Scenariusz zajęć Spotkanie z Innym. Tolerancja Cele: - przezwyciężyć stereotypy i uprzedzenia w stosunku do innych ludzi, - znaczenie tolerancji i konsekwencje jej braku, - kształtowanie postaw akceptacji i tolerancji oraz poszanowania praw innych ludzi. Warunki techniczne: - wiek uczestników szkoła ponadpodstawowa, szkoła ponadgimnazjalna, - miejsce zajęć szkoła, świetlica szkolna, - czas trwania zajęć 90 minut Metody: - pogadanka, - rozmowa, - czytanie tekstu ze zrozumieniem, - ćwiczenie integracyjne, - praca w grupach. Materiały: - tablica, - 3 arkusze brystolu, - kredki, ołówki, długopisy, - definicja tolerancji, fragment piosenki S. Soyki, fragment wiersza o tolerancji. Przebieg zajęć: Część I Nauczyciel wita uczniów, którzy zasiadają w kręgu wraz z nauczycielem. Spotkanie rozpoczyna się od zabawy integracyjnej Otwórz pięść Przebieg: jedna osoba w parze zaciska pięść, a druga stara się ja przekonać, aby otworzyła rękę. Po pewnym czasie partnerzy zamieniają się rolami. Wariant: zamiast zaciskać pięść, jeden z partnerów zwija się w kłębek, a drugi ma go rozprostować - partner trzyma się za swoje stopy, - partner zaciska szczęki. Po zabawie prosi uczniów, aby podzielili się na trzy grupy. Każda grupa dostaje kartkę z tekstem. Grupa I ma tekst piosenki S. Soyki Tolerancja, grupa II dostaje tekst wiersza o tolerancji (wiersz pochodzi z portalu społecznościowego i jest napisany przez ucznia), a grupa III dostaje definicję tolerancji. Każda grupa ma 10 minut czasu na interpretacje tekstu.
Po upływie 10 minut przedstawiciel grupy relacjonuje treść przeczytanego tekstu. Nauczyciel wysłuchuje uczniów, następnie prosi o podanie definicji dotyczącej tolerancji. Definicja tolerancji: Poszanowanie czyichś poglądów, wierzeń, upodobań, czyjegoś postępowania różniących się od własnych. Tolerancja polityczna, religijna. Tolerancja wobec nowych prądów, kierunków. Okazywać daleko idącą tolerancję dla dysydentów, innowierców, wobec dysydentów, innowierców a względem dysydentów, innowierców. Nauczyciel pyta: - jakie są źródła pojęcia tolerancja? (Wielka Rewolucja Francuska, Oświecenie i Powszechna Deklaracja Praw Człowieka). Nauczyciel na tablicy rysuje diagram, mapę myślową związaną z pojęciem tolerancja, diagram tworzy się w toku dyskusji z uczniami, nauczyciel zadaje pytania naprowadzające: - Co nas drażni w drugim człowieku ( w koledze z ławki), przeszkadza? - Dlaczego na co dzień trudno nam zaakceptować drugiego człowieka, wystarczy, że ma rude włosy (pada odpowiedź, bo rudy to nie kolor a charakter) czyli pojawiają się stereotypy, które powtarzamy, a nie zastanawiamy się nad sensem. - Czy tolerancja jest nam zawsze dana, czy raczej jest związana z konkretnym przykładem? - Jakie są skutki tolerancji a jakie są skutki braku tolerancji? - Czy własne przeżycia mogą zmieniać nasz stosunek do drugiego człowieka? - Czy tolerancja jest pojęciem pozytywnym? - Jakie są granice tolerancji? - Które grupy społeczne są narażone na brak akceptacji i nietolerancji? TOLERANCJA WOLNOŚĆ, RÓWNOŚĆ, BRATERSTWO, POSZANOWANIE POGLĄDÓW, WIERZEŃ, UPODOBAŃ, POSTĘPOWANIA, WYROZUMIAŁOŚĆ, BRAK AGRESJI, EMPATIA, WSPÓŁCZUCIE, ETYKA. NIETOLERANCJA AGRESJA, BRAK ZROZUMIENIA, BRAK KOMUNIKACJI, WROGOŚĆ, PRZEKONANIE O WŁASNEJ WYŻSZOŚCI, LĘK O WŁASNE WARTOŚCI, OBCOŚĆ, POCZUCIE BYCIA ZAGROŻONYM. Pojęcia wpisywane do diagramu są zależne od odpowiedzi uczniów.
Część II Nauczyciel jeszcze raz wraca do definicji i prosi uczniów o sporządzenie dekalogu tolerancji. Przykładowe punkty dekalogu: Respektowanie cudzych praw i cudzej własności, Uznanie i akceptacja różnic indywidualnych, Umiejętność słuchania, komunikowania się i rozumienia innych, Docenianie rozmaitości kultur, Otwarcie na cudze myśli i filozofię, Ciekawość i nieodrzucanie nieznanego, Uznanie, że nikt nie ma monopolu na prawdę. Część III W Deklaracji UNESCO państwa członkowskie podkreślają nie tylko konieczność walki z nietolerancją i rasizmem, lecz również znaczenie różnorodności kulturowej. Nauczyciel nawiązuje do dalszej rozmowy: jeśli państwa dążą do współpracy międzynarodowej to znaczy między innymi, że należy akceptować inność, odmienne kultury, wyznania, a także wspierać ludzi niepełnosprawnych fizycznie i intelektualnie. Nauczyciel zadaje pytanie: - Czy zgadzasz się, aby twoim sąsiadem był Rom? Kto się zgadza, stanie po prawej stronie, a kto myśli inaczej stanie po lewej stronie. Utworzyły się 3 grupy. Jedni są w grupie tolerancyjnych, drudzy w grupie, w której brak akceptacji dla Roma jako sąsiada, i paru uczniów pozostało w środku (nie są pewni swojej tolerancji). Grupy są poproszone o wyjaśnienie swoich decyzji. Są ogromne emocje, jest oburzenie, osoby z grupy tolerancyjnej nie akceptują pozostałych. Nauczyciel uświadamia uczniom, jak łatwo jest budować konflikt kiedy pojawia się jakakolwiek różnica. Czy to, że się różnimy jest złe? Jak radzić sobie z różnicami na co dzień. Podstawą wszystkiego jest komunikacja, rozmowa, poznanie innej kultury, oswojenie z obcością. Nauczyciel zadaje kolejne pytania: - Jak zareagujesz, kiedy widzisz osobę leżącą na chodniku? Myślisz: jest pijany! A to znaczy, że jest gorszy od nas, mamy go zostawić? Może zemdlał! Nigdy się nie dowiemy, jeśli nie pomożemy. - A co myślisz o osobach niepełnosprawnych? Czy oni jak my nie pragną miłości, przyjaźni? Po tych pytaniach niektórzy uczniowie zmieniają swoje grupy, nietolerancyjni przechodzą
do grupy tolerancyjnych, a ci którzy uważali się za tolerancyjnych muszą popracować nad swoim charakterem, patrzeniem na drugich. Każda grupa ma polecenie. Musi narysować TOLERANCJĘ Grupa I - uczę się tolerancji wobec osób uzależnionych. Grupa II uczę się tolerancji wobec osób niepełnosprawnych. Grupa III uczę się tolerancji wobec osób należących do innych kultur. Czas przygotowania pracy 20 minut. Po zakończonym zadaniu przedstawiciele grup omawiają swoje prace: rysunki przedstawiają jak uczniowie chcą zmienić swoje postępowanie, czego się obawiają i czy łatwo być tolerancyjnym na co dzień. Zakończenie Nauczyciel pyta: a słyszeliście o Międzynarodowym Dniu Tolerancji? Nauczyciel na tablicy zamieszcza informację o Międzynarodowym Dniu Tolerancji 16 listopada. Obchody Dnia Tolerancji mają na celu: Znalezienie głębszych przyczyn nietolerancji, Zmobilizowanie opinii publicznej na rzecz tolerancji i informowania jej o niebezpieczeństwach związanych z objawami nietolerancji, Wypracowanie praktycznych wskazówek dla rządów, naukowców i instytucji publicznych, w celu umożliwienia im znalezienia rozwiązań. Dzień Tolerancji powinien być okazją do refleksji nad naszymi postawami wobec "innych". Szczególnie ważne wydają się wszystkie działania podejmowane przez młodzież i kierowane do młodzieży. Wiele krajów w coraz większym stopniu charakteryzuje się różnorodnością kulturową, rasową i etniczną. Jest to sytuacja, która sprzyjać może zjawiskom związanym z nietolerancją. Wpływanie na kształtowanie właściwych postaw, sprzyjających harmonijnemu rozwojowi społeczeństwa, jest zadaniem, które powinny stawiać przed sobą władze, szkoły i media. Nauczyciel dziękuję uczniom za aktywny udział w zajęciach i zaprasza do rozwijania w sobie postaw tolerancyjnych na co dzień. Literatura: Uniwersalny słownik języka polskiego PWN. Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. Grupa bawi się i pracuje : zbiór grupowych gier i ćwiczeń psychologicznych. [Wałbrzych] : "Unus", 1994. Oprac. Katarzyna Hermasz, Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Opolu.
Załącznik nr 1 Tekst piosenki S. Soyki Dlaczego nie mówimy o tym, co nas boli otwarcie Budować ściany wokół siebie - marna sztuka Wrażliwe słowo, czuły dotyk wystarczą Czasami tylko tego pragnę, tego szukam Na miły Bóg, życie nie tylko po to jest, by brać Życie nie po to, by bezczynnie trwać I aby żyć siebie samego trzeba dać Problemy twoje, moje, nasze boje, polityka A przecież każdy włos jak nasze lata policzony Kto jest bez winy niechaj pierwszy rzuci kamień, niech rzuci Daleko raj, gdy na człowieka się zamykam Na miły Bóg... Załącznik nr 2 Wiersz o tolerancji Tolerancji ten się wstydzi kto sam siebie tylko widzi, ja dla Ciebie radę mam, nie rób tak bo będziesz sam. Jestem trochę inny, smutny i nieśmiały, chodzę w okularach i jestem zbyt mały. Ty mnie nie toleruj, ale bądź mi bratem, kiedy jestem słaby, kiedy jestem chwatem, Ty mnie nie toleruj bądź mi przyjacielem, Ty mnie nie toleruj, czy proszę o wiele? Wózek mnie zawozi codziennie do szkoły, lubię geografię i jestem wesoły. Stoję sam na przerwie gdy inni biegają, Ty mnie nie toleruj.