Czytanie ze zrozumieniem, to podstawowy warunek aktywnego i efektywnego uczenia się gry i zabawy edukacyjne wspomagające naukę czytania AGNIESZKA BARAN ILONA ANDRZEJEWSKA
Metody i nowe koncepcje w nauce czytania w wychowaniu przedszkolnym i nauczaniu zintegrowanym Wszyscy, którzy zajmują się nauką czytania, począwszy od teoretyków, a na nauczycielach kończąc, widzą złożoność tego problemu. Wciąż poszukuje się skutecznych metod nauki czytania, lecz ze względu na wieloaspektowość tej dziedziny nie można znaleźć uniwersalnej metody, która odpowiadałaby każdemu dziecku Zdaniem M. Mead, dzieci żyją dziś w zupełnie innym świecie, o którym dorośli często nie mają pojęcia. Nagle wszyscy ludzie stali się częścią nawzajem przenikającej i zazębiającej sieci połączeń i przepływu informacji opartych na wynalazkach elektronicznych. Już dzieci w przedszkolu zdają sobie z tego sprawę. Zmieniły się ich oczekiwania i ambicje. Umiejętność czytania nie jest już celem samym w sobie, ale środkiem do poznania świata. To nowe dziecięce spojrzenie na naukę czytania wymaga uwzględnienia go w programach kształcenia przedszkolnego, jak i w nowych koncepcjach nauki czytania. Nie może być obojętny sposób zdobywania umiejętności czytania, którą dziecko odbiera jako jeden z etapów poznawania otaczającej rzeczywistości.
W programie nauki czytania należy uwzględnić: 1. Rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej a) wyodrębnianie kształtów i barw b) łączenie elementów w określone struktury c) dostrzeganie drobnych różnic w wyglądzie obrazków d) dostrzeganie drobnych różnic w wyglądzie liter 2. Doskonalenie mowy (poprawna artykulacja wszystkich głosek) 3. Doskonalenie słuchu fonemowego w zakresie analizy i syntezy
Spostrzegawczość wzrokowa etap I praca na materiale nieliterowym - wyrabianie gotowości do nauki czytania etap II praca na materiale literowym - wprowadzenie elementarnej nauki czytania
ETAP I - GRY I ZABAWY EDUKACYJNE doskonalące spostrzegawczość wzrokową 1. Rozwiązywanie zagadek poprzez wskazanie właściwego obrazka Choć się zielonej trawy naje, to jednak białe mleko daje. (krowa) Nie gryzą choć zęby mają, ogrodnikom pomagają. (grabie) Najlepszym lekarzem złamanego ołówka jest (temperówka) Wisi w łazience, wycierasz nim ręce. (ręcznik) Przykładowa pomoc gra edukacyjna Zagadki Smoka Obiboka walory: - zapamiętanie treści zagadki (ćwiczenie pamięci słuchowej) - uogólnienie poszczególnych elementów treści zagadki (myślenie logiczne, kojarzenie, uogólnianie) - odnalezienie właściwego obrazka wśród kilku innych (analizator wzrokowy)
2. Dobieranie takich samych przedmiotów np.: owoce warzywa fartuszki lalek samochody serwetki pisanki
Warianty gier: a) Kompletujemy dwa zestawy tych samych obrazków. Jeden zestaw obrazków naklejamy na kostkę a drugi rozkładamy na stole. Rzut kostką wskazuje jakiego obrazka szukamy. b) Kompletujemy dwa zestawy tych samych obrazków. Jeden zestaw obrazków układamy w zakrytym stosie, drugi zestaw rozkładamy na stole. Wzięty ze stosu obrazek wskazuje jakiego obrazka szukamy wśród odkrytych leżących na stole.
3. Wskazywanie (szukanie, dostrzeganie) różnic między obrazkami czym różnią się obrazki? wskaż / poszukaj 5, 6, 8 10 różnic między obrazkami (pomoc karty do gry Apli Papli) 4. Puzzle/ pocięte pocztówki 5. Historyjki obrazkowe 6. Uzupełnianie obrazków czego brakuje na obrazku? 7. Dostrzeganie nieprawidłowości co nie pasuje do obrazka? (eliminowanie przedmiotów/ elementów nie wiążących się z treścią obrazka) 8. Domino obrazkowe
Doskonalenie mowy (poprawna artykulacja wszystkich głosek) zabawy logopedyczne 1. Słuchamy i rozpoznajemy głosy zwierząt mieszkających w naszych lasach (program komputerowy Głosy zwierząt ) 2. Naśladujemy głosy lasu: - kukanie kukułki - stukanie dzięcioła w korę drzewa - gwizdanie kosa - krakanie wrony - pohukiwanie sowy - wycie wilka - szelest liści - szum wiatru
Analiza i synteza słuchowa 1. Rozpoznawanie i wyodrębnianie głosek: - w nagłosie (samogłoski) A la, a zor, a parat, a - petyt, I za, i gła, i -rysy, O lek, o set, o -liwa, o górek, o- kulary - w wygłosie ( zaczynamy od spółgłosek, które możemy wydłużać: f, h, j, l, m, n, r, s, ś, sz dach, duch, strach, strych, dom, mam, maj, daj, tor, wór, masz, kosz, mysz, klej, olej, pas, lis, kran, pan, banan, medal, regał, a następnie dowolna spółgłoska: klocek, list, owoc, kopać, brat) - w śródgłosie (samogłoski : las, but, nos, dom, pas; spółgłoski : osa, Ela)
Analiza i synteza słuchowa c.d. 2. Wskazywanie wszystkich głosek po kolei 3. Przeliczanie głosek 4. Określanie kolejności głosek 5. Wyjmowanie ze słowa głoski wskazanej liczebnikiem porządkowym i tworzenie nowych słów z uzyskanych głosek, np. dom: weź pierwszą głoskę ze słowa dach, weź drugą głoskę ze słowa motyl, weź trzecią głoskę ze słowa lampa. (18 struktur)
Analiza i synteza słuchowa c.d. 6. Rozpoznawanie głosów domowników nagranych na taśmę 7. Rozpoznawanie głosów zwierząt 8. Rozpoznawanie dźwięków instrumentów muzycznych 9. Rozpoznawanie dźwięków środków lokomocji 10. Określanie: - źródła dźwięku kto lub co nadaje dźwięk? - kierunku z którego pochodzi dźwięk - siły dźwięku cicho - głośno - przeliczanie ilości usłyszanych dźwięków
ZABAWY DOSKONALĄCE UMIEJĘTNOŚC WSKAZYWANIA GŁOSKI W ŻĄDANEJ POZYCJI 1. NAGŁOS: W kopercie znajdują się obrazki, których nazwy rozpoczynają się samogłoskami : a. o, i, u - agrest - aparat - abażur - akwarium - ananas - astry - armata - osa - oset - okulary - ołówek - ogrodnik - oko - okno - order - osiołek - ogórek - igła - indyk - Indianin - ule - ulica - umywalka - ubikacja -usta
Zadania dla dziecka: - obejrzyj i nazwij obrazki - osoba prowadząca wybiera jeden obrazek (nie pokazuje go) i informuje, że nazwa wybranego przez nią obrazka zaczyna się na a - dziecko spośród swoich obrazków wskazuje ten, którego nazwa również rozpoczyna się głoską a.
WSKAZYWANIE GŁOSKI W ŻĄDANEJ POZYCJI 2. WYGŁOS: W kopercie znajdują się obrazki, których nazwy kończą się spółgłoską kot most but bat tort płot kogut kret samolot krawat krasnal parasol wróbel rak wilk statek ogórek lis las kos bałwan baton banan balon rower abażur termometr
Zadania dla dziecka: - obejrzyj i nazwij obrazki - osoba prowadząca wybiera jeden obrazek (nie pokazuje go) i informuje, że nazwa wybranego przez nią obrazka kończy się na t - dziecko spośród swoich obrazków wskazuje ten, którego nazwa również kończy się spółgłoską t.
3. NAGŁOS: Co się zmieniło? Przygotowujemy kilka przedmiotów dobranych parami: - lalka w wanience - krasnal w samochodzie - grzybek pod drzewem - kot pod krzesłem - pies obok budy Dziecko zasłania oczy, a my zmieniamy ułożenie przedmiotów (stopniowanie trudności polega na zwiększaniu ilości dokonywanych zmian od jednej do 4 5). Zadaniem dziecka jest wskazanie zmiany poprzez podanie pierwszej głoski nazwy przedmiotu, którego położenie uległo zmianie.
Jaki cel ma ta zabawa? Zabawa ta ma wielostronne wartości kształcące: - rozwija procesy analizy słuchowej poprzez wyodrębnianie głoski (spółgłoski) w nagłosie - doskonali procesy spostrzegania/ zauważania zmian, które zaszły w ustawieniu przedmiotów - ćwiczy umiejętność wskazywania zmian w ułożeniu, poprzez użycie przyimków określających stosunki przestrzenne - wdraża do poprawnego budowania zdań, stosowania spójnika przeciwstawnego a.
4. NAGŁOS: karton obrazek rysunek Na każdy karton w górnym lewym rogu naklejamy obrazek (ma to być pojedynczy przedmiot): np.: sarna, lis, zebra, motyl, ryba, parasol, krasnal, Zadanie dziecka: - nazwij naklejony obrazek i podaj jego pierwszą głoskę kogut - narysuj rzecz, której nazwa zaczyna się taką samą głoską, jak nazwa naklejonego obrazka (jeżeli wiemy, że rysowanie może sprawić dziecku trudność, to przygotowujemy zestaw obrazków, spośród których dziecko będzie mogło wybrać te, których nazwy zaczynają się tą samą głoską, co naklejony obrazek).
5. NAGŁOS: obrazek litera - głoska W sali są porozkładane na podłodze lub porozwieszane obrazki. W woreczku są litery, które rozpoczynają nazwy obrazków. Dziecko lub osoba prowadząca losuje literę i dziecko szuka odpowiedniego obrazka (jego nazwa ma się rozpoczynać taką głoską, jaką wskazuje wylosowana litera), następnie przynosi go do stolika. Po kilku turach dziecko przelicza i porównuje ilość zbiorów obrazków, których nazwy rozpoczynają się poszczególnymi głoskami. Określa których obrazków jest więcej i o ile.
6. ANALIZA GŁOSKOWA: W sali są porozkładane na podłodze lub porozwieszane obrazki. Osoba prowadząca podaje zagadkę, której rozwiązaniem jest nazwa obrazka. Dziecko rozwiązuje zagadkę podając nazwę obrazka po jednej głosce.
7. PRZELICZANIE ILOŚCI GŁOSEK Obrazki, których nazwy składają się z 3, 4, 5 głosek są porozkładane na stoliku. Zadanie dziecka polega na pogrupowaniu obrazków ze względu na ilość głosek, np. wkłada je do pudełka lub samochodu bądź przypina do tablicy oznaczonej odpowiednią ilością kółek lub cyfrą 3, 4, 5.
PRZELICZANIE ILOŚCI GŁOSEK c.d. kot lis las oko but most list mama tata okno buda pies miska wagon dywan ławka komin maska beret
WPROWADZANIE nowej LITERY wyrazy - obrazki (wprowadzamy znaki małej i wielkiej litery pisanej i drukowanej, np. wg 100 klocków B. Rocławskiego) Oglądanie nowej litery (małej i wielkiej) pokazanej poza wyrazem, określenie jej kształtu, porównanie do znanych przedmiotów lub wcześniej poznanych liter Rozpoznawanie nowej litery wśród innych liter, niekoniecznie znanych dziecku Szukanie wyrazów (w gazetach, książkach, na karcie pracy), w których znajduje się nowa litera Wyodrębnienie nowej litery i określenie jej miejsca w wyrazie Czytanie wyrazów, w których występuje nowa litera, obok innych, wcześniej już poznanych Polecamy dziecku połączenie wyrazu z obrazkiem
ZABAWA: na stoliku są rozłożone karteczki z różnymi wyrazami przygotowujemy kostkę z literami (6 liter lub 3 - małe i wielkie) zadanie dziecka: - poszukaj i wskaż nową literę w wyrazach - rzut kostką wskazuje jakiej litery dziecko ma szukać
WPROWADZENIE LITERY Y zwracamy uwagę na prawidłowe wybrzmiewanie spółgłosek podczas nazywania liter, tak by eliminować ewentualne my, py, by lub em, pe, be i utrwalać m, p, b ZABAWA: - przygotowujemy dwa zestawy obrazków, na jednym narysowane są pojedyncze przedmioty a na drugim po 2, 3 - zadanie dziecka polega na nazwaniu obrazków i zwróceniu uwagi, że tam gdzie jest kilka przedmiotów trzeba dołożyć nową głoskę y
WPROWADZENIE LITERY i JAKO SPÓJNIKA (bez wprowadzania pojęcia spójnik) Przygotowujemy obrazki tworzące pary należące do tej samej kategorii. Zadaniem dziecka jest połączyć pasujące do siebie obrazki, np.: krowa i koza zwierzęta palto i beret - ubrania na zimny dzień kubek/ filiżanka i spodek/ talerzyk - naczynia lalka i wózek - zabawki kwiatek i motyl przyroda
Łączenie obrazków w pary umożliwia: kształtowanie prawidłowego myślenia, doskonali umiejętność dostrzegania związków pomiędzy określonymi grupami przedmiotów, tworzenie kategorii nadrzędnych, dostrzeganie logicznych związków między treściami obrazków.
PRZEKSZTAŁCANIE SŁÓW tzw. metajęzyk poprzez zmianę pierwszej lub ostatniej głoski lub sylaby poprzez dodanie lub odjęcie pierwszej głoski/ sylaby poprzez wyodrębnienie wyrazu / wyrazów w wyrazie Zamień głoski, by powstało nowe słowo: groch ch = sz grosz sen n = r nos s = c kot t = c pies s = c las l = p
Wstaw brakującą literę (w każdym zdaniu wyrazy rozpoczynają się tą samą literą) PRZYKŁAD: Ola obiera owoce. _ rysia _armi _ury. _iotruś _isze _iórem. _enek _nalazł _apałki. _anda _idziała _arszawę. _asia _upuje _alafiora.
Wyodrębnianie wyrazów poszukaj jaki wyraz ukrył się w wyrazie port buraki pasta kawałek kosa traktor =por = bura, burak, raki = pas, as = kawa, wał, wałek = kos, osa = tor, rak, trakt, akt, aktor
CZYTANIE ZABAWA zakres tematyczny - praca ludzi w różnych zawodach zadanie dziecka polega na dołożeniu podpisów do obrazków zakład krawiecki igły, deska, palto, spodenki, kamizelka, naparstek, nici, poczta list, listonosz, koperta, torba, czapka, telegram, sklep spożywczy sery, bułki, mleko, masło, kasa, waga,
Polecana literatura 1. Jackie Silberg Nauka czytania przez zabawę, wyd. K. E. LIBER 2005 2. Barbara Sawa Dlaczego dziecko źle czyta i pisze wyd. WSiP 1994 3. Barbara Zakrzewska Trudności w czytaniu i pisaniu WSiP 1996 4. Halina Mystkowska Uczymy czytać w przedszkolu WSiP 1979 5. Antoni Balejko Pomagam dziecku w mówieniu, czytaniu i pisaniu porady i ćwiczenia wyd, Białystok 1996 6. Hanna Dobrowolska Bogusławska Metody nauki czytania w krajach anglojęzycznych WSiP 1991 7. Ewa Kujawa, Maria Kurzyna Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu metoda 18 struktur wyrazowych WSiP 1994 8. Hanna Hamer Klucz do efektywności nauczania poradnik dla nauczycieli wyd. VEDA 1994
Dziękuję za uwagę Ewa Marszałek Pedagog logopeda Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Bełchatowie 44 632 28 74 www.pppbelchatow.bai.pl