Rynek pracy w powiecie zamojskim

Rynek pracy w powiecie zamojskim III Liceum Ogólnokształcące im. Cypriana Kamila Norwida w Zamościu Opiekun: Ryszard Molas Opracowały: Agata Dzida Katarzyna Jagi Joanna Gmitrowicz 1

Spis treści Spis treści...2 I. Cel pracy...3 II. Zmiany liczby ludności w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym w powiecie zamojskim...3 III. Pracujący według kategorii...4 III.1. Pracujący w miastach i na wsi...4 III.2. Pracujący według płci...5 IV. Liczba pracujących według sektorów ekonomicznych (łącznie z rolnictwem indywidualnym) w powiecie zamojskim...6 V. Pracujący według sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności...8 V.1. Pracujący w sekcji rolnictwo...9 V.2. Pracujący w sekcji przemysł...9 V.3. Pracujący w sekcji budownictwo...10 V.4. Pracujący w sekcji handel i naprawy...10 V.5. Pracujący w sekcji hotele i restauracje...11 V.6. Pracujący w sekcji transport, gospodarka magazynowa, łączność...11 V.7. Pracujący w sekcji pośrednictwo finansowe...12 V.8. Pracujący w sektorze edukacja...12 V.9. Pracujący w sekcji ochrona zdrowia i opieka społeczna...13 VI. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto...13 VII. Bezrobocie...14 VII.1. Bezrobotni zarejestrowani w urzędzie pracy...15 VII.1.1. Bezrobocie wśród osób niepełnosprawnych...15 VII.1.2. Bezrobotni nie posiadający prawa zasiłku...16 VII.1.3. Bezrobotni zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładów pracy...16 VII.1.4. Bezrobotni dotychczas niepracujący...17 VII.2. Bezrobotni według grup wiekowych...17 VII.3. Bezrobotni według poziomu wykształcenia...18 VII.4. Stopa bezrobocia...19 VIII. Wnioski końcowe...22 IX. Bibliografia...24 X. Aneks...25 2

I. Cel pracy Celem badań jest przeanalizowanie sytuacji na rynku pracy w powiecie zamojskim. Wydało się nam bardzo interesujące prześledzenie zmian, jakie zaszły w naszym powiecie po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Podjęłyśmy próbę zilustrowania zmian w strukturze bezrobocia i zatrudnienia. Przeanalizowałyśmy zmiany liczby osób pracujących według sektorów (z podziałem na rolnictwo, przemysł i usługi), według sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) oraz według kategorii (pracujący w miastach i na wsi oraz pracujący wśród kobiet). Szczególną uwagę postanowiliśmy poświęcić analizie zmian i sezonowych wahań stopy bezrobocia na terenie powiatu zamojskiego. W celu zebrania potrzebnych informacji udałyśmy się do zamojskiego oddziału Głównego Urzędu Statystycznego; skorzystałyśmy równieŝ z danych zamieszczonych na stronie internetowej GUS w Lublinie. Zebrane dane pozwoliły na sporządzenie wykresów i tabel do analizy. II. Zmiany liczby ludności w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym w powiecie zamojskim MoŜna określić trzy podstawowe ekonomiczne grupy wieku: Wiek przedprodukcyjny 0-17 lat Wiek produkcyjny: męŝczyźni 18-64 lata, kobiety 18-59 lat Wiek nieprodukcyjny: męŝczyźni 65 lat i więcej, kobiety 60 lat i więcej W powiecie zamojskim w roku 2002 liczba ludności wynosiła 111 541 osób, a w roku 2009 109 181. Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym sukcesywnie spadała z 29 087 osób w 2000 roku do 22 784 w 2009 roku ( ryc.1). Liczba ta zmniejszyła się w przeciągu lat 2000-2009 o 6303 osoby (Tab.1). Skutkiem tego jest starzenie się społeczeństwa (tylko w tym przedziale wiekowym moŝna zauwaŝyć spadek). Następną grupą osób są osoby w wieku produkcyjnym. W latach 2000 i 2001 liczebność tej grupy utrzymywała się mniej więcej na tym samym poziomie, a po 2001 roku wzrosła z 60843 do 65666 osób, czyli o 4823 osoby (ryc.2). Liczba ludności w wieku poprodukcyjnym równieŝ wzrastała w latach 2000-2009. RóŜnica wynosi 1306 osób (ryc.3) i jest efektem starzenia się społeczeństwa. Ryc. 1 Liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym w latach 2000-2008 3

Ryc. 2 Liczba ludności w wieku produkcyjnym w latach 2000-2008 Ryc. 3 Liczba ludności w wieku poprodukcyjnym w latach 2000-2008 III. Pracujący według kategorii Są to pracujący według faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności; bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, rolników indywidualnych oraz fundacji, stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społecznych, organizacji pracodawców, samorządu gospodarczego i zawodowego oraz duchownych. III.1. Pracujący w miastach i na wsi Jak widać na ryc.4 w powiecie zamojskim pracujących na wsi jest więcej niŝ pracujących w miastach. W roku 2003 róŝnica ta wynosiła 2626 osób (Tab.2). Najmniejsza była w roku 2006 (2506 osób) a największa w roku 2005 (3044 osoby). Liczba pracujących w miastach stopniowo wzrastała i w roku 2009 osiągnęła wartość 3008 osób. Liczba pracujących na wsi osiągnęła 4

najwyŝszą wartość w roku 2007 (5905 osób). Od tamtej pory nieznacznie zmalała i roku 2009 wynosiła 5759 osób. Ryc. 4 Pracujący w miastach i na wsi w latach 2003-2009 III.2. Pracujący według płci Jak widać na ryc.5, kobiety stanowią około połowy ogólnej liczby pracujących, a ich liczba powoli rośnie i w roku 2009 wynosiła 4493 (Tab.2), czyli ok. 51% ogólnej liczby osób pracujących. Jest to spowodowane zmianami społecznymi kobiety pragną rozwijać się i być niezaleŝnymi dlatego liczba pracujących kobiet ciągle rośnie. Ryc. 5 Pracujący według płci w latach 2003-2009 5

IV. Liczba pracujących według sektorów ekonomicznych (łącznie z rolnictwem indywidualnym) w powiecie zamojskim Liczba ludności pracującej w tych sektorach w przeciągu lat 2003-2009 zmieniła się z 32589 do 33396 osób, czyli zwiększyła się o 807 osób (Tab.3). MoŜna jednak zauwaŝyć, Ŝe liczba ta raz się zwiększała, a raz zmniejszała (ryc.6). Ryc. 6 Liczba pracujących wg sektorów ekonomicznych (łącznie z rolnictwem indywidualnym) w latach 2003-2009 W poszczególnych sektorach sytuacja przedstawia się następująco: w sektorze rolniczym w latach 2003-2004 i 2005-2008 liczba ludności pracującej zwiększała się, zaś w latach 2004-2005 i 2008-2009 zmniejszała się (ryc.7). Liczba ta zwiększyła się o 84 osoby biorąc pod uwagę lata 2003 i 2009 (Tab.3). Najwięcej osób pracujących w sektorze rolniczym, czyli 24887, zanotowano w 2008 roku. Ryc. 7 Liczba pracujących w sektorze rolniczym w latach 2003-2009 6

Liczba ludności pracującej w sektorze przemysłowym zwiększyła się o 614 osób, z 2782 w roku 2003, do 3396 w roku 2009 (Tab.3). Wzrost nie był równomierny - w latach 2005-2006 i 2007-2008 liczba ta zmniejszała się (ryc.8). Ryc. 8 Liczba pracujących w sektorze przemysłowym w latach 2003-2009 Liczba ludności pracującej w sektorze usługowym wzrosła o 109 osób, od roku 2003 do 2009 (Tab.3). JednakŜe nie obyło się bez spadków zanotowanych w latach: 2005-2006 i 2007-2008. Najwięcej ludzi, 5323 osoby, pracowało w usługach w 2007 roku (ryc.9). Ryc. 9 Liczba pracujących w sektorze usługowym w latach 2003-2009 Porównując rok 2003 i 2009 moŝna zauwaŝyć, Ŝe największy przypływ ludności pracującej został zanotowany w sektorze przemysłowym. RóŜnica ludności pracującej między tymi latami wyniosła 614 osób (Tab.3). Procentowo wartość liczby ludności pracującej w tym sektorze zwiększyła się o 1,7 punktu procentowego, z 8,5 % w 2003 roku do 10,2 % w roku 2009 (ryc.10 i 11). RównieŜ w sektorze usługowym liczba pracujących wzrosła. Jednak w tym sektorze róŝnica była juŝ mniejsza tylko o 109 osób. Procentowo wartość ta zmniejszyła się z 15,4 % w 2003 roku do 15,3% w 2009, czyli o 0,1 punktu procentowego. W sektorze rolniczym liczba osób pracujących zwiększyła się o 84 osoby. Wartość procentowa w tym sektorze zmieniła się z 76,1% w 2003 roku 7

do 74,5 % w 2009, a więc zmalała o 1,6 punktu procentowego. Porównując procentowe zmiany liczby ludności pracującej w poszczególnych sektorach, w latach 2003 i 2009 w powiecie zamojskim i w Polsce, moŝemy zauwaŝyć, Ŝe w powiecie najwięcej osób pracuje w sektorze rolniczym, zaś w Polsce w sektorze usługowym. Najmniejszy odsetek pracujących w Polsce stanowią osoby pracujące w sektorze rolniczym, a w powiecie zamojskim w sektorze przemysłowym. MoŜna więc stwierdzić, Ŝe powiat zamojski jest regionem typowo rolniczym. Ryc. 10 Pracujący wg sekcji ekonomicznych w roku 2003 w powiecie zamojskim (w %) Ryc. 11 Pracujący wg sekcji ekonomicznych w roku 2009 w powiecie zamojskim (w %) V. Pracujący według sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności. Są to pracujący według faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności; bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, rolników indywidualnych oraz fundacji, stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społecznych, organizacji pracodawców, samorządu gospodarczego i zawodowego oraz duchownych PKD jest umownie przyjętym, hierarchicznie usystematyzowanym podziałem zbioru rodzajów działalności społeczno-gospodarczej, jakie realizują jednostki (podmioty gospodarcze). Jak widać na ryc.12 w latach 2003-2005 zwiększała się liczba osób pracujących. W 2006 wartość ta 8

zmniejszyła się o 104 osoby w stosunku do roku poprzedniego, jednak juŝ w 2007 roku wzrosła o 514 osób i wynosiła 8928 (Tab.4). Była to jednocześnie największa liczba osób pracujących w powiecie zamojskim w latach 2003-2009. Ryc. 12 Liczba pracujących w latach 2003-2009 V.1. Pracujący w sekcji rolnictwo Sektor rolniczy, oprócz rolnictwa obejmuje takŝe łowiectwo i leśnictwo. Jak wynika z ryc.13 liczba zatrudnionych osób w tym sektorze w latach 2003-2009 ciągle wzrastała, z wyjątkiem 2005 roku, gdzie zmalała o jedną osobę w stosunku do roku poprzedniego. Największy wzrost liczby zatrudnionych stosunku do roku poprzedniego odnotowano w roku 2004 i wynosił on 32 osoby. Na przestrzeni sześciu lat liczba pracujących zwiększyła się, od 149 w 2003 do 249 w 2009, czyli o 100 osób (Tab.4). Ryc. 13 Pracujący wg kategorii rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo w latach 2003-2009 V.2. Pracujący w sekcji przemysł Przemysł to najliczniejsza sekcja pod względem zatrudnienia w powiecie zamojskim. Liczba osób zatrudnionych w tym sektorze ulegała nieregularnym zmianom. W latach 2003-2007 wartość 9

ta stopniowo rosła by w roku 2007 osiągnąć wartość najwyŝszą- 3200 osób, co ilustruje ryc.14. W roku 2008 liczba zatrudnionych w przemyśle gwałtownie zmalała aŝ o 143 osoby i osiągnęła wartość 3057, lecz juŝ w kolejnym roku ponownie wzrosła o 91 osób (Tab.4). Ryc. 14 Pracujący wg kategorii przemysł w latach 2003-2009 V.3. Pracujący w sekcji budownictwo Zmiany w tym sektorze są bardzo nieregularne. Jak widać na ryc.15 2003 do 2007 roku liczba zatrudnionych w budownictwie naprzemiennie malała i rosła. Największą róŝnicę moŝemy zaobserwować w latach 2005-2006, kiedy to z wartości 270 w roku 2005, drastycznie spadła o 163 osoby i w 2006 wynosiła juŝ tylko 107 osób (Tab.4). Największą wartość odnotowano 2 lata później w 2008 roku, czyli 281 osób. W 2009 r. liczba ta ponownie zmalała do 248 osób. Ryc. 15 Pracujący wg kategorii budownictwo w latach 2003-2009 V.4. Pracujący w sekcji handel i naprawy Liczba osób pracujących w tej sekcji zwiększała się w latach 2003-2005. W 2005 roku osiągnęła wartość 403, a w następnym juŝ tylko 345 (Tab.4). W 2007 liczba pracujących w handlu i naprawach gwałtownie wzrosła do 546 osób i była to wartość najwyŝsza. Jak widać na ryc.16 10

największą róŝnicę w odniesieniu do dwóch kolejnych lat odnotowano w 2008 roku, gdzie w stosunku do roku poprzedniego wynosiła ona 265. W roku następnym znów zaobserwowano tendencję zwyŝkową. Ryc. 16 Pracujący w kategorii handel i naprawy w latach 2003-2009 V.5. Pracujący w sekcji hotele i restauracje Pracujący w sekcji hotele i restauracje to najmniej liczna grupa w powiecie zamojskim, jednak ciągle się rozwija, co ilustruje ryc.17. W roku 2003 to jedynie 6 osób a w 2009 juŝ 58 (Tab.4). Znaczny wzrost moŝemy zaobserwować w ostatnich latach, co moŝe być związane ze zwiększonym zainteresowaniem naszym regionem ze strony turystów. Ryc. 17 Pracujący wg kategorii hotele i restauracje w latach 2003-2009 V.6. Pracujący w sekcji transport, gospodarka magazynowa, łączność Jak przedstawia ryc.18, od 2003 do 2005 roku liczba osób pracujących w tym sektorze zmniejszała się z 645 w 2003 r. do 613 w 2005 roku. W kolejnym roku zwiększyła się do 665, by w 2007 r. znowu zmaleć do 647 osób (Tab.4). Od 2008 moŝemy zaobserwować wzrost tej wartości z 721 do 793 w roku 2009. 11

Ryc. 18 Pracujący wg kategorii transport, gospodarka magazynowa, łączność w latach 2003-2009 V.7. Pracujący w sekcji pośrednictwo finansowe Jak moŝemy zaobserwować na ryc.19, w latach 2003-2007 liczba osób zatrudnionych w sekcji pośrednictwo finansowe była dosyć regularna. Wahała się w granicach 135-140 osób. Dopiero w 2009 nastąpił gwałtowny wzrost zatrudnionych w tej sekcji i ich liczba wyniosła 155 osób (Tab.4). Ryc. 19 Pracujący wg kategorii pośrednictwo finansowe w latach 2003-2009 V.8. Pracujący w sektorze edukacja Najmniej osób pracujących w tym sektorze odnotowano w 2003 roku. W roku kolejnym liczba ta gwałtownie wzrosła aŝ o 131 osób i wynosiła 2041 (Tab.4). Od 2004 roku przez cztery kolejne lata moŝemy zaobserwować wzrost liczby osób pracujących w tym sektorze. Sytuację tę ilustruje ryc.20. Największą wartość odnotowano w roku 2007 (2059 osób). W ostatnich dwóch latach obserwujemy spadek zatrudnienia. 12

Ryc. 20 Pracujący wg kategorii edukacja w latach 2003-2009 V.9. Pracujący w sekcji ochrona zdrowia i opieka społeczna Przez ostatnie dwa badane lata, tj. w 2008 i 2009 roku liczba osób pracujących w słuŝbie zdrowia na terenie powiatu zamojskiego plasowała się na tym samym poziomie - 1093 osoby (Tab.4). W poprzednich latach liczba ta była znacznie niŝsza, co dokładnie widać na poniŝszym wykresie (ryc.21). NajniŜszą wartość odnotowano w 2004 roku - 1043 osoby. Ryc. 21 Pracujący wg kategorii ochrona zdrowia i opieka społeczna w latach 2003-2009 VI. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto Wynagrodzenia obejmują wypłaty pienięŝne, wypłacane pracownikom lub innym osobom fizycznym, stanowiące wydatki ponoszone przez pracodawców na opłacanie wykonanej pracy. W latach 2001 2009 przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto sukcesywnie wzrastało, co moŝemy zaobserwować na ryc.22. W 2001 roku wynosiło ono 1512,68zł, a w 2009 roku juŝ 2219,60zł (Tab.5). Największy wzrost, równy 250zł, notowany jest w latach 2008-2009. Rozpatrując w sektorach: publicznym i prywatnym, równieŝ zauwaŝamy wzrost wynagrodzenia (ryc.23). Jednak mniejsze wynagrodzenia notowane się w sektorze prywatnym ( od 1160,13zł 13

w roku 2001, do 1777,36zł w 2009 roku). Trzeba jednak stwierdzić, Ŝe wzrost wynagrodzeń nie jest prostym świadectwem poprawy warunków Ŝycia, poniewaŝ nie uwzględnia inflacji. Realny wzrost wynagrodzenia był zapewne niewielki. Ryc. 22 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w latach 2001-2008(w zł) Ryc. 23 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto wg sektorów w latach 2001-2008 (w zł) VII. Bezrobocie Zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 1 czerwca 2004 roku, w statystyce urzędów pracy osobą bezrobotną jest osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub słuŝbie albo innej pracy zarobkowej. W 2001 roku w powiecie zamojskim zarejestrowano 9493 bezrobotnych. Od 2004 roku, kiedy to Polska przystąpiła do Unii Europejskiej bezrobocie w naszym regionie zaczęło spadać, od 8528 w roku 2004 do 5355 w 2008 lecz juŝ w 2009 roku znowu zaobserwowano tendencję zwyŝkowąodnotowano 6128 osób bezrobotnych (Tab.6). 14

VII.1. Bezrobotni zarejestrowani w urzędzie pracy Jak widać na ryc.24 liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy w latach 2001-2003 malała lecz w nieznaczny sposób z 9493 do 9239 (Tab.6). Od roku 2004 kiedy to Polska przystąpiła do Unii Europejskiej ich liczba zaczęła spadać duŝo szybciej z 8528 w roku 2004 do 5355 w 2008. W kolejnym roku odnotowano wzrost bezrobotnych i stanowili oni ok. 9% ludności w wieku produkcyjnym powiatu, porównywalnie w Polsce wskaźnik ten był równy 8%. Ryc. 24 Bezrobotni zarejestrowani w urzędzie pracy w latach 2001-2009 VII.1.1. Bezrobocie wśród osób niepełnosprawnych Wśród bezrobotnych zarejestrowanych moŝemy wyróŝnić grupę niepełnosprawnych. Jak widać na ryc.25 ich liczba w ciągu ostatnich lat ulegała nieregularnym zmianom. Początkowo rosła do roku 2004 (wzrosła do 134 osób), następnie zaczęła spadać aby w roku 2007 osiągnąć liczbę 122 bezrobotnych (Tab.6). Od tej pory ponownie rośnie i w roku 2009 wynosiła 224 co stanowiło ok. 4% ogólnej liczby bezrobotnych. Ryc. 25 Bezrobocie wśród osób niepełnosprawnych w latach 2001-2009 15

VII.1.2. Bezrobotni nie posiadający prawa zasiłku Liczba bezrobotnych nie posiadających prawa do zasiłku rosła w latach 2001-2003 kiedy to osiągnęła najwyŝszą wartość czyli 8740 osób (Tab.6). Od tej pory liczba ta stopniowo spadała i w roku 2008 osiągnęła wartość 4970 osób. W roku 2009 liczba ta drastycznie wzrosła o ok. 1000 osób. Bezrobotni nie posiadający prawa do zasiłku w roku 2001 stanowili ok. 78% ogółu bezrobotnych zarejestrowanych (ryc.26). W roku następnym ich liczba wzrosła aŝ o 14 punktów procentowych. Od tej pory utrzymywała się na poziomie ok. 95%, jednak od roku 2003 minimalnie spadała i w roku 2009 wynosiła ok. 91%. Oznacza to, Ŝe jedynie 9% bezrobotnych przyjmowało zasiłki (czyli ok. 890 osób na 6128 zarejestrowanych bezrobotnych). Ryc. 26 Bezrobotni nieposiadający prawa do zasiłku w stosunku do ogółu bezrobotnych w latach 2001-2009 (w %) VII.1.3. Bezrobotni zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładów pracy Bezrobotni zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładów pracy to osoby zwolnione z przyczyn od siebie niezaleŝnych. Ich liczba jak widać na ryc.27 w latach 2001-2009 stopniowo spadała od 673 do 108 osób (Tab.6) Ryc. 27 Zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładów pracy w latach 2001-2009 16

VII.1.4. Bezrobotni dotychczas niepracujący Wśród bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy moŝemy wyróŝnić grupę osób dotychczas niepracujących. Jak widać na ryc.28 ich liczba rosła w latach 2001-2003 (wzrost o 257 osób). Od roku 2004 czyli roku przystąpienia Polski do Unii Europejskiej liczba ta zaczęła stopniowo maleć i w roku 2008 wynosiła 1921 (Tab.6). W kolejnym roku liczba bezrobotnych wzrosła o ok. 300 osób. Ryc. 28 Bezrobotni dotychczas niepracujący w latach 2001-2009 VII.2. Bezrobotni według grup wiekowych Jak wynika z danych przedstawionych na ryc.29. największe bezrobocie panuje wśród osób młodych: do 24 roku Ŝycia (w latach 2000-2003 i w 2009 roku) oraz wśród osób w wieku 25-34 lat (w latach 2004-2008). Najmniejsze bezrobocie panuje wśród osób powyŝej 55-go roku Ŝycia, gdyŝ wiele osób z tej grupy wiekowej przeszła juŝ na emeryturę. W latach 2001-2008 zmniejszała się liczba bezrobotnych z przedziału wiekowego 35-44 lat: od 1996 osób w roku 2001 do 894 w 2008, lecz juŝ w 2009 znowu wzrosła o 96 osób (Tab.7). Bezrobotni w wieku 45-54 lat stanowili w 2000 roku 10,4% ogólnej liczby bezrobotnych. Przez kolejne lata, do 2005 roku, procent ten ciągle wzrastał aŝ do 15,87%. Od 2008 znów obserwujemy spadek liczby bezrobotnych z tego przedziału wiekowego. 17

Ryc. 29 Bezrobotni wg kategorii wiekowych w latach 2000-2009 VII.3. Bezrobotni według poziomu wykształcenia Wśród osób z wykształceniem wyŝszym bezrobocie do roku 2004 wzrastało od 206 do 524 osób (ryc.30). Po 2004 r. utrzymuje się mniej więcej na tym samym poziomie i liczba osób bezrobotnych oscyluje między 557 a 502. Osoby z wykształceniem wyŝszym stanowią równieŝ najmniejszy odsetek bezrobotnych. Pośród osób z wykształceniem średnim zawodowym i policealnym liczba bezrobotnych do 2003 roku rośnie od 1728 do 2114 osób (ryc.30). Od 2003 roku zmalała o 867 osób. Liczba bezrobotnych z wykształceniem średnim ogólnokształcącym w latach 2000-2009 wahała się od 471 do 630 osób (Tab.8). JednakŜe od 2006 roku nieznacznie maleje i w 2009 roku wynosi 586 osób. Wśród osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym liczba osób bezrobotnych od 2001 roku spada. Od 2001 roku do 2009 spadła o 2391 osób. Wśród tej grupy osób moŝemy zaobserwować największy odsetek bezrobotnych. Pośród osób z wykształceniem gimnazjalnym liczba bezrobotnych równieŝ od 2001 roku spada. Od 2000 do 2001 roku liczba bezrobotnych wzrosła o 279 osób, zaś w latach 2001-2009 zmniejszyła się o 1120 osób. MoŜna zatem śmiało powiedzieć, Ŝe osoby wykształcone mają największe szanse na zdobycie pracy. MoŜemy takŝe zauwaŝyć, Ŝe wykształcenie zasadnicze zawodowe nie jest najlepszą przepustką do znalezienia pracy. Zakłady pracy poszukują wysoko wykwalifikowanych pracowników. 18

Ryc. 30 Bezrobotni wg poziomu wykształcenia w latach 2000-2008 VII.4. Stopa bezrobocia Stopę bezrobocia najczęściej definiuje się jako stosunek liczby osób bezrobotnych do liczby ludności aktywnej ekonomicznie (zasobu siły roboczej danej populacji). Tak zdefiniowaną stopę bezrobocia oblicza się róŝnie, w zaleŝności od przyjętej definicji osoby bezrobotnej. Jak widać na ryc.31 stopa bezrobocia w roku 2002 utrzymywała się na poziomie powyŝej 14% (Tab.9). NajwyŜsza była w pierwszych miesiącach roku: ok. 14,5% (dla porównania w Polsce stopa bezrobocia wynosiła w tym czasie 19,9%). Zaczęła spadać późną wiosną, a następnie nieznacznie rosnąć pod koniec roku (ryc.31). Wahania te były spowodowane zatrudnieniem bezrobotnych w pracach sezonowych. Ryc. 31 Wahania stopy bezrobocia w roku 2002 W roku 2004, a więc roku w którym Polska przystąpiła do Unii Europejskiej, na początku stopa bezrobocia była wysoka: ok. 19% i przyjmowała bardzo podobne wartości do stopy bezrobocia w kraju. Następnie zaczęła spadać, najniŝsza była w lipcu 18,4% (Tab.9). Pod koniec roku ponownie zaczęła wzrastać jednak było to spowodowane zanikiem prac sezonowych (ryc.32). 19

Ryc. 32 Wahania stopy bezrobocia w roku 2004 Dwa lata później stopa bezrobocia wyraźnie spadła. Na początku roku przyjmowała wartości w okolicach 16-17% następnie zmniejszała się (Tab.9). NajniŜszą wartość osiągnęła we wrześniu i październiku ok. 15% (ryc.33). Później zaczęła ponownie rosnąć jednak nadal była niŝsza w porównaniu z początkiem roku. Ryc. 33 Wahania stopy bezrobocia w roku 2006 W roku 2008 stopa bezrobocia była jeszcze niŝsza. Na początku przyjmowała wartości ok. 14%, następnie stopniowo spadała; najniŝsza była w listopadzie ok. 11,5% (Tab.9). Pod koniec roku ponownie rosła ale w nieznacznym stopniu (ryc.34). 20

Ryc. 34 Wahania stopy bezrobocia w roku 2008 W roku 2010 stopa bezrobocia wahała się w granicach od ok. 13,5% na początku roku, przez ok. 11,5% latem, do ok. 13,3% pod koniec roku (Tab.9). Po raz kolejny bardzo widoczne jest zatrudnienie przy pracach sezonowych latem (ryc.35). Ryc. 35 Wahania stopy bezrobocia w roku 2010 Stopa bezrobocia rosła w roku 2002 i 2003, od roku 2004, czyli momentu, w którym Polska przystąpiła do Unii Europejskiej, stopniowo malała (ryc.36). NajniŜsza była w roku 2008 ok. 11,4% (Tab.9). Od tej pory wskaźnik stopniowo rośnie i w roku 2010 wynosił ok. 13,3%. W tym samym czasie stopa bezrobocia w Polsce była równa 12,3%. Tak więc wskaźnik ten w powiecie zamojskim jest wyŝszy od średniej krajowej. 21

Ryc. 36 Zmiany stopy bezrobocia w latach 2002-2009 Podsumowując, moŝna stwierdzić, Ŝe liczba bezrobotnych w ostatnich latach zmniejszyła się. Na wysokim poziomie utrzymuje się liczba bezrobotnych nie posiadających prawa do zasiłku (ok. 90% bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy). Spada liczba bezrobotnych zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładów pracy co oznacza, Ŝe warunki pracy ulegają poprawie. Największe bezrobocie panuje wśród osób młodych, najmniejsze wśród osób starszych co moŝe świadczyć o tym, Ŝe bardziej poszukiwane są osoby posiadające doświadczenie. Najmniej jest bezrobotnych z wykształceniem wyŝszym, najwięcej z zasadniczym zawodowym oraz gimnazjalnym i mniejszym. Stopa bezrobocia utrzymuje się na poziomie ok. 13% i jest wyŝsza od średniej krajowej. VIII. Wnioski końcowe W ostatnich latach w powiecie zamojskim sukcesywnie wzrasta liczba ludności w wieku produkcyjnym, a co za tym idzie zwiększa się liczba pracujących zarówno w miastach jak i na wsi. W porównaniu z rokiem 2002 liczba pracujących kobiet wzrosła o pół tysiąca. Systematycznie wzrasta zatrudnienie. Najwięcej ludności pracuje w sektorze rolniczym, a najmniej w przemysłowym. Podkreśla to wybitnie rolniczy charakter powiatu zamojskiego. Od roku 2004 zaczęło wzrastać zatrudnienie w takich sekcjach jak hotele i restauracje, pośrednictwo finansowe oraz ochrona zdrowia i opieka społeczna. Widać tu wpływ wstąpienia Polski do Unii Europejskiej, poniewaŝ rozwijają się sekcje preferowane w UE. Trzeba zaznaczyć, Ŝe dane dotyczące zatrudnienia według sekcji PKD nie odzwierciedlają w pełni sytuacji na rynku, poniewaŝ uwzględniają jedynie zatrudnionych według faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności ( bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, rolników indywidualnych oraz fundacji, stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społecznych, organizacji pracodawców, samorządu gospodarczego i zawodowego oraz duchownych). Wzrasta bezrobocie wśród osób niepełnosprawnych, a spada wśród osób zwolnionych z przyczyn dotyczących zakładów pracy. W latach 2002-2004 stopa bezrobocia wzrosła o ok. 4 punkty procentowe jednak od roku 2004 sukcesywnie spadała. W ostatnich dwóch latach widać nieznaczny wzrost stopy bezrobocia. W kaŝdym roku moŝna zaobserwować wahania sezonowe: wskaźnik zmniejszał się latem i jesienią kiedy było więcej prac sezonowych i rósł zimą kiedy prace sezonowe zanikały. Mimo tych wahań stopa bezrobocia zmniejszyła się z ok. 18% w roku 2004 do 22

ok. 13% w roku 2010. NaleŜy zaznaczyć, iŝ mimo duŝej zmiany stopy bezrobocia w kraju (z ok. 20% w roku 2002 do ok. 12% w roku 2010, czyli aŝ o 8 punktów procentowych) w powiecie zamojskim zmiana wynosi mniej bo tylko 5 punktów. MoŜna więc stwierdzić, Ŝe powiat zamojski rozwija się mniej dynamicznie niŝ cały kraj. W ostatnich latach wzrosło przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto. Nie jest to wzrost realny, poniewaŝ w danych nie uwzględniono inflacji. 23

IX. Bibliografia 1. Rynek pracy w województwie lubelskim wydania z lat 2003-2009, wyd. Ustat Lublin 2. Rocznik statystyczny województwa lubelskiego wydania z lat 2003-2009, wyd. Ustat Lublin 3. Dane zamieszczone na stronie Głównego Urzędu Statystycznego 24

X. Aneks Tabela nr 1. Ludność w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym w latach 2000-2008 w powiecie zamojskim Lata Ogółem Ludność w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym Ludność w wieku przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym razem w tym kobiety razem w tym kobiety razem w tym kobiety 2000 112275 29087 14348 60756 27871 22432 14906 2001 111861 28646 14119 60843 27851 22372 14818 2002 111541 27772 13665 61638 28348 22131 14602 2003 111281 26829 13223 62610 28846 21842 14415 2004 110827 25944 12779 63350 29287 21533 14215 2005 110424 25020 12334 64016 29577 21388 14128 2006 110036 24211 11961 64499 29857 21326 14130 2007 109867 23476 11523 65217 30250 21174 14174 2008 109576 22784 11164 65666 30303 21126 14288 Tabela nr 2. Pracujący w miastach i na wsi w latach 2003-2009 w powiecie zamojskim Pracujący w miastach i na wsi * Ogółem Kobiety Lata Ogółem Miasto Wieś Ogółem Miasto Wieś 2003 7960 2667 5293 4069 1301 2768 2004 8107 2732 5375 4181 1367 2814 2005 8518 2737 5781 4330 1397 2933 2006 8414 2954 5460 4327 1457 2870 2007 8928 3023 5905 4564 1550 3014 2008 8676 2967 5709 4428 1528 2900 2009 8767 3008 5759 4493 1598 2895 * Zatrudnieni wg faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności; bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, rolników indywidualnych oraz fundacji, stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społecznych, organizacji pracodawców, samorządu gospodarczego i zawodowego oraz duchownych. Tabela nr 3. Liczba pracujących według sektorów ekonomicznych (łącznie z rolnictwem indywidualnym) w powiecie zamojskim w latach 2003-2009 * Liczba pracujących według sektorów ekonomicznych (łącznie z rolnictwem indywidualnym) Ogólna liczba Lata Sektor rolniczy Sektor przemysłowy Sektor usługowy pracujących 2003 24792 2782 5015 32589 25

2004 24824 2878 5034 32736 2005 24821 3168 5158 33147 2006 24844 3052 5147 33043 2007 24868 3366 5323 33557 2008 24887 3338 5080 33305 2009 24876 3396 5124 33396 *Zatrudnieni wg faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności; bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, rolników indywidualnych oraz fundacji, stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społecznych, organizacji pracodawców, samorządu gospodarczego i zawodowego oraz duchownych Tabela nr 4. Pracujący według sekcji w latach 2003-2009 w powiecie zamojskim Rolnict wo, łowiect wo, leśnict wo Pracujący wg sekcji Hotele i restauracj e Transport, gospodarka magazyno wa, łączność Pośrednict wo finansowe Ochrona zdrowia i opieka społecz na Lata Ogółe m Przemys ł Budownic two Handel i naprawy Eduka cja 2003 7960 149 2540 242 252 6 645 139 1910 1033 2004 8107 181 2687 191 283 11 622 140 2041 1010 2005 8518 180 2898 270 403 23 613 137 2048 1033 2006 8414 203 2950 107 345 14 665 138 2052 1032 2007 8928 226 3200 166 546 12 647 140 2059 1043 2008 8676 248 3057 281 281 34 721 150 1948 1093 2009 8767 249 3148 248 317 58 793 155 1928 1093 Tabela nr 5. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto wg sektorów w latach 2001-2008 w powiecie zamojskim Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto według sektorów (w zł) Lata Ogółem Sektor Publiczny Prywatny 2001 1512,68 1697,95 1160,13 2002 - - - 2003 1590,52 1825,49 1213,67 2004 1669,18 1933,00 1312,30 2005 1754,81 2042,76 1375,35 2006 1833,76 2137,62 1464,44 2007 1969,6 2344,78 1551,54 2008 2219,6 2635,25 1777,36 26

Tabela nr 6. Bezrobotni zarejestrowani w urzędach pracy w latach 2001-2009 w powiecie zamojskim Rok Ogółem Kobiety Mieszkający na wsi Bezrobotni zarejestrowani w urzędach pracy Z liczby ogółem Niepełnosprawni Nieposiadający prawa zasiłku Nieposiadający prawa do zasiłku w stosunku do ogółu bezrobotnych Zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładów pracy Dotychczas niepracujący 2001 9493 4504 8438 98 7438 78% 673 2873 2002 9422 4334 8442 90 8682 92% 550 3029 2003 9239 4334 8240 119 8740 95% 398 3130 2004 8528 4057 7595 134 8008 94% 362 2904 2005 7987 3841 7128 133 7504 94% 275 2766 2006 7250 3650 6429 124 6753 93% 271 2584 2007 6331 3329 5647 122 5868 93% 215 2201 2008 5355 2793 4764 174 4970 93% 128 1921 2009 6128 2970 5456 224 5591 91% 108 2225 Tabela nr 7. Bezrobotni według wieku w latach 2000-2009 w powiecie zamojskim Bezrobotni wg wieku Lata Ogółem do 24 25-34 35-44 45-54 55 i więcej 2000 8268 3054 2565 1707 860 82 2001 9493 3236 3084 1996 1075 102 2002 9422 3140 3091 1898 1161 132 2003 9239 3068 2977 1754 1290 150 2004 8528 2681 2790 1560 1312 185 2005 7987 2287 2701 1434 1312 253 2006 7250 2080 2370 1264 1235 301 2007 6331 1663 2056 1108 1169 335 2008 5355 1492 1722 894 929 318 2009 6138 1943 1930 990 918 347 Tabela nr 8. Bezrobotni według poziomu wykształcenia w latach 2000-2008 w powiecie zamojskim Bezrobotni według poziomu wykształcenia Lata Ogółem Z wykształceniem 27

wyŝszym średnim zawodowym i policealnym średnim ogólnokształcącym zasadniczym zawodowym gimnazjalnym i poniŝej 2000 8268 206 1728 471 3586 2277 2001 9493 344 2064 546 3983 2556 2002 9422 441 2082 530 3824 2545 2003 9239 465 2114 568 3586 2496 2004 8528 524 1969 562 3175 2298 2005 7987 514 1833 567 2819 2256 2006 7250 502 1667 630 2458 1993 2007 6331 518 1409 625 1978 1792 2008 5355 557 1247 586 1529 1436 Tabela nr 9. Stopa bezrobocia w latach 2002-2010 w powiecie zamojskim Stopa bezrobocia Miesiąc 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Styczeń 14,80% 14,60% 19,30% 18,10% 16,80% 15,50% 13,90% 11,90% 13,60% Luty 14,80% 14,80% 19,30% 17,90% 16,80% 15,10% 13,90% 12,20% 13,70% Marzec 14,80% 14,80% 19,00% 16,90% 16,40% 14,60% 13,40% 12,40% 13,40% Kwiecień 14,70% 14,30% 18,60% 16,20% 16,20% 14,40% 13,30% 12,00% 12,60% Maj 14,00% 13,90% 18,10% 16,80% 15,80% 13,80% 13,00% 11,60% 12,40% Czerwiec 14,10% 13,70% 18,00% 16,50% 15,10% 13,30% 12,00% 11,40% 12,00% Lipiec 14,00% 13,70% 18,40% 16,70% 15,20% 13,40% 12,30% 11,40% 11,80% Sierpień 14,10% 13,40% 17,80% 16,40% 15,30% 13,10% 11,90% 11,20% 11,60% Wrzesień 14,20% 13,30% 17,40% 16,30% 14,80% 13,00% 11,30% 11,10% 11,80% Październik 14,10% 13,00% 16,60% 15,60% 14,80% 13,10% 10,60% 11,10% 11,90% Listopad 14,20% 13,20% 17,00% 15,90% 15,00% 13,20% 10,80% 11,90% 12,50% Grudzień 14,20% 13,90% 17,50% 16,50% 15,10% 13,40% 11,40% 12,90% 13,30% 28