Podatek VAT w branży TSL

Podatek VAT w branży TSL Prawne i podatkowe aspekty transportu, spedycji i logistyki Redakcja naukowa Ewa Sokołowska-Strug Paweł Barnik, Łukasz Bernatowicz, Karolina Gierszewska Bartosz Nowodworski, Anna Resiak, Piotr Rożański Warszawa 2013

Stan prawny na 1 kwietnia 2013 r. Wydawca Grzegorz Jarecki Redaktor prowadzący Ewa Wysocka Opracowanie redakcyjne Anna Łubińska-Bujak Łamanie JustLuk Łukasz Drzewiecki, Stanisław Drzewiecki, Krystyna Szych Układ typograficzny Marta Baranowska Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆ Więcej na www.legalnakultura.pl POLSKA IZBA KSIĄŻKI Copyright by Wolters Kluwer Polska SA, 2013 ISBN: 978-83-264-4165-3 Wydane przez: Wolters Kluwer Polska SA Redakcja Książek 01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl księgarnia internetowa www.profinfo.pl

Spis treści 5 Spis treści Wykaz skrótów 15 Część pierwsza Prawo 19 Rozdział I. Umowa przewozu a umowa spedycji 21 1. Uwagi wstępne 21 2. Przewóz, spedycja, logistyka 22 3. Umowa przewozu 22 4. Umowa spedycji 24 5. Podsumowanie 25 Rozdział II. Dokumenty transportowe 26 1. Uwagi wstępne 26 2. Instytucja listu przewozowego 27 3. Inne dokumenty związane z przewozem 29 4. Protokół szkodowy 29 Rozdział III. Podstawowe przepisy dotyczące systemu prawa transportowego w Polsce 31 1. Ustawa o transporcie drogowym 31 1.1. Podstawowe zagadnienia związane z transportem drogowym 32 1.1.1. Transport drogowy 32 1.1.2. Niezarobkowy przewóz drogowy 33 1.1.3. Przewóz kabotażowy 34 1.2. Świadczenie usług transportowych jako działalność licencjonowana 35 1.2.1. Przekształcenie, podział, łączenie spółek a sukcesja licencji 35 1.2.2. Spółka cywilna jako adresat licencji 37 1.2.3. Warunki uzyskania licencji w rozumieniu art. 5 ust. 3 u.t.d. 38 1.2.4. Utrata licencji 39 1.2.5. Uprawnienia Inspekcji Transportu Drogowego 41 1.2.6. Dokumenty wymagane podczas kontroli drogowej 53 1.2.7. Procedura odwoławcza od decyzji w sprawie nałożenia kary pieniężnej 54

Spis treści 6 Rozdział IV. Odpowiedzialność przewoźnika a odpowiedzialność spedytora za przewożony towar 57 1. Odpowiedzialność przewoźnika za powstanie szkody transportowej 57 1.1. Powierzenie przesyłki przez pierwszego przewoźnika dalszemu przewoźnikowi 58 1.2. Ustalenie stanu przesyłki 59 1.3. Odpowiedzialność przewoźnika z innych tytułów 60 2. Przypadki, w których wyłączona jest odpowiedzialność przewoźnika za utracony bądź uszkodzony towar 62 2.1. Odpowiedzialność osób trzecich za niedobory w przewożonym towarze 62 2.2. Siła wyższa 64 2.3. Ubytki naturalne przewożonego towaru 66 2.4. Przedawnienie roszczeń z umowy przewozu 66 3. Odpowiedzialność spedytora za utratę bądź uszkodzenie przewożonego towaru 67 3.1. Kiedy spedytor będzie odpowiadał tak, jak przewoźnik 68 3.2. Przedawnienie roszczeń z umowy spedycji 68 Rozdział V. Przewóz w świetle przepisów konwencji CMR 69 1. Podstawowe założenia wykonywania przewozu na podstawie konwencji CMR 69 2. Zawarcie umowy przewozu w świetle przepisów konwencji CMR 73 3. Odpowiedzialność przewoźnika za przewożony towar 78 4. Reklamacje i roszczenia na gruncie przepisów konwencji CMR 83 5. Postanowienia dotyczące przewozu wykonywanego przez kolejnych przewoźników 85 Rozdział VI. Czas pracy kierowców 87 1. Uwagi ogólne 87 2. Czas pracy kierowców zatrudnionych na podstawie stosunku pracy 88 2.1. Definicja czasu pracy na gruncie ustawy o czasie pracy kierowców 88 2.2. Obowiązkowe przerwy w czasie pracy kierowcy 90 2.3. Rodzaje systemów czasu pracy, które mogą być zastosowane wobec kierowców 91 3. Praca kierowcy w godzinach nadliczbowych 93 Rozdział VII. Zastosowanie reguł INCOTERMS 2010 w branży TSL 95 1. EXW (ang. ex works z zakładu) 95 2. FCA (ang. free carrier dostarczony do przewoźnika) 96 3. CPT (ang. carriage paid to przewóz opłacony do) 96 4. CIP (ang. carriage and insurance paid to przewóz i ubezpieczenie opłacone do) 96 5. DAT (ang. delivered at terminal dostarczony do terminalu) 96 6. DAP (ang. delivered at place dostarczony do miejsca) 97 7. DDP (ang. delivered duty paid dostarczony, cło opłacone) 97 8. FAS (ang. free alongside ship dostarczony wzdłuż burty statku) 97 9. FOB (ang. free on board dostarczony na statek) 98 10. CFR (ang. cost and freight koszt i fracht) 98 11. CIF (ang. cost insurance and freight koszt, ubezpieczenie, fracht) 98

Spis treści Rozdział VIII. Analiza wybranego orzecznictwa sądowego dotyczącego prawa przewozowego i świadczenia usług transportowych 99 1. Wyrok SN z dnia 27 stycznia 2004 r., II CK 389/02 99 2. Wyrok SN z dnia 6 października 2004 r., I CK 199/04 102 3. Wyrok SA w Katowicach z dnia 28 listopada 1990 r., I ACr 45/90 104 4. Wyrok SA w Warszawie z dnia 7 października 2002 r., I ACa 1188/02 105 5. Wyrok SN z dnia 8 kwietnia 2009 r., V CSK 392/08 107 6. Wyrok SN z dnia 17 listopada 1998 r., III CKN 23/98 109 7. Wyrok SA w Warszawie z dnia 12 listopada 1996 r., I ACr 673/96 110 8. Wyrok SN z dnia 5 grudnia 2003 r., IV CK 264/02 115 9. Wyrok WSA w Warszawie z dnia 13 maja 2008 r., VI SA/Wa 263/08 118 10. Wyrok SN z dnia 29 września 2004 r., II CK 24/04 120 11. Wyrok SN z dnia 6 lutego 2008 r., II CSK 469/07 122 12. Wyrok SN z dnia 22 listopada 2006 r., V CSK 303/06 125 13. Wyrok SN z dnia 25 czerwca 2010 r., I CSK 554/09 126 14. Wyrok SN z dnia 28 lutego 2006 r., III CSK 149/05 132 7 Część druga VAT 137 Rozdział I. Najważniejsze zagadnienia z zakresu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT zagadnienia wstępne 139 1. Czynności opodatkowane podatkiem VAT 139 1.1. Dostawa towarów oraz świadczenie usług na terytorium Polski 141 1.2. Czynności wykonywane poza terytorium Polski 143 1.3. Czynności kompleksowe 144 2. Czynności wyłączone z opodatkowania 146 2.1. Czynności wyłączone z opodatkowania na mocy samej ustawy o VAT 146 2.1.1. Zbycie przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa 147 2.1.2. Czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy 147 2.2. Czynności niepodlegające opodatkowaniu brak uznania, że zachodzi sprzedaż 148 2.2.1. Kary umowne 149 2.2.2. Odszkodowania 151 2.2.3. Opłaty za przestój (postojowe) 154 2.2.4. Kradzież towaru 157 2.2.5. Opłaty za przetrzymanie kontenerów 158 2.2.6. Skutki wyłączenia z opodatkowania 162 2.3. Czynności nieodpłatne 162 2.3.1. Nieodpłatne wydanie towarów 163 2.3.2. Nieodpłatne świadczenie usług 165 Rozdział II. Definicje 170 1. Wprowadzenie (dlaczego kwestia definicji jest tak ważna dla rozliczeń podatku VAT) 170 2. Definicja usług transportowych 172

Spis treści 8 3. Definicja usług spedycyjnych 174 4. Definicja usług magazynowania 177 5. Definicja usług przechowania 179 6. Definicja usług składowania 180 7. Definicja usług logistycznych 182 8. Znaczenie kompleksowego charakteru usług transportowych 183 9. Znaczenie kompleksowego charakteru usług spedycyjnych czy firma spedycyjna świadczy wiele drobnych usług czy jedną kompleksową 187 10. Usługi kurierskie czy są to usługi tożsame z usługami transportowymi 188 Rozdział III. Miejsce świadczenia usług 189 1. Wprowadzenie 189 2. Zasada ogólna 190 2.1. Definicja podatnika 190 2.2. Siedziba działalności gospodarczej 192 2.3. Stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej 193 2.4. Usługi wykonywane na rzecz podmiotów niebędących podatnikami 195 3. Zasady szczególne 195 3.1. Usługi pośrednictwa 196 3.2. Usługi związane z nieruchomościami 197 3.3. Transport (w sytuacjach szczególnych wyjątki od zasady) 198 3.3.1. Transport pasażerów 198 3.3.2. Szczególne przypadki związane z transportem towarów (polscy przedsiębiorcy trasa poza UE) 198 3.3.3. Szczególne przypadki związane z transportem towarów (nabywca przedsiębiorcą spoza UE trasa po Polsce) 199 3.3.4. Szczególne przypadki związane z transportem towarów transport na rzecz tzw. niepodatników 199 3.4. Usługi kulturalne, artystyczne, sportowe itp. 199 3.5. Usługi pomocnicze do usług transportowych oraz usługi wyceny majątku rzeczowego 201 3.6. Usługi restauracyjne i cateringowe 202 3.7. Krótkoterminowy najem środków transportu 203 3.7.1. Stan prawny obowiązujący do dnia 31 grudnia 2012 r. 203 3.7.2. Stan prawny obowiązujący od dnia 1 stycznia 2013 r. 205 3.8. Usługi elektroniczne 206 3.9. Usługi niematerialne świadczone na rzecz niepodatników spoza UE 207 3.10. Usługi telekomunikacyjne 208 3.11. Usługi turystyki 208 4. Eksport usług 209 5. Import usług 210 6. Studium przypadków usługi transportu towarów 211 6.1. Transport towarów świadczony na rzecz podatnika 211 6.1.1. Usługi świadczone na rzecz podmiotu polskiego 212 6.1.2. Usługi świadczone na rzecz podmiotu z UE oraz spoza UE 215 6.2. Transport towarów świadczony na rzecz podmiotów niebędących podatnikami 217 6.2.1. Transport kołowy i kolejowy 218 6.2.2. Transport lotniczy oraz morski 219 7. Studium przypadków usługi transportu osób 221

Spis treści 8. Studium przypadków usługi spedycji 223 8.1. Usługi spedycji świadczone na rzecz podatnika 223 8.1.1. Usługi świadczone na rzecz podmiotu polskiego 223 8.1.2. Usługi świadczone na rzecz podmiotu z UE oraz spoza UE 224 8.2. Spedycja towarów świadczona na rzecz podmiotów niebędących podatnikami 225 9. Studium przypadków usługi logistyczne 226 9.1. Usługi logistyczne świadczone na rzecz podatnika 226 9.1.1. Usługi świadczone na rzecz podmiotu polskiego 226 9.1.2. Usługi świadczone na rzecz podmiotu z UE oraz spoza UE 226 9.2. Usługi logistyczne świadczone na rzecz podmiotów niebędących podatnikami 227 10. Studium przypadków usługi magazynowania 228 10.1. Usługi świadczone na rzecz podatnika 228 10.1.1. Usługi świadczone na rzecz podmiotu polskiego 228 10.1.2. Usługi świadczone na rzecz podmiotu z UE oraz spoza UE 228 10.2. Usługa magazynowania towarów świadczona na rzecz podmiotów niebędących podatnikami 236 11. Studium przypadków usługi w portach morskich 236 11.1. Usługi w portach morskich świadczone na rzecz podatnika 236 11.1.1. Usługi świadczone na rzecz podmiotu polskiego 237 11.1.2. Usługi świadczone na rzecz podmiotu z UE oraz spoza UE 237 11.2. Usługi w portach morskich świadczone na rzecz podmiotów niebędących podatnikami 238 12. Studium przypadków usługi świadczone przez agencje celne 239 12.1. Usługi świadczone na rzecz podmiotów niebędących podatnikami 239 12.2. Usługi świadczone na rzecz polskich przedsiębiorców 240 12.3. Usługi świadczone na rzecz podmiotów z UE oraz spoza UE 240 9 Rozdział IV. Obowiązek podatkowy 241 1. Pojęcie obowiązku podatkowego 241 2. Zasada ogólna 242 2.1. Stan prawny obowiązujący do dnia 31 grudnia 2013 r. 242 2.2. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2014 r. 243 3. Przypadki szczególne (wprowadzenie) 245 3.1. Stan prawny obowiązujący do 31 grudnia 2013 r. 245 3.2. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2014 r. 249 4. Czy usługi transportowe/spedycyjne mogą być usługą ciągłą? 252 5. Studium przypadków usługi transportowe 256 5.1. Stan prawny obowiązujący do 31 stycznia 2013 r. 256 5.1.1. Usługi świadczone na rzecz podmiotu polskiego 256 5.1.2. Usługi świadczone na rzecz podmiotu z UE oraz spoza UE 257 5.2. Stan prawny od 1 stycznia 2014 r. 259 6. Usługi spedycyjne 260 6.1. Stan prawny do 31 grudnia 2013 r. 260 6.1.1. Usługi świadczone na rzecz podmiotu polskiego 261 6.1.2. Usługi świadczone na rzecz podmiotu z UE oraz spoza UE 261 6.2. Stan prawny od 1 stycznia 2014 r. 263 7. Usługi logistyczne 264 7.1. Stan prawny do 31 grudnia 2013 r. 264

Spis treści 10 7.1.1. Usługi świadczone na rzecz podmiotu polskiego 264 7.1.2. Usługi świadczone na rzecz podmiotu z UE oraz spoza UE 266 7.2. Stan prawny od 1 stycznia 2014 r. 267 8. Usługi magazynowania 269 8.1. Stan prawny do 31 grudnia 2013 r. 269 8.1.1. Usługi świadczone na rzecz podmiotu polskiego 269 8.1.2. Usługi świadczone na rzecz podmiotu z UE oraz spoza UE 271 8.2. Stan prawny od 1 stycznia 2014 r. 273 9. Usługi przechowania 275 9.1. Stan prawny do 31 grudnia 2013 r. 275 9.1.1. Usługi świadczone na rzecz podmiotu polskiego 275 9.1.2. Usługi świadczone na rzecz podmiotu z UE oraz spoza UE 276 9.2. Stan prawny od 1 stycznia 2014 r. 277 10. Usługi składowania 279 10.1. Stan prawny do 31 grudnia 2013 r. 279 10.1.1. Usługi świadczone na rzecz podmiotu polskiego 279 10.1.2. Usługi świadczone na rzecz podmiotu z UE oraz spoza UE 280 10.2. Stan prawny od 1 stycznia 2014 r. 281 11. Usługi w portach morskich (przeładunek, załadunek, badania, czyszczenie, holowanie itp.) 284 11.1. Stan prawny do 31 grudnia 2013 r. 284 11.1.1. Usługi świadczone na rzecz podmiotu polskiego 284 11.1.2. Usługi świadczone na rzecz podmiotu z UE oraz spoza UE 285 11.2. Stan prawny od 1 stycznia 2014 r. 286 12. Refaktura kosztów transportu 286 12.1. Stan prawny do 31 grudnia 2013 r. 287 12.1.1. Obowiązek podatkowy przy odsprzedaży usług transportowych oraz spedycyjnych 287 12.1.2. Moment wykonania odsprzedawanej usługi 288 12.2. Stan prawny od 1 stycznia 2014 r. 289 13. Refaktura biletów lotniczych 289 13.1. Stan prawny do 31 grudnia 2013 r. obowiązek podatkowy przy odsprzedaży biletu lotniczego 290 13.2. Stan prawny od 1 stycznia 2014 r. 291 14. Obowiązek podatkowy w imporcie usług 291 14.1. Pojęcie importu usług 292 14.2. Obowiązek podatkowy w imporcie usług stan prawny do 31 grudnia 2013 r. 292 14.3. Stan prawny od 1 stycznia 2014 r. 293 Rozdział V. Faktura VAT w usługach branży TSL 295 1. Wprowadzenie 295 2. Regulacje prawne 295 2.1. Podatnicy zobowiązani do wystawiania faktur 297 2.1.1. Zasady obowiązujące do dnia 31 grudnia 2012 r., jak i częściowo w 2013 r. 297 2.1.2. Stan prawny obowiązujący od dnia 1 stycznia 2014 r. 302 2.1.3. Stan prawny obowiązujący przejściowo od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia 2013 r. 306 2.2. Dane obowiązkowe faktury 307 2.2.1. Zasady obowiązujące do dnia 31 grudnia 2012 r. 307

Spis treści 2.2.2. Stan prawny obowiązujący od dnia 1 stycznia 2014 r. 309 2.2.3. Stan prawny obowiązujący przejściowo od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. 319 2.3. Faktura zaliczkowa 320 2.3.1. Stan prawny obowiązujący do 31 grudnia 2012 r. 320 2.3.2. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2014 r. 322 2.3.3. Stan prawny obowiązujący przejściowo od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. 323 2.4. Faktura NP 324 2.4.1. Zasady obowiązujące do 31 grudnia 2012 r. 324 2.4.2. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2014 r. 325 2.4.3. Stan prawny obowiązujący przejściowo od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. 326 2.5. Moment wystawienia faktury 326 2.5.1. Stan prawny obowiązujący do 31 grudnia 2012 r. 326 2.5.2. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2014 r. 330 2.5.3. Stan prawny obowiązujący przejściowo od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. 333 2.6. Faktura korygująca 335 2.6.1. Stan prawny obowiązujący do 31 grudnia 2012 r. 335 2.6.2. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2014 r. 337 2.6.3. Stan prawny obowiązujący przejściowo od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. 339 2.6.4. Ujęcie faktury korygującej 339 2.6.5. Zbiorcze faktury korygujące 347 2.7. Nota korygująca 350 2.7.1. Stan prawny obowiązujący do 31 grudnia 2012 r. 350 2.7.2. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2014 r. 351 2.7.3. Stan prawny obowiązujący przejściowo od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. 352 2.8. Faktura wewnętrzna 352 2.8.1. Stan prawny obowiązujący do 31 grudnia 2012 r. 352 2.8.2. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2014 r. 353 2.8.3. Stan prawny obowiązujący przejściowo od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. 353 2.9. Duplikat faktury 354 2.9.1. Stan prawny obowiązujący do 31 grudnia 2012 r. 354 2.9.2. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2014 r. 354 2.9.3. Stan prawny obowiązujący przejściowo od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. 355 2.10. Sposób zabezpieczenia faktur (tradycyjnych, jak i elektronicznych) 355 2.10.1. Stan prawny obowiązujący do 31 grudnia 2012 r. 355 2.10.2. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2014 r. 357 2.10.3. Stan prawny obowiązujący przejściowo od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. 359 2.11. Faktura elektroniczna 359 2.11.1. Stan prawny obowiązujący do 31 grudnia 2012 r. 359 2.11.2. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2014 r. 362 2.11.3. Stan prawny obowiązujący przejściowo od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. 363 2.12. Faktury wystawiane w imieniu i na rzecz przewoźników (sprzedaż biletów lotniczych) 364 11

Spis treści 12 3. Studium przypadków 366 3.1. Usługi transportowe i spedycyjne a moment wystawienia faktury 366 3.1.1. Usługi świadczone na rzecz podmiotu polskiego 366 3.1.2. Usługi świadczone na rzecz podmiotów z UE oraz spoza UE 368 3.2. Usługi magazynowania i logistyczne a moment wystawienia faktury 373 3.2.1. Usługi świadczone na rzecz podmiotu polskiego 373 3.2.2. Usługi magazynowania świadczone na rzecz podmiotu z UE oraz spoza UE 377 3.3. Usługi w portach morskich a moment wystawienia faktury (przeładunek, załadunek, badania, czyszczenie, holowanie itp.) 382 3.3.1. Usługi świadczone na rzecz podmiotu polskiego 382 3.3.2. Usługi świadczone na rzecz podmiotu z UE oraz spoza UE 383 3.4. Usługi świadczone przez agencje celne a moment wystawienia faktury 385 3.4.1. Usługi świadczone na rzecz podmiotu polskiego 385 3.4.2. Usługi świadczone na rzecz podmiotu z UE oraz spoza UE 386 Rozdział VI. Kurs waluty 388 1. Uwagi ogólne 388 1.1. Stan prawny obowiązujący do 31 grudnia 2012 r. 388 1.2. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2013 r. 389 2. Sprzedaż krajowa w walucie 390 2.1. Stan prawny obowiązujący do 31 grudnia 2012 r. 390 2.2. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. 394 2.3. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2014 r. 397 3. Sprzedaż NP (świadczenie usług poza terytorium kraju) 399 3.1. Stan prawny obowiązujący do 31 grudnia 2012 r. 399 3.2. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. 400 3.3. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2014 r. 403 4. Import usług 404 4.1. Stan prawny obowiązujący do 31 grudnia 2012 r. 404 4.2. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. 406 4.3. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2014 r. 407 Rozdział VII. Stawka podatku VAT 409 1. Wprowadzenie 409 2. Transport 411 2.1. Transport towarów wykonywany na rzecz podatnika polskiego oraz import usług 413 2.1.1. Transport krajowy 413 2.1.2. Transport unijny 415 2.1.3. Transport międzynarodowy preferencje podatkowe 416 2.1.4. Transport krajowy, wewnątrzunijny oraz poza Polską opodatkowany stawką 0% 447 2.1.5. Transport między innym państwem UE a K3 452 2.1.6. Transport poza UE 453 2.2. Transport towarów na rzecz podatnika unijnego 454 2.3. Transport towarów na rzecz podatnika z K3 455 2.4. Transport towarów wykonywany na rzecz tzw. niepodatnika 457 2.4.1. Transport krajowy 457

Spis treści 2.4.2. Transport unijny 458 2.4.3. Transport międzynarodowy 460 2.5. Transport osób 462 2.5.1. Transport krajowy 463 2.5.2. Transport unijny i międzynarodowy 472 2.5.3. Transport towaru przewożonego przez osoby podróżujące 478 2.5.4. Transport poza Polską 478 2.5.5. Regulacje wynikające z dyrektywy 2006/112/WE 479 2.6. Tabelaryczne zestawienie wysokości opodatkowania usług transportowych 482 3. Usługi spedycji 482 4. Usługi magazynowania 485 5. Usługi logistyczne 488 6. Usługi w portach morskich 489 7. Usługi związane z eksportem i usługi agencji celnych 493 8. Usługi związane z importem 496 9. Usługi związane z obsługą lotniczą 497 13 Rozdział VIII. Numer identyfikacji podatkowej 503 1. Rejestracja podatnika na potrzeby podatku VAT (numer identyfikacji podatkowej) 503 2. Rejestracja podatnika na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych (numer VAT UE) 506 2.1. Obowiązek posługiwania się numerem VAT UE 507 2.2. Potwierdzenie NIP UE kontrahenta 509 2.2.1. Stan prawny obowiązujący do 31 grudnia 2013 r. 509 2.2.2. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2014 r. 511 Rozdział IX. Deklaracje oraz informacje podsumowujące wykazywanie transakcji z dziedziny TSL 512 1. Deklaracje 512 1.1. Uwagi ogólne 512 1.2. Termin i miejsce złożenia deklaracji 513 1.3. Wykazanie transakcji z dziedziny TSL w deklaracji podatkowej 515 1.3.1. Usługi świadczone przez podmiot krajowy na rzecz innego podmiotu krajowego 517 1.3.2. Usługi świadczone przez polskiego podatnika na rzecz kontrahenta z terytorium UE 520 1.3.3. Usługi świadczone przez polskiego podatnika na rzecz kontrahenta spoza terytorium UE 522 1.3.4. Usługa nabywana przez polskiego podatnika VAT od kontrahenta z terytorium UE 523 1.3.5. Usługa nabywana przez polskiego podatnika VAT od kontrahenta z terytorium poza UE 525 1.3.6. Usługi nabywane przez podmiot krajowy od innego podmiotu krajowego 525 1.3.7. Moment wykazania usługi w deklaracji VAT 526 1.4. Korekta deklaracji 530 2. Informacje podsumowujące 532 2.1. Usługi wykazywane w informacjach podsumowujących 533

Spis treści 14 2.2. Termin i miejsce złożenia informacji podsumowującej 538 2.3. Moment wykazania usługi w informacji podsumowującej 540 2.3.1. Stan prawny obowiązujący do 31 grudnia 2013 r. 540 2.3.2. Stan prawny obowiązujący od 1 stycznia 2014 r. 541 Bibliografia 543 Wykaz orzeczeń 545 O autorach 555

Wykaz skrótów 15 Wykaz skrótów Akty prawne dyrektywa dyrektywa 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. 2006/112/WE w 2006/112/WE sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006, s. 1, z późn. zm.) k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) k.k.s. ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 z późn. zm.) konwencja CMR Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) i protokół podpisania, sporządzone w Genewie dnia 19 maja 1956 r. (Dz. U. z 1962 r. Nr 49, poz. 238 z późn. zm.) k.p. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) o.p. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) p.p.s.a. ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.) p.r.d. ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1137 z późn. zm.) pr. przew. ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1173) rozporządzenie rozporządzenie wykonawcze Rady (UE) nr 282/2011 z dnia nr 282/2011 15 marca 2011 r. ustanawiające środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 77 z 23.03.2011, s. 1, z późn. zm.) rozporządzenie rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego nr 561/2006 i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Dz. Urz. UE L 102 z 11.04.2006, s. 1, z późn. zm.)

Wykaz skrótów 16 rozporządzenie rozporządzenie Komisji (EWG) nr 2454/93 z dnia 2 lipca nr 2454/93 1993 r. ustanawiające przepisy w celu wykonania rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz. Urz. WE L 253 z 11.10.1993, s. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 2, t. 6, s. 3, z późn. zm.) r.p.f.e. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2010 r. w sprawie przesyłania faktur w formie elektronicznej, zasad ich przechowywania oraz trybu udostępniania organowi podatkowemu lub organowi kontroli skarbowej (Dz. U. Nr 249, poz. 1661) r.w.f. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 marca 2011 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 68, poz. 360) r.w.p. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 4 kwietnia 2011 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 73, poz. 392 z późn. zm.) u.c.p.k. ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1155) u.p.e. ustawa z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. Nr 130, poz. 1450 z późn. zm.) ustawa o VAT ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.) u.t.d. ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874 z późn. zm.) w.k.c. rozporządzenie Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz. Urz. WE L 302 z 19.10.1992, s. 1; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 2, t. 4, s. 307, z późn. zm.) Czasopisma i oficjalne publikatory Apel.-W-wa Apelacja. Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Warszawie Dz. U. Dziennik Ustaw Dz. Urz. Dziennik Urzędowy M.P. Monitor Polski M. Pod. Monitor Podatkowy M.P.Pr. Monitor Prawa Pracy OSA Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych OSP Orzecznictwo Sądów Polskich PiP Państwo i Prawo Pr. Spółek Prawo Spółek Rec. Zbiór orzeczeń sądów wspólnotowych (przed dniem 1 maja 2004 r.) Zb. Orz. Zbiór orzeczeń sądów wspólnotowych (po dniu 1 maja 2004 r.)

Wykaz skrótów Inne 17 B2B B2C EDI ETS GKA Incoterms K3 NSA PKWiU PZC SA SAD SN TSL TSUE VAT WDT WNT WSA obrót profesjonalny dokonywany między przedsiębiorcami (ang. Business to Business) obrót dokonywany między przedsiębiorcą a konsumentem, czyli podmiotem nieprowadzącym działalności gospodarczej (ang. Business to Consument) elektroniczna wymiana danych (ang. Electronic Data Interchange) Europejski Trybunał Sprawiedliwości (obecnie: Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej) Główna Komisja Arbitrażowa (ang. International Commercial Terms) kraj trzeci (poza terytorium Unii Europejskiej) Naczelny Sąd Administracyjny Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług poświadczenie zgłoszenia celnego Sąd Apelacyjny jednolity dokument administracyjny (ang. single administrative document) Sąd Najwyższy transport spedycja logistyka Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podatek od towarów i usług (ang. value added tax podatek od wartości dodanej) wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów wojewódzki sąd administracyjny

Część pierwsza Prawo

Piotr Rożański, Łukasz Bernatowicz 21 Rozdział I Umowa przewozu a umowa spedycji Piotr Rożański Łukasz Bernatowicz 1. Uwagi wstępne Sektor transport spedycja logistyka (TSL) obejmuje całokształt sieciowej działalności gospodarczej związanej z przestrzennym przepływem dóbr i osób. Sektor ten ma charakter usługowy komplementarny wobec pozostałych działów gospodarki, w tym przede wszystkim handlu wewnętrznego i zagranicznego. W latach 2004 2008 krajowy sektor TSL był jednym z największych beneficjentów wzrostu gospodarczego ze średniorocznym tempem rozwoju na poziomie 14,9%, wyprzedzającym tempo wzrostu PKB (6,1%) i wymiany międzynarodowej (13%). Według danych Instytutu Logistyki i Magazynowania wartość krajowego rynku TSL w 2006 r. przekroczyła poziom 117 000 000 000 zł, co stanowiło około 11% dochodu narodowego. Efektem korzystnej koniunktury krajowej był systematyczny wzrost liczby przedsiębiorstw świadczących takie usługi. W przedziale lat 2003 2007 liczba przedsiębiorstw TSL działających w Polsce wzrosła z poziomu 135 000 do 146 000, skutkiem czego udział firm krajowych w zasobach przedsiębiorstw TSL w całej Unii wzrósł z 12% do 12,6% 1. Transport stanowi współcześnie jeden z najważniejszych elementów umożliwiających prawidłowe funkcjonowanie gospodarki wolnorynkowej. Usługi przewozowe, wykonywane na podstawie zawartych umów, pełnią w gospodarce rolę usługową, zaspokajając potrzeby przedsiębiorców. Stanowią one dla nich niezbędny element działalności pozwalający na wymianę dóbr, zwłaszcza w ramach kooperacji przemysłowej. Można postawić tezę, że działalność transportowa jest swoistym suplementem produkcji, a od sprawnego jej funkcjonowania zależą ostatecznie ekonomiczne efekty podstawowych działów gospodarki. W działalności transportowej można wyróżnić cały zespół praw i obowiązków uczestników szeroko pojętego transportu. Ciąg tych czynności może jednak 1 G. Szyszka, Logistyka w Polsce w latach 2006 2007 (w:) Logistyka wobec nowych wyzwań. Polski Kongres Logistyczny LOGISTICS 2010. Poznań, 12 14 maja 2010. Materiały konferencyjne, red. M. Janiak, J. Ogrodowczyk, Poznań 2010.

Rozdział I. Umowa przewozu a umowa spedycji 22 zostać uporządkowany w drodze połączenia w pewne całości, czyli etapy i fazy procesu transportowego. Kryterium uzasadniającym przypisywanie poszczególnych czynności do określonego etapu czy fazy są cel i funkcja spełniane przez nie w procesie transportowym. Dlatego można wyodrębnić etap czynności mających na celu przygotowanie przewozu oraz czynności związane z jego wykonaniem. 2. Przewóz, spedycja, logistyka Wraz z rozwojem dziedziny gospodarki, którą stanowią szeroko pojęte usługi transportowe, zaczęły zacierać się pojęcia takie jak: przewóz i spedycja. Można dopatrzeć się w tym zjawisku określonej logiki oraz prawidłowości, gdyż wszystkie czynności wykonywane w ramach usług transportowych mają na celu przemieszczenia określonego rodzaju towaru lub osób z miejsca nadania do miejsca przeznaczenia przy użyciu niezbędnych środków technicznych. Transport natomiast w ujęciu ekonomicznym polega na zarządzaniu łańcuchem dostaw na zasadzie odpłatnego świadczenia określonego wachlarza usług. Obok czynności związanych z przemieszczeniem określonych dóbr mają miejsce również usługi polegające na magazynowaniu towaru, pakowaniu, wykonywaniu czynności ładunkowych czy też innych czynności logistycznych. Rozróżnienie umowy spedycji od umowy przewozu ma istotne znaczenie z punktu widzenia sporów powstałych na tle tych umów, a w związku z tym na zakres i rodzaj odpowiedzialności stron umowy. Okoliczności, które przesądzają o odpowiedzialności spedytora, nie są takie same, jak w przypadku przewoźnika. Szczegółowe rozważania dotyczące rodzajów odpowiedzialności przewoźników i spedytorów zostaną przedstawione w niniejszym opracowaniu w innym miejscu. 3. Umowa przewozu Umowa przewozu powszechnie jest definiowana jako rodzaj umowy o świadczenie usług i zawiera w sobie zobowiązanie przewoźnika do przewiezienia przedmiotu przewozu w oznaczone miejsce i zobowiązanie kontrahenta przewoźnika do zapłaty wynagrodzenia za przewóz. Jest to umowa nazwana, przewidziana w art. 774 i n. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Skuteczność zawarcia umowy przewozu nie została uzależniona od zachowania formy szczególnej. Może być ona zawarta przez każde zachowanie się stron, które ujawnia ich wolę w sposób dostateczny. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że obecnie umowa przewozu bardzo często ma charakter czysto adhezyjny. Stan taki wynika z masowego zawierania umów przewozu. Nie w każdym przypadku kontrahent przewoźnika ma wpływ na kształt umowy. Dochodzi ona do skutku najczęściej przez przystąpienie, czyli tzw. adhezję, według przyjętych, szablonowych wzorów, ukształtowanych w istotnej części bezwzględnie obowiązującymi przepisami aktów normatywnych oraz wzorami umów i regulaminami wydanymi przez

Piotr Rożański, Łukasz Bernatowicz przewoźnika jako jedną ze stron umowy 2. Co więcej, na gruncie art. 7 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 1173) został wprowadzony obowiązek zawarcia umowy przewozu przez przewoźnika. Od obowiązku tego przewoźnik może uchylić się jedynie wtedy, kiedy zachodzą ustawowe przypadki, tj.: 1) zaistnieją okoliczności uniemożliwiające przewóz, których przewoźnik nie mógł uniknąć ani zapobiec ich skutkom; 2) kontrahent nie zastosował się do przepisów ustawowych; 3) ze względu na przedmiot przewozu nie ma możliwości wykonania usługi. Zawarcie umowy przewozu prowadzi zwykle do powstania specyficznego kręgu podmiotów zainteresowanych wykonaniem tej umowy. Obok stron kontraktu występuje zwykle osoba trzecia beneficjent usługi przewozu. W transporcie towarowym występuje wtedy, gdy nadawca przy zawieraniu umowy wskazuje adresata, do rąk którego przewoźnik zobowiązany jest po dokonaniu przewozu wydać przesyłkę. Adresatem tym może być sam wysyłający, wtedy układ podmiotów pozostaje prosty, jednakże w większości przypadków odbiorcą jest wskazana w dokumencie osoba trzecia, niebędąca stroną umowy przewozu i niezawierająca z przewoźnikiem jakiejkolwiek umowy. W rezultacie możemy mieć do czynienia z trzema podmiotami: nadawca przewoźnik odbiorca 3. Elementami istotnymi w umowie przewozu, według definicji zawartej w kodeksie cywilnym, są: 1) oznaczenie trasy przewozu; 2) wynagrodzenie przewoźnika oraz 3) przedmiot przewozu. Jedynie ubocznie należy zwrócić uwagę, że umowa, na podstawie której czynności przewozowe wykonywane są przez przewoźnika bezpłatnie, nie może być na gruncie przepisów kodeksu cywilnego traktowana jako umowa przewozu. W przepisach kodeksu cywilnego oraz innych aktów normatywnych nie ma definicji przewoźnika. W treści art. 774 k.c. występuje natomiast jednoznaczne stwierdzenie, że przewóz dokonywany jest przez przewoźnika w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa. Zasadniczo nie budzi wątpliwości, że w rozumieniu tego przepisu za przewoźnika może zostać uznany tylko taki podmiot, który prowadzi działalność transportową w formie przedsiębiorstwa, co oznacza, że wykonywane przez przewoźnika czynności mają charakter gospodarczy. Bez znaczenia natomiast pozostaje forma organizacyjna, w jakiej przedsiębiorca ubiegający się o zezwolenia, licencje czy certyfikaty na wykonywanie świadczeń przewozowych prowadzi działalność gospodarczą. Podstawowym obowiązkiem przewoźnika jest przewiezienie przesyłki towarowej w taki sposób, aby odbiorca mógł ją otrzymać w miejscu przeznaczenia w oznaczonym terminie oraz w stanie nienaruszonym, tj. we właściwej konsystencji i bez jakichkolwiek uszkodzeń czy zmian w jej substancji lub opa- 23 2 J. Gospodarek, Zawarcie umowy przewozu osób, Warszawa 1979. 3 H. Goik, Umowa przewozu przesyłek w transporcie lądowym jako rodzaj umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej, Katowice 1975.