Wymagania na poszczególne oceny z fizyki i astronomii dla ZSZ w roku szkolnym 2009/2010 (wg działów materiału nauczania) Dotyczy programu nauczania o numerze dopuszczenia: DKOS-5002-59/03 1.Ruch i jego opis uczeń: wie, na czym polega ruch,a na czym spoczynek ciała (podając odpowiednie przykłady) potrafi odróżnić tor ruchu od drogi wie, że ciało poruszające się ruchem jednostajnym w każdej jednostce czasu przebywa taką samą drogę zna jednostki szybkości wie, że prędkość ciała jest wielkością wektorową wie, że w ruchu przyspieszonym szybkość wzrasta, a w opóźnionym maleje, wie,że w ruchu jednostajnie przyspieszonym w każdej jednostce czasu szybkość wzrasta o tę samą wartość, a w ruchu jednostajnie opóźnionym maleje, wie, że w ruchu jednostajnym po okręgu szybkość ciała jest stała, potrafi na przykładach z życia codziennego wykazać względność ruchu i spoczynku, potrafi dokonać klasyfikacji ruchów ze względu na kształt toru, potrafi obliczyć szybkość średnią, wie, że szybkościomierz samochodu wskazuje szybkość chwilową, potrafi podać sens fizyczny jednostki szybkości, potrafi obliczać przyrost szybkości i wartość przyspieszenia, zna jednostkę przyspieszenia w SI, wie, że w ruchu po okręgu kierunek prędkości chwilowej ulega zmianie, potrafi graficznie przedstawić wektory prędkości chwilowej w ruchu po okręgu. wymagania na ocenę dobrą (rozszerzające) obejmują wszystkie wymagania na ocenę dostateczną i : potrafi uzasadnić stwierdzenie, że opis ruchu zależy od wyboru układu odniesienia, potrafi przeliczać jednostki drogi, czasu, szybkości i przyspieszenia, potrafi rozwiązać proste zadania,korzystając ze wzorów na szybkość i drogę w ruchu prostoliniowym jednostajnym, potrafi rozwiązywać proste zadania,korzystając ze wzorów na szybkość i drogę w ruchu jednostajnie przyspieszonym przy v 0 =0, potrafi objaśnić jaki jest sens fizyczny przyspieszenia, potrafi rozpoznać ruch jednostajnie zmienny na podstawie przysrostów szybkości w jednostce czasu, potrafi oszacować wartość przyspieszenia samochodu,korzystając ze wskazań szybkościomierza, wymagania na ocenę bardzo dobrą (dopełniające) obejmują wszystkie wymagania na niższe oceny oraz: potrafi wyjaśnić co to są wielkości wprost proporcjonalne w odniesieniu do: drogi i czasu w ruchu prostoliniowym jednostajnym,drogi i kwadratu czasu w ruchu prostoliniowym jednostajnie przyspieszonym, potrafi sporządzić wykresy v t oraz s t w ruchu prostoliniowym jednostajnym i jednostajnie przyspieszonym, potrafi na podstawie wykresy s t obliczyć szybkość, potrafi rozwiązywać złożone zadania z ruchu prostoliniowego jednostajnego i jednostajnie przyspieszonego, potrafi przygotować (pod kierunkiem nauczyciela) projekt na zadany temat,korzystając z różnych Oddziaływania w przyrodzie potrafi podać przykłady oddziaływań, potrafi poprawnie używać pojęcia siły do opisu oddziaływań, wie, że jednostką siły w SI jest niuton, potrafi dokonać pomiaru siły za pomocą siłomierza, wie, że Ziemia przyciąga wszystkie ciała, wie,że wszystkie ciała wzajemnie się przyciągają siłami grawitacji, zna nazwy planet Układu Słonecznego, Wie, że atomy zbudowane są z jądra i elektronów, wie, że istnieją dwa rodzaje ładunków elektrycznych, rozumie co to znaczy naelektryzować ciało, umie opisać oddziaływania ciał naelektryzowanych, wie, że jednostką ładunku w SI jest 1 kulomb, wie, że każdy magnes posiada dwa bieguny, 1
umie opisać oddziaływanie dwóch biegunów magnetycznych, wie, że prąd elektryczny w metalu to uporządkowany ruch elektronów swobodnych, wie,że jednostką natężenia prądu jest 1 amper, a napięcia 1 wolt, wie, że przewodnik z prądem oddziałuje na igłę magnetyczną, wie, że jądro atomowe zbudowane jest z protonów i neutronów, wie, że między nukleonami w jądrze występują siły przyciągania, Wymagania na ocenę dostateczną (podstawowe) obejmują wszystkie wymagania na ocenę dopuszczającą i potrafi podać przykłady oddziaływań bezpośrednich i na odległość, potrafi dokonać podziału oddziaływań na odległość (grawitacyjne, elektrostatyczne, magnetyczne), rozumie, że siła jest wielkością wektorową i potrafi ją przedstawić graficznie, potrafi rozpoznać statyczne i dynamiczne skutki oddziaływań, potrafi wyjaśnić pojęcie siły wypadkowej, wie jak na podstawie zasad dynamiki uzasadnić, że o spoczynku lub rodzaju ruchu decyduje siła wypadkowa, rozumie związek występujący między wielkościami w równaniu F=ma, potrafi podać przykłady potwierdzające słuszność pierwszej i drugiej zasady dynamiki, wie,jaka siła spełnia rolę siły dośrodkowej dla planet w Układzie Słonecznym, potrafi objaśnić co to znaczy, że ciało jest naelektryzowane dodatnio lub ujemnie, rozumiem, że podczas elektryzowania ciał przemieszczają się elektrony, wie od czego zależy wartości siły oddziaływania naelektryzowanych ciał kulistych, potrafi objaśnić pojęcie elektronu swobodnego, potrafi wyjaśnić zachowanie się igły magnetycznej na powierzchni Ziemi, potrafi podać przykłady ciał, które można namagnesować, rozumie, że warunkiem koniecznym przepływu prądu przez przewodnik jest przyłożenie do jego końców napięcia, potrafi podać przykłady różnych źródeł napięcia, potrafi za pomocą igły magnetycznej badać oddziaływania magnetyczne magnesów i przewodnika z prądem, wie, w jaki sposób można zwiększyć oddziaływanie magnetyczne przewodnika z prądem, potrafi uzasadnić stwierdzenie, że w obrębie jądra atomowego siły jądrowe są większe od sił elektrostatycznych odpychania protonów. wymagania na ocenę dobrą (rozszerzające) obejmują wszystkie wymagania na ocenę dostateczną i potrafi podać szereg przykładów zżycia, z których wynika, że oddziaływania są zawsze wzajemne, potrafi ocenić dokładność pomiaru siały za pomocą siłomierzy o różnych zakresach i skalach, potrafi wyjaśnić różnicę między ciałami sprężystymi i plastycznymi, potrafi obliczyć siłę, masę i przyspieszenie korzystając z drugiej zasady dynamiki, potrafi na przykładach wyjaśnić jak zmienia się siła grawitacji w zależności od mas ciał i odległości między nimi, potrafi w oparciu o prawo Coulomba wykazać, że elektrony na powłoce walencyjnej są najsłabiej związane z jądrem atomowym, potrafi wskazać podobieństwa i różnice dla oddziaływań elektrostatycznych i magnetycznych, potrafi odróżnić rzeczywisty kierunek prądu elektrycznego od umownego, wie, że zwojnica silniej oddziałuje z igłą magnetyczną niż przewodnik prostoliniowy, potrafi zbudować elektromagnes. potrafi zdefiniować jednostkę siły w SI, potrafi rozwiązywać problemowe zadania łączące zagadnienia z kinematyki i dynamiki, potrafi rozwiązywać zadania z wykorzystaniem prawa ciążenia powszechnego i prawa Coulomba, potrafi na podstawie danych w tabelach obliczyć ciężar ciała na różnych planetach, rozumie rolę sił grawitacji działających we wszechświecie oraz sił elektrycznych i jądrowych działających w mikroświecie, potrafi objaśnić budowę i zasadę działania urządzeń,w których zastosowano elektromagnes, potrafi wykonać (pod kierunkiem nauczyciela) projekt na zadany temat,korzystając z różnych Pola sił i ruchy umie podać nazwy pól w zależności od rodzaju działających sił w tych polach, zna ciała próbne, za pomocą których badamy pola, wie, że źródłem pola grawitacyjnego jest każde ciało posiadające masę, wie, jaką siłę nazywamy siłą ciężkości, wie, jakim ruchem porusza się spadające swobodnie ciało, wie, że wszystkie ciała spadają w próżni w jednakowym przyspieszeniem, potrafi zademonstrować i właściwie nazwać rzut pionowy do góry, rzut poziomy lub rzut ukośny, wie, że źródłem pola elektrostatycznego są ciała posiadające ładunek elektryczny, potrafi podać przykłady różnych obwodów elektrycznych, wie, że natężenie prądu płynącego przez przewodnik zależy od napięcia przyłożonego między jego końcami, wie, że każdy odbiornik stawia prądowi elektrycznemu pewien opór, wie, że jednostką oporu elektrycznego jest 1 om, wie, że pomiaru natężenia prądu dokonuje się amperomierzem a napięcia woltomierzem, wie, że odbiorniki elektryczne mogą być połączone szeregowo lub równolegle, 2
wie, że istnieje niebezpieczeństwo porażenia prądem elektrycznym, wie, że każdy magnes musi mieć dwa bieguny, wie, że wokół magnesu trwałego, wokół Ziemi i wokół przewodnika z prądem istnieje pole magnetyczne, wie, że na przewodnik z prądem umieszczony w polu magnetycznym działa siła, wie, że działanie tej siły wykorzystano w budowie silnika prądu stałego, potrafi uzasadnić, dlaczego ciężar ciała na Ziemi zależy od szerokości geograficznej, potrafi objaśnić jakim ruchem poruszają się ciała w swobodnym spadaniu,wrzucie pionowym do góry oraz w rzucie poziomym i ukośnym, potrafi obliczyć ciężar ciała znając jego masę m i przyspieszenie g, zna wartość pierwszej i drugiej prędkości kosmicznej, potrafi uzasadnić konieczność uzyskania przez ciało pierwszej prędkości kosmicznej,aby stało się sztucznym satelitą Ziemi, potrafi przedstawić graficznie centralne i jednorodne pole elektrostatyczne za pomocą linii sił pola i określić ich zwrot, wie, że na ciała naelektryzowane działa w polu elektrostatycznym tym większa siła,im silniejsze jest pole i im większy jest ładunek ciała, potrafi wymienić elementy prostego obwodu elektrycznego, potrafi zestawić prosty obwód elektryczny, wie, że natężenie prądu w przewodniku jest wprost proporcjonalne do napięcia między końcami tego przewodnika, wie, że amperomierz włączamy szeregowo z odbiornikiem, a woltomierz równolegle do odbiornika, potrafi podać przykłady odbiorników elektrycznych połączonych równolegle i szeregowo, zna podstawowe zasady bezpiecznego użytkowania urządzeń elektrycznych, potrafi wykreślić linie pola magnetycznego oraz wyznaczyć ich zwrot dla różnych źródeł pola (magnesów i przewodnika z prądem). wymagania na ocenę dobrą (rozszerzające) obejmują wszystkie wymagania na ocenę dostateczną i potrafi obliczyć szybkość końcową oraz wysokość w swobodnym spadaniu ciała, rozumie, że ciało w rzucie poziomym i ukośnym wykonuje równocześnie dwa ruchy, wie, jak zależy zasięg w rzucie poziomym od szybkości początkowej i wysokości, wie, jak zależy zasięg i maksymalna wysokość w rzucie ukośnym od v 0 i od, potrafi objaśnić jak zmienia się kształt toru sztucznego satelity dla szybkości zmieniającej się 0d7,9 km/s do 11,2 km/s, potrafi objaśnić wpływ oporu powietrza na ruch ciała w polu grawitacyjnym, potrafi rozwiązywać proste zadania z wykorzystaniem prawa Ohma, potrafi narysować proste schematy obwodów, w których odbiorniki elektryczne są połączone szeregowo i równolegle, potrafi obliczyć opór elektryczny odbiornika zastępczego w najprostszych przypadkach połączenia szeregowego i równoległego, potrafi zbudować prosty obwód elektryczny oraz poprawnie dokonać pomiarów natężenia i napięcia, potrafi porównać pole magnetyczne Ziemi z polem wytworzonym przez magnes i wskazać bieguny magnetyczne Ziemi, potrafi zastosować regułę prawej dłoni do określenia zwrotu linii sił pola magnetycznego wokół przewodnika prostoliniowego i zwojnicy, potrafi zastosować regułę lewej dłoni do wyznaczenie zwrotu siły elektrodynamicznej działającej na przewodnik z prądem umieszczony w polu magnetycznym, potrafi objaśnić ruch obrotowy prostokątnej ramki z prądem w polu magnetycznym, wie, z jakich części zbudowany jest silnik elektryczny prądu stałego, potrafi objaśnić rolę komutatora i szczotek w silniku prądu stałego. potrafi objaśnić jaki wpływ ma ciężar ciała ma ruch obrotowy Ziemi wokół własnej osi, potrafi objaśnić zmiany składowych prędkości w rzucie poziomym i ukośnym, potrafi obliczyć opór odbiornika zastępczego przy szeregowym i równoległym połączeniu odbiorników, rozumie związki między napięciami i natężeniami prądu w obwodach elektrycznych, w których występują połączenia szeregowe i równoległe odbiorników, rozumie, że włączenie kolejnego odbiornika równolegle do innych odbiorników powoduje zmniejszenie oporu zastępczego i przy tym samym napięciu między zaciskami źródła wzrost natężenia prądu w obwodzie, rozumie rolę bezpiecznika w instalacji elektrycznej, potrafi posługiwać się uniwersalnym miernikiem cyfrowym i analogowym, potrafi opisać budowę silnika prądu stałego, potrafi zbudować model silnika na prąd stały i zademonstrować jego działanie, potrafi wykonać (pod kierunkiem nauczyciela) projekt na zadany temat,korzystając z różnych źródeł informacji (w tym z Internetu) Energia i jej przemiany rozumie pojęcie pracy i wie, że w fizyce ma ono inne znaczenie niż w języku potocznym, wie, że jednostką pracy w SI jest dżul, potrafi wymienić rodzaje energii mechanicznej, zna pojęcie energii kinetycznej i potencjalnej, umie podać ze swojego otoczenia przykłady ciał posiadających energię kinetyczną i potencjalną, 3
potrafi podać przykłady zjawisk (lub je zademonstrować),w których zachodzi zmiana energii kinetycznej na potencjalną ciężkości i odwrotnie, potrafi podać przykład zjawiska do którego można zastosować zasadę energii mechanicznej, potrafi podać przykłady zamiany energii elektrycznej na inne rodzaje energii, wie,jakie jest przeznaczenie licznika energii elektrycznej w instalacji elektrycznej domowej, wie, że jednostką pracy prądu jest 1 dżul i 1 kilowatogodzina, wie,że tę samą pacę różne odbiorniki elektryczne mogą wykonać w różnym czasie (mają różną moc), wie, że energię elektryczną można uzyskać kosztem innych rodzajów energii, wie, że zjawisko indukcji elektromagnetycznej wykorzystuje się do wytwarzania prądu indukcyjnego, wie,że zjawisko indukcji elektromagnetycznej wykorzystuje się w prądnicach, wie, że transformator służy do zamiany napięcia prądu zmiennego. potrafi podać przykłady zjawisk w których jest wykonywana praca, rozumie, że warunkiem wykonania pracy jest działanie siły i przesunięcia ciała, potrafi obliczać pracę ze wzoru W =Fs, potrafi podać definicję jednostki siły w SI, potrafi na podstawie przykładów z życia codziennego nazwać siły wykonujące pracę, rozumie, że ciało posiada energię mechaniczną,jeżeli wykonano nad nim pracę, potrafi objaśnić od czego zależy energia kinetyczna i potencjalna ciężkości ciała, potrafi obliczyć energię kinetyczną i potencjalną ciężkości danego ciała, rozumie treść zasady zachowania energii mechanicznej, potrafi na prostych przykładach wykazać słuszność zasady zachowania energii mechanicznej, wie, że jeżeli pominiemy opór powietrza, to całkowita energia mechaniczna ciała spadającego nie ulega zmianie, rozumie znaczenie energii elektrycznej w życiu współczesnego człowieka, umie obliczyć pracę prądu elektrycznego gdy znane jest napięcie między końcami odbiornika, natężenie płynącego w nim prądu elektrycznego i czas przepływu tego prądu, umie obliczyć moc odbiornika jeśli znane jest napięcie między jego końcami i natężenie płynącego w nim prądu, wie, że prąd indukcyjny uzyskuje się w zamkniętym obwodzie elektrycznym umieszczonym z zmiennym polu magnetycznym, wie, że kierunek prądu indukcyjnego w zwojnicy wewnątrz której porusza się magnes sztabkowy zależy od zwrotu ruchu magnesu oraz od orientacji biegunów magnetycznych względem zwojnicy, wie, że zjawisko indukcji elektromagnetycznej wykorzystano do budowy prądnic. wymagania na ocenę dobrą (rozszerzające) obejmują wszystkie wymagania na ocenę dostateczną i potrafi se wzoru W =Fs obliczyć siłę wykonującą pracę oraz przesunięcie, potrafi podać przykłady zjawisk w których praca wywołuje wzrost energii mechanicznej ciała, potrafi przy rozwiązywaniu zadań, skorzystać z faktu, że przyrost energii mechanicznej ciała jest równy wykonanej nad nim pracy, rozumie związek między energią mechaniczną ciała, a wykonaną nad nim pracą, potrafi obliczać masę ciała, jego szybkość i wysokość korzystając ze wzorów na energię ciała: kinetyczną E k = mv 2 i potencjalną ciężkości E=mgh potrafi zastosować zasadę zachowania energii mechanicznej do rozwiązywania typowych zadań, potrafi objaśnić na czym polega zamiana energii elektrycznej w inne rodzaje energii w różnych urządzeniach użytkowanych na co dzień, potrafi obliczać pracę i moc odbiornika, rozumie, że zastępowanie w mowie potocznej słowa kilowatogodzina słowem kilowat jest błędne, wie jak zbudowany jest transformator, potrafi wyjaśnić zasadę działania prądnicy prądu przemiennego i transformatora, potrafi określić warunki jakie muszą być spełnione aby transformator podwyższał napięcie a jakie aby je obniżał. potrafi przedstawić jednostkę pracy w SI przy pomocy jednostek podstawowych tego układu, rozumie matematyczne relacje między wielkościami we wzorach na energię kinetyczną i potencjalną ciężkości, potrafi wykorzystać zasadę zachowania energii mechanicznej do rozwiązywania zadań problemowych, potrafi obliczyć koszt energii elektrycznej zużytej przez odbiorniki połączone do instalacji domowej, potrafi wyjaśnić zjawisko indukcji elektromagnetycznej w zwojnicy wewnątrz której porusza się magnes sztabkowy z energetycznego punktu widzenia, potrafi na podstawie wykresu prądu przemiennego wykazać,że natężenie prądu elektrycznego i jego kierunek ulegają cyklicznym zmianom, potrafi obliczać napięcia i natężenia prądu w uzwojeniach pierwotnym i wtórnym transformatora, potrafi wykonać (pod kierunkiem nauczyciela) projekt na zadany temat,korzystając z różnych źródeł informacji (w tym z internetu). Elementy kinetycznej teorii gazów i termodynamiki 4
wie, że materia składa się z bardzo małych cząsteczek, które są w nieustannym ruchu zwanym ruchem cieplnym (termicznym), wie, że w danej temperaturze cząsteczki gazów poruszają się z różnymi prędkościami, wie, że średnia szybkość cząsteczek gazu, a zatem i ich średnia energia kinetyczna rośnie wraz ze wzrostem temperatury, wie, że temperaturę możemy mierzyć w skali Celsjusza i Kelvina, zna jednostki temperatury w tych skalach, zna główne punkty termometryczne skali Celsjusza, wie, że temperaturę ciał mierzymy za pomocą termometrów, potrafi podać przykłady przekazywania ciepła między ciałami, wie, że jednostką ciepła w układzie SI jest 1 dżul, wie, że przyrost energii wewnętrznej ciała następuje w wyniku wykonanej nad nm pracy i dostarczonego mu ciepła, wie, że możliwa jest w przyrodzie zamiana energii wewnętrznej ciał na pracę i że zamiana taka zachodzi w silniku cieplnym, wie, że nie można zbudować silnika cieplnego,który energię pobraną ze źródła całkowicie zamieni na pracę, potrafi podać przykłady, zjawisk w których zachodzi przemiana energii wewnętrznej w energię mechaniczną i odwrotnie, wie, że energia w przyrodzie nie znika i nie powstaje z niczego, czyli jest zachowana, potrafi w oparciu o teorię kinetyczno-molekularną wyjaśnić zjawisko dyfuzji i parowania, potrafi temperaturę w skali Celsjusza wyrazić w skali Kelvina i odwrotnie, wie, że stwierdzenie ciało posiada ciepło jest niepoprawne, potrafi objaśnić budowę termometru cieczowego,potrafi wymienić składniki energii wewnętrznej ciała, rozumie, że ciepło przechodzi zawsze od ciała o temperaturze wyższej do ciała o temperaturze niższej, potrafi zapisać pierwszą zasadę termodynamiki wzorem i objaśnić występujące we wzorze wielkości, potrafi opisać schemat, według którego pracuje każdy silnik cieplny, zna wory za pomocą których można obliczyć sprawność silnika cieplnego i potrafi objaśnić występujące w nich wielkości, rozumie, że część ciepła, która zawsze oddawana jest chłodnicy nie pozwala zbudować silnika o sprawności 100%, rozumie istotę drugiej zasady termodynamiki, zna budowę i zasadę działania silnika spalinowego czterosuwowego, wie, jak człowiek korzysta z różnych rodzajów energii, potrafi na prostych przykładach wyjaśnić zasadę zachowania energii całkowitej, potrafi wymienić zjawiska fizyczne powodujące straty energii mechanicznej i wskazać w jakie rodzaje energii się ona zamieniła. wymagania na ocenę dobrą (rozszerzające) obejmują wszystkie wymagania na ocenę dostateczną i potrafi (w oparciu o teorię kinetyczno-molekularną) wyjaśnić ruchy Browna, potrafi wyjaśnić wpływ temperatury na szybkość dyfuzji i parowania cieczy, potrafi uzasadnić, że ciepło i pracę mierzymy za pomocą tych samych jednostek, potrafi objaśnić pojęcie gazu doskonałego, wie, że temperatura gazu doskonałego jest wprost proporcjonalna do średniej energii kinetycznej ruchu postępowego jego cząsteczek, potrafi uzasadnić, dlaczego najniższą możliwą temperaturą jest -273,15 o C, potrafi opisać zjawiska wykorzystywane do pomiaru temperatury w termometrach cieczowych, potrafi obliczyć przyrost energii wewnętrznej ciała korzystając z I zasady termodynamiki, potrafi podać różnice w procesach zamiany pracy na energię wewnętrzną i odwrotnie, rozumie, że część energii oddana chłodnicy pozwala silnikowi pracować w sposób cykliczny, wie, co należy rozumieć pod pojęciem idealny silnik cieplny,' potrafi obliczać sprawność silników cieplnych (rzeczywistego i idealnego), potrafi opisać budowę i zasadę działania silnika turboodrzutowego i rakietowego, potrafi uzasadnić, że energia wewnętrzna jest niezbędna do życia na Ziemi, potrafi uzasadnić stwierdzenie, że Słońce jest najważniejszym źródłem energii na Ziemi, potrafi wykazać na przykładach, że energia elektryczna dobrze się nadaje do przetwarzania na inne rodzaje energii, potrafi na przykładach omówić przemiany różnych rodzajów energii i zasadę jej zachowania, potrafi omówić budowę i zasadę działania silnika wysokoprężnego i porównać ze silnikiem iskrowym, potrafi rozwiązać proste zadania z wykorzystaniem zasady zachowania energii całkowitej, wie, że energia wewnętrzna gazu doskonałego równa jest iloczynowi średniej energii kinetycznej cząsteczek i ich liczby, potrafi uzasadnić, dlaczego nie wykorzystuje się, jako źródła ciepła dla silnika cieplnego, energii zgromadzonej np. w wodach oceanicznych lub powietrzu atmosferycznym, potrafi zastosować wzory na sprawność silnika cieplnego do obliczania temperatury źródła lub chłodnicy oraz ciepła pobranego ze źródła lub ciepła oddanego do chłodnicy, potrafi uzasadnić, dlaczego człowiekowi do życia niezbędne jest spożywanie posiłków o odpowiedniej kaloryczności, potrafi odszukać w różnych źródłach dane dotyczące kaloryczności poszczególnych produktów żywnościowych, potrafi wykonać projekt na temat: wytwarzanie energii elektrycznej w elektrowni cieplnej (lub wodnej), potrafi wykonać (pod kierunkiem nauczyciela) projekt na zadany temat,korzystając z różych 5
Elementy astronomii potrafi podać przykłady ciał niebieskich, zna jednostki stosowane dookreślania odległości w Układzie Słonecznym i między gwiazdami, wie, że Układ Słoneczny jest częścią Galaktyki, zna pojęcie naturalnego satelity danej planety, wie jakie ciała niebieskie noszą nazwę planetoid, komet i meteoroidów, wie ile wynosi czas pełnego obrotu sfery niebieskiej, wie, że ruch sfery niebieskiej jest wynikiem ruchu obrotowego Ziemi wokół własnej osi, wie, że ruch Słońca na sferze niebieskiej jest wynikiem ruchu obrotowego Ziemi wokół własnej osi, zna przyczyny występowania pór roku na Ziemi, zna daty, w których w naszej szerokości geograficznej rozpoczynają się pory roku, wie, że pozorny ruch Słońca po ekliptyce jest spowodowany ruchem obiegowym Ziemi wokół Słońca, wie, że człowiek przebywał na Księżycu, wymagania na ocenę dobrą (rozszerzające) obejmują wszystkie wymagania na ocenę dostateczną i potrafi opisać mechanizm świecenia gwiazd i widoczności planet, potrafi objaśnić przemiany komet w miarę zbliżania się jej do Słońca, potrafi wyjaśnić pojęcie meteor i meteoryt, potrafi objaśnić ruchu gwiazd w stosunku do horyzontu (gwiazdy widoczne cały czas na sferze niebieskiej, wschodzące i zachodzące, cały czas niewidoczne), potrafi wyjaśnić przyczyny występowania dnia i nocy, potrafi wyjaśnić przyczyny występowania pór roku, potrafi opisać położenie osi Ziemi względem Słońca w dniach,w których rozpoczynają się kolejne pory roku, potrafi podać przyczyny występowania dnia i nocy polarnej oraz określić na jakich obszarach Ziemi występują, potrafi podać przyczyny występowania niezgodności między podanym w kalendarzach znakiem zodiaku a obecnym położeniem Słońca na tle gwiazdozbiorów, potrafi wykonać (pod kierunkiem nauczyciela)projekt na zadany temat,korzystając z różnych zna nazwy gwiazd leżących blisko Ziemi, potrafi podać jakie są odległości z Ziemi do najbliższych gwiazd, potrafi opisać budowę komety, Potrafi uszeregować planety Układu Słonecznego rozpoczynając od Słońca, potrafi podać podstawowe parametry Słońca, Ziemi i Księżyca, potrafi określić położenie osi świata, potrafi wyjaśnić widomy ruch sfery niebieskiej, potrafi wyjaśnić ruch dzienny Słońca na sferze niebieskiej 6