Trening analizy i interpretacji wiersza na trzech poziomach edukacji - scenariusze lekcji opracowane przez uczestników warsztatów Celem warsztatów było poszukiwanie pomysłów na lekcje analizy i interpretacji tekstów lirycznych na różnych poziomach edukacji polonistycznej. Nauczyciele pracowali nad lirykami Gorące mleko Juliana Tuwima i Radość pisania Wisławy Szymborskiej. Scenariusze lekcji języka polskiego z wierszem Juliana Tuwima Gorące mleko Grupa 1 szkoła podstawowa Temat: Przeżycia wodza Siouxów w wierszu Juliana Tuwima Gorące mleko. 1. Wprowadzenie do odczytania wiersza rozmowa na temat: Co jest dobre, a co złe w relacjach dzieci z rodzicami? Zapis rozmowy w formie tabeli. Rozmową należy pokierować tak, by poruszyć kwestię nakazów starszych pod adresem dzieci. Czy rodzicom tez ktoś coś nakazywał? 2. Odczytanie wiersza: Określenie tematu wiersza. Przedstawienie bohatera. Opis przeżyć wewnętrznych bohatera. Co przeżywa chłopiec? Co chciałby, a co musi robić? 3. Analiza budowy utworu wskazanie paralelnych obrazów. 4. Pytanie: Czy tylko picie mleka może zepsuć plany chłopca? Co jeszcze? 5. Zadanie domowe: Zabawa w poetów. Bazując na własnych doświadczeniach, zmień treść wiersza, zastępując mleko czym innym.
Grupa 2 szkoła podstawowa Temat: Którędy do wolności i marzeń? 1. Napisanie/obejrzenie reklamy zachęcającej do picia mleka. Rozmowa na temat jej skuteczności. 2. Odczytanie wiersza. 3. Obraz dwóch światów Świat przymusu Świat swobody Cytaty: Opis: K O N T R A S T Cytaty: Opis: 4. Przeżycia bohatera nazwanie uczuć i wskazanie środków stylistycznych, którymi je wyrażono w wierszu. 5. Interpretacja pointy rozlanie mleka jako wyraz buntu chłopca przeciw przymusowi picia mleka. Wniosek: Bunt drogą do wolności i marzeń. 6. Omówienie relacji podmiotu lirycznego z bohaterem. 7. Zadanie domowe: Napisz opis przeżyć wewnętrznych bohatera wiersza.
Grupa 3 gimnazjum Temat: Co przeżywa bohater liryczny, pijąc mleko? 1. Swobodna rozmowa na temat picia mleka czy lubię, czy nie? 2. Pantomima: Dziecko, które nie lubi mleka niechęć, wstręt, odraza Dziecko, które lubi mleko zadowolenie, przyjemność, radość 3. Lektura wiersza. 4. Wrażenia po lekturze. 5. Wspólne redagowanie notatki: Tematem wiersza jest Podmiotem lirycznym wiersza jest Podmiot liryczny tworzy obrazy poetyckie za pomocą 6. Twórcze pisanie: Wzorując się na wierszu J. Tuwima napisz własny wiersz, uzupełniając poszczególne wersy: Każą Chłopca/Dziewczynkę W gardle.. Nie chcę.. 7. Odczytanie prac uczniów. 8. Zadanie domowe: Wykonaj ilustrację do wiersza. Przekształć tekst wiersza w opowiadanie o chłopcu, który nie chce pić mleka. Zastosuj narrację pierwszoosobową lub trzecioosobową.
Grupa 4 gimnazjum Temat: Nie chcę, ale muszę 1. Uzupełnienie zdania własnymi przykładami. Nie chcę., ale muszę, ponieważ. 2. Prezentacja propozycji uczniowskich. Próba wytłumaczenia sensu tematu lekcji. 3. Odpowiedź na pytania: Jak nazywa się postawa/osoba, która charakteryzuje się sprzeciwem wobec rzeczywistości? (np.: buntownik, wróg, nieprzyjaciel, skrajny indywidualista) Jakie ma cechy? (np.: uparty, niepokorny, oporny) 4. Propozycja: zestaw słów: nonkonformizm, antykonformista. Uczniowie korzystają ze słownika i wyjaśniają znaczenie wyrazów. 5. Odczytanie wiersza. Próba odpowiedzi na pytania: Kim jest bohater liryczny? Przed czym się buntuje i dlaczego? Jakie uczucia mu towarzyszą? W jakich sytuacjach wam towarzyszą podobne uczucia? 6. Praca literacka: Czy człowiek, aby istnieć, musi się buntować? (rozprawka oparta na różnych utworach).
Grupa 5 szkoła ponadgimnazjalna Temat: Czy Julian Tuwim napisał wiersz Gorące mleko tylko dla dzieci? Praca w grupach metodą problemową. Analiza tekstu według schematu analizy i interpretacji wiersza. Pomocniczy materiał źródłowy: opis programu Skamandra. Cel: odczytanie wiersza jako realizacji programowych założeń Skamandra. Założenia programowe Porządek pracy: Gorące mleko Skamandra Określenie tematu wiersza Kreacja podmiotu lirycznego/poety Kreacja bohatera lirycznego Sytuacja, rodzaj liryki Forma utworu: kompozycja, język wypowiedzi lirycznej, charakterystyczne środki stylistyczne Tematyka wiersza, podjęte w nim problemy Sformułowanie wniosków, odpowiedź na pytanie postawione w temacie lekcji. Zadanie domowe: Zastosuj podobną metodę pracy w analizie wiersza Do krytyków. Swoje spostrzeżenia zapisz w czwartej kolumnie tabeli.
Scenariusze lekcji języka polskiego z wierszem Radość pisania Wisławy Szymborskiej Grupa 1 szkoła podstawowa Temat: Dlaczego pisanie może sprawiać radość? 1. Wypisanie skojarzeń związanych ze słowem las. las 2. Odczytanie wiersza. 3. Wyszukanie w tekście słów związanych z lasem. Czy pokrywają się one z naszymi skojarzeniami? 4. Dyskusja: Czy w rzeczywistym świecie można zmienić odwieczne prawa natury? Czy w wierszu znajdziemy przykłady odwiecznych praw natury? Czy coś dzieje się inaczej? Co? Wskaż fragmenty. Kto sprawił, że te zmiany są możliwe? Kim jest podmiot liryczny w wierszu? 5. Zapisanie tematu lekcji: Dlaczego pisanie może sprawiać radość? 6. Odszukanie fragmentów dotyczących możliwości poety, odpowiedź na pytanie zawarte w temacie (dyskusja zmierzająca do wywołania pojęcia Bóg ). Co cieszy poetę? 7. Zadanie domowe: Gdybyś miał nieograniczoną moc, co zmieniłbyś w dzisiejszym świecie?
Grupa 2 szkoła podstawowa Temat: Skąd wynika radość pisania? Metody: przekład intersemiotyczny, metoda hipotez interpretacyjnych. 1. Wykonanie kleksa na białej kartce papieru. 2. Każdy uczeń podaje swoje skojarzenia z kształtem kleksa, wybieramy cztery najczęściej powtarzające się zapisujemy na tablicy i dzielimy klasę na grupy. 3. Każda grupa tworzy związane ze skojarzeniami: metafory porównania epitety jedną strofę rozpoczynającą się od słów Dokąd biegnie... 4. Prezentacja pracy grup. 5. Odczytanie wiersza przez nauczyciela. 6. Zapis pytania: Skąd wynika radość pisania? Uczniowie, opierając się na swoich doświadczeniach i treści wiersza, podają swoje propozycje, np.: z możliwości generowania nowych światów z uruchomienia wyobraźni z zabawy słowem z możliwości decydowania.
7. Grupa 4 gimnazjum Temat: Radość pisania, możność utrwalania analiza i interpretacja wiersza W. Szymborskiej. 1. Burza mózgów, skojarzenia ze słowem radość. Uczniowie odpowiadają na pytania, co im sprawia radość. 2. Postawienie pytania: Czy pisanie, tworzenie może sprawiać radość? 3. Lektura wiersza. 4. Wrażenia po lekturze. Dokończ zdanie, odwołując się do cytatów cytatów wiersza: Wiersz mówi o.., ponieważ.. Moim zdaniem wiersz., ponieważ. 5. Odczytanie wypowiedzi, zbieranie pomysłów, wybór kilku najlepszych. 6. Redagowanie krótkiej notatki. 7. Praca z tekstem wypisanie środków poetyckich w formie tabeli. Nazwa środka Przykłady Znaczenie poetyckiego epitet przenośnia onomatopeja 8. Przekład intersemiotyczny wybranego środka poetyckiego.
Grupa 5 - gimnazjum Lekcja pierwsza Temat: Jest w kropli atramentu 1. Odczytanie wiersza Radość pisania. 2. Przekład intersemiotyczny (tworzenie obrazów z kleksów i odczytywanie tych obrazów). Rozmowa na temat radości. 3. Ćwiczenia językowe polegające na pracy ze słownikami wyrazów bliskoznacznych i frazeologicznymi. 4. Napisz na nowo strofę rozpoczynającą się od słów: Jest w kropli atramentu 5. Zadanie domowe: Napisz w 2-3 zdaniach, o czym jest wiersz. (Wypowiedzi uczniów staną się punktem wyjścia na kolejnej lekcji). Lekcja druga Temat: Jakie jest przesłanie wiersza W. Szymborskiej Radość pisania? 1. Odczytanie zadania domowego i weryfikacja odpowiedzi. 2. Wybranie jednej hipotezy: Wiersz jest o satysfakcji płynącej z tworzenia poezji. 3. Kim jest podmiot liryczny? 4. Wniosek: podmiot liryczny to poeta. 5. Wyodrębnienie obrazów poetyckich w wierszu. 6. Nazwanie środków poetyckich i określenie ich funkcji. 7. Polecenie wykonania zadania: Wyjaśnij, jak rozumiesz puentę wyrażoną słowami: Radość pisania Możność utrwalania Zemsta ręki śmiertelnej.