dr Adam Salomon Spedycja wykład 05 dla 5 sem. TiL (stacjonarne)

Transkrypt

1 dr Adam Salomon Spedycja wykład 05 dla 5 sem. TiL (stacjonarne)

2 Spedycja Podstawowy podręcznik do ćwiczeń i wykładów. A. Salomon, Spedycja - teoria, przykłady, ćwiczenia, Wyd. AM, Gdynia dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni) 2

3 SPEDYCJA program wykładu 05. Uczestnicy rynku spedycyjnego (część 1). Przewoźnicy (armatorzy) morscy i ich przedstawiciele (agenci); NVOCC; Przewoźnicy samochodowi i ich przedstawiciele (agenci); Przewoźnicy kolejowi i ich przedstawiciele (agenci). Spedycja dr Adam Salomon, Katedra Transportu i Logistyki (WN AM w Gdyni) 3

4 Dostęp do rynku spedycyjnego wcześniej Ustawa o działalności gospodarczej obowiązująca do 2001 roku, stworzyła bardzo liberalne warunki dostępu podmiotów do rynku spedycyjnego, nie ograniczone żadnymi koncesjami ani obostrzeniami. Firmę spedycyjną mógł założyć każdy. Jedyny przypadek, kiedy spedytor w Polsce musiał ubiegać się o koncesję, występował wówczas, gdy chciał on jednocześnie spełniać funkcje agenta celnego. dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 4

5 Dostęp do rynku spedycyjnego obecnie Obecnie obowiązująca Ustawa prawo działalności gospodarczej z 19 listopada 1999 roku, która weszła w życie 1 stycznia 2001 roku (Dz. U. z 1999 roku, nr 101, poz. 1178), miała daleko idące skutki dla funkcjonowania przedsiębiorstw transportowo-spedycyjnych w Polsce, głównie ze względu na wprowadzenie zasady koncesjonowania działalności (art ). dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 5

6 Najważniejsze postanowienia Ustawy prawo działalności gospodarczej (1) Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców (art. 7). Uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej [m.in.] w zakresie: transportu lotniczego i kolejowego (art. 14). Koncesji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat (art. 15). Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 6

7 Najważniejsze postanowienia Ustawy prawo działalności gospodarczej (2) Wniosek o udzielenie koncesji powinien zawierać (art. 17): 1. oznaczenie przedsiębiorcy, jego siedzibę i adres; 2. numer w rejestrze przedsiębiorców; 3. określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma być udzielona koncesja; 4. informacje określone w przepisach odrębnych ustaw. Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 7

8 Najważniejsze postanowienia Ustawy prawo działalności gospodarczej (3) Organ koncesyjny jest uprawniony do kontroli działalności gospodarczej w zakresie (art. 21): 1. zgodności wykonywanej działalności z udzieloną koncesją; 2. przestrzegania warunków wykonywania działalności gospodarczej; 3. obronności lub bezpieczeństwa państwa, ochrony bezpieczeństwa lub dóbr osobistych obywateli lub innego ważnego interesu publicznego. Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 8

9 Najważniejsze postanowienia Ustawy prawo działalności gospodarczej (4) Organ koncesyjny cofa koncesję w przypadku, gdy (art. 22): 1. wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją; 2. przedsiębiorca nie podjął działalności objętej koncesją mimo wezwania organu koncesyjnego lub zaprzestał wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją; 3. występuje zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa lub innego ważnego interesu publicznego. Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 9

10 Kontrahentów spedytora portowo-morskiego można podzielić na dwie podstawowe grupy podwykonawcy związani bezpośrednio z organizacją łańcucha transportowego podwykonawcy związani pośrednio z organizacją łańcucha transportowego Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 10

11 Główni podwykonawcy (kontrahenci spedytora) związani bezpośrednio z organizacją łańcucha transportowego przewoźnicy (armatorzy) morscy i ich przedstawiciele (agenci) przewoźnicy samochodowi i ich przedstawiciele (agenci) przewoźnicy lotniczy i ich przedstawiciele (agenci) przewoźnicy śródlądowi i ich przedstawiciele (agenci) przewoźnicy kolejowi i ich przedstawiciele (agenci) Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 11

12 Główni podwykonawcy (kontrahenci spedytora) związani pośrednio z organizacją łańcucha transportowego zarządy portów morskich i spółki portowe świadczące usługi na rzecz ładunku (przeładunek, składowanie) zarządy portów śródlądowych i spółki portowe świadczące usługi na rzecz ładunku (przeładunek, składowanie) zarządy portów lotniczych i spółki portowe świadczące usługi na rzecz ładunku (przeładunek, składowanie) inne firmy specjalistyczne, których działalność jest związana ze specyfiką danego ładunku firmy controllingowe firmy prawnicze towarzystwa ubezpieczeniowe Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 12

13 Przewoźnicy (armatorzy) morscy i ich przedstawiciele (agenci) (1) W transporcie morskim podmiot zawierający umowę przewozu z przewoźnikiem nazywa się frachtującym (freighter). W przypadku transportu ładunku odbywającego się w żegludze nieregularnej zawierającego umowę nazywa się czarterującym (charterer), natomiast podmiot zawierający umowę w żegludze regularnej bukującym (shipper). Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 13

14 Przewoźnicy (armatorzy) morscy i ich przedstawiciele (agenci) (2) Frachtujący zawiera umowę o przewóz ładunku z właścicielem statku armatorem (owner, shipowner), albo z przewoźnikiem (carrier), podejmującym się odpłatnych przewozów ładunków na swój rachunek. Przewoźnik nie musi być prawnym właścicielem statku, może być tylko dysponentem środka transportu, na zasadzie dzierżawy. Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 14

15 Zadania załadowcy W porcie załadunkowym występuje także załadowca (shipper, nominal shipper, loader), który zajmuje się załadunkiem towarów na statek. Załadowca wymieniony jest w dokumentach ładunkowych (konosamentach, czarterach i umowach bukingowych), a z prawnego punktu widzenia dostarcza ładunek armatorowi/przewoźnikowi w imieniu frachtującego statek. Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 15

16 Załadowcą może być: 1. spedytor działający na zlecenie frachtującego (czarterującego lub bukującego) lub spedytora głównego; 2. załadowca działający na zlecenie frachtującego; 3. przewoźnik podejmujący się przewozu określonego ładunku wraz z jego załadunkiem; 4. konsygnator (nadający towar do załadunku); 5. oraz frachtujący (jeżeli sam dostarczył ładunek przewoźnikowi). Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 16

17 Załadowca ma m.in. prawo: 1. zażądania od przedstawiciela armatora/przewoźnika wydania kwitów sternika na określone partie ładunkowe znajdujące się na pokładzie statku; 2. zażądania wystawienia przez przedstawiciela armatora/przewoźnika konosamentu; 3. przyjęcia do załadowania, za zwrotem kwitów sternika opiewających na wszystkie załadowane partie ładunku; 4. ustalenia liczby oryginalnych konosamentów; 5. ustalenia odbiorcy ładunku; 6. zażądania, aby konosament zawierał odpowiednie informacje prawnie wymagane. Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 17

18 Załadowca odpowiada m.in. za: 1. szkody wynikłe z przetrzymania statku w porcie załadunku, ponad ustalony okres załadunku; 2. szkody poniesione w wyniku niedokładnego lub nieprawdziwego oświadczenia dotyczącego rodzaju albo właściwości ładunku; 3. szkody i wydatki, wynikające z niedokładności lub nieprawdziwości oświadczenia dotyczącego miary, objętości, liczby sztuk, ilości i wagi ładunku oraz jego znaków głównych; 4. szkody powstałe wskutek nieprawdziwej deklaracji załadowcy dotyczącej załadowania i przewozu ładunków łatwo zapalnych, wybuchowych lub stwarzających inne niebezpieczeństwa. Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 18

19 Agenci i maklerzy Podczas transakcji handlu morskiego podmioty w nich uczestniczące mogą być reprezentowane przez agentów (agents) i maklerów (brokers). Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 19

20 Agent definicja AGENT to samodzielny przedsiębiorca (osoba fizyczna lub prawna), który związany jest ze swoim zleceniodawcą umową agencyjną i który podejmuje się stałego pośrednictwa w zawieraniu umów na rzecz zleceniodawcy, aż do wygaśnięcia umowy. Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 20

21 Makler definicja MAKLER to samodzielny przedsiębiorca, trudniący się zawodowo pośrednictwem w zawieraniu różnego rodzaju umów, działający na podstawie jednorazowego zlecenia, bez zawierania stałych umów. Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 21

22 Rodzaje maklerów okrętowych W handlu morskim występują dwa rodzaje maklerów okrętowych (shipbrokers): maklerzy klarujący (clearing agents), zajmujący się obsługą statków (klarowaniem) wychodzących z portu i wchodzących do/z portu oraz maklerzy frachtujący (chartering brokers, freight brokers), zajmujący się czarterowaniem statków. Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 22

23 NVOCC Non Vessel Operating Common Carrier (NVOCC) jest operatorem nie posiadającym własnych środków transportowych. Występuje on w tej roli na całej trasie przewozów, integrując pracę przewoźników różnych gałęzi transportu w organizacyjną całość w taki sposób, aby powierzony mu ładunek dotarł możliwie najtaniej, najszybciej i najbezpieczniej od nadawcy do odbiorcy. Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 23

24 Flota w transporcie samochodowym Spedytorzy portowo-morscy wykorzystują do przemieszczania towaru do portu samochód lub zestaw drogowy (ciągnik z naczepą lub samochód z przyczepą lub przyczepami): 1. niskotonażowe o ładowności do 3,5 tony; 2. średniotonażowe o ładowności 3,5 12,0 ton; 3. wysokotonażowe o ładowności 12,0 60,0 ton; 4. zestawy specjalistyczne do przewozów ponadgabarytowych, które mogą mieć ładowność nawet do 200 ton. Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 24

25 Wśród samochodów i zestawów specjalistycznych występują: 1. cysterny (do przewozu paliw, płynnych artykułów spożywczych i chemikaliów); 2. zestawy do przewozu ładunków ciężkich i ponadgabarytowych; 3. odkryte platformy; 4. zestawy do przewozu zwierząt; 5. zestawy do przewozu samochodów; 6. zestawy przystosowane do przewozu odzieży; 7. inne specjalistyczne. Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 25

26 Ciągnik siodłowy MAN z naczepą-cysterną do przewozu cieczy i płynów (na fotografii - olej opałowy) Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 26

27 GAZ-53 do przewozu mleka. Na pierwszym planie rosyjscy policjanci w czasie kontroli drogowej na Kaukazie Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 27

28 Przewóz ponadgabarytów w transporcie samochodowym Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 28

29 Przewóz ponadgabarytów w transporcie samochodowym Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 29

30 Przewóz ponadgabarytów w transporcie samochodowym = przykładowy tabor (1/3) Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 30

31 Przewóz ponadgabarytów w transporcie samochodowym = przykładowy tabor (2/3) Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 31

32 Przewóz ponadgabarytów w transporcie samochodowym = przykładowy tabor (3/3) Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 32

33 Ciężarówka do przewozu zwierząt Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 33

34 Ciężarówka do przewozu zwierząt Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 34

35 Zestaw do przewozu samochodów (laweta) Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 35

36 Zestaw do przewozu samochodów (laweta) Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 36

37 Przewóz odzieży na wisząco Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 37

38 Wśród naczep uniwersalnych występują: naczepy płaskie (wysokość ładowna 2,45 2,55 m identyczna na całej długości naczepy) naczepy typu Jumbo (z tzw. balkonem o wysokości ładownej około 2,40 m i główną przestrzenią ładunkową o wysokości około 2,90 m). Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 38

39 Naczepa typu Jambo naczepy płaskie (wysokość ładowna 2,45 2,55 m identyczna na całej długości naczepy). Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 39

40 Naczepa typu Jambo Naczepa typu Jumbo (z tzw. balkonem o wysokości ładownej około 2,40 m i główną przestrzenią ładunkową o wysokości około 2,90 m). Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 40

41 W transporcie samochodowym występują przewozy 1. całopojazdowe, które mają miejsce, gdy zleceniodawca płaci za zdolność załadowczą (pojemność) zamówionego samochodu, bez względu na ilość i objętość towaru, jaki załaduje czyli wynajmuje cały pojazd; 2. drobnicowe, które mają miejsce gdy zleceniodawca płaci za faktyczną lub obliczeniową wagę towaru, a zastosowany do przewozu pojazd jest dobierany przez spedytora i jego wielkość nie ma wpływu na stawkę przewozową; 3. o kontrolowanej temperaturze (gwarantujące utrzymanie stałej temperatury przewozu w granicach 30 0 C). Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 41

42 Fracht w samochodowych przewozach całopojazdowych Fracht w samochodowych przewozach całopojazdowych ustala się najczęściej na bazie all-in (od punktu załadunkowego do punktu wyładunkowego) za konkretny pojazd o danej zdolności przewozowej. Można ustalać także fracht w oparciu o kilometr ładowny lub każdy kilometr przebiegu samochodu, ale tego typu stawki rodzą zawsze spory dotyczące odległości pomiędzy poszczególnymi punktami nadania i odbioru. Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 42

43 Współczynniki przeliczeniowe objętości do wagi stosowane w samochodowej spedycji drobnicowej 1. podstawowy (1 m 3 = min. 330 kg); 2. pomocniczy (1 metr ładowny skrzyni pojazdu = min kg). Do obliczenia stawki przewozowej stosuje się wagę wyższą, a pomiar objętości towaru dokonywany jest zawsze według najmniejszego prostopadłościanu, w jakim zmieści się przesyłka. Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 43

44 Przewoźnicy kolejowi i ich przedstawiciele (agenci) W Polsce od 1 stycznia 1999 roku obowiązuje nowy podział kompetencji w Polskich Kolejach Państwowych S.A., które podzielono na 9 rynków: 1. Rynek paliw płynnych i produktów chemicznych (siedziba Warszawa); 2. Rynek przewozów tranzytowych (Warszawa); 3. Rynek przewozów intermodalnych (Warszawa); 4. Rynek artykułów rolnych i drewna (Poznań); 5. Rynek surowców i wyrobów hutniczych (Kraków); 6. Rynek materiałów budowlanych (Wrocław); 7. Rynek wyrobów przemysłowych (Gdańsk); 8. Rynek paliw stałych (Katowice); 9. Rynek przewozów promowych (Szczecin). Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 44

45 W Europie występują różne szerokości torów kolejowych: 1. o prześwicie 1435 mm (sieć normalnotorowa najbardziej powszechna); 2. o prześwicie ponad 1435 mm (sieć szerokotorowa spotykana m.in. w Rosji i krajach byłego ZSRR [1520 mm], Finlandii i Norwegii [1524 mm], Portugalii [1665 mm], Hiszpanii [1674 mm]); 3. o prześwicie poniżej 1435 mm (sieć wąskotorowa o znaczeniu lokalnym). Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 45

46 Zasady w przewozach kolejowych Zasada swobody frankowania (opłacania) należności przewozowych mówi, że należności może opłacić albo nadawca, albo odbiorca. Nadawca wypełniając list przewozowy określa, jakie należności opłaci (rubryka 24 listu przewozowego CIM). Pozostałe należności musi uiścić odbiorca (jednak jeśli odbiorca odmówi przyjęcia przesyłki, to należności przekazane odbiorcy musi pokryć nadawca). W przewozach kolejowych stosuje się wagony będące własnością kolei i podlegające umowie RIV (dla CIM) oraz wagony prywatne (oznaczone literą P i podlegające umowie RIP). Wykorzystanie wagonów prywatnych wiąże się ze zniżkami taryfowymi, które mogą sięgać nawet 15%. Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 46

47 SPEDYCJA koniec wykładu 05. Dziękuję za uwagę i zapraszam na kolejne wykłady Spedycja dr Adam Salomon, KTiL, WN AM w Gdyni 47