Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspieranie miękkich kompetencji dziecka Hanna Micińska Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 29 września 2014 roku
"Nasza młodzież lubi wygody, źle się zachowuje i nie uznaje autorytetu; nie szanuje osób starszych i woli gadać niż pracować. Dzieci stały się tyranami w domu, nie wstają kiedy do pokoju wchodzi starsza osoba, sprzeczają się z rodzicami, zabierają głos w obecności gości, nabijają się z nauczycieli i tyranizują ich." Sokrates, V wiek przed naszą erą.
Każdy, kto kiedyś zrobił dla nas coś dobrego, kto powiedział choć słowo zachęty, przyczynił się do tego, jacy jesteśmy i co myślimy, a zatem przyczynił się również do tego, co nazywamy sukcesem. G.M.Adams
O czym będziemy rozmawiać? O dorastaniu naszych dzieci O dorastaniu do roli rodziców O kompetencjach społecznych, niezbędnych dla pokolenia naszych dzieci O zachowaniach społecznych i dobrze pojętej asertywności O wszechobecnym stresie i radzeniu sobie z nim
Rozwój tożsamości wg Eriksona Niemowlęctwo do 1 roku konflikt: ufność-nieufność, osiągnięcie zaufania do matki, opiekuna, Wczesne dzieciństwo od 2 do 3 roku konflikt: autonomiawstyd i zwątpienie, osiągnięcie samokontroli i poczucia własnej odrębności, Wiek zabaw od 4 do 5 roku konflikt: inicjatywa-poczucie winy, ukształtowanie orientacji na cele i inicjatywa w działaniu, Wiek szkolny od 6 do 12 roku konflikt: pracowitośćpoczucie niższości, osiągnięcie poczucia własnych kompetencji, Adolescencja od 13 do 18 roku konflikt: tożsamośćrozproszenie tożsamości, osiągnięcie odpowiedzi na pytanie kim jestem? i kim mogę być? oraz wierność sobie,
Erikson zwraca uwagę na: okres dojrzewania, ponieważ wówczas następuje przejście od dzieciństwa do wieku dojrzałego. To, co dzieje się w tym stadium ma ogromne znaczenie dla osobowości człowieka dorosłego. doświadczenia z wczesnego dzieciństwa, ponieważ są ważne ze względu na tożsamość. Owe dziecięce doświadczenia, w których dużą rolę odgrywa przede wszystkim identyfikowanie się z dorosłym, trzeba postrzegać jedynie jako przygotowanie do tworzenia własnej tożsamości
Erikson zwraca uwagę na: trudne przejście od dzieciństwa do wieku dojrzałego zdarza się często, że dorastający chłopak czy dziewczyna w tym stadium kształtowania się tożsamości cierpią bardziej niż kiedykolwiek przedtem czy potem wskutek pomieszania ról, czyli pomieszania tożsamości
Erikson zwraca uwagę na: To, że będą się czuli izolowani, puści, niespokojni i niezdecydowani. Czują, że muszą podjąć ważne decyzje, lecz nie są w stanie tego uczynić. Mogą mieć poczucie, że społeczeństwo wywiera na nich nacisk, by podejmowali decyzje i właśnie dlatego stają się bardziej oporni. Są bardzo zainteresowani tym, co inni o nich sądzą, często przejawiają ogromną nieśmiałość i zakłopotanie. Zachowania są niekonsekwentne i nieprzewidywalne. W danym momencie cechuje ich wewnętrzna rezerwa, niechęć do angażowania się wynikająca z obawy, że spotyka go rozczarowanie, że zostanie odrzucony. W następnej chwili może chcieć być zwolennikiem, kochankiem lub uczniem bez względu na to, jakie mogą być następstwa takiego zaangażowania.
Klasa IV - VI Jest to okres bardzo niejednorodny. Uczeń 11-letni to jeszcze dziecko, 13-letni natomiast to już młody nastolatek. Tempo psychofizycznych przemian w tym okresie jest niezwykle zróżnicowane i zależy w dużym stopniu od ilości i tempa wytwarzania hormonów przez gruczoły wydzielania wewnętrznego, w związku z czym z reguły u dziewcząt te zmiany zaczynają się o dwa lata wcześniej.
Klasa IV - VI Jest to okres intensywnego poznawania rzeczywistości. Dziecko w tym wieku chce się uczyć i wiedzieć, jego uwaga jest skierowana na zewnętrzną obiektywną rzeczywistość. Lubi dowiadywać się różnych ciekawych rzeczy, chce poznać przyczyny i mechanizmy obserwowanych zjawisk. Szybki rozwój umysłowy pozwala na lepsze rozwiązywanie problemów, dokonywanie uogólnień, zastąpienie potocznych pojęć naukowych. Zapewnia mu to lepszą orientację w otaczającej rzeczywistości. Wiele w tym zakresie zależy od postawy dorosłych.
Klasa IV - VI Dziecko w tym wieku w zasadzie nie musi być motywowane i zachęcane do nauki, ponieważ zdobywanie wiedzy stanowi jego potrzebę rozwojową. Ważne jest natomiast dostarczenie mu okazji do rozszerzania swojej wiedzy i możliwości intelektualnych oraz aby robić to w możliwie ciekawy i zróżnicowany sposób. Równie ważne jest to, aby dziecko w tym okresie nie było zbyt ostro i często krytykowane i oceniane, zniechęcając się w efekcie do nauki.
Klasa IV - VI W życiu społecznym zaczynają dokonywać się w tym okresie zasadnicze zmiany. Dzieci związane dotąd silnie z dorosłymi (rodzicami, a potem nauczycielami) zaczynają zwracać się w stronę rówieśników. Obok prób oderwania się i dążenia do samodzielności, istnieje jeszcze ciągle duży autorytet rodziców i w wielu ważnych sprawach dzieci wciąż jeszcze do nich się zwracają. Jednocześnie pojawia się silne poczucie przynależności i solidarności z grupą. Powoduje to, że dzieci bardziej zaczynają słuchać siebie nawzajem, niż rodziców.
Klasa IV - VI Wyraźny kryzys zaufania do rodziców pojawia się około 12 roku życia. Towarzyszy temu negatywizm, krnąbrność i nieposłuszeństwo wobec rodziców. 12 13 latkom wydaje się, że nie są już dziećmi, podczas gdy otoczenie nadal ich tak traktuje. Starają się więc za pomocą takiego zachowania dać do zrozumienia otoczeniu, że są już dorośli i samodzielni. Dla wielu rodziców takie przejawy niezależności mogą być bardzo trudne, ważne jest jednak utrzymanie kontaktu i możliwości porozumiewania się z dziećmi, gdyż w późniejszym okresie może być to jeszcze trudniejsze.
Klasa IV - VI Bardzo ważny jest w tym okresie problem przyjaźni. Dzieci wierzą w jej istnienie i szukają jej, stawiając jednocześnie przyjaźni bardzo wysokie wymagania wyłączności, wierności i bezwzględnego dochowywania tajemnic. Przyjaźnie dotyczą z reguły osób tej samej płci, ponieważ w tym wieku istnieje ostry antagonizm między chłopcami, a dziewczynkami. Około 12 13 roku życia dziewczęta zaczynają się już interesować chłopcami, starają się zwrócić na siebie ich uwagę, ci jednak zazwyczaj trzymają się z daleka i wciąż wolą towarzystwo kolegów.
Klasa IV - VI W tym okresie znacznym przemianom podlega również obraz własnego ja. Dziecko oceniane przez różne osoby z otoczenia, wytwarza swoją samoocenę, która jest początkowo bardzo zależna od tych opinii. Stopniowo dziecko zaczyna wykorzystywać swoje logiczne myślenie, tworzy się ja racjonalne zdolne do adekwatnej oceny siebie oraz dokonywania świadomych wyborów. Na kształtowanie się obrazu samego siebie wpływa również uświadomienie sobie istnienia własnego świata psychicznego.
I faza dorastania niezrównoważenie emocjonalne wzrost krytycyzmu poszukiwanie własnej tożsamości z różną intensywnością i odmiennymi sposobami często pojawiają się skutki błędów wychowawczych popełnionych przez rodziców
II faza dorastania Poszukiwanie wyjścia z chaosu przeżyć i działań Stawianie sobie celów i dostosowanie do nich swego zachowania Dominują procesy intelektualne Skłonność do refleksji nad sensem życia, istnienia
Jaka jest rola rodziców? Uważna obserwacja dziecka Tworzenie klimatu miłości i bezpieczeństwa Otoczenie dziecka Świadomość własnego zachowania Rozmowa i aktywne słuchanie dziecka Czas na bycie razem z dzieckiem - uwaga Poczytać też warto
Czy my, Rodzice, wiemy, że podstawowym rodzicielskim zadaniem jest pomagać dzieciom nas opuścić?
Czy my, Rodzice, wiemy, że Rodzice mogą rozpocząć swoje starania od ujrzenia dziecka, które mają, a nie tego, które myślą, że mają. Wiele osób doświadczyło i doświadcza, że to, co dajemy dzieciom, dajemy jednocześnie sobie. My, dorośli, zyskujemy wówczas przestrzeń do własnego rozwoju. Natomiast dzieci, obserwując sposoby radzenia sobie rodziców z życiowymi przeszkodami, budują własne strategie zachowania. W naturalny sposób rodzina staje się miejscem wzajemnych przemian. Osobista przemiana rodziców zawsze wpływa na dzieci.
Miękkie kompetencje czyli osobiste, społeczne U każdego z nas są różne, bo wynikają z naszych życiowych doświadczeń Sprawiają, że potrafimy funkcjonować w społeczeństwie Nabywamy je dzięki udziałowi w sytuacjach społecznych zdarzających się w naszym codziennym życiu
Dziecko stara się wywierać wpływ na osoby z najbliższego otoczenia i dążąc do zaspokojenia własnych potrzeb krzyczy, płacze lub grzecznie prosi, obserwuje reakcje rodziców i uczy się, który sposób oddziaływania na otoczenie gwarantuje sukces. Starsze dzieci wiedzą, że zachowania w domu często nie skutkują sukcesem w grupie dzieci, czy w szkole, a wtedy trzeba zachować się inaczej
Zatem umiejętności społeczne to: Zdolność do skutecznego działania Osiąganie celów w życiu społecznym Zdolność do budowania więzi Empatia Świadomość uczuć i punktów widzenia innych, zainteresowanie innymi Inspiracje, umiejętność współpracy Zdolność do refleksji
Samoocena kluczową kompetencją człowieka Skupia uwagę, emocje i myśli na samym sobie. Jest czynnikiem motywującym do działania, uczenia się. Pozwala na wzmacnianie pewności siebie. Buduje szacunek i życzliwość do samego siebie. Wyzwala wiele dążeń.
Co to jest asertywność? Szacunek dla siebie i innych Przeświadczenie, że moje zdanie, przekonanie, myśli i uczucia są równie ważne jak czyjekolwiek i, że inni ludzie mają również prawo mieć takie przeświadczenie Szczerość jest warunkiem podstawowym!
Asertywność Powiedzenie nie, gdy są ku temu powody Żądanie lub proszenie o pomoc czy przysługę Wyrażanie zarówno pozytywnych, jak i negatywnych emocji Rozpoczynanie, prowadzenie i kończenie rozmowy
Stres Hans Selye w latach czterdziestych, prowadząc badania, opisał reakcję człowieka na różnego rodzaju napięcia i nazwał ją stresem (naciskiem). Stres to taki stan organizmu, w którym dochodzi do zachwiania równowagi między zasobami organizmu a obciążeniami, którym ten organizm jest poddany.
Stres Selye, czyli dr Stress mówił zwykle o dwóch rodzajach stresu. Siedząc w fotelu u dentysty, przeżywamy taki sam stres, jak podczas namiętnego pocałunku. Bez znaczenia jest przy tym to, że pierwsza z tych sytuacji nie jest dla nas przyjemna, a druga tak. W każdym z tych przypadków w organizmie przebiegają jednakowe procesy biochemiczne. Zarówno ból, jak i najwyższa radość są w stanie wywołać stres.
Piętrowa budowa mózgu wg Paula MacLean a Emocje pozytywne sprzyjają pracy umysłowej,,,
Mózg człowieka w stanie lęku, zdenerwowania... Następuje blokada w przepływie bodźców, na poziomie pnia mózgu... Impulsy docierają co prawda do kory mózgowej, ale w sposób chaotyczny co powoduje, że myślenie racjonalne jest znacznie upośledzone, a kreatywne w ogóle nie ma szans się ujawnić...
Objawy ostrego stresu pobudzenie emocjonalne, wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca, ból głowy, ból brzucha, przyspieszenie oddechu, suchość w ustach, gęsia skórka, wzrost stężenia cukru we krwi;
Co wpływa na siłę stresu? niska samoocena unikanie sytuacji związanych ze stresem błędne interpretowanie sytuacji jako zbyt zagrażającej. Z każdym z tych czynników można sobie poradzić zamieniając stres paraliżujący w taki, który dodaje skrzydeł. Często wymaga to jednak właściwego treningu lub psychoterapii.
Przyczyny stresu dziecięcego Wymagania szkoły Postawy i wymagania rodziców Poczucie winy Wymóg dorosłości Presja społeczna i presja mediów Świat budzący lęk
Dzieci uczą się tego, czego doświadczają... Dorothy Law Nolte Dziecko krytykowane uczy się potępiać. Dziecko otoczone wrogością uczy się agresji. Dziecko żyjące w strachu uczy się lękliwości. Dziecko doświadczające litości uczy się rozczulać nad sobą. Dziecko wyśmiewane uczy się nieśmiałości. Dziecko otoczone zazdrością uczy się zawiści. Dziecko zawstydzane uczy się poczucia winy. Dziecko zachęcane uczy się wiary w siebie. Dziecko otoczone wyrozumiałością uczy się cierpliwości. Dziecko chwalone uczy się wdzięczności. Dziecko akceptowane uczy się kochać. Dziecko otoczone aprobatą uczy się lubić siebie. Dziecko darzone uznaniem uczy się, że dobrze mieć cel. Dziecko żyjące w otoczeniu, które potrafi się dzielić, uczy się hojności. Dziecko traktowane uczciwie uczy się prawdy i sprawiedliwości. Dziecko żyjące w poczuciu bezpieczeństwa uczy się ufności. Dziecko otoczone przyjaźnią uczy się radości życia.