Arkusze kalkulacyjne i bazy danych

DC Edukacja 2005 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych 35 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych W szczególności, po zapoznaniu się z tym modułem uczestnik będzie potrafił: wymienić i opisać elementy okna arkusza kalkulacyjnego; wprowadzać, usuwać i modyfikować dane w komórkach; wprowadzać ochronę komórek, arkusza i skoroszytu; korzystać z dostępnych funkcji przeprowadzać proste obliczenia; tworzyć i formatować wykresy; przygotować do wydruku i wydrukować arkusz; korzystać z aplikacji do tworzenia relacyjnych baz danych; wprowadzać i edytować dane; pobierać z bazy niezbędne dane; wydajnie poruszać się w różnych obiektach wyświetlających zgromadzone dane; tworzyć zestawienia przeznaczone do wydruku; wykorzystywać zgromadzone dane w innych aplikacjach.

36 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych DC Edukacja 2005 Spis treści Opis zadań... 38 Zadanie 1... 40 Arkusz Zestaw komputerowy przedstawienie gotowego rozwiązania Czas realizacji 0,5 godziny Zadanie 2... 42 Zestaw komputerowy - tworzenie arkusza Czas realizacji 2 godziny Zadanie 3... 47 Tabliczka mnożenia - rodzaje adresów Czas realizacji 1 godzina Zadanie 4... 49 Średnie ocen - funkcje i wykresy Czas realizacji 2 godziny Zadanie 5... 51 Arkusz Kursy walut Czas realizacji 1 godzina Zadanie 6... 53 Skoroszyt Podsumowanie semestru Czas realizacji 1,5 godziny Zadanie 7... 55 Przeglądanie struktury przykładowej bazy danych Czas realizacji 1 godzina Zadanie 8... 59 Sortowanie i filtrowanie rekordów Czas realizacji 0,5 godziny

DC Edukacja 2005 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych 37 Zadanie 9... 60 Tworzenie kwerend Czas realizacji 1,5 godziny Zadanie 10... 62 Projektowanie raportów Czas realizacji 1 godzina Podsumowanie... 64

38 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych DC Edukacja 2005 Opis zadań Wykonanie projektu podzielono na następujące zadania: 1. Arkusz Zestaw komputerowy przedstawienie gotowego rozwiązania celem zadania jest nabycie umiejętności poruszania się po arkuszu danych o odczytywania informacji. 2. Zestaw komputerowy tworzenie arkusza celem zadania jest nabycie umiejętności zaznaczania komórek w arkuszu, kopiowania i wklejania, wprowadzania danych, tworzenia i kopiowania formuł oraz formatowania komórek. 3. Tabliczka mnożenia rodzaje adresów celem zadania jest nabycie umiejętności tworzenia formuł, korzystając z adresowania względnego, bezwzględnego i mieszanego. 4. Średnie ocen - funkcje i wykresy celem zadania jest nabycie umiejętności wstawiania funkcji do arkusza oraz graficzna prezentacja danych. 5. Arkusz Kursy walut celem zadania jest nabycie umiejętności wstawiania i usuwania kolumn, wstawiania funkcji oraz tworzenia i formatowania wykresów. 6. Skoroszyt Podsumowanie semestru celem zadania jest nabycie umiejętności przygotowania arkusza do wydruku oraz zabezpieczenia formuł przed modyfikacją poprzez włączenie ochrony arkusza oraz wprowadzania danych w kilku arkuszach jednocześnie oraz wstawiania funkcji i uzyskiwania na jej temat pomocy. 7. Przeglądanie struktury przykładowej bazy danych celem zadania jest nabycie umiejętności poruszania się w bazie danych, przełączania pomiędzy widokami poszczególnych obiektów oraz wprowadzania danych do bazy za pomocą arkusza danych i formularza. W zadaniu tym przedstawione zostaną relacje w bazie i zasady ich tworzenia. 8. Sortowanie i filtrowanie rekordów celem zadania jest nabycie umiejętności sortowania rekordów oraz filtrowania ich według wybranego kryterium. 9. Tworzenie kwerend celem zadania jest nabycie umiejętności utworzenia kwerendy wybierającej, która umożliwia pokazania danych z kilku tabel, a następnie wyeksportowania jej wyników do arkusza kalkulacyjnego. 10. Projektowanie raportów celem zadania jest utworzenie raportu osiągnięć uczniów w konkursach wiedzy według konkursu, modyfikacja raportu oraz jego wydrukowanie.

DC Edukacja 2005 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych 39 Efekt końcowy Celem modułu jest nabycie umiejętności tworzenia zestawień w arkuszu kalkulacyjnym oraz poznanie i dostosowanie do własnych potrzeb bazy danych do zarządzania osiągnięciami uczniów. Podsumowanie semestru Przeglądanie obiektów bazy danych oraz przełączanie się pomiędzy widokami. Wykres danych Okno bazy danych Przeglądanie i rozumienie relacji pomiędzy tabelami w bazie danych Tworzenie kwerendy i wyświetlanie jej wyników Projektowanie i tworzenie raportów do wydruku Na płycie CD-ROM dołączonej do podręcznika zamieszczono pliki ćwiczeniowe i gotowe przykłady. Znajdziesz je w folderach Ćwiczenia i Przykłady.

40 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych DC Edukacja 2005 Zadanie 1 Arkusz Zestaw komputerowy przedstawienie gotowego rozwiązania (0,5 godziny) Realizacja zadania W trakcie realizacji tego zadania przejrzysz przygotowany arkusz zapoznasz się z interfejsem aplikacji Microsoft Excel oraz sposobem poruszania się po skoroszycie i arkuszu. Zmienisz zawartość wybranych komórek. Krok 1 Interfejs programu Arkusz kalkulacyjny to program do obliczeń matematycznych, statystycznych i finansowych. Dane przechowywane są w komórkach. 1. Z menu Start wybierz polecenie Wszystkie programy, dalej Microsoft Office, a następnie Microsoft Office Excel 2003. Wyświetlone zostanie okno programu. Po uruchomieniu edytora tworzony jest domyślnie nowy pusty dokument, oznaczony na pasku tytułowym nazwą Zeszyt1. Pasek menu Pole nazwy Pasek formuły Pasek tytułowy z nazwą Zeszytu Paski narzędzi Nagłówki kolumn Nagłówki wierszy Komórka Pionowy pasek przewijania Poziomy pasek przewijania 2. W prawym górnym rogu znajdują się przyciski sterowania oknem programu Excel i oknem Arkusza. Przyciski sterowania oknem Programu Przyciski sterowania oknem Arkusza 3. Pod paskiem tytułowym wyświetlony jest Pasek menu zawierający polecenia: Plik, Edycja, Widok, Wstaw, Format, Narzędzia, Dane, Okno i Pomoc. Aby wyświetlić listę wybranego menu należy kliknąć jego nazwę. 4. Pod paskiem menu wyświetlone są Paski narzędzi zawierające przyciski. Domyślnie wyświetlone są paski Standardowy i Formatowanie, które pokrywają się wzajemnie. Aby ustawić paski jeden pod drugim z menu Narzędzia wybierz polecenie Dostosuj. 5. W oknie Dostosowywanie zaznacz pole Paski Standardowy i Formatowanie w dwóch wierszach i kliknij przycisk Zamknij.

DC Edukacja 2005 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych 41 6. Pasek formuły służy do wprowadzania i edytowania formuł oraz modyfikacji zawartości komórki. 7. Pole nazwy wyświetlany jest adres lub nazwa komórki aktywnej lub zaznaczonego obszaru. 8. Pole podziału kart wyświetla nazwy arkuszy. 9. Paski przewijania: pionowy i poziomy służą do przewijania dokumentu. 10. Zamknij program Excel. Jeżeli wyświetlone zostanie okno z zapytaniem o zapisanie zmian kliknij przycisk Nie. Krok 2 Przeglądanie gotowego rozwiązania Zeszyt (Skoroszyt) to zbiór arkuszy. Arkusz składa się z wierszy i kolumn. Komórka to miejsce przecięcia wiersza i kolumny. Adres komórki składa się z symbolu komórki i numeru wiersza. 1. Z folderu Ćwiczenia otwórz plik o nazwie Zestaw komputerowy. 2. Przejrzyj poszczególne kolumny zestawienia. 3. Kliknij komórkę D6. Zwróć uwagę, że ta sama wartość jest wyświetlona na pasku formuły. Do zaznaczania komórek służy znak, który należy ustawić na środku zaznaczanej komórki. 4. Kliknij komórkę E6. Zwróć uwagę, że na pasku formuły zamiast wartości (wyniku) wyświetlona jest wartość formuły. Wszystkie obliczenia poprzedzone są znakiem = (równa się) oraz zawierają adresy komórek, a nie konkretne liczby. 5. Kliknij komórkę A1. Adres komórki składa się z nazwy kolumny oraz numeru wiersza. 6. Wypełnij poniższą tabelkę. Wprowadź wartości, jakie znajdują się w poszczególnych komórkach. Adres1 Adres2 Wynik D6 $E$23 E6 7. Kliknij komórkę E5. Przeanalizuj formułę wyświetloną na pasku formuły. Naciśnij kilkakrotnie klawisz strzałki w dół [ ], przeglądając wprowadzone formuły. Czym formuły różnią się od siebie? Dlaczego adres $E$23 w poszczególnych komórkach się nie zmienia? 8. Kliknij komórkę D12. Wprowadź nową cenę 68,25. Kliknij przycisk Wpis, aby zatwierdzić wprowadzoną cenę. Zwróć uwagę jak zmieniły się wartości w kolumnach Podatek i Cena brutto. Przycisk Anuluj Przycisk Wpis

42 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych DC Edukacja 2005 9. Kliknij komórkę E12. Wprowadź wartość podatku. Wyświetlony zostanie komunikat. Przeczytaj komunikat. Dlaczego nie możesz wprowadzić nowej wartości w tej kolumnie? 10. Kliknij komórkę E23. Zmień wartość podatku VAT na 7%. Zatwierdź wpis. Jakie wartości w arkuszu uległy zmianie i dlaczego? 11. Zaznacz komórkę z tytułem Wycena zestawu komputerowego. Które nagłówki kolumn zostały zaznaczone i dlaczego? 12. Zamknij okno arkusza przyciskiem Zamknij (nie zamykaj programu Excel). Nie zapisuj zmian w arkuszu. 13. Zamknij program Microsoft Excel. Zadanie 2 Zestaw komputerowy - tworzenie arkusza (2 godziny) Realizacja zadania W trakcie realizacji tego zadania dokończysz skoroszyt Zestaw komputerowy. Krok 1 Kopiowanie danych 1. Z folderu Ćwiczenia otwórz plik o nazwie Wycena zestawu komputerowego. Część danych do wyceny została już wprowadzona do arkusza 2. Zaznacz wypełnione kolumny i skopiuj je do nowego zeszytu. W tym celu: a. Kliknij komórkę A5 i trzymając przycisk myszy wciśnięty przeciągnij do komórki C17. b. Zwolnij przycisk myszy. Wszystkie wypełnione komórki zostaną zaznaczone. W poniższej tabelce przedstawione zostały sposoby

DC Edukacja 2005 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych 43 zaznaczania danych. Komórki sąsiadujące Zaznaczanie Kliknij pierwszą z komórek i trzymając przycisk myszy wciśnięty przeciągnij do ostatniej komórki, którą chcesz zaznaczyć. Komórki niesąsiadujące Kliknij pierwszą z komórek, naciśnij klawisz [CTRL] i trzymając klawisz wciśnięty klikaj następne komórki, które chcesz zaznaczyć. Wiersz Kliknij nagłówek wiersza Kolumna Kliknij nagłówek kolumny c. Kliknij przycisk Kopiuj na pasku narzędzi Standardowy. Wokół zaznaczonego obszaru wyświetlone zostaną przerywane linie. d. Utwórz nowy skoroszyt. Kliknij przycisk Nowy na pasku narzędzi Standardowy. e. W nowym skoroszycie kliknij komórkę B4. f. Kliknij przycisk Wklej na pasku narzędzi Standardowy. Dane zostaną wklejone. 3. Zapisz Zeszyt1 pod nazwą Mój zestaw komputerowy. W tym celu: a. Z menu Plik wybierz polecenie Zapisz. Wyświetlone zostanie okno Zapisywanie jako. b. W polu nazwa pliku wpisz Mój zestaw komputerowy. c. Kliknij przycisk Zapisz. 4. Zamknij skoroszyt o nazwie Wycena zestawu komputerowego. Krok 2 Wprowadzanie danych Do arkusza można wprowadzać poniższe typy danych: dane liczbowe; dane tekstowe; dane typu data i czas; formuły obliczeniowe 1. Wprowadzone nazwy poszczególnych elementów zestawu nie są widoczne w skoroszycie. Aby dopasować szerokość kolumny do danych: a. Ustaw wskaźnik myszy na połączeniu kolumny C i D. Wyświetlony zostanie wskaźnik dopasowania szerokości kolumny. b. Kliknij dwukrotnie. Szerokość kolumny zostanie dopasowana do najdłuższego wpisu w komórce. 2. Dodaj dwie pozycje do listy zestawu. a. W komórce B17 wprowadź numer 14. b. W komórce C17 wprowadź Obudowa - MIDI TOWER ATX ModeCom. c. W komórce B17 wprowadź 139,35. d. W komórce B18 wprowadź numer 15. e. W komórce C18 wprowadź Mysz - PS/2 A4-TECH PRESTO 2xSCROLL.

44 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych DC Edukacja 2005 f. W komórce D18 wprowadź 24,59. g. W komórce C19 wprowadź Podsumowanie. 3. Utwórz nagłówek tabeli: a. W komórce B3 wprowadź numer Lp. b. W komórce C3 wprowadź Nazwa towaru. c. W komórce D3 wprowadź Cena netto. d. W komórce E3 wprowadź Podatek Vat. e. W komórce F3 wprowadź Cena brutto. 4. Wprowadź dane dodatkowe dotyczące stawki Vat. a. W komórce D22 wprowadź Podatek Vat. b. W komórce E22 wprowadź 22%. 5. Liczby w kolumnie D powinny być w formacie walutowym. Aby ustawić format walutowy: a. Zaznacz komórki od D4 do D18. b. Kliknij przycisk Waluta na pasku narzędzi Formatowanie. Do każdej liczby zostanie dodany znak waluty. 6. Wstaw wiersz nad tabelą i wpisz tytuł tabeli. W tym celu: a. Kliknij prawym przyciskiem myszy nagłówek wiersza drugiego. b. Z menu podręcznego wybierz polecenie Wstaw. Wstawiony zostanie nowy wiersz. c. W komórce B2 wprowadź Wycena zestawu komputerowego. 7. Zapisz zmiany wprowadzone w dokumencie. Krok 3 Tworzenie formuł Formuły są to wyrażenia pisane przez użytkownika. Formuła rozpoczyna się znakiem równości (=). Może zawierać wartości, operatory, odwołania do komórki, nazwy i funkcje. 1. W kolumnie E wyliczysz podatek, jaki należy dodać do ceny netto każdego z elementów zestawu. Formuła powinna przemnażać wartość z komórki D5 przez wartość z komórki E23. a. Kliknij komórkę E5. b. Wprowadź znak = (równa się). c. Kliknij komórkę D5. Adres komórki został zapisany za znakiem równości. d. Wprowadź znak * (gwiazdki). e. Kliknij komórkę E23. Adres zostanie dopisany. f. Zatwierdź wpis formuły. W komórce E5 wyświetlony zostanie wynik formuły. 2. Skopiuj formułę do pozostałych komórek dla wszystkich elementów zestawu(e6:e19). W tym celu: a. Zaznacz komórkę E5. b. Ustaw wskaźnik myszy w prawym dolnym rogu zaznaczonej komórki na uchwycie wypełnienia. Wskaźnik przybierze postać czarnego krzyżyka. c. Naciśnij przycisk myszy i przeciągnij w dół, aż do komórki E19. Uchwyt wypełnienia d. Zwolnij przycisk myszy. Po skopiowaniu formuły nie zostały wyświetlone żadne dane. Oznacza to, że formuła została błędnie skonstruowana.

DC Edukacja 2005 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych 45 3. Kliknij komórkę E6 i na pasku formuły sprawdź poprawność formuły. Formuła powinna obliczać iloczyn ceny netto (D6) oraz podatku Vat (E23). Sprawdź pozostałe formuły. Dlaczego formuły nie są poprawne? 4. Przy wypełnianiu komórek formułą program Excel domyślnie zmienia odwołania do komórek wraz z kierunkiem wypełniania. Odwołania z kolumny D zostały wprowadzone poprawnie, natomiast podatek Vat wprowadzony jest tylko w jednej komórce. Kolejne komórki są puste. Formuła powinna pozwalać na zmianę odwołań w kolumnie D, natomiast odwołanie do komórki z podatkiem Vat (E23) nie powinno ulegać zmianie. Można to ustawić zmieniając odwołanie do komórki E23 na odwołanie bezwzględne. Rodzaje odwołań Względne Bezwzględne Mieszane 5. Kliknij komórkę E5. Na pasku formuły wyświetlona zostanie formuła. 6. Kliknij odwołanie do komórki E23. 7. Naciśnij klawisz funkcyjny [F4]. Odwołanie zostanie ustawione jako bezwzględne. Znak dolara ($) zostanie wyświetlony przed literą E oraz przed numerem 23. 8. Zatwierdź wpis w komórce. 9. Ustaw wskaźnik myszy w prawym dolnym rogu zaznaczonej komórki na uchwycie wypełnienia. 10. Naciśnij przycisk myszy i przeciągnij w dół, aż do komórki E19. Kolumna zostanie wypełniona danymi. 11. Policz cenę brutto. Cena brutto jest sumą ceny netto i obliczonej wartości podatku Vat. Jak powinna wyglądać formuła wprowadzona do komórki F5? 12. Kliknij komórkę F5. Spróbuj samodzielnie wprowadzić formułę podobnie jak na rysunku. Pamiętaj nie musisz wpisywać odwołań do komórek ręcznie. 13. Skopiuj formułę aż do komórki F19. Czy dane zostały wyświetlone poprawnie? Dlaczego wprowadzona formuła jest poprawna? 14. Jeżeli w komórce zamiast wartości wyświetlone zostały znaki ##### oznacza to, że liczba nie mieści się w komórce. Dopasuj szerokość kolumny do danych. 15. Kliknij komórkę D20. Wprowadź podsumowanie ceny netto (D5:D19). 16. Kliknij przycisk Autosumowanie z paska narzędzi Standardowy. 17. W komórce D20 wprowadzona zostanie funkcja podsumowania. Dane, które będą sumowane zostały zaznaczone przerywaną linią. Sprawdź czy zakres danych w funkcji jest poprawny. 18. Zatwierdź wpis w komórce.

46 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych DC Edukacja 2005 19. W komórkach E20 i F20 podsumuj odpowiednio kolumny Podatek i Cenę brutto. 20. Zapisz zmiany w skoroszycie. Krok 4 Formatowanie komórek 1. Ustaw kolor komórki w wierszu nagłówkowym tabeli oraz wierszu z podsumowaniem i podatkiem Vat. W tym celu: a. Zaznacz komórki od B4 do F4. b. Naciśnij i trzymając klawisz [CTRL] zaznacz komórki od B20 do F20 oraz komórki D23 i E23. c. Kliknij przycisk listy rozwijalnej Kolor wypełnienia na pasku narzędzi Formatowanie. d. Wybierz kolor Zielonomodry. e. Kliknij przycisk listy rozwijalnej Rozmiar czcionki na pasku narzędzi Formatowanie i wybierz rozmiar 12. f. Kliknij przycisk listy rozwijalnej Czcionka na pasku narzędzi Formatowanie i wybierz czcionkę Times New Roman. g. Kliknij przycisk listy rozwijalnej Kolor czcionki na pasku narzędzi Formatowanie i wybierz kolor biały. h. Kliknij przycisk Pogrubienie na pasku narzędzi Formatowanie. 2. Wyśrodkuj tekst w wierszu nagłówkowym tabeli. a. Zaznacz komórki od B4 do F4. b. Kliknij przycisk Wyśrodkuj na pasku narzędzi Formatowanie. 3. Kliknij komórkę C20. 4. Kliknij przycisk Wyrównaj do prawej na pasku narzędzi Formatowanie. 5. Zaznacz co drugi wiersz w tabeli rozpoczynając od komórek B6 do F6. 6. Kliknij przycisk listy rozwijalnej Kolor wypełnienia na pasku narzędzi Formatowanie i wybierz kolor Pastelowobłękitny. 7. Z komórek od B2 do F2 utwórz jedną komórkę, ustaw czcionkę Comic Sans MS oraz rozmiar czcionki 14 i kolor czcionki ciemnoniebieski. W tym celu: a. Zaznacz komórki od B2 do F2. b. Kliknij przycisk Scal i wyśrodkuj na pasku narzędzi Formatowanie. c. Kliknij przycisk listy rozwijalnej Rozmiar czcionki na pasku narzędzi Formatowanie i wybierz rozmiar 14. d. Kliknij przycisk listy rozwijalnej Czcionka na pasku narzędzi Formatowanie i wybierz czcionkę Comic Sans MS.

DC Edukacja 2005 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych 47 e. Kliknij przycisk listy rozwijalnej Kolor czcionki na pasku narzędzi Formatowanie i wybierz kolor ciemnoniebieski. 8. Zaznacz wiersz nagłówkowy tabeli (B4:F4). 9. Kliknij przycisk listy rozwijalnej Obramowanie na pasku narzędzi Formatowanie i wybierz Krawędź górna i podwójna dolna. 10. Zaznacz komórkę B2. 11. Kliknij przycisk listy rozwijalnej Obramowanie na pasku narzędzi Formatowanie i wybierz Podwójna krawędź dolna. 12. Zaznacz wiersz podsumowania (B20:F20). 13. Z menu Format wybierz polecenie Komórki. 14. Kliknij kartę Obramowanie. 15. W grupie Linia wybierz styl linii Podwójny. 16. W grupie obramowanie kliknij przycisk Krawędź górna. 17. Kliknij przycisk OK. 18. Z menu Narzędzie wybierz polecenie Opcje. 19. Wybierz kartę Widok. 20. W grupie Opcje okna wyłącz pole wyboru Linie siatki. 21. Kliknij przycisk OK. 22. Zapisz zmiany w skoroszycie. 23. Zamknij program Excel. Zadanie 3 Tabliczka mnożenia - rodzaje adresów (1 godzina) Realizacja zadania W trakcie realizacji tego zadania zapoznasz się z rodzajami adresowania oraz utworzysz tabliczkę mnożenia. Krok 1 Adresowanie względne i bezwzględne Odwołanie względne informuje o położeniu komórki, do której się odnosi, względem komórki zawierającej formułę. Odwołanie bezwzględne odnosi się do komórki jednoznacznie. Odwołanie mieszane zawiera zarówno odwołanie względne, jak i bezwzględne. 1. Uruchom program Microsoft Excel. 2. Kliknij komórkę A1 i wprowadź liczbę 1. 3. Zatwierdź wpis. 4. Z menu Edycja wybierz polecenie Wypełnij, a następnie Serie danych. 5. W oknie Serie danych w grupie Serie wybierz opcję Kolumny. 6. W grupie Typ wybierz Liniowy. 7. W polu Wartość kroku wprowadź liczbę 1. 8. W polu Wartość końcowa wprowadź liczbę 10. 9. Kliknij przycisk OK. 10. Kliknij komórkę B1 i wprowadź liczbę 10. 11. Zatwierdź wpis. 12. Z menu Edycja wybierz polecenie Wypełnij, a następnie Serie danych. 13. W oknie Serie danych w grupie Serie wybierz opcję Kolumny.

48 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych DC Edukacja 2005 14. W grupie Typ wybierz Liniowy. 15. W polu Wartość kroku wprowadź liczbę -1. 16. W polu Wartość końcowa wprowadź liczbę 1. 17. Kliknij przycisk OK. 18. Kliknij komórę C1. 19. Wprowadź formułę =A1+B1. 20. Zatwierdź wpis. Wyświetlony zostanie wynik sumowania. 21. Ustaw wskaźnik myszy w prawym dolnym rogu zaznaczonej komórki na uchwycie wypełnienia. 22. Naciśnij przycisk myszy i przeciągnij w dół, aż do komórki C10. Kolumna zostanie wypełniona danymi. 23. Kliknij komórkę D1 i wprowadź liczbę 2. 24. Zatwierdź wpis. 25. Kliknij komórkę E1. 26. Wprowadź formułę =A1*D1. 27. Zatwierdź wpis 28. Ustaw wskaźnik myszy w prawym dolnym rogu zaznaczonej komórki na uchwycie wypełnienia. 29. Naciśnij przycisk myszy i przeciągnij w dół, aż do komórki E10. Kolumna nie została wypełniona danymi. Dlaczego? 30. Popraw formułę stosując adresowanie bezwzględne w komórce E1 i wypełnij do komórki E10. 31. Zapis plik pod nazwą Adresowanie. Nie zamykaj skoroszytu. Krok 2 Tabliczka mnożenia 1. W skoroszycie Adresowanie przejdź na Arkusz2. 2. Kliknij komórkę B1 i wprowadź liczbę 1. 3. Zatwierdź wpis. 4. Wypełnij serią w wierszach do wartości końcowej 10. 5. Kliknij komórkę A2 i wprowadź liczbę 1. 6. Zatwierdź wpis. 7. Wypełnij serią w kolumnie do wartości końcowej 10. 8. Zaznacz obie serie ustaw następujące właściwości: a. Obramowanie: Wszystkie krawędzie. b. Kolor wypełnienia: Bladozielony. c. Wyrównanie tekstu: Wyśrodkuj. d. Pogrubienie. 9. Kliknij w komórce B2. 10. Wprowadź następującą formułę: =A2*B1. 11. Za pomocą uchwytu wypełnienia skopiuj formułę do komórki B11. 12. Za pomocą uchwytu wypełnienia dla zaznaczonego obszaru skopiuj formułę do kolumny K. Czy wyniki tabliczki mnożenia są poprawne? Jeżeli nie są poprawne to dlaczego? 13. Usuń wszystkie formuły. 14. Kliknij komórkę B2. 15. Wprowadź następującą formułę: =$A2*B$1.

DC Edukacja 2005 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych 49 16. Za pomocą uchwytu wypełnienia skopiuj formułę do komórki B11. 17. Za pomocą uchwytu wypełnienia dla zaznaczonego obszaru skopiuj formułę do kolumny K. Czy wyniki tabliczki mnożenia są poprawne? Jeżeli są poprawne to, dlaczego? Czym różnią się obie formuły? 18. Zapisz zmiany w skoroszycie. 19. Zamknij skoroszyt. Zadanie 4 Średnie ocen - funkcje i wykresy (2 godziny) Realizacja zadania W trakcie realizacji tego zadania zapoznasz się z wbudowanymi funkcjami arkusza oraz graficzną prezentacją danych. Krok 1 Średnie ocen Funkcje są procedurami wykonującymi obliczenia z wykorzystaniem określonych wartości nazywanych argumentami i w konkretnym porządku nazywanym składnią. 1. Z folderu Ćwiczenia otwórz plik o nazwie Średnie ocen. 2. Zaznacz komórki D6 oraz zakres D7:Q7. 3. Z menu Format wybierz polecenie Komórki. 4. Kliknij kartę Wyrównanie. 5. W grupie Orientacja ustaw wskaźnik pionowo w górę. 6. Kliknij przycisk OK. 7. Z menu Format wybierz polecenie Kolumna, a następnie Autodopasowanie obszaru. Szerokość zaznaczonych kolumn zostanie dopasowana do zawartości. 8. W komórce R7 wprowadź tekst Średnia ocen. 9. W komórce S7 wprowadź tekst Różnica. 10. W komórce R8 wstaw funkcję średniej ocen ucznia. W tym celu: a. Zaznacz komórkę R8. b. Kliknij przycisk listy rozwijalnej przycisku Autosumowanie na pasku narzędzi Standardowy. Wstawiona zostanie funkcja Średnia. c. Sprawdź czy zaznaczony zakres w argumentach funkcji jest

50 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych DC Edukacja 2005 poprawny. d. Zatwierdź wpis. e. Skopiuj formułę do komórki R17. Pozostaw zakres zaznaczony. 11. Kliknij przycisk Zapis dziesiętny na pasku narzędzi Formatowanie. Liczby przyjmą format dwóch miejsc po przecinku. 12. W komórce S8 wprowadź formułę, która policzy różnicę pomiędzy średnią każdego ucznia a średnią województwa. 13. W komórce M18 wprowadź tekst Średnia klasy. 14. Scal zakres komórek M18:Q18. 15. W komórce R18 policz średnią klasy. 16. Ustaw obramowanie na utworzonych komórkach. 17. Dla komórek M18 oraz R18 i S18 ustaw Kolor wypełnienia jasnożółty. 18. Scal zakres komórek B2:S2 oraz ustaw: a. Rozmiar czcionki: 18. b. Kolor wypełnienia: Szary 25 %. 19. Scal komórki B4 i C4. 20. Zaznacz zakres B4 i D5 i ustaw: a. Kolor wypełnienia: Liliowy. b. Kolor czcionki: Biały. c. Pogrubienie tekstu. d. Dopasuj rozmiar kolumn tak, aby tekst był czytelny. 21. Zapisz zmiany i zamknij program. Krok 2 Wstawianie wykresu 1. Zaznacz zakres C7:D17. 2. Kliknij przycisk Kreator wykresów z paska narzędzi Standardowy. 3. W pierwszym kroku kreatora wybierz Typ wykresu Kolumnowy i Podtyp wykresu Kolumnowy grupowany. 4. Kliknij przycisk Dalej. 5. Ponieważ dane do wykresu zaznaczone zostały wcześniej kliknij kartę Serie. W celu dodania następnego przedmiotu np. Wiedza o społeczeństwie kliknij przycisk Dodaj a. Kliknij przycisk Zwiń okno dialogowe w polu Nazwa: 6. Zaznacz komórkę I7 i powróć do okna kreatora. 7. Następnie kliknij przycisk Zwiń okno dialogowe w polu Wartość: 8. Zaznacz komórki I8:I17 i powróć do okna kreatora. 9. Kliknij przycisk Dalej. 10. Wprowadź tytuł wykresu: Wykaz ocen. 11. Przejrzyj pozostałe karty. Pozmieniaj opcje obserwując zmiany na wykresie w oknie podglądu. 12. Kliknij przycisk Dalej. 13. W czwartym oknie kreatora zaznacz opcję Jako nowy arkusz. 14. Wpisz nazwę arkusza Wykaz ocen. 15. Kliknij przycisk Zakończ. 16. Kliknij kartę Arkusz1. 17. Kliknij prawym przyciskiem myszy kartę Arkusz1. 18. Z menu podręcznego wybierz polecenie Zmień nazwę.

DC Edukacja 2005 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych 51 19. Wpisz nazwę Dane. 20. Utwórz wykresy liniowe dla średniej ocen. Umieść wykresy na nowych arkuszach o nazwach: Średnia ocen. 21. Zaznacz zakres C7:C17. 22. Kliknij przycisk Kreator wykresów z paska narzędzi Standardowy. 23. W pierwszym kroku kreatora wybierz Typ wykresu Kolumnowy i Podtyp wykresu Kolumnowy grupowany. 24. Kliknij przycisk Dalej. 25. Wybierz pole wyboru Serie w: opcję Wiersze. 26. Ponieważ dane do wykresu zaznaczone zostały wcześniej kliknij kartę Serie. 27. Kliknij przycisk Zwiń okno dialogowe w polu Nazwa: 28. Zaznacz komórkę R7 i powróć do okna kreatora. 29. Następnie kliknij przycisk Zwiń okno dialogowe w polu Wartość: 30. Zaznacz komórki R8:R17 i powróć do okna kreatora. 31. Kliknij przycisk Dalej. 32. Wprowadź tytuł wykresu: Średnia ocen. 33. Przejrzyj pozostałe karty. Pozmieniaj opcje obserwując zmiany na wykresie w oknie podglądu. 34. Kliknij przycisk Dalej. 35. W czwartym oknie kreatora zaznacz opcję Jako nowy arkusz. 36. Wpisz nazwę arkusza Średnia ocen. 37. Kliknij przycisk Zakończ. Zadanie 5 Arkusz Kursy walut (1 godzina) Realizacja zadania W trakcie realizacji tego zadania nabędziesz umiejętności wstawiania i usuwania wierszy i kolumn, tworzenia funkcji oraz tworzenia i formatowania wykresu. Krok 1 Wstawianie i usuwanie wierszy 1. Z folderu Ćwiczenia otwórz plik o nazwie Kursy walut. 2. Kliknij prawym przyciskiem myszy nagłówek kolumny D i z menu podręcznego wybierz polecenie Usuń. 3. Kliknij prawym przyciskiem myszy nagłówek wiersza 6 i z menu podręcznego wybierz polecenie Usuń. 4. Usuń wszystkie zbędne wiersze i kolumny. 5. W komórce D10 oblicz średnią kupna dolara. 6. Za pomocą uchwytu wypełnienia skopiuj formułę do komórki I10. 7. Kliknij prawym przyciskiem myszy nagłówek wiersza 10 i z menu podręcznego wybierz polecenie Wstaw.

52 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych DC Edukacja 2005 8. W komórce C10 ustaw Kolor wypełnienia na Brak wypełnienia. 9. W komórce C11 wprowadź tekst: Średnia kursu: 10. W komórce D11 policz średnią kupna dolara i skopuj funkcję dla pozostałych walut. 11. Kliknij prawym przyciskiem myszy nagłówek wiersza 11 i z menu podręcznego wybierz polecenie Wstaw. Wstawiony zostanie nowy wiersz. 12. W komórce C13 wprowadź tekst: Wartość minimalna: 13. W komórce D13 wstaw funkcję Min(). W tym celu: a. Zaznacz komórkę D13. b. Z menu Wstaw wybierz polecenie Funkcja. c. W polu Kategoria funkcji zaznacz Statystyczne. d. W polu Nazwa funkcji kliknij funkcję Min. e. Kliknij przycisk OK. 14. W wyświetlonym oknie Argumenty funkcji kliknij przycisk Zwiń okno dialogowe pola Liczba1. 15. Zaznacz zakres D6:D10. 16. Aby powrócić do okna Argumenty funkcji kliknij ponownie przycisk Zwiń okno dialogowe. 17. Kliknij przycisk OK. 18. Sprawdź czy funkcja jest wprowadzona poprawnie. 19. Skopuj funkcję uchwytem wypełnienia do komórki I13. 20. W komórce C14 wprowadź tekst: Wartość maksymalna: 21. W komórce D13 wstaw funkcję Max(), a następnie skopiuj ją do komórki I14. 22. Zapisz zmiany w dokumencie. Krok 2 Wstawianie wykresu 1. Zaznacz zakres komórek od D4 do E9. 2. Kliknij przycisk Kreator wykresów z paska narzędzi Standardowy. 3. W pierwszym kroku Kreatora w polu Typ wykresu zaznacz Liniowy. 4. Wybierz pierwszy podtyp: Liniowy. 5. Kliknij przycisk Dalej. W drugim oknie kreatora kliknij kartę Serie. 6. W polu Etykiety osi kategorii (x) kliknij przycisk Zwiń okno dialogowe. Okno zostanie zminimalizowane tak, aby można było zaznaczyć zakres komórek. 7. Zaznacz zakres C6:C9. 8. Kliknij przycisk Zwiń okno dialogowe. Zostanie wyświetlone całe okno dialogowe. 9. Kliknij przycisk Dalej. 10. W trzecim kroku kreatora wykresu w polu Tytuł wykresu wpisz Kurs dolara. 11. Przejrzyj pozostałe karty. 12. Kliknij przycisk Dalej. 13. W ostatnim kroku kreatora zaznacz opcję Jako nowy wykres. 14. Wpisz nazwę Kurs dolara. 15. Kliknij przycisk Zakończ. Utworzony zostanie nowy arkusz z wykresem. 16. Utwórz wykresy dla pozostałych walut. Krok 3 Formatowanie wykresu 1. Kliknij arkusz Kurs dolara.

DC Edukacja 2005 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych 53 2. Kliknij dwukrotnie w obszarze kreślenia wykresu (szare pole). Wyświetlone zostanie okno Formatownie obszaru wykresu. 3. W grupie obszar kliknij kolor Bladozielony. 4. Kliknij przycisk OK. 5. Kliknij dwukrotnie serię Dolar sprzedaż. Wyświetlone zostanie okno Formatownie serii danych. 6. Zmień Kolor linii czerwony i zwiększ jej grubość. 7. Kliknij przycisk OK. 8. Ustaw niebieski kolor linii serii Dolar kupno i zwiększ jej grubość. 9. Kliknij dwukrotnie etykietę osi kategorii 1 tyg. Wyświetlone zostanie okno Formatownie osi. 10. Kliknij kartę Czcionka. 11. W grupie Styl czcionki zaznacz Pogrubiony. 12. W grupie Rozmiar wybierz 12. 13. Kliknij przycisk OK. 14. Tak samo ustaw czcionkę osi wartości. 15. Przejrzyj okna formatowania pozostałych elementów wykresu. 16. Zmień formatowanie pozostałych dwóch wykresów. 17. Zapisz zmiany i zamknij program. Zadanie 6 Skoroszyt Podsumowanie semestru (1,5 godziny) Realizacja zadania W trakcie realizacji tego zadania przygotujesz do wydruku arkusz, a następnie zabezpieczysz go, aby można było zmieniać tylko dane wejściowe. W kolejnym kroku uzupełnisz arkusz Podsumowanie semestru nazwiskami uczniów oraz przygotujesz formuły liczące średnie ocen oraz zliczające ilość poszczególnych ocen dla każdego ucznia i z każdego przedmiotu. Krok 1 Drukowanie 1. Z folderu Ćwiczenia otwórz plik o nazwie Arkusz podsumowania. 2. Na pasku narzędzi Standardowy kliknij przycisk Podgląd wydruku. Wyświetlone zostanie okno Podgląd wydruku. 3. Cała tabela nie mieści się na wydruku. Drukowanie tych materiałów na dwóch stronach jest marnowaniem papieru. Przestawisz orientację strony na poziomą tak, aby cała tabelka była widoczna. 4. Kliknij przycisk Ustawienia. 5. W oknie Ustawienia strony w grupie Skalowanie zaznacz opcję Wpasuj w strony. 6. Kliknij przycisk OK. Tabelka dalej nie mieści się na wydruku, ale brakuje jedynie 2 kolumn. W takim wypadku można dokonać skalowania stron. W tym celu a. Kliknij przycisk Ustawienia. b. W oknie Ustawienia strony w grupie Orientacja zaznacz opcję Pozioma. c. Kliknij przycisk OK. 7. Kliknij przycisk Zamknij. 8. Z menu Plik wybierz polecenie Drukuj. 9. W oknie Drukowanie w grupie Drukuj kliknij opcję Aktywne arkusze. 10. Jeżeli drukarka jest podłączona do komputera możesz wydrukować arkusz.

54 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych DC Edukacja 2005 Krok 2 Zabezpieczanie arkusza 1. W Arkuszu1 zaznacz komórki, które zawierają dane wejściowe (wprowadzane przez użytkownika, niewyliczane za pomocą formuł lub funkcji, oznaczone na żółto). 2. Z menu Format wybierz polecenie Komórki. 3. Kliknij kartę Ochrona. 4. Wyłącz pole wyboru Zablokuj. 5. Kliknij przycisk OK. Wyłączenie blokady nie oznacza, że komórki zostały zabezpieczone. Aby zabezpieczyć arkusz należy włączyć ochronę arkusza. 6. Z menu Narzędzia wybierz polecenie Ochrona, a następnie polecenie Chroń arkusz. 7. W oknie Chroń arkusz możesz podać hasło, jeżeli nie chcesz, aby inni użytkownicy zmieniali twoje zabezpieczenia. 8. Kliknij przycisk OK. 9. Kliknij komórkę C7 i zmień wartość komórki. Dlaczego nie udało się zmienić zawartość komórki? 10. Kliknij komórkę C6 i zmień wartość ceny netto. Dlaczego udało się zmienić wartość komórki? 11. Zapisz zmiany i zamknij skoroszyt. Krok 3 Podsumowanie semestru 1. Z folderu Ćwiczenia otwórz plik o nazwie Podsumowanie semestru. 2. Plik składa się z dwóch arkuszy Oceny 1 semestr oraz Dane uczniów. 3. Aby nie wprowadzać danych o uczniach w obydwu arkuszach osobno wprowadzisz je jednocześnie w obu arkuszach. 4. Kliknij komórkę B4 w arkuszu Oceny 1 semestr. 5. Naciśnij klawisz [CTRL] i kliknij arkusz Dane uczniów. Arkusz zostanie zaznaczony. 6. Wprowadź imię i nazwisko ucznia i naciśnij klawisz [ENTER]. Zaznaczona zostanie następna komórka. 7. W ten sposób wpisz dane kilku uczniów. Jednocześnie te same dane będą wpisywane w arkuszu Dane uczniów. 8. Kliknij arkusz Dane uczniów. Dane zostały wprowadzone w tym arkuszu. 9. W kolumnie Q policz średnią ocen. Skopiuj formułę do końca tabelki (do komórki Q33). 10. W arkuszu wpisano 24 uczniów, natomiast pozycji jest 30. Brakuje ocen dla 6 pozycji. Średnia nie została policzona, ponieważ komórki są puste i program, dzieli liczbę przez puste komórki, dlatego wyświetlony został błąd. 11. Aby uniknąć tego błędu należy w pustych komórkach wstawić 0 (zero).

DC Edukacja 2005 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych 55 12. Aby jednocześnie wstawić 0 do wszystkich komórek zaznacz obszar pustych komórek (C28:P33). 13. Wprowadź zero. Zero zostało wpisane tylko w komórce C28. 14. Naciśnij klawisz [CTRL] i zatwierdź wpis w komórce. Wszystkie zaznaczone komórki zostaną wypełnione zerami, wraz z komórkami z funkcją średniej. 15. W kolumnie ze średnią ustaw format Zapisz dziesiętny. 16. W komórce R4 wstaw funkcję LICZ.JEŻELI(). Jest to funkcja statystyczna. Skorzystaj z pomocy, aby zapoznać się z argumentami tej funkcji. 17. Wprowadź przykładowe liczby opuszczenia godzin i w kolumnie Razem podsumuj usprawiedliwione i nieusprawiedliwione. 18. W wierszu 37 podsumuj poszczególne kolumny. 19. Policz liczbę poszczególnych ocen z przedmiotów oraz średnią ocen z każdego przedmiotu. 20. Dopasuj szerokość wszystkich wierszy i kolumn tak, aby wszystkie dane były widoczne w arkuszu. 21. Zabezpiecz komórki, które zawierają formuły. 22. Zapisz zmiany i zamknij program. Zadanie 7 Przeglądanie struktury przykładowej bazy danych (1 godzina) Realizacja zadania Zapoznasz się z przykładową bazą danych Osiągnięcia.mdb. Przejrzysz dane zawarte w bazie i wraz z innymi uczestnikami szkolenia przedyskutujesz jej wykorzystanie w szkole. Następnie przejrzysz strukturę bazy danych jej poszczególne obiekty oraz zapoznasz się z ich przeznaczeniem. Etap 1 Wykorzystanie baz danych do zarządzania informacjami o uczniach Baza danych komputerowy system do gromadzenia i przetwarzania danych. Tabela miejsce, w którym przechowywane są dane w bazie danych. Kwerenda - pozwala pobrać z tabel lub innych kwerend określone pola lub rekordy. Formularz umożliwia wyświetlanie lub wprowadzanie danych do tabel. Raporty umożliwiają tworzenie zestawień do drukowania lub wyświetlania danych na ekranie. Uruchom i przejrzyj informacje zawarte w bazie danych Osiągnięcia.mdb. Wraz z innymi uczestnikami zastanów się nad jej wykorzystaniem do zarządzania informacjami o osiągnięciach uczniów. Czy baza ułatwi zarządzanie informacjami o uczniach i ich osiągnięciach? Wnioski z dyskusji wynotuj poniżej. Wnioski z dyskusji:

56 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych DC Edukacja 2005 Etap 2 Przeglądanie obiektów bazy danych 1. Uruchom bazę danych Osiągnięcia.mdb. Wyświetlone zostanie okno bazy danych. Obiekty Okno bazy danych 2. Z paska Obiekty wybierz Tabele. Przejrzyj nazwy tabel w bazie. 3. Kliknij dwukrotnie tabelę o nazwie Uczniowie. Wyświetlony zostanie widok arkusza z danymi o uczniach. Każdy z obiektów bazy danych posiada kilka widoków. 4. Aby przełączyć się pomiędzy widokami kliknij przycisk listy rozwijalnej przycisku Widok z paska narzędzi Arkusz danych tabeli. 5. Wybierz polecenie Widok projektu. Widok arkusza danych Przycisk Widok Widok projektu 6. Zamknij tabelę Uczniowie nie zapisując zmian. 7. Przejrzyj pozostałe widoki tabeli, a następnie widoki wymienionych w tabeli obiektów. Uzupełnij tabelę: Nazwa obiektu Liczba widoków Nazwy Widoków Tabele Kwerendy Formularze Raporty

DC Edukacja 2005 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych 57 Etap 3 Wprowadzanie i przeglądanie danych Dane znajdujące się w bazie danych można wprowadzać i edytować w formularzach i arkuszach danych. Krok 1 Wprowadzanie danych w formularzu 1. Kliknij dwukrotnie formularz Uczniowie. Wyświetlone zostaną dane uczniów. Do nawigacji oraz dodawania nowych rekordów można wykorzystać Przyciski nawigacji. Poprzedni rekord Następny rekord Nowy rekord Liczba rekordów Pierwszy rekord Numer rekordu 2. Aby dodać nowego ucznia do bazy kliknij przycisk Nowy rekord. Kursor automatycznie ustawi się w nowym pustym rekordzie. 3. Wprowadź nazwisko ucznia np.: Nowakowski. Zwróć uwagę, że pole Id Ucznia wypełniło się kolejną liczbą. Jest to pole, w którym nie możesz dokonywać zmian. Wypełniane jest automatycznie z chwilą wprowadzenia wartości w kolejnej kolumnie. 4. Wprowadź imię ucznia np.: Tomasz. 5. Zamknij formularz Uczniowie. Ostatni rekord Formularz uczniowie Krok 2 Wprowadzanie danych w tabeli 1. Z paska Obiekty wybierz Tabele. 2. Kliknij dwukrotnie tabele Uczniowie. 3. W wyświetlonym arkuszu kliknij przycisk nawigacji Nowy rekord. Zwróć uwagę, że ostatni rekord jest tym, który wprowadzony został w formularzu. 4. Wprowadź nazwisko ucznia np.: Kaźmierczyk. Zwróć uwagę, że pole IdUcznia wypełniło się kolejną liczbą analogicznie jak w przypadku dodawania danych w formularzu. 5. Wprowadź imię ucznia np.: Katarzyna. Krok 3 Usuwanie danych 1. Aby usunąć dane kliknij w dowolnym polu w rekordzie, który chcesz usunąć np.: Kowalska. 2. Z paska narzędzi Arkusz danych tabeli wybierz przycisk Usuń rekord. Przycisk Usuń rekord 3. Wyświetlony zostanie komunikat z pytaniem o potwierdzenie usunięcia rekordu. 4. Kliknij przycisk Tak. Rekord zostanie usunięty. Operacji tej nie można cofnąć. W ten sam sposób usuwa się dane za pomocą formularza.

58 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych DC Edukacja 2005 Etap 4 Przeglądanie relacji bazy danych Relacyjna baza danych składa się z kilku tabel połączonych ze sobą na zasadzie wspólnych pól kluczy. Relacja - połączenie między dwoma tabelami. Relacje bazy danych są to powiązania pomiędzy tabelami. Dzięki tym powiązaniom nie ma potrzeby przechowywania wszystkich danych w jednej tabeli. 1. Z paska narzędzi Baza danych wybierz przycisk Relacje. Przycisk Relacje 2. W wyświetlonym oknie Relacje przejrzyj połączenia pomiędzy tabelami. Zwróć uwagę na pogrubione pola w każdej z tabel. Są to klucze podstawowe, które łączą się z polami w innych tabelach (klucze obce). Klucz podstawowy i klucz obcy muszą być tego samego typu danych (np.: liczba). IdUcznia klucz podstawowy w tabeli Uczniowie Relacja pomiędzy tabelami Uczniowie Oceny na polach IdUcznia IdUcznia klucz obcy w tabeli Oceny 3. Zamknij okno relacji. Przejrzysz teraz połączenia kluczy podstawowego i obcego na przykładzie tabeli Uczniowie i Oceny. 4. Kliknij dwukrotnie tabelę Uczniowie. Tabela zostanie otwarta w widoku arkusza danych. 5. Naciśnij klawisz funkcyjny [F11]. Okno bazy danych wyświetlone zostanie na otwartej tabeli. 6. Kliknij dwukrotnie tabelę Oceny. Tabela zostanie otwarta w widoku arkusza danych. 7. Naciśnij klawisz funkcyjny [F11]. Zminimalizuj okno bazy danych. 8. Z menu Okno wybierz polecenie Sąsiadująco w pionie. Tabele ustawią się obok siebie. Przejrzyj klucz podstawowy IdUcznia w tabeli Uczniowie, a następnie klucz obcy IdUcznia w tabeli Oceny. Zwróć uwagę, że IdUcznia w tabeli Uczniowie odpowiada IdUcznia w tabeli Oceny. Zamiast powtarzać nazwisko ucznia w tabeli Oceny powtarzany jest jedynie jego identyfikator. Typy relacji: jeden do jednego; jeden do wielu; wiele do wielu. Jeden do jednego - jednemu rekordowi z jednej tabeli odpowiada dokładnie jeden rekord z drugiej tabeli. Jeden do wielu - jednemu rekordowi z jednej tabeli odpowiada wiele rekordów z drugiej tabeli. Wiele do wielu wielu rekordom z jednej tabeli odpowiada wiele rekordów z drugiej tabeli.

DC Edukacja 2005 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych 59 Zadanie 8 Sortowanie i filtrowanie rekordów (0,5 godziny) Realizacja zadania Podczas realizacji tego zadania poznasz sposoby sortowania i filtrowania rekordów w bazie danych. Krok 1 Sortowanie rekordów 1. Uruchom bazę danych Osiągnięcia.mdb. Wyświetlone zostanie okno bazy danych. 2. Z paska Obiekty wybierz Formularze. 3. Kliknij dwukrotnie formularz Oceny. 4. Kliknij w polu Nazwisko w pierwszym rekordzie listy. 5. Z paska narzędzi Widok formularza wybierz przycisk Sortuj rosnąco. Dane zostaną posortowane wg Nazwiska. Przycisk Sortuj rosnąco 6. Kliknij w polu Przedmiot w pierwszym rekordzie listy. 7. Z paska narzędzi Widok formularza wybierz przycisk Sortuj rosnąco. Dane zostaną posortowane wg Przedmiotu. Krok 2 Filtrowanie rekordów według wyboru Przycisk Sortuj malejąco 1. Uruchom bazę danych Osiągnięcia.mdb. Wyświetlone zostanie okno bazy danych. 2. Z paska Obiekty wybierz Formularze. 3. Kliknij dwukrotnie formularz Oceny. 4. Kliknij w polu Nazwisko Jurczyk. 5. Z paska narzędzi Widok formularza wybierz przycisk Filtruj według wyboru. Dane zostaną przefiltrowane wg wybranego nazwiska. 6. Aby usunąć filtrowanie kliknij przycisk Usuń filtr z paska narzędzi Widok formularza. Krok 3 Filtrowanie rekordów według formularza 1. Kliknij dwukrotnie formularz Oceny, jeżeli nie jest otwarty. 2. Kliknij w polu Przedmiot w pierwszym rekordzie listy. 3. Z paska narzędzi Widok formularza wybierz przycisk Filtruj według formularza. Dane zostaną ukryte Przycisk Usuń filtr

60 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych DC Edukacja 2005 4. Kliknij przycisk listy rozwijalnej w polu Przedmiot i wybierz Język angielski. 5. W dole formularza Oceny wybierz kartę Lub. Kliknij przycisk listy rozwijalnej w polu Przedmiot i wybierz Język polski. 6. Z paska narzędzi Filtr/Sortowanie wybierz przycisk Zastosuj filtr. Dane zostaną przefiltrowane i wyświetlone będą rekordy z przedmiotów Język angielki i Język polski. Przycisk Zastosuj filtr 7. Aby usunąć filtrowanie kliknij przycisk Usuń filtr z paska narzędzi Widok formularza. Zadanie 9 Tworzenie kwerend (1,5 godziny) Realizacja zadania Podczas realizacji tego zadania utworzysz kwerendę Osiągnięcia uczniów w konkursach. Następnie wyeksportujesz wyniki tego zapytania do arkusza kalkulacyjnego. Otrzymane w ten sposób zestawienie wstawisz do prezentacji Kronika klasy. W kolejnym etapie utworzysz formularz za pomocą kreatora. Krok 1 Tworzenie kwerendy 1. W bazie danych Osiągnięcia klasy z paska obiektów wybierz Kwerendy. 2. Kliknij polecenie Utwórz kwerendę w widoku projektu. 3. W oknie Pokazywanie tabeli zaznacz tabelę Konkursy i kliknij przycisk Dodaj. Następnie analogicznie dodaj tabele Uczniowie i Wyniki konkursu. 4. Zamknij okno Pokazywanie tabeli. 5. Kwerenda powinna przedstawiać osiągnięcia uczniów w konkursach, więc potrzebne będą następujące pola: Nazwisko, Imię, Nazwa konkursu, Wyniki. Aby dodać pola do siatki:

DC Edukacja 2005 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych 61 a. W tabeli Uczniowie kliknij dwukrotnie pole Nazwisko. Pole zostanie wyświetlone w siatce. Analogicznie dodaj pole Imię. b. Z tabeli Konkursy dodaj pole Nazwa, a z tabeli Wyniki konkursu pole Wyniki. 6. W siatce dla pola Nazwisko w polu Sortuj wybierz sortowanie rosnące. 7. Przełącz się do widoku arkusza danych, aby przetestować kwerendę. 8. Zapisz kwerendę pod nazwą Osiągnięcia uczniów w konkursach. 9. Zamknij kwerendę. 10. Więcej informacji na temat kwerend znajdziesz w Pomocy pod hasłem: Kwerendy informacje. Krok 2 Eksportowanie danych do arkusza 1. W bazie danych Osiągnięcia klasy z paska obiektów wybierz Kwerendy. 2. Zaznacz kwerendę Osiągnięcia uczniów w konkursach. 3. Z paska narzędzi Baza danych rozwiń przycisk polecenia Łącza Office i wybierz polecenie Analizuj za pomocą programu Microsoft Office Excel. 4. Program Microsoft Excel zostanie uruchomiony i dane wyeksportowane. 5. Zapisz arkusz z danymi i wstaw go do prezentacji Kronika klasy. Krok 3 Tworzenie formularza 1. W bazie danych Osiągnięcia klasy z paska obiektów wybierz Formularze.

62 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych DC Edukacja 2005 2. Kliknij polecenie Utwórz formularz za pomocą kreatora. 3. W oknie kreatora w polu Tabele/kwerendy kliknij przycisk listy rozwijalnej i wybierz Tabela: Uczniowie. Następnie za pomocą przycisku Przenieś wszystko przenieś wszystkie pola z kolumny Dostępne pola do kolumny Zaznaczone pola. 4. Kliknij przycisk Dalej. 5. W kolejnym oknie kreatora wybierz układ formularza Kolumnowy i kliknij przycisk Dalej. 6. Wybierz dowolny styl graficzny formularza i kliknij przycisk Dalej. 7. W ostatnim oknie kreatora kliknij przycisk Zakończ. Zadanie 10 Projektowanie raportów (1 godzina) Realizacja zadania Podczas realizacji tego zadania utworzysz raporty gotowe do wydruku. Krok 1 Tworzenie raportu za pomocą kreatora 1. W bazie danych Osiągnięcia klasy z paska obiektów wybierz Raporty. 2. Kliknij polecenie Utwórz raport za pomocą kreatora. 3. Analogicznie jak w przypadku kreatora formularzy wybierz tabelę lub kwerendę do raportu. Wybierz kwerendę Osiągnięcia uczniów w konkursach. 4. Przenieś wszystkie pola i kliknij przycisk Dalej. 5. W kolejnym oknie Wyświetlanie danych wybierz przez Konkursy i kliknij przycisk Dalej. 6. Nie dodawaj poziomów grupowania. Kliknij przycisk Dalej. 7. W kolejnym oknie określ porządek sortowania. Pamiętaj, że każdy z raportów powinien mieć określony porządek sortowania wg wybranego pola, aby czytający mógł łatwiej odszukać dane. Wybierz Nazwisko. 8. Kliknij przycisk Dalej.

DC Edukacja 2005 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych 63 9. W kolejnym oknie kreatora wybierz układ: Kontur 1 i kliknij przycisk Dalej. 10. Wybierz dowolny styl raportu i kliknij przycisk Dalej. 11. Zakończ pracę kreatora. Krok 2 Modyfikowanie raportu 1. W bazie danych Osiągnięcia klasy z paska obiektów wybierz Raporty. 2. Kliknij dwukrotnie raport Konkursy. 3. Przełącz się do widoku Widok projektu. 4. W sekcji Nagłówek raportu kliknij w pole Konkursy. 5. Usuń wpis i wprowadź tekst Osiągnięcia uczniów w konkursach. 6. W sekcji Nazwa nagłówek kliknij w pole Nazwa i na końcu dodaj tekst konkursu. 7. Przełącz się do widoku Podgląd wydruku. 8. Zamknij raport zapisując zmiany. Krok 3 Ustawienia strony 1. W bazie danych Osiągnięcia klasy z paska obiektów wybierz Raporty. 2. Kliknij dwukrotnie raport Konkursy. 3. Z menu Plik wybierz polecenie Ustawienia strony. 4. Przejrzyj, jakie informacje znajdują się na poszczególnych kartach okna. 5. Zamknij okno przyciskiem OK.

64 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych DC Edukacja 2005 Podsumowanie Najważniejsze zagadnienia tego modułu: arkusz kalkulacyjny umożliwia tworzenie zestawień i wykresów; adres komórki w arkuszu składa się z nagłówka kolumny i numeru wiersza; adres bezwzględny jest to adres, który przy kopiowaniu formuły nie zmienia odwołania; w arkuszu tekst wprowadzony do komórki jest domyślnie wyrównywany do lewej, a liczba do prawej; formuła jest to równanie wykonujące obliczenia na wartościach wprowadzonych w arkuszu; za pomocą uchwytu wypełnienia można skopiować formułę do innych komórek; funkcje są to wstępnie zdefiniowane formuły; aby wstawić wykres do arkusza można skorzystać z kreatora wykresów; aby zabezpieczyć komórki w arkuszu należy włączyć ochronę arkusza; wszystkie dane w bazie przechowywane są w tabelach; filtrowanie rekordów umożliwia szybkie znalezienie wybranych danych; dane do bazy można wprowadzać za pomocą formularza lub w arkuszu danych tabeli; raporty umożliwiają przygotowanie zestawienia do wydruku. Proponowane zastosowania nabytych wiadomości i umiejętności Zastanów się do jakich celów dydaktycznych mógłbyś wykorzystać zestawienia tworzone w arkuszu kalkulacyjnym i bazie danych oraz jakie korzyści z ich stosowania mogą odnieść uczniowie oraz rodzice. Wynotuj swoje uwagi poniżej: Inne zastosowania bazy danych: Korzyści jakie może odnieść uczeń: Korzyści jakie może odnieść rodzic:

DC Edukacja 2005 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych 65 Test Określ prawidłowość zdania zaznaczając znakiem odpowiednie pola. Zdanie Prawda Fałsz Pasek formuły służy do wprowadzania i edytowania formuł oraz modyfikacji zawartości komórki. Adres komórki A$1 jest adresem względnym. Aby zaznaczyć wiersz w arkuszu należy kliknąć jego nagłówek. Tekst w komórkach jest wyrównywany do prawej. Formuła jest wstępnie zdefiniowanym równaniem. Znaki ##### oznaczają, że liczba nie mieści się w komórce. Nie można wyłączyć wyświetlania linii siatki w arkuszu. Nazwę można zdefiniować tylko dla zakresu komórek. Nie można wydrukować zaznaczonego obszaru arkusza. Dane w bazie przechowywane są w formularzu. Relacje to powiązania pomiędzy tabelami. Raporty umożliwiają wprowadzanie danych do bazy. Kwerenda to inaczej tabela. Pasek nawigacyjny umożliwia dodawanie nowych rekordów.

66 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych DC Edukacja 2005 Arkusz samooceny Oceń w jakim stopniu opanowałaś(eś) poniższe umiejętności. Bądź szczera(y). Potrafię Tak Częściowo Nie poruszać się po arkuszu kalkulacyjnym otwierać, modyfikować i zapisywać arkusze kalkulacyjne wprowadzać w arkuszu różne typy danych formatować komórki wypełnić arkusz seriami danych wykorzystać nazwane zakresy i komórki sortować i filtrować dane wprowadzać dane do bazy opisać strukturę bazy danych zarządzać zgromadzonymi rekordami tworzyć kwerendy wybierające prezentować dane w postaci raportów muszę dowiedzieć się więcej o: muszę rozwinąć swoje umiejętności w zakresie: nabyte wiadomości i umiejętności w swojej pracy zastosuję do:

DC Edukacja 2005 Arkusze kalkulacyjne i bazy danych 67 Pytania Kontrolne 1. Do czego służy pasek formuły w arkuszu kalkulacyjnym? 2. Co to jest pole nazwy? W jakim celu się je wykorzystuje? 3. Jak wygląda adres komórki? 4. Jakie znasz rodzaje adresów? 5. Do czego służy przycisk Wpis? 6. W jaki sposób zaznaczyć w arkuszu komórki niesąsiadujące? 7. Jakie typy danych można wprowadzać do arkusza? 8. Jak wyrównywany jest domyślnie tekst w komórce? 9. W jakim celu wykorzystuje się scalanie komórek? 10. Co oznaczają znaki ##### w komórce? 11. Co umożliwia Autosumowanie? 12. Jaki znasz sposoby formatowania komórek? 13. W jakim celu ukrywa się linie siatki w arkuszu? 14. Co to są serie danych i w jakim celu się je wykorzystuje? 15. Co to jest formuła? 16. Co to jest funkcja? 17. W jaki sposób można utworzyć wykres w arkuszu? 18. Co to jest baza danych? 19. Wymień wszystkie obiekty bazy danych. 20. Wymień wszystkie widoki kwerendy. 21. Jakie znasz rodzaje filtrowania rekordów? 22. Co to jest formularz? 23. Wymień wszystkie rodzaj relacji pomiędzy tabelami. 24. Co to jest raport i do czego służy?