Ekonomika Transportu Morskiego wykład 05ns

Ekonomika Transportu Morskiego wykład 05ns dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki Wydział Nawigacyjny, Akademia Morska w Gdyni

2 Wykład 5 ETM: tematyka 1. Gospodarowanie czasem w transporcie morskim. 2. Zwyczaje i uzanse w TM. 3. Liczenie czasu dozwolonego (laydays).

3 Miary produkcji usług przewozowych w żegludze 1. standardowe jednostki masy lub objętości przemieszczanych ładunków (tony, metry sześcienne, stopy sześcienne); 2. jednostki specyficzne dla danego rodzaju ładunku (standardy dla drewna, buszle dla zboża, baryłki dla ropy naftowej).

4 Praca przewozowa w TM: PRACĄ PRZEWOZOWĄ w TM jest przebycie przez statek określonej odległości. miara pracy statku: nośność statku droga morska, którą pokonał (przemieszczenie jednej tony nośności na odległość jednej mili morskiej, tzn. jedna tonażomila).

5 FAZY PROCESU PRODUKCJI USŁUG PRZEWOZOWYCH W ŻEGLUDZE (CYKL PRZEMIESZCZANIA ŁADUNKU): 1. załadowanie ładunku w porcie nadania; 2. przemieszczenie ładunku drogą morską; 3. wyładowanie ładunku w porcie przeznaczenia.

6 CYKL PRACY STATKU PODRÓŻ (REJS): 1. część produkcyjna (statek wykonuje pracę przewozową przewozi ładunki); 2. część nieprodukcyjna (przebiegi balastowe całego statku, praca nie wykorzystanej części statku).

7 RODZAJE REJSÓW: PRZEBIEG STATKU droga, jaką statek pokonuje w podróży morskiej między dwoma kolejnymi portami. PODRÓŻ STATKU MORSKIEGO (REJS) jeden lub szereg przebiegów powiązanych ze sobą decyzjami eksploatacyjnymi armatora. REJS PROSTY rejs jednoprzebiegowy: A B. REJS OKRĘŻNY dwa lub więcej przebiegów liczonych jako jedna podróż zaczynająca się i kończąca z reguły w tym samym porcie: A B A (dwuprzebiegowy) lub A B C... A (wieloprzebiegowy).

8 Czas amortyzacji statku CZAS AMORTYZACJI okres, w którym na podstawie rocznej stawki amortyzacyjnej powinien nastąpić zwrot zaangażowanych środków inwestycyjnych.

9 Czas pozostawania statku w dyspozycji CZAS POZOSTAWANIA STATKU W DYSPOZYCJI (T d ) wynosi 365 dni lub mniej, gdy statek został zakupiony lub sprzedany/utracony w ciągu analizowanego roku: gdzie: T d = T rem + T e T d czas pozostawania statku w dyspozycji, T rem czas remontów statku, T e czas eksploatacji statku.

10 Czas eksploatacyjny statku CZAS EKSPLOATACYJNY STATKU (T e ) łączny czas trwania rejsów wykonywanych przez statek w ciągu roku (suma czasów trwania poszczególnych rejsów): gdzie: T e czas eksploatacyjny statku, T e = t r1 + t r2 +... + t rm t ri czas trwania i-tego rejsu w dobach, m liczba rejsów.

11 Czas trwania rejsu statku CZAS TRWANIA REJSU STATKU (t r ) obejmuje czas przebywania statku w morzu oraz czas pobytu statku w portach: gdzie: t r czas trwania rejsu statku, t r = t m + t p t m czas przebywania statku w morzu, t p czas pobytu statku w portach.

12 Czas przebywania statku w morzu w trakcie rejsu CZAS PRZEBYWANIA STATKU W MORZU W TRAKCIE REJSU (t m ) jest sumą czasu trwania poszczególnych przebiegów statku, tj.: gdzie: t m = t m1 + t m2 +... + t mu t mj czas przebywania statku w morzu w j-tym przebiegu, u liczba przebiegów w rejsie.

13 Czas pobytu statku w portach w trakcie rejsu CZAS POBYTU STATKU W PORTACH W TRAKCIE REJSU (t p ) jest sumą czasów jego pobytu w poszczególnych portach odwiedzanych w trakcie rejsu, tj.: gdzie: t p = t p1 + t p2 +... + t pw t pi czas pobytu statku w i-tym porcie, w liczba portów odwiedzanych przez statek w trakcie rejsu (w min = 2).

14 Gospodarka czasem zespołu statków w TM: Pojęcie ZESPÓŁ STATKÓW może dotyczyć m.in.: 1. statków wykorzystywanych na danej linii, 2. statków na określonym zasięgu pływania (w przypadku żeglugi nieregularnej), 3. statków danego typu (np. zbiornikowców), 4. ogółu statków używanych w żegludze liniowej, 5. ogółu statków używanych w żegludze nieregularnej, 6. całej floty danego kraju.

15 Czas pozostawania zespołu statków w dyspozycji CZAS POZOSTAWANIA ZESPOŁU STATKÓW W DYSPOZYCJI (T dz ) jest sumą czasu w dyspozycji statków wchodzących w skład zespołu: gdzie: T dz = T d1 + T d2 +... + T dm T di czas w dyspozycji i-tego statku (w dobach), m liczebność zespołu statków.

16 Moc przewozowa i zdolność przewozowa MOC PRZEWOZOWA wielkość produkcji usług przewozowych statku, które może on wykonać przy pełnym wykorzystaniu nośności netto i prędkości technicznej w ciągu 1 rejsu (albo w jednostce czasu np. w ciągu jednej doby, jednego roku, itd.). [jednostki: tony lub tonażomile] ZDOLNOŚĆ PRZEWOZOWA (*) wielkość produkcji usług lub (**) wielkość pracy przewozowej, jaką statek realizuje w konkretnych warunkach eksploatacyjnych (które mogą ograniczać wykorzystanie nośności netto i prędkości technicznej statku). [jednostki: tony lub tonomile]

17 FUNKCJE MOCY PRZEWOZOWEJ STATKU oznaczenia D nośność brutto (w związku ze zmianami w dozwolonym zanurzeniu jest to wielkość przeciętna), Z przeciętna wielkość paliwa, zapasów, wody, załogi i jej bagaży w czasie rejsu, D n przeciętna nośność ładunkowa statku w czasie rejsu (równa różnicy między nośnością brutto a ciężarem paliwa, zapasów, itd., tj. D n = D Z), z współczynnik nośności netto statku (nośności ładunkowej) równy Dn/D, w liczba portów odwiedzanych przez statek podczas rejsu (w min = 2) lub liczba zmian ładunku w ładowniach statku podczas rejsu, r liczba rejsów statku w ciągu roku, T e czas eksploatacyjny statku w ciągu roku (w dobach), L całkowita droga statku w rejsie (w milach morskich, 1Mm 1853 metry).

18 FUNKCJE MOCY PRZEWOZOWEJ STATKU wzory A. rejsowa moc przewozowa statku mierzona w tonach masy ładunkowej: M pt = Dzw B. roczna moc przewozowa statku mierzona w tonach masy ładunkowej: M rt = M pt r = Dzw = D n wr C. statkodobowa moc przewozowa statku mierzona w tonach masy ładunkowej: M dt = M rt /T e = Dzwr/T e = D n wr/t e D. rejsowa moc przewozowa statku mierzona w tonażomilach: M ptż = DzwL = D n wl E. roczna moc przewozowa statku mierzona w tonażomilach: M rtż = DzwLr = D n wlr F. statkodobowa moc przewozowa mierzona w tonażomilach: M dtż = M rtż /T e = DzwLr/T e = D n wlr/t e

FUNKCJE MOCY PRZEWOZOWEJ STATKU wykresy (1/2) r r 0 T e 0 Wpływ czasu eksploatacyjnego statku na liczbę rejsów w roku V, N b Wpływ prędkości statku i normy przeładunkowej brutto na liczbę rejsów w roku ETM dr Adam Salomon (Katedra Transportu 19

FUNKCJE MOCY PRZEWOZOWEJ STATKU wykresy (2/2) r 0 D n,,,l śr Wpływ nośności netto statku, jej wykorzystania i średniej odległości przewozu ładunków na liczbę rejsów w roku ETM dr Adam Salomon (Katedra Transportu 20

Gospodarowanie czasem w TM - zadanie ETM dr Adam Salomon (Katedra Transportu 21 Linia eksploatowała statek (o nośności netto 150000 ton) od 1 stycznia 2004 roku do 4 listopada 2004 roku. W tym czasie z powodu remontu wyłączono statek z eksploatacji na 30 dni. A 250 INM 110000 ton 50000 ton C 200 INM 250 INM 40000 ton B Proszę podać: 1.czas trwania rejsu statku; 2.czas przebywania statku w morzu w trakcie rejsu; 3.czas przebywania statku w portach w trakcie rejsu; 4.czas pozostawania statku w dyspozycji; 5.czas eksploatacyjny statku; 6.rejsową moc przewozową statku; 7.rejsową zdolność przewozową statku.

Gospodarowanie czasem w TM rozwiązanie zadania ETM dr Adam Salomon (Katedra Transportu 22 1. czas trwania rejsu statku t r = t m + t p = 48 + 72 + 120 + 96 + 48 + 72 + 96 = 552 godziny = 23 dni 2. czas przebywania statku w morzu w trakcie rejsu t m = 48 + 72 + 120 = 240 godzin = 10 dni; 3. czas przebywania statku w portach w trakcie rejsu t p = 96 + 48 + 72 + 96 = 312 godzin = 13 dni; 4. czas pozostawania statku w dyspozycji = T d = T rem + T e = 30 + 279 = 309 dni; 5. czas eksploatacyjny statku T e = (31 + 29 + 31 + 30 + 31 + 30 + 31 + 31 + 30 + 31 + 4) 30 = 279 dni; 6. moc przewozowa statku (w rejsie) = MP = 150000 + 150000 + 150000 = 450000 ton lub MP = (150000 ton 200 INM) + (150000 ton 250 INM) + (150000 ton 250 INM) = 30 mln tonażomil + 37,5 mln tonażomil + 37,5 mln tonażomil = 105 mln tonażomil; 7. zdolność przewozowa statku (w rejsie) = ZP = 50000 + 40000 + 110000 = 200000 ton lub ZP = (50000 ton 200 INM) + (40000 ton 250 INM) + (110000 ton 250 INM) = 10 mln tonomil + 10 mln tonomil + 27,5 mln tonomil = 47,5 mln tonomil.

23 Zwyczaje i uzanse w TM Zwyczaje i uzanse dotyczące przewozu obejmują liczną gamę zagadnień, np. rodzaj umowy o przewóz, rodzaje kosztów, rodzaje formuł służących do określenia czasu dozwolonego, zasad dotyczących konosamentów itp. W transporcie morskim zwyczaje i uzanse są najczęściej zalecane, inaczej niż w transporcie samochodowym, kolejowym i lotniczym, gdzie najczęściej występuje prawo obligatoryjne.

24 Formuły określające sposób rozliczania czasu załadunku/wyładunku (czasu dozwolonego) (1/3) Running days kolejne dni kalendarzowe (24 godz.) bez odliczania niedziel i świąt; Working days tylko dni robocze i tylko ustawowy czas pracy; Weather working days dni, w których przeładunek jest możliwy ze względu na stan pogody; Weather permitting przy odpowiednich warunkach atmosferycznych; Despatch half demurrage stawka premii za przyspieszenie w wysokości połowy stawki przestojowego;

25 Formuły określające sposób rozliczania czasu załadunku/wyładunku (czasu dozwolonego) (2/3) Despatch half demurrage (on) all time saved stawka premii za przyspieszenie w wysokości połowy stawki przestojowego za cały zaoszczędzony czas; Despatch half demurrage discharging only stawka premii za przyspieszenie w wysokości połowy stawki przestojowego tylko w porcie wyładunkowym; Despatch half demurrage loading only stawka premii za przyspieszenie w wysokości połowy stawki przestojowego, tylko w porcie załadunku; Sundays and holidays included łącznie z niedzielami i dniami świątecznymi; Saturdays, Sundays and holidays included łącznie z sobotami, niedzielami i dniami świątecznymi;

26 Formuły określające sposób rozliczania czasu załadunku/wyładunku (czasu dozwolonego) (3/3) Sundays and holidays excepted z wyłączeniem niedziel i dni świątecznych; Saturdays, Sundays and holidays excepted z wyłączeniem sobót, niedziel i dni świątecznych; Sundays and holidays excepted even if used z wyłączeniem niedziel i dni świątecznych, nawet jeśli (czas) użyty; Sundays and holidays excepted even if used both ends z wyłączeniem niedziel i dni świątecznych, nawet jeśli (czas) użyty, w porcie załadunku i wyładunku; Sundays and holidays excepted unless used z wyłączeniem niedziel i dni świątecznych, chyba że (czas) użyty.

27 Wyznaczanie czasu dozwolonego zadanie 1A Znając rozkład wyładunku, przeładunku i załadunku na drobnicowiec uniwersalny Adam Mickiewicz z tabeli 1A (przy klauzuli: Despatch half demurrage, despatch = 1000 USD) wyznaczyć czas dozwolony dla statku oraz podać kwotę despatch/demurrage, jeżeli norma wyładunkowa wynosi 200 ton / godz., a norma załadunkowa wynosi 300 ton / godz.

28 Wyznaczanie czasu dozwolonego zadanie 1A - tabela Tab. 1A. Rozkład wyładunku, przeładunku i załadunku na drobnicowiec uniwersalny Adam Mickiewicz. Data Czas pracy [godz.] Kilogramy Czynność 4 XI 2004 (czw) 09.00 24.00 4455600 wyładunek 5 XI 2004 (pt) 00.01 24.00 7255000 wyładunek 6 XI 2004 (so) 00.01 08.00 1490325 wyładunek 6 XI 2004 (so) 08.01 24.00 3333000 załadunek 7 XI 2004 (nie) 00.01 24.00 5850210 załadunek 8 XI 2004 (po) 00.01 24.00 5150000 załadunek Razem wyładunek 13200925 Razem załadunek 14333210 Źródło: K.Kreft, A.Salomon, Narzędzia informatyczne w projektowaniu działalności portów morskich. Zbiór zadań + dyskietka, Wydawnictwo UG, Gdańsk 1998, s.115.

29 Wyznaczanie czasu dozwolonego zadanie 1A rozwiązanie (1/3) WYŁADUNEK: Razem do wyładowania 13200925 kg = 13201 ton Norma wyładunkowa: 200 ton/godzinę Wyznaczenie liczby godzin ile statek mógł stać pod wyładunkiem: 13201 ton / 200 ton na godzinę = 66 godz. Wyznaczenie liczby godzin ile statek stał rzeczywiście pod wyładunkiem: 15 + 24 + 8 = 47 godz. PER SALDO (z wyładunku): 19 godzin zaoszczędzone (do zapłaty portowi ).

30 Wyznaczanie czasu dozwolonego zadanie 1A rozwiązanie (2/3) ZAŁADUNEK: Razem do załadowania 14333210 kg = 14333,3 ton Norma załadunkowa: 300 ton/godzinę Wyznaczenie liczby godzin ile statek mógł stać pod załadunkiem: 14333,3 ton / 300 ton na godzinę 48 godz. Wyznaczenie liczby godzin ile statek stał rzeczywiście pod załadunkiem: 16 + 24 + 24 = 64 godz. PER SALDO (z załadunku): 16 godzin za długa obsługa (do zapłaty statkowi ).

31 Wyznaczanie czasu dozwolonego zadanie 1A rozwiązanie (3/3) Statek zaoszczędził 19 godzin na wyładunku (mógł stać 66 godzin, natomiast stał faktycznie 47 godzin), natomiast stracił 16 godzin na załadunku (mógł stać 48 godzin, lecz stał 64 godziny). Wynika z tego, że statek zaoszczędził per saldo 3 godziny i zapłaci za przyspieszenie operacji wy/załadunkowych: 3/24 1000 USD = 125 USD Odp.: Ostatecznie port otrzyma : 125 USD

32 Wyznaczanie czasu dozwolonego zadanie 2A Znając rozkład wyładunku, przeładunku i załadunku na drobnicowiec uniwersalny Adam Mickiewicz z tabeli 2A (przy klauzuli: Despatch half demurrage, despatch = 1000 USD oraz klauzuli SHEX Sundays and Holidays Excepted) wyznaczyć czas dozwolony dla statku oraz podać kwotę despatch/demurrage, jeżeli norma wyładunkowa wynosi 200 ton / godz., a norma załadunkowa wynosi 300 ton / godz.

35 Wyznaczanie czasu dozwolonego zadanie 2A rozwiązanie (2/3) ZAŁADUNEK: Razem do załadowania 14333210 kg = 14333,3 ton Norma załadunkowa: 300 ton/godzinę Wyznaczenie liczby godzin ile statek mógł stać pod załadunkiem: 14333,3 ton / 300 ton na godzinę 48 godzin + 24 godziny (niedziela) 72 godz. Wyznaczenie liczby godzin ile statek stał rzeczywiście pod załadunkiem: 16 + 24 + 24 = 64 godz. PER SALDO (z załadunku): 8 godzin zaoszczędzone (do zapłaty portowi ).

36 Wyznaczanie czasu dozwolonego zadanie 2A rozwiązanie (3/3) Statek zaoszczędził 19 godzin na wyładunku (mógł stać 66 godzin, natomiast stał faktycznie 47 godzin) oraz 8 godzin na załadunku (mógł stać 72 godziny, lecz stał 64 godziny). Wynika z tego, że statek zaoszczędził per saldo 27 godzin i zapłaci za przyspieszenie operacji wy/załadunkowych: 27/24 1000 USD = 1125 USD. Odp.: Ostatecznie port otrzyma : 1125 USD

37 Wyznaczanie czasu dozwolonego zadanie 3A Znając rozkład wyładunku, przeładunku i załadunku na drobnicowiec uniwersalny Adam Mickiewicz z tabeli 3A (przy klauzuli: Despatch half demurrage, despatch = 1000 USD oraz klauzuli Sundays and holidays excepted even if used both ends) wyznaczyć czas dozwolony dla statku oraz podać kwotę despatch/demurrage, jeżeli norma wyładunkowa wynosi 200 ton / godz., a norma załadunkowa wynosi 300 ton / godz.

41 Wyznaczanie czasu dozwolonego zadanie 3A rozwiązanie (3/3) Statek zaoszczędził 19 godzin na wyładunku (mógł stać 66 godzin, natomiast stał faktycznie 47 godzin) oraz 8 godzin na załadunku (mógł stać 72 godziny, lecz stał 64 godziny). Wynika z tego, że statek zaoszczędził per saldo 27 godzin i zapłaci za przyspieszenie operacji wy/załadunkowych: 27/24 1000 USD = 1125 USD. Odp.: Ostatecznie port otrzyma : 1125 USD

42 Wyznaczanie czasu dozwolonego zadanie 4A Znając rozkład wyładunku, przeładunku i załadunku na drobnicowiec uniwersalny Adam Mickiewicz z tabeli 4A (przy klauzuli: Despatch half demurrage, despatch = 1000 USD oraz klauzuli Despatch half demurrage loading only) wyznaczyć czas dozwolony dla statku oraz podać kwotę despatch/demurrage, jeżeli norma wyładunkowa wynosi 200 ton / godz., a norma załadunkowa wynosi 300 ton / godz.

44 Wyznaczanie czasu dozwolonego zadanie 4A rozwiązanie (1/3) WYŁADUNEK: Czas trwania wyładunku kompletnie nas nie interesuje.

46 Wyznaczanie czasu dozwolonego zadanie 4A rozwiązanie (3/3) Wynika z tego, że statek zaoszczędził per saldo 8 godzin i zapłaci za przyspieszenie operacji wy/załadunkowych: 8/24 1000 USD = 333,33 USD. Odp.: Ostatecznie port otrzyma : 333,33 USD

47 Wyznaczanie czasu dozwolonego zadanie 5A Znając rozkład wyładunku, przeładunku i załadunku na drobnicowiec uniwersalny Adam Mickiewicz z tabeli 5A (przy klauzuli: Despatch half demurrage, despatch = 1000 USD oraz klauzuli Sundays and holidays excepted unless used) wyznaczyć czas dozwolony dla statku oraz podać kwotę despatch/demurrage, jeżeli norma wyładunkowa wynosi 200 ton / godz., a norma załadunkowa wynosi 300 ton / godz.

50 Wyznaczanie czasu dozwolonego zadanie 5A rozwiązanie (2/3) ZAŁADUNEK: Razem do załadowania 14333210 kg = 14333,3 ton Norma załadunkowa: 300 ton/godzinę Wyznaczenie liczby godzin ile statek mógł stać pod załadunkiem: 14333,3 ton / 300 ton na godzinę 48 godz. Wyznaczenie liczby godzin ile statek stał rzeczywiście pod załadunkiem: 16 + 24 + 24 = 64 godz. PER SALDO (z załadunku): 16 godzin statek stał za długo (do zapłaty statkowi ).

51 Wyznaczanie czasu dozwolonego zadanie 5A rozwiązanie (3/3) Wynika z tego, że obsługa statku została przyspieszona o 3 godziny, więc statek zapłaci premię za pośpiech: 3/24 1000 USD = 125 USD. Odp.: Ostatecznie port otrzyma : 125 USD

52 ETM: Koniec WYKŁADU 05 Do zobaczenia za tydzień Kalkulatory wciąż będą potrzebne