Rachunkowość Wykład nr 3 Plan wykładu 1. Cel sporządzania rachunku zysków i strat Rachunek zysków i strat 2. Definicje przychodów i kosztów oraz kryteria ujmowania 3. Układ rachunku zysków i strat Dr Marcin Pielaszek 2 Cel sporządzania rachunku zysków i strat Celem rachunku zysków i strat jest dostarczenie informacji o tym czy działalność przedsiębiorstwa jest efektywna, tzn. czy powoduje ona wzrost jego wartości Wartość przedsiębiorstwa jest kreowana, jeżeli następuje wzrost wartości kapitałów własnych a więc aktywów skorygowanych o zobowiązania (aktywa netto) Zysk netto a zysk ekonomiczny Zysk netto nie zawsze oznacza to samo co zysk ekonomiczny definiowany przez ekonomistów. Wynika to z następujących przyczyn: 1. Nieuwzględnianie w zysku (stracie) netto ujęcia i zmian wartości wielu aktywów w tym szczególnie wartości niematerialnych i prawnych AKTYWA KAPITAŁ WŁASNY ZOBOWIĄZANIA ZMIANY KAPITAŁU WŁASNEGO WYNIKAJĄCE Z INNYCH CZYNNIKÓW NIŻ WNIESIENIA/ POBRANIA WŁAŚCICIELI 2. Rachunkowość w dużej mierze opiera się na przeszłych zdarzeniach gospodarczych i wskutek tego nie uwzględnia w zysku (stracie) netto efektów przyszłych transakcji 3. Zysk lub strata netto przedsiębiorstwa nie uwzględnia kosztu kapitału własnego. W praktyce kapitał własny kosztuje podobnie jak kapitał obcy (a zwykle nawet więcej, gdyż charakteryzuje się większym poziomem ryzyka) Z pomiaru tego wyłącza się transakcje zwiększenia lub zmniejszenia kapitałów wynikające z wniesienia lub poprania przez właścicieli, gdyż nie są one rezultatem efektywności działania 3 4 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 1
Rachunek zysków i strat Przychody Rachunek zysków i strat prezentuje informację o przychodach kosztach oraz zyskach i stratach na różnych poziomach działalności przedsiębiorstwa Przychody to uprawdopodobnione: powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, Przychody o wiarygodnie określonej wartości, -. Zysk / strata w formie zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli, Podstawowym problemem w rachunku zysków i strat staje się więc moment uznania przychodu i moment uznania kosztu Jakie są kryteria uznawania przychodów? 5 6 Kryteria ujmowania przychodów Różne metody uznawania przychodu Przychód ujmuje się wówczas, gdy jest prawdopodobne, że jednostka osiągnie korzyści ekonomiczne, które można wycenić w wiarygodny sposób (MSR 18). Towary Uważa się, że warunek ten jest spełniony, gdy przychód jest: 1. metoda dostawy produktów, towarów (ang.: delivery method) a) wypracowany tj. gdy jednostka wykonała zasadniczo wszystko to, co powinna była wykonać (albo prawie wszystko to, co powinna była wykonać), aby być uprawnionym do uzyskania korzyści z danej transakcji, oraz Usługi 2. moment, w którym usługa jest w pełni wykonana, tzw. metoda zakończonej usługi (ang.: completed contract method), lub b) istnieje możliwość wiarygodnej wyceny przychodu 3. okres, w którym usługa jest wykonywana tzw. metoda stopnia wykonania usługi (ang.: stage of completion method) 7 8 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 2
Przykład ujmowanie przychodów z tytułu towarów W którym momencie poniższe zdarzenia powodują powstanie przychodu? 1. Spółka X sprzedała Spółce Y linię produkcyjną oraz zobowiązała się do jej instalacji. Linia produkcyjna została dostarczona 15 marca, jednak instalacja zostanie zakończona prawdopodobnie w połowie maja. 2. Spółka X sprzedała dla spółki Y 10 komputerów stacjonarnych oraz zobowiązała się do ich podłączenia do sieci komputerowej Y. Komputery zostały wcześniej sprawdzone przez X i działały prawidłowo. Dostawa komputerów miała miejsce pod koniec grudnia, natomiast podłączenie do sieci na początku stycznia. 3. Spółka X oddała w dniu 15 stycznia w komis pewien towar. Pomiędzy X a komisantem podpisana została umowa, w wyniku której komisant przyjął towar do za kwotę 10.000 zł. Od kwoty tej zostanie pobrana prowizja 10%. Towar został sprzedany 10 marca. Przykład ujmowanie przychodów z tytułu towarów W którym momencie poniższe zdarzenia powodują powstanie przychodu? 5. Spółka X zawarła ze spółką Y umowę pewnego produktu. Umowę zawarto w grudniu. Spółka Y zapłaciła za produkt w grudniu. Produkt został wyprodukowany i dostarczony w styczniu. 6. Spółka X sprzedała Spółce Y pewien towar. Towar został dostarczony 10 maja. Termin płatności upływa 10 czerwca. Zgodnie z umową do momentu zapłaty towary pozostają własnością X. 7. Sklep internetowy sprzedaje m.in. zabawki dla dzieci. Sprzedaż odbywa się głównie gotówką za pobraniem. Pod koniec maja wysłano kilka partii produktów, które zostały odebrane i opłacone 1 czerwca. 8. Spółka X zajmuje się sprzedażą odzieży. Zgodnie z regulaminem klienci mają prawo do zwrotu zakupionego towaru w terminie dwóch tygodni. 9. Wydawnictwo wydaje m.in. pewien miesięcznik sprzedawany w rocznej prenumeracie. Płatność przyjmowana jest z góry za cały 12-miesięczny okres 9 10 Przykład ujmowanie przychodów ze świadczenia usług Ustalanie przychodów i kosztów w przypadku umów niezakończonych (długoterminowych) W którym momencie poniższe zdarzenia powodują powstanie przychodu? Przychody z usług niezakończonych należy ustalać proporcjonalnie do stopnia zaawansowania usługi 1. Firma X opracowała system komputerowy dla firmy Y. Całość należności została uregulowana. Zgodnie z umową firma X zobowiązania jest do świadczenia nieodpłatnych usług serwisowych przez najbliższe 2 lata. Stopień zaawansowania usługi mierzy się: 2. Wydawnictwo świadczy usługi reklamowe polegające na opracowywaniu reklam prasowych i ich publikowaniu w tygodniku wydawanym przez wydawnictwo. Wydawnictwo podpisało umowę z firmą X na opracowanie reklamy oraz jej emisję w najbliższych 10 wydaniach tygodnika. udziałem kosztów poniesionych od dnia zawarcia umowy do dnia ustalenia przychodu w całkowitych kosztach wykonania usługi, na podstawie obmiaru wykonanych prac, lub 3. Firma X ubezpiecza swoje samochody za pośrednictwem firmy brokerskiej. Wiadomo, że firma brokerska otrzymuje 20% prowizję od uzyskanej składki, a pozostałe kwoty są przekazywane do firmy ubezpieczeniowej innymi metodami, np. liczbą przepracowanych roboczogodzin 4. Wyższa uczelnia prowadzi płatne 2-letnie studia MBA. 11 12 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 3
Ujmowanie przychodów z tytułu usług długoterminowych Przedsiębiorstwo X zawarło 16 miesięczny kontrakt realizowany w okresie 1 lipca 2012 r. - 31 października 2013 r. to uprawdopodobnione: Całkowite przychody z kontraktu + 5.000.000,00 zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, Całkowite koszty kontraktu 4.000.000,00 o wiarygodnie określonej wartości, Zysk z kontraktu + 1.000.000,00 Zgodnie z umową na koniec każdego kwartału wystawiana jest faktura na kwotę 600 tys. zł oraz na zakończenie umowy kwota 2 mln. zł (5 x 600 + 2.000 = 5.000 tys. zł): 2012 r. 2013 r. Razem Wystawione faktury 1.200.000 3.800.000 5.000.000 w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli, 2012 r. 203 r. Razem Poniesione koszty 1.500.000 2.500.000 4.000.000 37,5% 62,5% 100% Jakie są kryteria ujmowania kosztów? 13 14 Kryteria ujmowania kosztów Przykłady Firma X jest producentem podzespołów samochodowych. są ujmowanie gdy: -można je powiązać z przychodami (zasada współmierności przychodów i kosztów) -wynikają z ostrożnej wyceny aktywów i pasywów (zasada ostrożności) 1. W czerwcu podpisano kontrakt z dostawcą Y na zakup surowców do produkcji nowego typu produktu. Wartość kontraktu - 2 mln zł. 2. W lipcu przekazano 20% zaliczkę 400 tyś. zł. 3. Dostawa surowców miała miejsce w sierpniu zapłacono pozostałe 1.600 tyś. zł 4. Surowce wydano w całości na produkcję we wrześniu 5. W październiku zakończono produkcję i wytworzone wyroby wycenione na 3 mln zł trafiły do magazynu (2 mln surowce + 1 mln pozostałe koszty) 6. W listopadzie wytworzona partia wyrobów została sprzedana za 4 mln zł firmie Z 7. W grudniu firma Z zapłaciła za dostarczone wyroby. W którym momencie należy uznać koszty? 15 16 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 4
Przykład Podstawowy układ rachunku zysków i strat W grudniu zniszczeniu uległa maszyna produkcyjna o wartości księgowej 100.000 zł. Zdaniem inżynierów jej naprawa jest nieopłacalna i powinna być sprzedana na złom. Przewidywane przychody ze na złom (w styczniu) wynoszą 20.000 zł. Czy sytuacja ta powoduje konieczność ujęcia dodatkowych kosztów w grudniu? Przychody ze działalności operacyjnej Zysk (strata) ze Pozostałe przychody operacyjne Pozostałe koszty operacyjne Zysk (strata) z działalności operacyjnej Przychody finansowe finansowe Zysk na działalności gospodarczej Wynik zdarzeń nadzwyczajnych Zysk brutto Podatek dochodowy Zysk netto Wersja porównawcza I. Amortyzacja II. Zużycie materiałów i energii III. Usługi obce IV. Podatki i opłaty w tym: V. Wynagrodzenia VI. Ubezpieczenia społeczne VII. Pozostałe koszty rodzajowe - Koszt sprzedanych produktów - - ogólnego zarządu 17 18 Rachunek zysków i strat w wersji kalkulacyjnej Poziom wyniku ze Przepływy kosztów z działalności produkcyjnej A. Przychody netto ze produktów, towarów i materiałów Bilans Rachunek zysków i strat I. Przychody netto ze produktów II. Przychody netto ze towarów i materiałów B. sprzedanych produktów, towarów i materiałów I. Koszt sprzedanych produktów II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów C. Zysk (strata) brutto ze (A-B) D. E. ogólnego zarządu F. Zysk (strata) ze (C-D-E) ogólnego zarządu Produkcja w toku Wyroby gotowe Koszt sprzedanych produktów ogólnego zarządu 19 20 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 5
Przykład Spółka poniosła następujące koszty: produkcyjne: : ogólnego zarządu: Razem: 100.000 zł 40.000 zł 20.000 zł 160.000 zł Wytworzono 10.000 szt. jednorodnego produktu, z których sprzedano 5.000 szt. po cenie 20 zł / szt. Rozwiązanie A. Przychody netto ze produktów, towarów i materiałów I. Przychody netto ze produktów 100.000 zł II. Przychody netto ze towarów i materiałów B. sprzedanych produktów, towarów i materiałów I. Koszt sprzedanych produktów 50.000 zł II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów C. Zysk (strata) brutto ze (A-B) 50.000 zł D. 40.000 zł E. ogólnego zarządu 20.000 zł F. Zysk (strata) ze (C-D-E) (10.000 zł) Należy sporządzić rachunek zysków i strat do poziomu wyniku ze 21 22 Przepływy kosztów z działalności usługowej Przepływy kosztów z działalności handlowej Bilans Rachunek zysków i strat Bilans Rachunek zysków i strat Rozliczenia międzyokresowe z tytułu usług realizowanych na przełomie okresu sprawozdawczego Koszt sprzedanych produktów Wartość nabytych towarów Towary Wartość sprzedanych towarów ogólnego zarządu ogólnego zarządu ogólnego zarządu ogólnego zarządu 23 24 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 6
Zysk (strata) z działalności operacyjnej Zysk (strata) z działalności gospodarczej Pozostałe przychody operacyjne Przychody finansowe: I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych II. Dotacje I. Dywidendy i udziały w zyskach II. Odsetki III. Zysk ze zbycia inwestycji III. Inne przychody operacyjne IV. Aktualizacja wartości inwestycji Pozostałe koszty operacyjne I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych V. Inne finansowe: I. Odsetki, II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych II. Strata ze zbycia inwestycji, III. Inne koszty operacyjne III. Aktualizacja wartości inwestycji, IV. Inne 25 26 Zysk (strata) brutto / netto Wynik zdarzeń nadzwyczajnych I. Zyski nadzwyczajne II. Straty nadzwyczajne Zysk/strata brutto Podatek dochodowy Pozostałe obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego. Zysk/strata netto 27 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 7