Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCCLXXXIII (2007) ZENIA MICHAŁOJĆ WPŁYW ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA AZOTEM I POTASEM NA WZROST, KWITNIENIE I WALORY DEKORACYJNE GOMFRENY (GOMPHRENA GLOBOSA L.) Z Katedry Uprawy i Nawożenia Roślin Ogrodniczych Akademii Rolniczej w Lublinie ABSTRACT. The research was conducted in a greenhouse on gomphrena grown in peat. Flowering, height, weight of plants and decorative value were investigated. Plants were fertilized with nitrogen 1.28; 2.56; 3.84 g N plant -1 and potassium fertilizer: KCl; K 2 SO 4 ; KNO 3. Key words: fertilization, nitrogen, potassium, florescence, decorative value, gomphrena Wstęp Gomfrena kulista wiecznik kulisty to gatunek, który jest w Polsce mało znany. Należy do rodziny Amaranthaceae szarłatowate; rodzaj Gomphrena odznacza się dużą różnorodnością botaniczną. Gatunki pochodzące z Ameryki Środkowej są powszechnie uprawiane jako rośliny ozdobne (Palmer 1998). W naszych warunkach klimatycznych może być z powodzeniem uprawiana jako roślina rabatowa. Ze względu na walory dekoracyjne bardzo trwałych kwiatostanów może być polecana do uprawy z przeznaczeniem ich na zbiór i zasuszenie. Pojedyncze kwiaty są niepozorne, mają błoniaste podkwiatki i tworzą kwiatostan w postaci główki o średnicy od 1,5-2,5 cm, wyglądem przypominający koniczynę. Dojrzałe kwiatostany po wysuszeniu nie zmieniają kształtu i barwy (Nowak 2000, Stichman-Marny 2000). W literaturze brak jest danych dotyczących warunków uprawy i nawożenia tego gatunku. Celem badań było określenie wpływu wzrastających dawek azotu oraz zróżnicowanych nawozów potasowych na wzrost, kwitnienie i wartość dekoracyjną gomfreny kulistej (Gomphrena globosa L). Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: 135-139 Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2007 PL ISSN 0137-1738
136 Z. Michałojć Materiał i metody Badania z gomfreną kulistą odmiany Purpur o fioletowo-amarantowej barwie kwiatostanów przeprowadzono w latach 2003-2004 w szklarni Gospodarstwa Doświadczalnego Felin. Okres wegetacji od siewu nasion do likwidacji doświadczenia w obydwóch latach badań wynosił około sześciu miesięcy. Rośliny uprawiano w wazonach o pojemności 2 dm 3 w torfie ogrodniczym o ph początkowym 4,6, który zawapnowano CaCO 3 do ph 6,5. Doświadczenie założono w układzie kompletnej randomizacji w 10 powtórzeniach. Powtórzeniem była jedna roślina w jednym wazonie. Nawożenie (g roślina -1 ) wynosiło: N 1,28; 2,56; 3,84 w postaci NH 4 NO 3 oraz KNO 3 ; P 1,2 jako Ca(H 2 PO 4 ) 2 H 2 O; K 3,2 w postaci: KCl, K 2 SO 4, KNO 3, Mg 1,39 jako MgSO 4 H 2 O. Mikroelementów użyto w postaci EDTA- -Fe, CuSO 4 5 H 2 O, ZnSO 4 7 H 2 O, MnSO 4 H 2 O, H 3 BO 3, (NH 4 ) 6 Mo 7 O 24 4 H 2 O w dawkach: 10 Fe; 6,7 Cu; 0,37 Zn; 2,6 Mn; 0,8 B; 1,8 Mo (mg dm -3 ). Mikroelementy dostarczono do podłoża jednorazowo przed wysadzeniem roślin na miejsce stałe. Fosfor zastosowano w połowie przed wysadzeniem roślin oraz w szóstym tygodniu wegetacji, natomiast azot, potas i magnez zastosowano w 1/7 przed wegetacją, a pozostałe ilości pogłównie w sześciu dawkach w odstępach co 10 dni. Badano wpływ dwóch czynników na wzrost, kwitnienie i walory dekoracyjne: A dawka azotu: 1,28; 2,56; 3,84 g N roślina -1, B rodzaj nawozu potasowego (KCl; K 2 SO 4 ; KNO 3 ). Pierwsze kwiatostany zebrano po około 12 tygodniach wegetacji. Podczas zbioru odnotowano liczbę kwiatostanów, następnie pędy kwiatostanów wiązano w pęczki i suszono metodą zielarską. Po każdym zbiorze oraz po wysuszeniu oceniono wizualnie ich barwę. W czasie likwidacji doświadczenia odnotowano wysokość roślin oraz masę części nadziemnych. Wyniki opracowano statystycznie metodą analizy wariancji dla podwójnej klasyfikacji krzyżowej. Istotność różnic oceniono za pomocą przedziałów ufności Tukeya, a NIR obliczono na poziomie istotności α = 0,05. Wyniki i dyskusja Kwiatostany gomfreny ścinano, gdy pylenie pojedynczych kwiatów osiągało 1/2 główki. Zbioru dokonywano początkowo co osiem dni, następnie co trzy dni. W całym okresie prowadzenia badań dokonano 14 zbiorów. W tabeli 1 zamieszczono dane dotyczące liczby kwiatostanów, masy części nadziemnych oraz wysokości roślin. Badania wykazały istotny wpływ dawek azotu na badane cechy plonu. Najmniej kwiatostanów i najmniejszą masę części nadziemnych stwierdzono po zastosowaniu najmniejszej dawki azotu. Wraz ze wzrostem dawki azotu stwierdzono istotnie większą liczbę kwiatostanów. Natomiast istotne zwiększenie masy części nadziemnych uzyskano po zastosowaniu największej dawki azotu. Biorąc pod uwagę powyższą zależność, należy szczególnie podkreślić korzystne oddziaływanie azotu na rozgałęzianie roślin i powstawanie pędów kwiatostanowych. Podobną zależność wykazano u celozji grzebieniastej, którą nawożono wzrastającymi dawkami azotu (Michałojć i in. 2003). Natomiast istotnie wyższe rośliny odnotowano tylko po zastosowaniu 2,56 g azotu na roślinę.
Wpływ zróżnicowanego nawożenia azotem i potasem na wzrost... 137 Wpływ zróżnicowanego nawożenia azotem i potasem na liczbę kwiatostanów, masę części nadziemnych i wzrost gomfreny Effect of nitrogen and potassium fertilization on florescence number, weight and growth of gomphrena Tabela 1 Nawóz potasowy Potassium fertilizer (A) Dawka N g roślinę -1 Dose N g plant -1 (B) Liczba kwiatostanów Number of inflorescences Masa części nadziemnych (g wazon -1 ) Weight of plant (g pot -1 ) Wysokość roślin Height of plants (cm) KCl 1,28 171,6 189,5 180,6 229,6 275,8 252,7 59,2 60,1 59,7 2,56 247,1 287,8 267,5 308,2 370,9 339,6 64,1 66,3 65,2 3,84 284,1 328,0 306,1 321,9 415,4 368,7 60,2 61,1 60,7 251,4 320,3 61,8 K2SO4 1,28 185,4 194,1 189,8 216,1 258,7 237,4 62,3 63,5 62,9 2,56 212,2 272,5 242,4 272,9 356,5 314,7 64,1 65,8 65,0 3,84 256,2 320,4 288,3 292,2 392,6 342,4 61,5 62,5 62,0 240,1 298,2 63,3 KNO3 1,28 163,9 147,5 155,7 238,1 223,8 231,0 58,1 59,6 58,9 2,56 222,4 264,5 243,5 271,8 352,1 312,0 64,9 66,3 65,6 3,84 254,9 283,5 269,2 267,8 372,4 320,1 65,3 64,7 65,0 222,8 287,7 63,2 NIR0,05 LSD0.05 dla (A) for (A) 13,853 r.n. n.s. r.n. n.s. dla (B) for (B) 19,449 85,871 0,89
138 Z. Michałojć Drugim badanym czynnikiem był rodzaj nawozu potasowego. Po zastosowaniu chlorku potasu i siarczanu potasu stwierdzono istotnie większą liczbę kwiatostanów niż po użyciu saletry potasowej. Stosowane nawozy potasowe nie wpłynęły istotnie na masę części nadziemnych i wysokość roślin. Należy jednak podkreślić, że w niniejszych badaniach największą liczbę kwiatostanów uzyskano po zastosowaniu chlorku potasu. W badaniach Michałojć i in. (2006) wykazano brak wpływu zróżnicowanych dawek i nawozów potasowych na wzrost i kwitnienie celozji. Bezpośrednio po zbiorach oraz po wysuszeniu kwiatostanów gomfreny przeprowadzono wizualną ocenę ich wybarwienia. Nie stwierdzono różnic ani w barwie, ani w pokroju kwiatostanów spowodowanych stosowaniem zarówno różnych nawozów potasowych, jak i różnych dawek azotu. Kwiatostany gomfreny odmiany Purpur wykazały się trwałą barwą i dużą odpornością na kruszenie. Zatem gomfrena może być polecana do uprawy z przeznaczeniem do wykorzystania kwiatostanów w kompozycjach z suszonych roślin. Wnioski 1. Wzrastające dawki azotu wpływały istotnie na zwiększenie liczby kwiatostanów i masy części nadziemnych, natomiast najwyższe rośliny odnotowano po zastosowaniu średniej dawki azotu. 2. Po zastosowaniu chlorku potasu lub siarczanu potasu stwierdzono istotnie większą liczbę kwiatostanów niż po użyciu saletry potasowej. Rodzaj nawozu potasowego nie miał wpływu na masę części nadziemnych i wysokość roślin. 3. Pod wpływem badanych czynników nie zmieniała się barwa kwiatostanów i ich trwałość. Gomfrena odmiany Purpur ma bardzo trwałą barwę kwiatostanów i doskonale nadaje się do wykorzystania w kompozycjach z suszonych roślin. Literatura Michałojć Z., Konopińska J., Nowak L. (2003): Wpływ nawożenia azotem na wartość dekoracyjną celozji. Folia Hortic. Supl. 1: 538-540. Michałojć Z., Wołodko A., Nowak L. (2006): Wpływ nawożenia potasem na wzrost, kwitnienie, walory dekoracyjne i skład chemiczny celozji (Celosia argantea var. cristata L.). Acta Agroph. 7, 4: 983-990. Nowak J. (2000): Rośliny na suche bukiety uprawa, suszenie, farbowanie, preparowanie. Wyd. Hortpress Sp. z o.o., Warszawa. Palmer J. (1998): A taxonomic revision of Gomphrena (Amarantaceae) in Australia. Aust. Syst. Bot. 11: 73-161. Stichman-Marny U. (2000): Suche bukiety z roślin ogrodowych i dziko rosnących. Wyd. Multico, Warszawa.
Wpływ zróżnicowanego nawożenia azotem i potasem na wzrost... 139 THE EFFECT OF NITROGEN AND POTASSIUM FERTILIZATION ON GROWTH, INFLORESCENCE AND DECORATIVE VALUE OF GOMPHRENA (GOMPHRENA GLOBOSA L.) Summary The effect of increasing doses of nitrogen and different kind of potassium fertilizer on yielding, growth and decorative value of gomphrena was investigated. The greenhouse experiment was conducted in 2 dm -3 plastic bands with peat substrate. The obtained results indicate that a greater number of inflorescence was found while KCl and K 2 SO 4 were applied rather than when KNO 3 and N doses were used. After drying the material neither lost its color nor decorative value and remained stable.