emisji energetycznych do 2020 roku, co jest niezbędne, o ile perspektywa 2 C ma pozostać możliwa do osiągnięcia: Poprawić efektywność energetyczną w przemyśle oraz sektorach budynków i transportu; Stopniowo ograniczyć wykorzystanie najmniej efektywnych elektrowni węglowych i zakazać ich budowy; Zwiększyć inwestycje w technologie odnawialne w sektorze elektroenergetycznym z 270 mld USD w 2014 roku do 400 mld USD w 2030 roku; Wycofać subsydiowanie paliw kopalnych dla odbiorców końcowych do 2030 roku; Zredukować emisje metanu w procesie wydobycia ropy i gazu. Głównym wnioskiem jaki płynie z WEO-2015, opartym na jego głównym scenariuszu, jest fakt że ramy dla działań klimatycznych uzgodnione na COP21 muszą zawierać procedurę, która zapewni stopniowe zwiększanie zobowiązań państw w zakresie klimatu, jeżeli świat ma utrzymać krzywą emisji zgodnie z wyznaczonym celem 2 C. Jasna wizja długookresowej dekarbonizacji jest kluczowa dla przekazania właściwych sygnałów do inwestowania oraz aby pozwolić niskoemisyjnemu, wysoce wydajnemu sektorowi energetycznemu znaleźć się w centrum międzynarodowych wysiłków na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu. Streszczenie 9

12 Online bookshop International Energy Agency Secure Sustainable Together PDF versions at 20% discount Secure Sustainable Together Energy Policies Beyond IEA Countries series Energy Statistics series Energy Technology Perspectives series Coal Oil Medium- Term Market Reports series Gas World Energy Outlook series Renewable Energy Energy Efficiency Market Report Energy Policies of IEA Countries series

13 Obecny dokument był oryginalnie opublikowany przez MAE w języku angielskim. Pomimo iż ten tekst został przetłumaczony możliwie najdokładniej dzięki współpracy z Ministerstwem Gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej, mogą istnieć drobne różnice w przekładzie. This publication reflects the views of the IEA Secretariat but does not necessarily reflect those of individual IEA member countries. The IEA makes no representation or warranty, express or implied, in respect of the publication s contents (including its completeness or accuracy) and shall not be responsible for any use of, or reliance on, the publication. This publication and any map included herein are without prejudice to the status of or sovereignty over any territory, to the delimitation of international frontiers and boundaries and to the name of any territory, city or area. IEA PUBLICATIONS, 9 rue de la Fédération, PARIS CEDEX 15 Layout in France by DESK Cover design: IEA, photo credits: GraphicObsession

14 World Outlook Energy 2015 Rok 2015 obfituje w bardzo ważne pytania dotyczące światowej energetyki: Czy niższe ceny ropy mogą utrzymać się na dłużej? Co musiałoby się wydarzyć aby tak się stało i co by to oznaczało dla bezpieczeństwa energetycznego i przejścia do gospodarki niskoemisyjnej? Indie stoją u progu okresu szybkiego, trwałego wzrostu zapotrzebowania na energię: jak może to wpłynąć na kształt światowej energetyki? Co znaczą nowe zobowiązania klimatyczne dla sposobu w jakim świat sprosta rosnącym potrzebom energetycznym? Jakie są skutki coraz częściej spotykanych polityk w zakresie efektywności energetycznej i rosnącej konkurencji odnawialnych źródeł energii? Czy rewolucja gazu niekonwencjonalnego rozszerzy się na skalę światową, czy zostanie tylko fenomenem w Ameryce Północnej? Te zagadnienia i wiele innych są omówione w tej publikacji, która obok zwyczajowych, wnikliwych analiz WEO w zakresie prognoz dla wszystkich paliw kopalnych, odnawialnych źródeł energii, elektroenergetyki i efektywności energetycznej w perspektywie do 2040 roku, zawiera także specjalną analizę o Indiach. Więcej informacji pod