REDRAWING MAP. World Energy Outlook Special Report. SYNTEZA Polish translation TWORZĄC NOWĄ MAPĘ ENERGETYCZNO-KLIMATYCZNĄ

Transkrypt

1 REDRAWING THE ENERGY-CLIMATE MAP World Energy Outlook Special Report SYNTEZA Polish translation TWORZĄC NOWĄ MAPĘ ENERGETYCZNO-KLIMATYCZNĄ Raport Specjalny w ramach serii World Energy Outlook

2 MIĘDZYNARODOWA AGENCJA ENERGETYCZNA Międzynarodowa Agencja Energetyczna (MAE) jest niezależnym ciałem powołanym do życia w listopadzie 1974 r. w ramach Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) w celu wdrożenia międzynarodowego programu energetycznego. MAE prowadzi szeroki program współpracy energetycznej pomiędzy dwudziestoma ośmioma spośród trzydziestu państw członkowskich OECD. Głównymi zadaniami MAE są: Utrzymanie i poprawa systemów reagowania na wypadek przerw w dostawach ropy. Promocja racjonalnych polityk energetycznych w kontekście globalnym poprzez współpracę z krajami nie będącymi członkami MAE, przemysłem i organizacjami międzynarodowymi. Prowadzenie permanentnego systemu informacyjnego o międzynarodowym rynku ropy. Poprawa światowej struktury podaży oraz popytu na energię poprzez wykorzystywanie alternatywnych źródeł energii i wzrost efektywności zużywanej energii. Promocja współpracy międzynarodowej w zakresie technologii energetycznych. OCDE/AIE, 2013 International Energy Agency (IEA) 9 rue de la Fédération Paris Cedex 15, France Printed in France by International Energy Agency, June 2013 Photo credits: GraphicObsession Niniejsza publikacja jest zastrzeżona prawami autorskimi i podlega szczególnym rygorom wykorzystywania i rozpowszechniania. Szczegółowe warunki są dostępne pod adresem internetowym: Obecny dokument był oryginalnie opublikowany rzez MAE w języku angielskim. Pomimo iż ten tekst został przetłumaczony możliwie najdokładniej dzięki współpracy z Ministerstwem Gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej, mogą istnieć drobne różnice w przekładzie. Pomoc w integracji polityk energetycznych i ochrony środowiska. Państwa członkowskie MAE: Australia Austria Belgia Czechy Dania Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Japonia Kanada Korea Luksemburg Niemcy Norwegia Nowa Zelandia Polska Portugalia Słowacja Stany Zjednoczone Szwajcaria Szwecja Turcja Węgry Wielka Brytania Włochy Komisja Europejska również uczestniczy w pracach MAE.

3 Synteza Świat nie znajduje się na drodze do wypełnienia celu ustalonego przez rządy, aby ograniczyć długoterminowy wzrost średniej globalnej temperatury do 2 stopni Celsjusza ( C). Globalna emisja gazów cieplarnianych gwałtownie rośnie, a w maju 2013 r. poziom dwutlenku węgla (CO 2 ) w atmosferze przekroczył 400 cząsteczek na milion po raz pierwszy od kilkuset tysięcy lat. W większości analiz naukowych stwierdzono, że nasz klimat już teraz się zmienia i że powinniśmy spodziewać się wzrostu globalnej temperatury oraz podniesienia poziomu mórz, a ekstremalne zdarzenia pogodowe (takie jak sztormy, powodzie i fale upałów) staną się coraz częstsze i bardziej intensywne. Dotychczas wdrożone lub obecnie wprowadzane strategie wskazują, że bardziej prawdopodobny jest wzrost temperatury globalnej (w porównaniu do ery przedindustrialnej) o wartości pomiędzy 3,6 C a 5,3 C, przy czym większość tego wzrostu przypada na obecne stulecie. O ile obecnie podejmowane globalne działania nie są wystarczające aby ograniczyć wzrost temperatury o 2 C, pozostaje to wciąż technicznie wykonalne chociaż niezwykle trudne. Aby zachować realną szansę osiągnięcia celu w postaci ograniczenia wzrostu temperatury o 2 C konieczne jest podjęcie intensywnych działań przed 2020 r. ponieważ od tego roku ma szansę zacząć obowiązywać nowe międzynarodowe porozumienie klimatyczne. Kwestie energetyczne stanowią główny element tego wyzwania: sektor energetyczny odpowiada za około dwie trzecie emisji gazów cieplarnianych, ponieważ paliwa kopalne odpowiadają za ponad 80% światowego zużycia energii. Sektor energetyczny jest kluczowy dla ograniczenia zmian klimatu Pomimo pozytywnego rozwoju sytuacji w niektórych krajach, globalny poziom emisji CO 2 związanych z sektorem energetycznym wzrósł o 1,4%, osiągając historyczny rekord 31,6 gigaton (Gt) w 2012 r. Kraje nie będące członkami OECD odpowiadają obecnie za 60% światowych emisji w porównaniu do 45% w 2000 r. W roku 2012 najbardziej do wzrostu światowych emisji CO 2 przyczyniły sie Chiny, choć wzrost ten był jednym z najniższych od dekady, głównie na skutek wprowadzania odnawialnych źródeł energii (OZE) i znaczącej poprawy w zakresie intensywności energetycznej gospodarki Chin. W USA przejście z węgla na gaz ziemny w sektorze elektroenergetycznym pomogło zredukować emisje o 200 milionów ton (Mt), sprowadzając je do poziomu z połowy lat 90. Jednak oba te zachęcające trendy w Chinach i USA mogą być łatwo odwrócone. Pomimo wzrostu zużycia węgla, w Europie emisje spadły o 50 Mt jako wynik kurczenia się gospodarki, wzrostu zużycia OZE i limitu emisyjnego w przemyśle i elektroenergetyce. Emisje w Japonii wzrosły o 70 Mt, gdyż wysiłki w celu podniesienia efektywności energetycznej nie w pełni zrównoważyły zużycie paliw kopalnych, które zastąpiły zredukowaną energetykę jądrową. Nawet po uwzględnieniu obecnie wprowadzanych strategii przewiduje się, że światowe emisje gazów cieplarnianych z sektora energetycznego osiągną prawie 4 Gt ekwiwalentu CO 2 (CO 2 eq) więcej niż poziom spójny z celem 2 C, co podkreśla skalę wyzwań, którym trzeba sprostać jeszcze w tej dekadzie. Synteza 23

4 Cztery strategie energetyczne mogą utrzymać cel 2 C w zasięgu Prezentujemy nasz Scenariusz 4 dla 2 C, w którym proponujemy wdrożenie czterech strategii, które mogą pozwolić zachować możliwość osiągnięcia celu 2 C do roku 2020, przy braku kosztów ekonomicznych netto. W odniesieniu do prognozowanego poziomu emisji strategie te mogłyby ograniczyć emisje gazów cieplarnianych o 3,1 Gt CO 2 eq w 2020 r., czyli 80% potrzeb w drodze do osiągnięcia celu 2 C. Umożliwiłoby to zyskać cenny czas na negocjacje międzynarodowe mające przygotować kluczową Konferencję Stron (COP) w Paryżu w 2015 r. oraz na późniejsze wdrożenie wynikających z niej polityk krajowych. Strategie w Scenariuszu 4 dla 2 C zostały wybrane, ponieważ spełniają kluczowe kryteria: mogą przynieść znaczące redukcje emisji w sektorze energetycznym do 2020 r. (jako pomost do dalszych działań), oparte są wyłącznie na istniejących technologiach, już zostały wdrożone i potwierdzone w kilku państwach, ich szerokie przyjęcie nie zaszkodzi wzrostowi gospodarczemu w żadnym kraju czy regionie. Na cztery strategie składa się: Przyjęcie konkretnych narzędzi dla efektywności energetycznej (49% redukcji). Ograniczenie budowy i wykorzystania najmniej efektywnych bloków węglowych elektrowni (21%). Minimalizowanie emisji metanu (CH 4 ) przy wydobyciu ropy i gazu (18%). Przyspieszenie (częściowego) odejścia od subsydiowania konsumpcji paliw kopalnych (12%). Wskazane narzędzia w obszarze efektywności energetycznej ograniczyłyby emisje z sektora energetycznego o 1,5 Gt, co jest bliskie całości dzisiejszych emisji Rosji. Obejmują one: standardy efektywnościowe w budownictwie dla oświetlenia, wyposażenia i nowych urządzeń grzewczych i chłodzących, w przemyśle dla systemów napędowych, w transporcie dla pojazdów drogowych. Około 60% globalnych oszczędności pochodzi z sektora budowlanego. W krajach, gdzie te strategie już obowiązują, takich jak UE, Japonia, USA i Chiny, muszą one być wzmocnione lub rozszerzone. Pozostałe państwa powinny je wprowadzić. Wszystkie państwa będą musiały przezwyciężyć bariery w efektywnej implementacji. Dodatkowe wymagane inwestycje w skali globalnej sięgnęłyby 200 mld USD w 2020 r., jednak zwrócą się z nawiązką w postaci niższych wydatków na paliwa. Zaprzestanie budowania elektrowni węglowych o podkrytycznych parametrach pracy i ograniczenie wykorzystania najmniej efektywnych z już istniejących ograniczyłoby emisje o 640 Mt w 2020 r. i wsparłoby wysiłki w celu zmniejszenia lokalnego zanieczyszczenia powietrza. Globalnie wykorzystanie takich instalacji byłoby o jedną czwartą niższe niż w przeciwnym razie spodziewane w 2020 r. Wzrasta udział OZE (z około 20% dzisiaj do 27% w 2020 r.) i z gazu ziemnego w elektroenergetyce. Strategie ograniczenia roli nieefektywnych elektrowni węglowych, takie jak wyznaczanie standardów emisji i zanieczyszczenia powietrza oraz określanie ceny za CO 2, już istnieją w wielu państwach. W naszym Scenariuszu 4 dla 2 C największe ograniczenia emisji mają miejsce w Chinach, USA i Indiach, czyli krajach, które dysponują dużą ilością bloków węglowych. 24 World Energy Outlook Special Report

5 Ilość metanu uwalnianego do atmosfery przy wydobyciu ropy i gazu byłaby prawie o połowę mniejsza w 2020 r. w porównaniu z prognozowanym w przeciwnym razie wolumenem. Około 1,1 Gt CO 2 eq metanu, bardzo silnego gazu cieplarnianego, zostało uwolnione do atmosfery w 2010 r. przez przemysł związany z wydobyciem ropy i gazu. Emisje te dokonane poprzez odpowietrzanie i spalanie na kominach instalacji wydobywczych, równe są dwukrotnej wielkości produkcji gazu ziemnego w Nigerii. Ograniczanie ilości takich emisji do atmosfery stanowi efektywną strategię, obok redukcji emisji CO 2. Niezbędne technologie są łatwo dostępne i stosunkowo mało kosztowne. Odpowiednie polityki w tym zakresie są wdrażane w niektórych państwach, jak choćby standardy wydajności w Stanach Zjednoczonych. Scenariusz 4 dla 2 C przewiduje, że największe redukcje zostaną osiągnięte w Rosji, na Bliskim Wschodzie, w Stanach Zjednoczonych oraz w Afryce. Przyspieszone działania w celu częściowego odejścia od subsydiowania paliw kopalnych ograniczyłoby emisje CO 2 o 360 Mt w 2020 r. i umożliwiłoby wdrożenie strategii efektywnego zużycia energii. Dotacje do paliw kopalnych wzrosły do poziomu 523 mld USD w 2011 r., około sześciokrotnie przewyższając sumę, która jest przeznaczna na wsparcie OZE. Obecnie 15% globalnych emisji CO 2 otrzymuje wsparcie w postaci 110 USD na tonę w formie subsydiów do paliw kopalnych, podczas gdy tylko 8% podlega kwotom emisyjnym. Rosnące ograniczenia budżetowe wzmacniają uzasadnienie dla przeprowadzenia reformy zasad subsydiowania paliw kopalnych w wielu importujących i eksportujących państwach a wsparcie polityczne do tego celu wzrasta w ostatnich latach. Państwa członkowskie G20 i Wspólnoty Gospodarczej Azji i Pacyfiku (APEC) zobowiązały się do odejścia od nieefektywnego subsydiowania paliw kopalnych i wiele z nich dokonało postępu w realizacji tego postulatu. Konieczność adaptacji do efektów zmian klimatu Sektor energetyczny nie jest odporny na bezpośrednie zmiany klimatu i musi się do nich dostosować. W pierwszej kolejności system energetyczny poddany jest zagrożeniom nagłym i destrukcyjnym (spowodowanym ekstremalnymi zdarzeniami pogodowymi), które stanowią ryzyko dla elektrowni i sieci elektroenergetycznych, instalacji naftowych i gazowych, farm wiatrowych i pozostałej infrastruktury energetycznej. Inne zagrożenia mają charakter stopniowy, taki jak zmiany w zapotrzebowaniu na ogrzewanie i chłodzenie, wpływ podnoszenia się poziomu mórz na infrastrukturę nabrzeżną, znaczenie zmiany rytmów pogodowych dla hydroenergetyki czy wpływ niedoboru wody na elektrownie. Zakłócenia pracy systemów energetycznych mogą mieć również znaczący wpływ na inne podstawowe usługi. W celu wzmocnienia odporności systemu energetycznego na oddziaływanie klimatu rządy muszą zaprojektować i wprowadzić regulacje, które zachęcą do rozważnego zastosowania środków dostosowawczych, a sektor prywatny powinien oceniać ryzyka i wpływ klimatu w swoich decyzjach inwestycyjnych. Wcześniejsze wprowadzenie strategii klimatycznych może być źródłem przewagi konkurencyjnej Synteza 25

6 Skutki finansowe bardziej zdecydowanych polityk klimatycznych nie są jednakowe dla całego systemu energetycznego i będą wymagały odpowiednich zmian w strategiach korporacji. Podążanie ścieżką zmierzającą do osiągnięcia celu 2 C zwiększy przychody netto istniejących elektrowni jądrowych i tych opartych na OZE o 1,8 biliona USD (przy wartości dolara z 2011 r.) w okresie do 2035 r., podczas gdy przychody istniejących elektrowni węglowych spadną w tym samym czasie o podobną kwotę. 8% nowopowstałych elektrowni opartych na paliwach kopalnych zostanie wygaszonych zanim ich koszt się zwróci. Prawie 30% nowych elektrowni opartych na paliwach kopalnych jest wyposażonych (od początku lub w wyniku modernizacji) w technologię wychwytywania i magazynowania CO 2 (CCS), które działają jako strategia ochrony aktywów i umożliwiają komercjalizację większej ilości paliw kopalnych. Opóźnienie w upowszechnieniu CCS podniosłoby koszt dekarbonizacji sektora elektroenergetycznego o 1 bilion USD i spowodowałoby utratę przychodów przez producentów paliw kopalnych, głównie producentów węgla. Nawet podążanie ścieżką zmierzającą do osiągnięcia celu 2 C nie spowoduje przedwczesnego zamknięcia obecnie czynnych pól naftowych i gazowych. Niektóre pola przygotowywane do rozpoczęcia produkcji nie zostaną uruchomione przed 2035 r., co oznacza, iż około 5% do 6% potwierdzonych zasobów ropy i gazu nie zacznie zwracać nakładów poniesionych na ich rozpoznanie w tym okresie czasowym. Przesunięcie bardziej zdecydowanych działań klimatycznych do 2020 r. spowodowałoby poniesienie następujących kosztów: 1,5 biliona USD nie zostałoby wydane na inwestycje niskoemisyjne przed 2020 r. jednakże wydanie 5 bilionów na dodatkowe inwestycje byłoby konieczne po 2020 r. aby wrócić na drogę działań przeciwdziałającym zmianom klimatu. Opóźnianie dalszych działań, nawet do końca obecnej dekady, skutkowałoby znaczącymi dodatkowymi kosztami w sektorze energetycznym i podniosłoby ryzyko, iż wykorzystanie zasobów energetycznych zostanie wstrzymane przed możliwym zakończeniem ich eksploatacji. Duży wzrost zapotrzebowania na energię spodziewany w państwach rozwijających się sprawia, że mogą one najbardziej skorzystać, wcześnie inwestując w bardziej wydajną i niskoemisyjną infrastrukturę, gdyż ogranicza to późniejsze ryzyko przedwczesnych wyłączeń czy modernizacji instalacji wysokoemisyjnych. 26 World Energy Outlook Special Report

7 RELEASE: 12 NOVEMBER WORLD ENERGY OUTLOOK

8 TWORZĄC NOWĄ MAPĘ ENERGETYCZNO-KLIMATYCZNĄ Raport Specjalny w ramach serii World Energy Outlook Rządy wspólnie zdecydowały, że świat musi ograniczyć średni wzrost temperatury globalnej do nie więcej niż 2 o C i w tym kierunku zmierzają podjęte negocjacje międzynarodowe. Jednak żadne światowe porozumienie nie zostanie osiągnięte przed 2015 rokiem, a nowe zobowiązania prawne nie wejdą w życie przed 2020 rokiem. Tymczasem pomimo nowych działań podejmowanych przez wiele państw, świat coraz bardziej oddala się od drogi, którą powinien podążać aby zrealizować cele klimatyczne. Sektor energetyczny jest największym pojedynczym źródłem emisji gazów cieplarnianych wpływających na zmiany klimatu, a ich ograniczenie stanowi główny cel działań. World Energy Outlook wielokrotnie przedstawiał szczegółowe analizy dotyczące przyczynienia się produkcji energii do zmiany klimatu. Jednakże pośród istotnych międzynarodowych problemów ekonomicznych pojawiają się niepokojące sygnały, że kwestia zmian klimatycznych nabiera coraz mniejszej wagi. Niniejszy Raport Specjalny ma na celu przywrócenie należnego im priorytetu poprzez pokazanie, że ten problem może zostać rozwiązany bez dodatkowych kosztów ekonomicznych netto. Raport: nakreśla obecną sytuację i oczekiwania wobec klimatu i globalnej strategii energetycznej co się dzieje i co (więcej) jest potrzebne? wylicza cztery konkretne przedsięwzięcia dla sektora energetycznego, które mogą być szybko i efektywnie wdrożone przy braku kosztów ekonomicznych netto, aby pomóc zachować możliwym do osiągnięcia cel 2 o C w czasie trwania negocjacji międzynarodowych. wskazuje jakie działania należy podjąć dla osiągnięcia dalszych redukcji emisji po 2020 roku. pokazuje, że sektor energetyczny musi, we własnym interesie, już teraz zająć się ukrytymi zagrożeniami jakie niosą zmiany klimatu, czy to ich fizycznym wpływem, czy też konsekwencjami bardziej drastycznych, późniejszych działań rządów podejmowanych w miarę jak potrzeba ograniczenia emisji stanie się pilną koniecznością. Więcej informacji i pełny tekst raportu dostępne na stronie: