TECHNIKA 14-STU DREWNIANYCH STEMPLI Z FIGURKAMI GEOMETRYCZNYMI Opracowano na podstawie: Teresa Danielewicz, Anna Koźmińska, Janina Magnuska Terapia uspokajająca i rozwijająca dla dzieci nerwicowych i dyslektycznych Polskie Towarzystwo Higieny Psychicznej W-wa 1981; Rozdział X s.222-250 Janina Jastrząb usprawnianie funkcji percepcyjno dzieci dyslektycznych W-wa 1990; s.33-55 Pytania wg których opracowałam powyższe zagadnienia: 1. Dla kogo są te ćwiczenia przeznaczone? 2. Jaka jest ich wartość kompensacyjno-korekcyjna? 3. Jak wyglądają drewniane stemple?(opis pomocy) 4. Co można osiągnąć dzięki tej terapii?(przykłady) 5. Zasady(zalecane) w czasie pracy ze stemplami? 6. Etapy terapii Ćwiczenia za pomocą stempli z figurkami geometrycznymi stosowane są przede wszystkim z dziećmi dyslektycznymi. Ale nie tylko, bo godne polecenia są z dziećmi: o obniżonym poziomie analizy i syntezy wzrokowej, słabej grafii i koordynacji wzrokowo-ruchowej; dla nadpobudliwych psycho-ruchliwo i nerwicowych; dla zahamowanych lub biernych, u których występują trudności w organizowaniu sobie zajęć (np. długie godziny spędzają na odrabianiu lekcji), o słabo rozwiniętej inicjatywie; dla dzieci o uzdolnieniach plastycznych, aby rozwinąć zdolności planowego, przemyślanego komponowania i dać możliwość wypowiedzenia się w innej technice; Wartość kompensacyjno-korekcyjna stempli drewnianych: usprawnianie procesów analizy i syntezy wzrokowej; pamięci wzrokowej; kształtowanie i usprawnianie koordynacji wzrokowo-ruchowej; kształtowanie i usprawnianie pamięci ruchowej; wyrabianie precyzji ruchów rąk poprzez manipulowanie stemplami; technika uaktywniania dzieci zahamowanych biernych o słabo rozwiniętej inicjatywie, mające trudności w organizowaniu sobie zajęć; technika uspokajająca dla dzieci nadpobudliwych; nerwicowych- wymaga koncentracji, organizacji pracy, dyscypliny umysłowej, wytrwałości, rozładowuje potrzebę ruchu; rozwój myślenia logicznego podczas komponowania własnych wzorów poprzez celowe spostrzeganie, poznawanie wzorów, twórcze komponowanie z pojedynczych elementów nowych całości- przechodzenie od jednego elementu do wieloelementowego czyli tworzenie przemyślanych syntez;
Opis pomocy wzory 14 drewnianych stempli Są to sześciany o wymiarach 3 na 3 cm. Jest ich 14 sztuk. Na górnej ścianie każdego sześcianu są wycięcia o głębokości około 5 mm, tak że powstają wypukłe wzory figur geometrycznych, jak na załączonym rysunku powyżej. Uwaga ważne: Przygotowując sześcian do wycięcia należy ustawić go w ten sposób by na górnym kwadracie widoczne były słoje drzewa. Dzięki temu otrzymujemy lepsze efekty przy stemplowaniu. Komplet 14 drewnianych stempli z wszystkimi podstawowymi figurkami geometrycznymi używany jest przez dzieci, które uderzając nimi o poduszkę stemplową zwilzona tuszem odbijają na arkuszach papieru różne wzory w kwadracie, kole i tematyczne jak: kwiaty, pejzaże, ilustracje do książek itp. Uwaga (pamiętaj) Chcąc osiągnąć zamierzone wyniki terapii powinno się posługiwać wymienianymi stemplami pod kierunkiem terapeuty, który uwzględnia: 1. Etapy pracy 2. Rodzaj pary (odwzorowanie albo komponowanie w zależności od defektów dziecka) 3. Stopniowe trudności w dostosowaniu do indywidualnych potrzeb dziecka Etapy pracy-terapii 1. Zapoznanie się ze wszystkimi stemplami oraz zasadą ich zastosowania i efektami użycia. Dajemy dz. wszystkie stemple(komplet), tak aby mogło je dokładnie obejrzeć osobiście wypróbować. Dz. powinno samo niepozornie poznać działanie stempli i ich efektów.
Moment ten zawsze jest połączony z dużym zainteresowaniem nową, nieznana techniką. 2. Wykonanie prostych wzorów przy zastosowaniu pojedynczych stempli Pokazujemy wzory z albumu(parę kartek) nie za dużo i nie wszystkie razem. Wzory proste- przy użyciu tylko 1 stempla i 1 koloru np. kwadratu, deltoidy itp. Dz. wybiera sobie któryś z nich i na kartce rysunkowego papieru ustawianego poziomo(aby w ten sposób zwiększyć powierzchnię) odwzorowanie- początkowo mniej udane, potem bardziej sprawnie przedstawia wzór. Uwaga! W tym etapie zabieramy pudełko ze stemplami, zostawiając dz. tylko jeden określony element, który dz. ma się posługiwać przy odwzorowaniu przez siebie określonego wzoru. Na czym polega nasza praca na tym etapie? 1. Na obserwacji obserwujemy reakcje na występujące trudności, umiejętność radzenia sobie w nowej sytuacji, stopień zainteresowania, czas koncentracji, uwagę, męczliwość podczas zajęć. 2. Notujemy wypowiedzi i pytania dziecka, udzielamy odpowiedzi, co równocześnie stanowi odpowiedni moment do nawiązania z nim bliższego kontaktu. 3. Udzielamy pomocy niejednokrotnie mali pacjenci, mimo zainteresowania odczuwają obawę czy potrafią osiągnąć dobry wynik w pracy(np. dz. zahamowane lub o słabej sprawności manualnej). Pomagamy im wtedy (dyskretnie) rozpoczynając przykładowo stemplowanie. Stanowi to zachętę i ośmiela do dalszego samodzielnego działania. Należy też pamiętać, że strona techniczna prac nie jest jeszcze na tym etapie opanowana. Jeżeli dz. chciało jeszcze raz wykonać ten sam wzór ale już ładniej! pozwalamy im na to. Stanowi to pierwsze osiągnięcie terapeutyczne gdyż dziecko samodzielnie garnie się do ćwiczeń, jest zainteresowane, a podczas pracy pochłonięte jest jej wykonaniem. Drugi etap terapii oparty jest na odwzorowywaniu, dz. uczy się w czasie drugiego etapu: - dokładnej obserwacji wzoru; - precyzyjnego porównania i kontrolowania wytworów własnych z wzorem - wnikliwej analizy i syntezy wzrokowej, orientacji przestrzennej. Elementy należy rozmieszczać w odpowiednim stosunku i odległości. - opanowania stemplowania. Dz. uczy się, że odpowiednie nasączenie stempli tuszem daje właściwe odbicie konturów na papierze To wybór odwzorowanie albo komponowanie- dobór uwarunkowany defektami dziecka. Kiedy odwzorowaniem kiedy komponowanie? Komponowanie- stosuje się wobec dz. wymagającego pobudzenia, aktywności, inicjatywy, rozwoju swoich zdolności oraz intelektu. Terapia musi jednak przestrzegać zachowania kolejności etapów i stopniowania trudności w ćwiczeniach.
1. komponowanie jedną figurą wzorów pasowych (wybór figury geometrycznej samodzielnie przez dziecko). Wysiłek umysłowy dziecka polega na tym, aby wykorzystać wszystkie mogące zaistnieć kombinacje we wzorach z daną figurą. 2. komponowanie w kwadracie, prostokącie, ale z jednym elementem, w jednym kolorze; 3. pogłębiając stopień trudności zwiększamy liczbę elementów do 2-3 i wprowadzamy kolorystykę oraz różne kształty stempli (posługujemy się na końcu całym kompletem stempli) W zależności od potrzeb emocjonalnych nastawień podaje się dyskretnie motyw pracy np: - tworzenie albumów dla rodzeństwa - prezentów, okładek dla książek, ozdoba teczki Przestygamy, aby zawsze wprowadzić logiczny układ, segregację. Dzieci cieszy praktyczne zastosowanie swoich prac. ODWZOROWANIE stosuje się w celu ćwiczenia: - dokładnego obserwowania - usprawniania manualnego. - koordynacji ruchowo wzrokowej Jeśli dz. zgłoszone jest do poradni w celu wyrównania defektów (np. dziecko dyslektyczne), wtedy rozpoczyna się terapię- przyjmując za jej podstawę odwzorowanie. Monotonia i rytm powtarzających się stale figur geometrycznych działa uspokajająco, porządkuje strefę emocjonalną i myślową, likwiduje trudności w usypianiu. Ćwiczenia (ich kolejność) 1. Wzory pasowe o kierunku poziomym i pionowym jedno a następnie 2-3 elementowe. Często dz. maja rozmaite trudności, choćby np. utrzymanie wzoru na prostej linii. Pomagamy wtedy dz. robiąc linię ołówkiem. 2. Kompozycje o jednej osi symetrii po złożeniu na pół kartki obie części całkowicie pokrywają się
3. Motywy o symetrii odwróconej tzn. dwie jednakowe części motywu są umieszczone obok siebie w odwróconym kierunku. 4. Wzory asymetryczne 5. Wzory ośrodkowo- obrotowe 6. Wzór ramy 7. Przejście z odwzorowywania do komponowania 8. Wykonanie loteryjek, gier z figur geometrycznych stempli
Opis loteryjek Loteryjka I Na prostokątnych kartkach (ćwiartka rysunkowego papieru) dz. odbija stemplami po jednej figurze geometrycznej, przy czym na ruchomych kartonikach wykonują kolorową kredą podpis z podziałem na sylaby i bez podziału na sylaby tworzą domino. Stanowi to doskonałe ćwiczenie w przygotowaniu wzoru, a także materiału do dyktanda. Dyktando jest tym cenniejsze, że dzieci młodsze nie znają na ogół jeszcze nazw f. geometrycznych i po raz pierwszy piszą te obce dla nich wyrazy. Dla dyslektyków wprowadzamy jeszcze inne ćwiczenie. Robią oni dwiema kolorowymi kredkami dwa podpisy- z podziałem na sylaby i bez podziału na sylaby. Łączą je następnie w pary tworząc tzw. domino wyrazowe. del + to +id deltoid Loteryjka II Na prostokątnych kartkach (połówka kartki z boku) ułożonych poziomo, dz. obrysowuje trzykrotnie szablon kwadratu. W uzyskanych w ten sposób 3 kwadratach odbija się stemplami 3 różne f. geometryczne (dla urozmaicenia można zastosować 3 różne rodzaje tuszu) Dla zwiększenia stopnia trudności niektóre figury można powtórzyć dwukrotnie, w różnych kolorach lub różnym ułożeniu. Stanowi to dobre ćw. W spostrzegawczości i porównywaniu. Następnie na oddzielnych, ruchomych kwadracikach (wielkości szablonu) wykonuje się to zadanie jeszcze raz, otrzymujemy w rezultacie układankę Polecenie: Znajdź drugi taki sam Można zachęcić aby dz. wykonało tą loteryjkę dla młodszego rodzeństwa. Sposoby posługiwania się loteryjką II a) Odnajdywanie tej samej na ruchomym kwadracie i na wydłużonym prostokącie z 3-ma figurami, a następnie precyzyjne nałożenie (zajęcia indywidualne) b) Rozdajemy między grającymi, po 2-3 prostokąty (z 3 figurkami) które muszą połozyć w odpowiednim miejscu na swoim kartonie. Jeśli nie posiadają takiej figury zatrzymują kwadracik i na końcu jedno od drugiego kolejno wyciągają tak jak w Piotrusiu c) Dla dz. starszych wprowadzamy dodatkowe ćwiczenia. Przed położeniem identycznej figury trzeba powiedzieć głośno jej nazwę ewentualnie położyć kartkę z podpisem. Uproszczone ćwiczenia z figurkami geometrycznymi W pracy z dziećmi wybitnie nerwicowymi lub o wyjątkowo słabej sprawności manualnej stosować można jeszcze inny rodzaj ćwiczeń. Ponieważ trudno jest opanować technikę stemplowania i równocześnie koncentrować uwagę na odwzorowywaniu, ułatwimy zadanie w następujący sposób.
Samodzielnie lub z nasza pomocą mały pacjent obrysowuje na kolorowym papierze i wycina jakąś figurkę geometryczną np. kwadrat, a potem takie same kwadraty w większej ilości w 2 lub 3 kolorach. Gdy dz. bardzo nieudolnie pracuje przygotowujemy mu już wycięte elementy danej figury, a ono wówczas tylko przesuwa je palcem układając zwory pasowe na wydłużonym prostokącie z tektury. Po ułożeniu stara się wzór narysować i pokolorować. Tworzy w ten sposób np. poszczególne kartki do albumu, zakładki do książek itp. Utrwalenie układów przez naklejenie jest konieczne, gdyż ciągła ruchliwość elementów nie działa uspokajająco, a wręcz może męczyć. Kolejność powyższych ćwiczeń jest identyczna jak przy etapach stemplowania. Zadanie powyższe traktujemy jako wstępne ćw. do terapii za pomocą stempli. Należy zaznaczyć że kompozycje samych kwadratów mogą być dla inteligentnych dz. trochę nudne, natomiast użycie trójkątów daje znacznie więcej możliwości kompozycyjnych. Można też łączyć figury. Oczywiście ilość wzorów zależy od wyobraźni twórczej samego dziecka.